Pedagogika społeczna Wykład 04.01.2010
Społeczno – ekonomiczne skutki bezrobocia w Polsce
Bezrobocie wg R. Walczak - „ jako zjawisko ekonomiczne i społeczne zarazem polega na tym, że większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do podjęcia pracy nie może znaleźć zatrudnienia”
Bezrobotnym wg Międzynarodowego Biura Pracy ( BIT ) jest „ ten, kto nie ma zatrudnienia, ale go poszukuje i jest gotów do podjęcia pracy”.
Wg ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z dnia 14 XI 1994 r. wraz z późniejszymi zmianami, osobą bezrobotną jest:
osoba nie zatrudniona i nie wykonująca żadnej pracy zarobkowej
zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie
(a jeżeli jest osobą niepełnosprawną – przynajmniej w połowie wymiaru czasu pracy)
nie ucząca się w szkole w systemie dziennym
ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów
kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat
nie nabyła prawa do emerytury, renty, zasiłku, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego lub wychowawczego
nie posiada nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z tytułu stałej pracy jako domownik w takim gospodarstwie,
nie podlega pozarolniczej działalności gospodarczej,
nie uzyskuje miesięcznych dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,
nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności
Bezrobocie to:
problem społeczny
problem ekonomiczny
problem moralny
Rodzaje ( formy ) bezrobocia
bezrobocie wynikające z niedopasowań strukturalnych
bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą
Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi obejmuje:
bezrobocie frykcyjne – powstaje w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na rynku pracy
bezrobocie strukturalne – to taki rodzaj bezrobocia, które powstaje w rezultacie niedopasowań struktury siły roboczej i popytu na siłę roboczą przede wszystkim ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji.
Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitą podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą:
Bezrobocie keynesowskie – wynikające z niedostatku popytu – powstaje, kiedy popyt globalny ( konsumpcyjny, inwestycyjny ) zmniejszył się, a płace i ceny nie zdążyły dostosować się, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia
Bezrobocie klasyczne ( neoklasyczne ) oznacza rodzaj bezrobocia pojawiającego się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na nią się przecinają. Może to być spowodowane albo działalnością związków zawodowych, albo ustawodawstwem określającym wysokość płac minimalnych, które powoduje, że płace utrzymywane są na poziomie wyższym od poziomu równowagi.
Bezrobocie dobrowolne charakteryzuje się tym, że pracownik po utracie pracy nie decyduje się podjąć innego rodzaju pracy za mniejsze wynagrodzenie, lub nie godzi się na obniżenie płac ( jako całość pewnej gałęzi przemysłu ) do poziomu rentowności przy zachowaniu poprzedniego poziomu zatrudnienia i produkcji.
Bezrobocie przymusowe – charakteryzuje się tym, że pracownik jest gotów zaakceptować przedłożoną mu ofertę pracy za obowiązującą na rynku płacę, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.
Fazy bezrobocia
Koncepcje psychologiczne
Faza 1 – antycypacja bezrobocia – pobudzenie , zmiany nastroju, labilność ( nieadekwatna reakcja na konkretne sprawy, drażliwość )
Faza 2 – szok po utracie pracy – poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed przyszłością, przygnębienie
Faza 3 – wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm – efekt urlopu, traktowania sytuacji jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces
Faza 4 – pesymizm i rezygnacja – negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i finansowe
Faza 5 – fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji – poczucie beznadziejności, dążenie do izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych
Charakterystyka bezrobocia w Polsce
Najbardziej charakterystyczne cechy polskiego bezrobocia:
wysoki udział ludzi młodych w populacji bezrobotnych, szczególnie dużo ich przybywa w lipcu i sierpniu, kiedy rejestrują się w urzędach pracy absolwenci różnego typu szkół,
znaczny udział procentowy w całej populacji bezrobotnych osób posiadających wykształcenie zawodowe oraz podstawowe. Wykształcenie wyższe i ogólne na poziomie średnim jest niewątpliwie lepszym niż zasadnicze zawodowe oprzyrządowaniem do podjęcia działalności zawodowej.
Znaczny udział długotrwale bezrobotnych w ogólnej populacji, co łączy się z utratą prawa do otrzymywania zasiłku. Długotrwałe bezrobocie niesie ze sobą specyficzne problemy psychiczne i społeczne, o których będę mówić dalej.
Zwiększający się udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych. Wśród bezrobotnych dominują kobiety, szczególnie na wsiach i małych miastach, pomimo to, że kobiety bezrobotne są lepiej wykształcone niż bezrobotni mężczyźni. W tym przypadku poziom wykształcenia okazuje się nie mieć decydującego znaczenia i można to nazwać dyskryminacją kobiet na rynku pracy.
Przestrzenne i to bardzo znacznie zróżnicowane polskie bezrobocie.
Najniższe wskaźniki bezrobocia notujemy na terenach leżących wokół wielkich miast będących dużym i zróżnicowanym rynkiem pracy tj. województwa mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie.
Najwyższa natomiast stopa bezrobocia występuje na terenach, na których istniały nieliczne zakłady przemysłowe, jak również na terenach rolniczych pasa północnego i wschodniego Polski.
Utrudnieniem w przeciwdziałaniu temu zjawisku jest kwestia mieszkaniowa, która polega na tym, że Polak jest przeświadczony, że pracę powinien szukać tam, gdzie ma swój dach nad głową, a nie tam, gdzie jest praca.
Bezrobocie jako problem społeczny
Syndrom 3B ( Bezrobocie, bieda, bezdomność ) S. Kawuli
Wprowadza się aktualnie czwarty składnik – Bezradność
Kultura biedy – osoby odłączają się od klasy pracującej, - izolacja, - uzależnienie, - niezdolność do wspólnego działania
Prawo 4 B S. Kawuli:
bogaci – bogacą się; biedni - biednieją