Definicja małego i średniego przedsiębiorstwa (MŚP) weszła w życie 1 stycznia 2005 r., na mocy rozporządzenia Komisji (WE) nr 70/2001 (Dz. Urz. UE L 10 z 13.01.2001, s. 33) zmienionego przez rozporządzenie 364/2004 (Dz. Urz. UE L 63 z 28.02.2004). W dniu 6 sierpnia 2008 roku zostało wydane rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, str. 3), które stosuje się w przypadku udzielania MŚP pomocy publicznej. Definicja MŚP ma zastosowanie do wszystkich polityk, programów i działań, jakie KE realizuje wobec małych i średnich przedsiębiorstw (MSP).

Zgodnie z art. 1 załącznika I do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, str. 3) wyodrębnia się następujące kategorie przedsiębiorstw:

1. średnie przedsiębiorstwo:

• zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz

• jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów euro;

    2 .małe przedsiębiorstwo:

• zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz

• jego roczny obrót nie przekracza 10 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów euro;

    3. mikroprzedsiębiorstwo:

• zatrudnia mniej niż 10 pracowników oraz

• jego roczny obrót nie przekracza 2 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 milionów euro.

Definicje określone w rozporządzeniach Rady czy Komisji Europejskiej obowiązują wprost i są stosowane bezpośrednio na obszarze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, w związku z tym, niezależnie od regulacji krajowych (poza Konstytucją RP).

Definicja MŚP została także zawarta w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (ustawa SDG), która została wprowadzona dla potrzeb stosowania przepisów rozdziału 5 ustawy SDG o kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Zawarte w ww. ustawie zapisy dotyczące kwalifikowania MŚP mają charakter kryteriów ilościowych i zgodnie z jej zapisami (art. 104 – 110):

• za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót ze sprzedaży nie przekraczający 10 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły 10 mln euro;

• za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji  finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 mln euro.

Określenie kategorii MSP w ustawie SDG opiera się na ww. progach zatrudnienia oraz wielkości realizowanego obrotu lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec roku. Ustalając takie kryteria w 2004 r., przy opracowywaniu ustawy SDG posiłkowano się definicjami MŚP ustalonymi dla celów udzielania pomocy publicznej w załączniku I do rozporządzenia nr 70/2001/WE z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001, z późn. zm.).

Definicje przyjęte w ustawie SDG mają charakter uproszczony w stosunku do określonych w tym rozporządzeniu i są dostosowane do możliwości prostego ustalenia przez organ sprawdzający przystępujący do kontroli, do jakiej kategorii dane przedsiębiorstwo należy zaklasyfikować, co pozwala na właściwe i zgodne z prawem ustalenie czasu trwania kontroli. Definicje MŚP w ustawie SDG nie mają zastosowania do celów udzielania pomocy publicznej, bowiem w tym zakresie wiążące jest rozporządzenie WE.

Warunki klasyfikacji przedsiębiorcy do właściwej kategorii są objęte koniunkcją. Zasadniczym kryterium wstępnym przy określaniu kategorii przedsiębiorstwa jest średnioroczne zatrudnienie, natomiast w przypadku pułapu dotyczącego rocznego obrotu lub całkowitego bilansu rocznego MŚP można wybrać jeden z nich.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Skrót MŚP odnosi się do małych i średnich przedsiębiorstw. Unia Europejska zdefiniowała to pojęcie w swoim zaleceniu 2003/361.

Podstawowe czynniki decydujące o tym, czy dana firma może zostać uznana za MŚP, to:

1. liczba pracowników oraz

2. roczny obrót albo całkowity bilans roczny.

Kategoria przedsiębiorstwa	Liczba pracowników	Roczny obrót	albo		Całkowity bilans roczny
Średnie	< 250	≤ 50 mln euro		≤ 43 mln euro
Małe	< 50	≤ 10 mln euro		≤ 10 mln euro
Mikro	< 10	≤ 2 mln euro		≤ 2 mln euro

Te progi odnoszą się wyłącznie do wyników indywidualnych firm. Przedsiębiorstwo, które stanowi część większej grupy przedsiębiorstw, może być zmuszone dodać niektóre dane dotyczące pracowników/obrotu/bilansu takiej grupy do własnych danych.

Jaką pomoc mogą uzyskać MŚP?

Małym i średnim przedsiębiorstwom, które spełniają określone wymogi, przysługują następujące przywileje:

• kwalifikowalność do otrzymania wsparcia w ramach licznych programów UE wspierających przedsiębiorstwa, a zwłaszcza MŚP, w dziedzinach takich jak finansowanie badań, zwiększanie konkurencyjności i innowacyjności, a także w ramach podobnych programów realizowanych na szczeblu krajowym (bez odpowiednich przepisów tego rodzaju wsparcie zostałoby zabronione jako naruszająca zasady konkurencji „pomoc państwa” – zob. rozporządzenie o wyłączeniach grupowych )

• ograniczone wymogi lub niższe opłaty związane z zapewnieniem zgodności z wymogami administracyjnymi UE.

Zewnętrzne badanie dotyczące stosowania definicji MŚP (2012 r.)

Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu regularnie dokonuje analizy stosowania definicji MŚP. W oparciu o wyniki poprzednich ocen z roku 2006 i 2009, w 2012 r. zostało przeprowadzone niezależne badanie, którego głównym przedmiotem było sprawdzenie, jak definicja MŚP jest stosowana w praktyce.
W podsumowaniu badania stwierdzono, że w chwili obecnej nie ma konieczności poważnej zmiany definicji MŚP, ze względu na zmiany demograficzne, które zaszły w małych i średnich przedsiębiorstwach od roku 2003, możliwe problemy, jakie stworzyłoby wprowadzenie zmian na tym etapie, politykę udzielania mniejszej, lecz lepiej ukierunkowanej pomocy państwa oraz poglądy większości zainteresowanych stron.
Ewentualna aktualizacja definicji będzie wprawdzie konieczna – dostosowanie jej do inflacji, poziomu wydajności pracy i zmian stosunku obrotów do sumy bilansowej – ale aktualizacja ta nie jest pilna i może zostać przeprowadzona podczas przyszłej rewizji.
W badaniu zwrócono uwagę na konieczność wyjaśnienia stosowania niektórych zasad, co można uczynić, nie zmieniając obecnego Zalecenia. I tak na przykład można zamieścić dalsze wskazówki w dziale często zadawanych pytań na stronie  DG ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu poświęconej definicji MŚP bądź też stworzyć nową wersję Przewodnika dla użytkownika.
DG ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu zgadza się z wnioskami płynącymi z badania, tj. ze stwierdzeniem, że w chwili obecnej nie ma potrzeby rewizji definicji MŚP.

w rozwoju gospodarczym Polski ten sektor ma znaczny udział – zarejestrowanych jest ponad 3,685 mln, co stanowi ok. 99,8 proc. wszystkich firm. Podmioty te tworzą ok. 67 proc. miejsc pracy i wytwarzają ok. 48,6 proc. PKB. Z kolei w UE prawie 99 proc. działających firm zalicza się do kategorii MSP, które zatrudniają do 250 pracowników. Zapewniają blisko 2/3 miejsc pracy ogółu zatrudnionych i wytwarzają blisko 60 proc. PKB Unii. Jest to więc istotny sektor gospodarki, którego wpływ uwidacznia się szczególnie na rynku pracy.

Pomimo roli jaką odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce oraz podkreślania ich znaczenia w różnych publikacjach i badaniach, ich rozwój jest nadal trudny. Zwraca się przy tym uwagę na trzy kwestie wpływające na ich rozwój, tj.: bariery rynkowe i otoczenia, problemy zarządzania, bariery finansowe. Pokonanie czy zminimalizowanie przeszkód związanych z funkcjonowaniem małych i średnich firm może przynieść wymierne korzyści. Podmioty te są źródłem nie tylko nowych miejsc pracy, ale także stanowią istotny element we wprowadzaniu nowych technologii i innowacji oraz zmniejszenia dysproporcji gospodarczej poszczególnych regionów. Ważne, aby w działaniach dotyczących tworzenia warunków do rozwoju, aktywnie włączała się administracja publiczna, zarówno na szczeblu rządowym, jak i samorządowym.

Kryteria klasyfikacji małych i średnich firm w Polsce i UE
Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią ważny element w rozwoju gospodarczym wielu krajów. Wzrost znaczenia tej grupy podmiotów przypada na lata 70. XX w. – wówczas w Europie i Stanach Zjednoczonych zaczęły zajmować miejsce wielkich korporacji. Jedną z przyczyn, które wpłynęły na rozwój tego sektora, była szybkość reagowania i dostosowywania się do zmian otoczenia gospodarczego. Jednak w literaturze ekonomicznej podkreśla się, że na wzrost znaczenia małych i średnich firm wpłynęły: zmiany techniki wytwarzania i usług; rozwój sektora usług; wzrost konkurencji Trzeciego Świata i spadek międzynarodowej konkurencyjności dużych firm; zmiany na rynkach czynników produkcji; wzrost cen energii i spadek światowego popytu; efekt makroekonomiczny, spowodowany zmianami gospodarczymi w okresie recesji lub prosperity; czynniki polityczne, promocja kultury przedsiębiorczej i antyrządowe uprzedzenia; moda i zmiana gustów; zmiany w strategii dużych firm.

Wzrost znaczenia małych i średnich przedsiębiorstw spowodował podjęcie działań zmierzających do zdefiniowania tej grupy podmiotów – cechą tego sektora jest bowiem zdolność do szybkiego reagowania na potrzeby wskazywane przez rynek i elastyczność w dostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, niskie koszty stanowisk pracy, otwartość na postęp techniczny i organizacyjny, zdolność do tworzenia nowych miejsc pracy.
Podejmowane próby związane ze zdefiniowaniem tego sektora podmiotów nie przyczyniły się do powstania jednej, powszechnie akceptowanej definicji. Rozbieżność w definiowaniu wynika przede wszystkim z uwarunkowań gospodarczych występujących w danym kraju i działu gospodarki (sektora) w jakim podmioty działają. Powszechnie stosowanymi w definiowaniu są kryteria ilościowe i jakościowe – jak wskazuje bowiem Bogdan Piasecki Wyróżnia się dwa sposoby znaczenia wielkości. Są to kryteria ilościowe, wykorzystujące bezwzględne miary wielkości, takie jak np. liczbę zatrudnionych, wartość majątku trwałego, wartość obrotów, itd. oraz pewne względne miary wielkości, np. udział sprzedaży firmy na danym rynku. Niekiedy stosuje się także kryteria jakościowe, opisując stan lub miejsce firmy wśród innych przedsiębiorstw zaliczanych do innej kategorii, np. do firm średnich lub dużych. Takim kryteriom można przyporządkować finansową i prawną niezależność, a także inne właściwości. Kryteria klasyfikacji wykorzystywane przez definiującego pojedynczo występują rzadko. Częściej spotyka się kryteria mieszane. Przyjęcie odpowiedniego kryterium ma znaczenie dla praktyki gospodarczej – pozwala bowiem na wspieranie, rozwój i ochronę funkcjonowania MSP. Takie podejście można zauważyć w zaleceniach Komisji Europejskiej z 6 maja 2003 r. (Dz. U. Wspólnoty Europejskiej nr L 124, 20/05/2003 P. 0036-0041), gdzie przy formułowaniu kryteriów klasyfikacji uwzględniono możliwość skorzystania z pomocy publicznej jak największej grupy podmiotów. W zaleceniach wprowadzono pewne ograniczenia, aby pomoc trafiła do podmiotów mających status małego i średniego przedsiębiorstwa, stając się pomocą w usuwaniu barier.

Obowiązująca w Polsce definicja małych i średnich firm została zawarta w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Zawarte w ustawie zapisy dotyczące kwalifikowania MSP mają charakter kryteriów ilościowych. Do grupy podmiotów zaliczanych do tego sektora należą:

• mikroprzedsiębiorstwa, do których zalicza się podmioty, które w co najmniej jednym z dwóch lat obrotowych średniorocznie zatrudniały mniej niż 10 pracowników oraz osiągnęły roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, usług i wyrobów oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln Euro lub sumy aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 mln Euro,

• małe przedsiębiorstwa to podmioty, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniały średniorocznie nie mniej niż 50 pracowników i osiągnęły roczny obrót ze sprzedaży nie przekraczający 10 mln Euro lub sumy aktywów bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły 10 mln Euro,

• średnie przedsiębiorstwa to podmioty, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniały średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnęły roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji  finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 mln Euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 mln Euro.

Wprowadzenie definicji mikroprzedsiębiorstwa oraz zmiana definicji małego i średniego przedsiębiorcy w stosunku do treści zapisów ustawy z 19 listopada 1999 r. Prawo o działalności gospodarczej (Dz. U. z 1999r. Nr 101, poz. 1178) było konsekwencją zaleceń Komisji z 6 maja 2003 r. (Dz. U. Wspólnoty Europejskiej Nr L 124z 20/05/2003). Włączenie do sektora MSP mikroprzedsiębiorstw wynika z faktu, że w Polsce liczba podmiotów zatrudniających do dziewięciu osób przekracza 3,5 mln. Przyjęte w polskim systemie prawnym definicje MSP stanowią podstawę do udzielenia pomocy publicznej, niezbędnej do rozwoju i przetrwania tych podmiotów gospodarczych.

Przyjęte w UE zasady i kryteria klasyfikacji są w dużym stopniu tożsame z zasadami stosowanymi w Polsce, gdyż:

• przedsiębiorstwa średnie to podmioty zatrudniające mniej niż 250 pracowników i osiągające roczny obrót mniejszy niż 50 mln Euro lub całkowity bilans roczny nie przekraczający 43 mln Euro,

• przedsiębiorstwa małe to podmioty zatrudniające mniej niż 50 pracowników i osiągające roczny obrót mniejszy niż 10 mln Euro lub całkowity bilans roczny nie przekraczający 10 mln Euro,

• mikroprzedsiębiorstwa to podmioty zatrudniające do 10 pracowników, z rocznym obrotem nie większym niż 2 mln Euro lub całkowitym bilansem rocznym nie przekraczającym 2 mln Euro.

Przedstawione kryteria obowiązują od 1 stycznia 2005 r. na podstawie art. 2. załącznika I do rozporządzenia nr 364/2004/WE z 25 lutego 2004 r. (Dz. Urz. WEL 63 z 28.02.2004) w sprawie zastosowania art. 87. i 88. Traktatu Wspólnoty Europejskiej w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw. Istotne jest jednak to, że stosowanie definicji wynikającej z zalecenia Komisji ma charakter fakultatywny. Poszczególne państwa Unii mogą przyjąć przy określeniu małych i średnich przedsiębiorstw progi mniejsze niż te z zalecenia z 2003 r.

W tabeli 1. przedstawiłem progi i pułapy dotyczące klasyfikacji MSP, wskazane w zaleceniu Komisji Europejskiej Nr 96/280/WE i zleceniu Nr 2003/361/WE.