T: Rzeczpospolita Obojga Narodów - ustrój państwa

Cele:

• Poznanie, w jaki sposób powstał i funkcjonował sejm walny

• Dostrzeżenie skutków przywilejów szlacheckich dla przemian ustrojowych w kraju

• Zapoznanie z przyczynami i skutkami unii lubelskiej

Metody: praca w grupach, z podręcznikiem, rozmowa nauczająca

Środki dydaktyczne:

• Tabela - przywileje szlacheckie XIV-XVIw.

• Mapa „Rzeczpospolita w XVI wieku”,

• Plansze unii polsko-litewskich,

• Drzewo genealogiczne Jagiellonów

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie. Nauczyciel wyjaśnia, że celem lekcji będzie zapoznanie uczniów z przemianami ustrojowymi, jakie miały miejsce w Polsce w XIV-XVIw.

2. Uczniowie przypominają, kto, kiedy, komu i dlaczego nadał w Polsce pierwszy przywilej. Przy tej okazji powtarzamy i utrwalamy znaczenie pojęcia przywilej.

3. Rozwinięcie. Nauczyciel rozdaje uczniom przygotowaną przez siebie tabelę przedstawiającą przywileje nadane polskiej szlachcie w XIV-XVI w. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela omawiają postanowienia poszczególnych przywilejów, przyczyny ich nadania oraz skutki. Zwracają uwagę, które z praw ograniczały władzę króla, które swobody chłopów i mieszczan.

4. Rozwinięcie. Nauczyciel przedstawia, w jaki sposób zorganizowany był sejm walny (zjazdy przedstawicieli sejmików, wspólnie z radą królewska i z królem omawiano najważniejsze sprawy państwowe):

Organizacja sejmu walnego - trzy stany sejmujące

• Król

• Senat

• Sejm

Król

• Zwoływał sejm i ustalał datę obrad

• Miał prawo mianowania urzędników i nadawania im ziemi

• Dysponował inicjatywą ustawodawczą

• Kierował polityką zagraniczną

Senat

• Biskupi

• Wojewodowie

• Kasztelanowie

• Kanclerze

• Marszałkowie

• Podskarbiowie Korony i Litwy

Była to w zasadzie reprezentacja magnaterii

Senat obradował pod przewodnictwem króla

Sejm

• Posłowie ziem wybrani na sejmikach ziemskich ( decydowały o uchwalaniu podatków, wywierały wpływ na politykę zagraniczną),

• Uchwalał ustawy, podatki

• Nadawał szlachectwo

• Przyjmował postów

• Kontrolował skarb

• Zwoływał pospolite ruszenie

• Dysponował prawem łaski i amnestii

• Izba poselska obradowała pod przewodnictwem marszałka sejmu wybranego spośród posłów

Obrady sejmu rozpoczynały się wspólną mszą z udziałem trzech stanów sejmujących

Izby obradowały oddzielnie

5. W XV i XVI wieku szlachta, dzięki przywilejom( Nihil novi), ograniczyła znacznie władzę króla, osiągnęła całkowitą przewagę polityczną i gospodarczą nad mieszczaństwem i chłopstwem. Decydowała poprzez udział w sejmach walnych o sprawach państwa. W wyniku tych przemian politycznych państwo polskie stało się rzeczpospolitą szlachecką.

6. Nauczcie podkreśla, iż ważną rzeczą, która pomogła w tworzeniu sejmu walnego była unia realna Polski i Litwy w Lublinie w 1569r.

7. Przedstawienie różnic między wcześniejszą unia personalną a unią realną. Postanowienia unii {wspólne i oddzielne organy władzy i urzędy Rzeczpospolitej Obojga Narodów}

8. Skutki unii realnej:

• Powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów

• Tworzenie latyfundiów magnackich na Wschodzie

• Promieniowanie kultury chrześcijańskiej na Litwę

• Wpływ elementów kultury wschodniej na ziemie polskie

• Polonizacja magnaterii pochodzenia ruskiego

• Wciągnięcie Polski w politykę wschodnią Litwy

1. Podsumowanie. Uczniowie starają się odpowiedzieć jak na sytuację wszystkich grup społecznych wpłyną w przyszłości nadawane przywileje.

---