HISTORIA POLSKI PO 1945 ROKU - POLSKA LUDOWA
Od 1944 do 1989 roku władzę w Polsce sprawowali komuniści. Ten etap historii Polski jest nazywany okresem - POLSKI LUDOWEJ.
Historia Polski Ludowej dzieli się na kilka okresów, związanych ze zmianami w kierownictwie PZPR, czyli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zmiany te były skutkiem walk wewnętrznych w partii, napięć i kryzysów społeczno - politycznych w kraju oraz zmian przywódców Związku Radzieckiego.
Wyróżnia się 4 okresy historii Polski Ludowej. Są to okresy rządów :
BOLESŁAWA BIERUTA - 1948-1956
WŁADYSŁAWA GOMUŁKI 1956-1970
EDWARDA GIERKA 1970-1980
WOJCIECHA JARUZELSKIEGO 1981-1989
OKRES RZĄDÓW BIERUTA :
w 1948 roku stanął na czele PZPR,
był on zwolennikiem i posłusznym wykonawcą poleceń Stalina,
okres, w którym Bierut jako przywódca PZPR sprawował rządy w Polsce - 1948-1956, nazywa się okresem stalinizmu,
charakteryzował się on przyjmowaniem wzorów radzieckich we wszystkich dziedzinach życia oraz bezwzględnym łamaniem wszelkich prób oporu, połączonym z terrorem i prześladowaniami działaczy patriotycznych,
więzienia były pełne osób aresztowanych za przekonania polityczne oraz opór przeciwko komunistom,
został stworzony na wzór radzieckich służb specjalnych - Urząd Bezpieczeństwa (UB), który rozbudował sieć swych placówek, w których więziono, torturowano, a nawet mordowano więźniów politycznych,
nastąpiła rozbudowa przemysłu ciężkiego, który miał służyć rozwinięciu potencjału wojskowego,
uprzemysłowienie kraju odbyło się kosztem ograniczenia wydatków na potrzeby ludności - utrzymywały się bardzo trudne warunki życia, brakowało mieszkań, w szybko rozrastających się miastach były kłopoty komunikacyjne,
uchwalono konstytucję PRL - 22 lipca 1952r. - oparta była na wzorach radzieckich, ważnym organem odtąd w państwie była RADA PAŃSTWA,
Po śmierci Stalina w 1953r.(następcą Stalina został Nikita Chruszczow) zaczęły się walki wewnętrzne w PZPR, które zaostrzyły się wraz ze śmiercią Bieruta w 1956r.
Nastąpił pierwszy poważny kryzys polityczny w Polsce Ludowej.
POZNAŃSKI CZERWIEC
W czerwcu 1956r. robotnicy Zakładów im. Stalina (dziś im. Hipolita Cegielskiego) w Poznaniu zażądali podwyżek plac, obniżenia wyśrubowanych norm oraz cen. W czwartek - 28 czerwca 1956r. ogłosili strajk i ruszyli ku centrum miasta - po drodze przyłączały się do nich załogi innych fabryk. Żądano „chleba i wolności”, wołano „precz z komunistami”.
Po południu władze wyprowadziły przeciwko demonstrantom 8 tys. żołnierzy wspomaganych przez ponad 400 czołgów i pojazdów opancerzonych. Wieczorem i w nocy wojsko stłumiło zamieszki.
Według oficjalnych danych podczas „poznańskiego czerwca” zginęło 75 osób, a kilkaset odniosło rany.
Po krwawych zajściach w Poznaniu kraj wrzał. Przywódcy partii rozumieli, że konieczne są reformy, ale zamierzali je tak przeprowadzić, by nie rozgniewać Moskwy i nie naruszyć systemu, który dawał im władzę i przywileje.
Funkcję sekretarza PZPR powierzono WŁADYSŁAWOWI GOMUŁCE.
OKRES RZĄDÓW WŁADYSŁAWA GOMUŁKI :
rozpoczął od zmian w najwyższych władzach partii i państwa co wywołało reakcję Kremla; do Polski przybył Nikita Chruszczow krzycząc, że napluto mu a twarz i że nie dopuści do samowolnych zmian w kierownictwie państwa, zagroził także interwencją wojsk radzieckich, które posuwały się w kierunku Warszawy,
Gomułka zdołał jednak przekonać radzieckiego przywódcę, że uratuje socjalizm i przyjaźń z Krajem Rad jak nazywano Rosję, marsz Rosjan na Warszawę został powstrzymany,
Gomułka uzyskał zgodę Kremla na wszystkie zmiany, w przemówieniu wygłoszonym przez siebie potępił stalinizm i wziął w obronę robotników Poznania, zapowiedział też suwerenność w stosunkach z ZSRR,
nadzieje pokładane w „polskim październiku” szybko się rozwiały,
Gomułka złagodził formę rządów komunistycznych w Polsce, początkowo miały one mniej represyjny charakter :
w polityce i kulturze pozwolono przez krotki czas na większą swobodę wypowiedzi,
wypuszczono więźniów politycznych,
szykanowani naukowcy i ludzie kultury mogli prowadzić swoje wykłady i publikować książki,
do szkół powróciła religia,
chłopów przestano straszyć kolektywizacją,
ograniczono produkcję zbrojeniową,
nastąpił rozwój przemysłu lekkiego, niewiele wzrosły płace,
dzięki wyżej podanym posunięciom lata rządów Gomułki nazwano „polską małą stabilizacją”,
w 1957r. Gomułka przeprowadził czystkę w partii, odwołał wiele reform, zaostrzył cenzurę i ponownie podjął walkę z Kościołem - tymi posunięciami chciał się przypodobać ZSRR,
entuzjazm społeczeństwa pokładany w Gomułce opadł, entuzjazm zastąpiono apatią i zniechęceniem,
MARZEC 1968 :
W listopadzie 1967r. na scenie Teatru Narodowego w Warszawie odbyła się premiera „Dziadów” Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka - władze uznały sztukę za antyradziecką i kazały zdjąć ją z afisza. Po ostatnim przedstawieniu - 30 stycznie 1968r. publiczność pomaszerowała z kwiatami pod pomnik wieszcza - demonstrację rozpędziła pałkami milicja.
Dwaj studenci - jeden z nich to Adam Michnik, opisali przebieg zajść francuskiemu dziennikarzowi - za co zostali bezprawnie wyrzuceni z uczelni.
W obronie kolegów studenci zorganizowali wiec protestacyjny na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego - 8 marca 1968r. Wiec studencki został stłumiony przez oddziały ZOMO (Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej) - studentów brutalnie bito.
W następnych dniach manifestacje studenckie ogarnęły inne miasta : Wrocław, Kraków, Łódź, Gdańsk - demonstrujących wszędzie atakowała milicja.
Gomułka doszukiwał się inspiratorów wśród „bananowej młodzieży” żydowskiego pochodzenia. „Bananową młodzieżą” nazywano dzieci wysokich urzędników państwowych, które jadły niedostępne w sklepach banany.
Wielu z tych młodych ludzi rzeczywiście miało żydowskie korzenie, ale wraz z nimi buntowali się też inni - jednak tego władze nie chciały dostrzec.
Po stłumieniu demonstracji studenckich rozpoczęto zwalnianie z uczelni, zakładów pracy i urzędów osób żydowskiego pochodzenia.
w grudniu 1970r. Gomułka odniósł sukces w polityce zagranicznej : Niemcy Zachodnie uznały granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej
pod koniec lat 60 gospodarka PRL weszła w kryzys : brakowało mieszkań, telefonów, półki sklepów świeciły pustkami,
kierownictwo PZPR podjęło decyzję o podniesieniu cen, ceny ustalono odgórnie tzn. w całym kraju dany produkt kosztował tyle samo,
podwyżka cen nastąpiła przed świętami Bożego Narodzenia, reakcją społeczeństwa była kolejna fala strajków,
14 grudnia 1970r. strajk wybuchł w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, w następnych dniach przyłączały się inne zakłady na Wybrzeżu,
żołnierze otworzyli ogień do strajkujących robotników,
zaapelowano do robotników o powrót do spokojnej pracy - wielu robotników posłuchało tego wezwania, jednak gdy następnego dnia wysiedli z kolejki podmiejskiej na przystanku - Gdynia-Stocznia, żołnierze otworzyli do nich ogień,
podjęto decyzję, że Gomułka i jego ekipa muszą odejść, władzę objął Edward Gierek.
OKRES RZĄDÓW WŁADYSŁAWA GIERKA :
okres jego rządów różnił się od rządów w latach wcześniejszych - do pewnego stopnia Gierek poszerzył kontakty Polski ze światem zachodnim i podjął próbę jej unowocześnienia,
PRL przedstawiano jako kraj szybko się rozwijający i będący jedną z potęg gospodarczych - Gierek głosił bowiem hasło „budowy drugiej Polski”,
polityka Gierka również jednak się opierała na całkowitym podporządkowaniu Związkowi Radzieckiemu,
rozwój przemysłu w czasach Gierka możliwy był dzięki ogromnym kredytom zaciągniętym na Zachodzie, co wkrótce doprowadziło do sytuacji, w której Polska nie była w stanie ich spłacić - zadłużenie sięgało 8 miliardów dolarów i państwo nie miało środków na spłatę rosnących odsetek,
rozpoczęte inwestycje z reguły nie kończono,
propaganda władzy głosiła, że już niedługo każdy Polak będzie miał mieszkanie i samochód - realizację tych planów miało zapewnić wznoszenie bloków z wielkiej płyty oraz produkcja fiatów 126p, zwanych maluchami,
dobrze zarabiający obywatele chcieli nabywać coraz więcej dóbr konsumpcyjnych, a rynek nie był w stanie sprostać ich potrzebom - zaczynało brakować mięsa, cukru, serów,
aby zmniejszyć zapotrzebowanie na te towary tradycyjnie rząd ogłosił podwyżkę cen,
w kraju wybuchły strajki - jako pierwsze stanęły zakłady w Radomiu i Ursusie oraz Petrochemia płocka,
doszło do starć ulicznych z milicją, na strzelanie do demonstrantów Gierek jednak nie pozwolił,
władze odwołały podwyżkę,
w obronie robotników utworzono - KOR - KOMITET OBRONY ROBOTNIKÓW i ROPCiO - RUCH OBRONY PRAW CZŁOWIEKA i OBYWATELA,
1978r. WYBÓR KAROLA WOJTYŁY NA PAPIEŻA - jego wizyta w Polsce ujawniła masowe przywiązanie społeczeństwa do Kościoła, co oznaczało zupełną klęskę ideologii komunistycznej.
ŻYCIE CODZIENNE W PRL :
powstawały wielkie dzielnice mieszkaniowe (bloki z małymi balkonami lub zupełnie ich pozbawione, mieszkania ze „ślepymi kuchniami”),
pochody pierwszomajowe - nie uczestnicząc w nich można było się narazić na szykany w miejscu pracy,
czyn społeczny - darmowa praca przy budowie obiektów sportowych, zakładaniu parków,
kolejki w sklepach spowodowane brakiem towarów,
system kartek - kartki na cukier, na mięso, słodycze, papierosy, proszek do prania, obuwie,
system sklepów tzw. Pewex w którym można było kupić za waluty państw zachodnich trudno dostępne na co dzień artykuły, w sklepach tych funkcjonowały także bony towarowe,
symbolem marzeń każdego Polaka w czasach PRL był Fiat 126p - „maluch”,
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie to symbol gigantomanii w architekturze.
Kolejne drastyczne podwyżki cen, którym nie towarzyszyła regulacja wynagrodzeń, spowodowały latem 1980r. kolejną falę strajków w kraju.
W efekcie porozumień zawartych przez przedstawicieli partii i rządu za strajkującymi zalegalizowano NIEZALEŻNY SAMORZĄDNY ZWIĄZEK ZAWODOWY SOLIDARNOŚĆ - powstała masowa organizacja opozycyjna. Na czele związku stał - LECH WAŁĘSA.
W kraju pogłębiał się kryzys gospodarczy i narastało napięcie polityczne - trwała walka Solidarności z rządem o dokonanie realnych zmian w Polsce.
Społeczeństwo podjęło próby aktywności politycznej, jednocześnie zaś PZPR starała się odzyskać kontrolę nad państwem.
13 GRUDNIA 1981r. ogłoszono STAN WOJENNY.
Władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON), na czele której stał generał WOJCIECH JARUZELSKI . (w Rosji władza była w rękach Leonida Breżniewa) :
zawieszono działalność wszystkich związków zawodowych, stowarzyszeń i organizacji,
zabroniono strajków i manifestacji,
zawieszono zajęcia w szkołach i na uczelniach,
od 22.00 do 6.00 obowiązywała godzina milicyjna,
wprowadzono cenzurę korespondencji, i rozmów telefonicznych,
zakazano wyjazdów za granice państwa,
na ulicach pojawiły się czołgi i patrole wojskowe,
bez przepustki nie wolno było opuszczać miejscowości zamieszkania,
ograniczono nadawanie programów radiowych i telewizyjnych oraz wydawanie prasy.
Niektóre zakłady pracy, uczelnie, górnicy kilkunastu kopalń podjęli akcję protestacyjną przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.
W czasie pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek” doszło do starć, w których wyniku były ofiary śmiertelne i ranni.
Stopniowo rygory stanu wojennego były łagodzone.
STAN WOJENNY ZOSTAŁ ZAWIESZONY 31 GRUDNIA 1982 ROKU, NASTĘPNIE ZNIESIONY 22 LIPCA 1983 ROKU (stan wojenny trwał 586 dni), ale Wojciech Jaruzelski stał na czele PZPR i PRL aż do upadku władzy komunistycznej w 1989r.
Decyzje dotyczące Europy Wschodniej wciąż zapadały w Moskwie, a tam do władzy doszedł MICHAIŁ GORBACZOW, który rozpoczął politykę zmian. Był to sygnał do podobnych posunięć w innych krajach bloku radzieckiego.
Efektem tych zmian w Polsce były obrady „OKRĄGLEGO STOŁU” - 6 luty - 5 kwietnia 1989 roku, w których rząd negocjował z opozycją skupioną wokół Solidarności (ponownie zalegalizowanej).
NAJISTOTNIEJSZE USTALENIA „OKRĄGLEGO STOŁU” DOTYCZYŁY :
poprawy zaopatrzenia i warunków życia ludności,
ograniczenia inflacji i naprawy gospodarki,
ochrony ludności przed skutkami inflacji i restrukturyzacji gospodarki,
reformy organów władzy państwowej,
zorganizowania wyborów do Sejmu i Senatu,
postanowiono przywrócić Senat,
powołania urzędu prezydenta,
swobodnego tworzenia i działania związków zawodowych na zasadach równości
Osoby związane z „OKRĄGŁYM STOLEM” : Władysław Baka, Bronisław Geremek, Aleksander Kwaśniewski, Tadeusz Mazowiecki.
W czerwcowych wyborach do parlamentu w 1989r. zwyciężyła Solidarność.
19 lipca 1989r. Zgromadzenie Narodowe przewagą jednego głosu wybrało WOJCIECHA JARUZELSKIEGO na urząd prezydenta.
Premierem rządu został TADEUSZ MAZOWIECKI.
W KONSTYTUCJI USUNIĘTO ZAPISY O PRZEWODNIEJ ROLI PZPR ORAZ O PRZYJAŹNI ZE ZWIĄZKIEM RADZIECKIM.
Powrócono do dawnej nazwy państwa - RZECZPOSPOLITA POLSKA.
W GODLE PONOWNIE POJAWIŁA SIĘ KORONA.
Historia PRL dobiegła kresu, zaczęła się kształtować niepodległa III Rzeczpospolita.
.
Jesienią 1990 roku miały miejsce pierwsze wolne wybory prezydenckie - prezydentem III Rzeczpospolitej wyłonionym w wyborach powszechnych został w grudniu 1990 roku LECH WAŁĘSA.
Pierwsze wolne wybory parlamentarne odbyły się jesienią 1991 roku.
W 1995 roku wybory prezydenckie wygrał - ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI.
W 1997 roku została uchwalona nowa KONSTYTUCJA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ - obowiązująca do dziś : główne zasady ustrojowe to : republikańska forma państwa, przedstawicielska forma rządów zgodnie z zasadą trójpodziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
W 1999 roku POLSKA ZOSTAŁA PRZYJĘTA DO NATO (Paktu Północnoatlantyckiego).
W 2004 roku Polska stała się członkiem UNII EUROPEJSKIEJ.
Gospodarka została zmieniona z planowanej na rynkową. Symbolem reform gospodarczych podjętych w Polsce po upadku systemu komunistycznego jest Leszek Balcerowicz.