Wykład: Proces karny 19.03.2009

Środki odwoławcze cd.:

Przywrócenie terminu:

Do środków odwoławczych stosuje się dział 4 KPK.

Terminy zawite – czynność dokonana po upływie takiego terminu jest bezskuteczna, ale istnieje możliwość przywrócenia terminu decyzją organu procesowego → art. 126

Art. 122 – określa, które terminy są terminami zawitymi → termin do wniesienia środków odwoławczych jest terminem zawitym.

Terminy w przypadku apelacji – de facto tylko drugi termin jest terminem na wniesienie środka odwoławczego. Przyjmuje się jednak wykładnię rozszerzającą art. 122 i pierwszy termin traktuje się również jako termin zawity = można go przywrócić.

Prawo do wniesienia apelacji przysługuje tylko temu, kto domagał się uzasadnienia – wniosek o sporządzenie uzasadnienia jest zapowiedzią apelacji.

Jeśli w sprawie jest kilku oskarżonych, to jeśli tylko 1 złoży wniosek o uzasadnienie, to tylko jemu przysługuje prawo do apelacji, a w odniesieniu do pozostałych oskarżonych, którzy nie złożyli wniosku w terminie, wyrok się uprawomocni (ci oskarżeni dostaną jednak uzasadnienie, ale nie rodzi ono dla nich skutków procesowych w postaci możliwości wniesienia apelacji). Jeśli z kolei prokurator wniesie o uzasadnienie, to powinien zakreślić, których oskarżonych powinno ono dotyczyć i tylko w odniesieniu do tych oskarżonych może on wnieść apelację.

Pojawia się jednak problem z powodu możliwości przywrócenia terminu – wniosek o przywrócenie terminu powinien być złożony w ciągu 7 dni o dnia ustania przeszkód, które uniemożliwiły dochowanie terminu. Ten termin jednak również jest zawity, a więc można go przywrócić = możliwość piętrowych wniosków o przywrócenie terminu.

Warunek przywrócenia terminu – strona nie mogła dochować terminu z przyczyn od siebie niezależnych → przykłady:
1. brak pouczenia a terminie
2. zaniedbanie terminu przez obrońce – on nie może działać na niekorzyść oskarżonego, dlatego oskarżonemu przysługuje prawo do przywrócenia terminu.

Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

Każda uczestnik ma własny termin na złożenie wniosku o uzasadnienie (termin wobec każdego uczestnika jest liczony odrębnie) – obrońcy mogą złożyć wniosek niezależnie od oskarżonego = terminy nie muszą biec równocześnie. Może wystąpić przypadek, gdy apelacja złożona zostanie już rozpatrzona, a tu nagle wpłynie druga apelacja w tej samej sprawie od oskarżonego. W takim przypadku sąd nie powinien w ogóle rozpatrywać pierwszej apelacji, tylko poczekać na wpłynięcie drugiej apelacji (lub minięcie terminu na wniesienie jej) i dopiero wtedy rozpoznać.

Termin 14 dni na sporządzenie uzasadnienia przez sąd jest terminem tylko instrukcyjnym – przekroczenie nie rodzi skutków procesowych.

Termin w przypadku zażalenia:

Występuje tylko 1 termin, siedmiodniowy na wniesienie zażalenia. Jest to termin zawity – istnieje możliwość wystąpienia piętrowych wniosków o przywrócenie terminu.

Zakres zaskarżenia orzeczenia:

Orzeczenie może być zaskarżone:
1. w całości
2. tylko w części – sąd odwoławczy rozpatruje odwołanie w odniesieniu tylko do tej części. Reszta orzeczenia pozostaje prawomocna → sąd odwoławczy orzeka w granicach środka odwoławczego.

Przyjmuje się jednak pewne reguły dotyczące zaskarżania wyroku w części:
1. jeśli kwestionuje się przypisanie winy to kwestionuje się wyrok w całości.
2. jeśli kwestionuje się karę, to przyjmuje się, że kwestionowaniu podlega całość kary i środków karnych

Istnieją pewne odstępstwa od zasady związania sądu odwoławczego granicami odwołania = istnieje możliwość zmiany prawomocnego orzeczenia przez apelację → art. 435.
Przykłady:
1. zaskarżono karę i środki karne, ale w postępowaniu odwoławczym sąd nagle zorientował się, że oskarżony jest niewinny
2. sąd odwoławczy rozpatrując apelację w sprawie jednego oskarżonego, który okazuje się niewinny, może również uniewinnić pozostałych, jeśli z tych samych względów okażą się niewinni

Prawomocnego wyroku nie można zaskarżyć, ale można go zmienić!!!

Granice środka odwoławczego:

Elementem podstawowym są granice zaskarżenia → część orzeczenia, która została zaskarżona:
1. podmiotowa
2. przedmiotowa

Kontrowersje odnośnie granic środka odwoławczego:

1. czy są nimi zarzuty środka odwoławczego

Zarzut – twierdzenie o uchybieniu.
Wg prof. zarzuty nie są granicami środka odwoławczego i sąd odwoławczy ma obowiązek skontrolować orzeczenie w całym zakresie zaskarżenia, ponieważ:
a) nie zawsze istnieje obowiązek przedstawiania zarzutów (obowiązek taki mają podmioty fachowe).
b) zakaz reformationis in peius (art. 434 par. 1) – sąd orzeka w granicach uchybień, gdy zaskarżenie pochodzi od podmiotu kwalifikowanego i zaskarżenie jest na niekorzyść oskarżonego → ma to charakter wyjątkowy, dlatego reguła jest, że jeśli zaskarżenie pochodzi od podmiotu niekwalifikowanego lub zaskarżenie jest wniesione jest na korzyść oskarżonego, to sąd orzeka poza granicami zarzutów, ale w granicach środka odwoławczego.
c) porównanie przepisów o granicach apelacji i kasacji – w przypadku kasacji granice zarzutów są wyraźnie wymienione.


2. czy jest nimi kierunek zaskarżenia

Kierunek zaskarżenia:
a) na korzyść oskarżonego
b) na niekorzyść oskarżonego
Kierunek jest definiowany przez interes prawny podmiotu, który wnosi środek odwoławczy (art. 425) – oskarżony nie może wnieść środka na niekorzyść, bo nie ma w tym interesu. Prokurator może na korzyść i niekorzyść, dlatego musi wyraźnie określić kierunek.

Czy są jest tym związany:
a) wniesienie środka na niekorzyść może spowodować też orzeczenie na korzyść
b) wniesienie na korzyść nie może spowodować orzeczenia na niekorzyść – zakaz reformationis in peius
c) wniesienie wniosku na korzyści drugiego na niekorzyść – sąd nie jest związany kierunkiem, tj. może orzekać w obie strony

Zakaz reformatonis in peius nie obowiązuje w przypadku:
a) skazania bez rozprawy
b) wniosku o dobrowolne poddanie się karze
c) małego świadka koronnego
Jeśli oskarżony wniesie odwołanie od tych orzeczeń, to sąd może orzekać na jego niekorzyść. Prof. ma wątpliwości czy takie wyłączenie reformationis in peius jest konstytucyjne, ponieważ może prowadzić do absurdów – np. składa się apelację z powodu bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Dlatego przepis ten powinno się wykładać w ten sposób, że sąd może orzekać na niekorzyść oskarżonego, jeśli on kwestionuje karę, na którą sam się zgodził.