Literatura przedmiotu i notatki

Poszukiwanie literatury do pracy dyplomowej lub magisterskiej polega na

celowym przeglądaniu i studiowaniu katalogów. Czym różni się

literatura od bibliografii? Otóż, spis literatury jest wykazem niepełnym

wybranych pozycji książkowych, a bibliografia tematu jest w miarę pełnym

i wyczerpującym wykazem dzieł w określonej dziedzinie. Bibliografia dotyczy

więc poważnych dzieł naukowych, natomiast spis literatury sporządzany jest w

przypadku prac dyplomowych, magisterskich i innych opracowań.

Studiowanie literatury i zbieranie materiałów

Jeżeli chodzi o pogłębienie wiedzy, to przede wszystkim powinien student

poznać możliwie szeroko literaturę przedmiotu; opanować fachową

terminologię; poznać podstawowe metody pracy naukowej; nauczyć się

sposobów gromadzenia i porządkowania materiałów potrzebnych do pracy;

wreszcie nauczyć się głównych zasad pisarstwa naukowego i zastosować je

przy prezentowaniu wyników swojej pracy.

Natomiast odnośnie do rozwinięcia umiejętności badawczych, student

powinien nauczyć się sposobów przygotowywania większych opracowań

naukowych, stawiania i uzasadniania zagadnień naukowych, a także

adekwatnego stosowania terminologii właściwej dla wybranej dziedziny.

Student ekonomii powinien udoskonalić swoją umiejętność identyfikowania

prawidłowości zachodzących w obszarze życia gospodarczego i społecznego.

Student musi nauczyć się posługiwania literaturą naukową, materiałami

źródłowymi w trakcie pisania pracy, argumentowania, dowodzenia

prawdziwości swoich twierdzeń, posługiwania się naukowymi metodami badań.

Promotor powinien zwrócić uwagę piszącemu pracę, aby każdorazowo

dokumentował on fakt wykorzystania dorobku intelektualnego osób trzecich. W

ten sposób uniknie plagiatu, który jest procederem karalnym.

Dobór literatury do opracowywanego tematu jest jednym

z najtrudniejszych, ale bardzo ważnych zadań. Czynności z tym związane

można podzielić na trzy etapy:

- szukanie, zapisywanie tytułów i gromadzenie potrzebnej literatury

- selekcja i ocena zgromadzonej literatury i innych źródeł,

- dokładne zapoznanie się z treścią materiałów źródłowych i sporządzenie

notatek bibliograficznych.

Poszukiwanie potrzebnej literatury

Praktyczne pytanie, to gdzie dowiedzieć się, które książki, artykuły i inne

materiały naukowe są potrzebne do napisania pracy dyplomowej lub

magisterskiej.

Należy udać się do Biblioteki

Następny krok, to staranne przeglądanie w katalogach haseł, które mogą

odnosić się do naszego tematu. Jest to mozolna praca, ale pozwala nam

poznać dorobek naukowy z zakresu wybranej dziedziny. Na to trzeba poświęcić

po kilka godzin przez kilka kolejnych dni.

W przypadku trudności, na które natrafi student w gromadzeniu

bibliografii, trzeba korzystać z porad działu informacji naukowej, który znajduje

się w każdej bibliotece naukowej. Pracownik takiego działu służy informacją,

wskazując źródła bibliograficzne przydatne w poszukiwaniu literatury do

wybranego tematu. Informuje również o sposobie korzystania z tych źródeł.

Ten wstępny etap powinien zostać zakończony spisem znalezionych

pozycji bibliograficznych. Praktyczna uwaga: oprócz autorów i tytułów książek

należy w spisie odnotować miejsce i rok wydania, nazwę wydawnictwa, a w

przypadku artykułów tytuł pisma, rocznik i numer. Warto również odnotować

nazwę biblioteki i numer katalogowy, co znakomicie ułatwi studentowi dalszą

pracę z książką.

Warto tu odnotować, że elektronika weszła na dobre do bibliotek i w

związku z tym istnieją systemy bibliograficzne na nośnikach elektronicznych,

które pozwalają na szybkie znalezienie potrzebnych informacji. W Polsce

obecnie można znaleźć kilkanaście baz danych głównie w trybie wsadowym

off-line. Ponadto należy korzystać z ułatwień, jakie stwarza internet.

Jeżeli praca dyplomowa koncentruje się w szczególności na jednej głównej

specjalistycznej publikacji, wtedy istnieje potrzeba sięgnięcia do podstawowych

źródeł bibliograficznych, na których opiera się ta publikacja. Daje to szansę, że

czytając artykuł jednego z prekursorów, np. autorów podstawowych źródeł,

natrafi się na inne idee i pomysły, które umożliwią dalszy krok w stosunku do tej

głównej publikacji.

Ocena i selekcja zgromadzonej literatury

Zgromadzone tytuły prac należy poddać selekcji pod kątem przydatności

do opracowania wybranego tematu. Jak to zrobić ? Czy czytać wszystkie

te książki?

A oto moje praktyczne rady:

- przekartkować wybrane książki, co polega to na przejrzeniu spisu treści

i kilku najważniejszych rozdziałów,

- przeglądanie rozpocząć od encyklopedii, słowników, podręczników,

obszerniejszych monografii, a potem przejść do prac specjalistycznych,

- przeglądanie rozpoczynać od książek najnowszych.

O tym czy książka jest przydatna czy nie - można wyrobić sobie wstępną opinię

zwracając uwagę na tytuł opracowania, nazwisko autora, datę wydania i samo

wydawnictwo. Tytuł określa treść książki i na jego podstawie można

wnioskować o jej zawartości. Nazwisko autora często informuje, czy książka

prezentuje odpowiednio wysoki poziom. Natomiast data wydania informuje o

aktualności treści czytanej pracy.

Po tej ocenie należy przeczytać spis treści i wstęp oraz zakończenie.

W ten sposób można stwierdzić, czy książka będzie przydatna do pisania

pracy. Trudniejszą sprawą jest dokonanie oceny przydatności artykułu

opublikowanego w czasopiśmie naukowym. W takiej sytuacji należy najpierw

pobieżnie przeczytać artykuł.

Dokładne zapoznanie się z treścią materiałów źródłowych

Po zasygnalizowanym w poprzednim punkcie przejrzeniu i zweryfikowaniu

zgromadzonej bibliografii, kolejnym ważnym etapem jest jej uważne czytanie

i studiowanie. Czynność ta polega najpierw na czytaniu szybkim, a następnie

czytaniu analitycznym. Szybkie czytanie książki polega na wyszukiwaniu

i zaznaczaniu istotnych szczegółów książki, które będą użyteczne w trakcie

pisania pracy dyplomowej. Szybkie czytanie, którego trzeba się nauczyć,

pozwala zaoszczędzić czas i selekcjonować materiał.

Czytanie analityczne polega na głębszym wniknięciu w tok rozumowania

autora książki lub artykułu, a także pozwala zrozumieć istotę jego wywodów,

uogólnień i prezentowanych twierdzeń. Tempo czytania zależy od naszych

umiejętności oraz od tego, czy materiał jest teoretyczny, abstrakcyjny czy też

konkretny.

Dyplomant, które dostosuje się do wyżej podanych zasad, ma dużą

szansę na napisanie dobrej pracy dyplomowej lub magisterskiej.

Robienie notatek

Kolejnym krokiem po analitycznym czytaniu jest robienie notatek

z przeczytanych książek. Notatki muszę być krótkie i dotyczyć najistotniejszych

spraw. Sens i cel notatek jest taki, żeby nie tracić czasu na ponowne czytanie

tej samej publikacji.

Bibliografia książek

Jest to wykaz dokumentów cytowanych i wykorzystywanych przez autora pracy

lub książek tylko związanych z tematem pracy. Bibliografię zwaną inaczej

wykazem literatury umieszczamy po tekście głównym (na końcu pracy) przed

skorowidzem. W obszernych dziełach naukowych występuje ona bezpośrednio

po rozdziałach, do których się odnosi. Poszczególne pozycje bibliograficzne

numerowane są kolejno w porządku alfabetycznym nazwisk autorów. Cyfry

pozycji bibliograficznych oddzielone są od tekstu kropką, niekiedy są one ujęte

w nawiasy kwadratowe.

W skład danych bibliograficznych wchodzą:

• nazwisko i imię autora,

• tytuł dzieła,

• miejsce wydania,

• nazwa wydawcy,

• rok wydania,

• numer tomu.

Imiona lub ich inicjały w wykazie literatury zaleca się podawać za nazwiskiem

autora. W opisie literatury przyjęty został określony system skrótów. Cyfry

arabskie należy podawać po następujących słowach: cz. (część), wyd.

(wydanie), str. (stronica), § (paragraf), c. (cena), zesz. (zeszyt). Cyfry rzymskie

- po słowach t. (tom), rozdz. (rozdział).

---