Olechnowicz Portrety psychologiczne dzieci upośledzonych umysłowo i wskazania do pracy wychowawczo-terapeutycznej.
Rozdział I
Dzieci z Zespołem Downa
Charakterystyka ogólna
Dzieci z zespołem Downa są zróżnicowane jednak mają pewne cechy wspólne. Wymagają one bodźców do działania jedna pobudzone działają w normie, przez co ich poziom rozwoju zw. jest z warunkami w jakich żyją. Osoby z DS. są szczególnie podatne na degradację w warunkach zakładowych. Stopień II jest zależny także od metod rehabilitacji, im skuteczniejsza tym większy iloraz II (np. wczesna interwencja terapeutyczna w Anglii, różnica w II nawet 20 punktów). U osób z DS. występuje obniżanie się II wraz z wiekiem.
Specyfika procesów pobudzania i hamowania
U dzieci z DS. reakcja na polecenie lub zachętę jest opóźniona, występuje pseudoupór, później zachowania przyśpieszają dochodząc do zachowań frenetycznych (entuzjastycznych). Upośledzoną zdolność hamowania bada się za pomocą metody potencjałów wywoływanych (Dustman, Cellner), u dzieci z DS. nie występuje habituacja. Czarnecka i Olechnowicz zwróciły uwagę na bezwładność aktywności. Wnioski pedagogiczne:
nie dopuszczać do pogrążania się w bezczynności ani do eskalacji pobudzenia
nie pozwalać na wykonywanie czynności ponad miarę, zmieniać aktywność
nie dopuszczać do ujemnych stanów samopoczucia obniżających działanie
nie pozwalać na długotrwałe unieruchomienie
nauczanie przez zabawę
Przedłużanie czasu reakcji na bodźce słowne,
-reakcja na bodźce wzrokowe jest szybsza.
-upośledzenie cyfr i zdań zasłyszanych,
-gorsze wyniki w powtarzaniu i naśladowaniu dźwięków
-gorsze rozumienie instrukcji słownej
-nieznaczne obniżenie wrażliwości słuchowej (nieprawidłowa budowa kanałów słuchowych)
Wnioski pedagogiczne:
-słowa wzmacniać gestem
-wydając polecenia brać pod uwagę przedłużoną reaktywność na bodźce słowne
-wywoływać pobudzenie u osoby z pseudouporem
-przekazywać materiał słowny po zajęciach pobudzających np. ruch
-obserwacja czy dziecko słyszy
Specyfika sprawności ruchowej
Dziecko z DS. może mięć dobrą sprawność ruchową pomimo wiotkości obniżającej się wraz z wiekiem. Od pewnego momentu następuje jednak ponowny spadek sprawności ( u dzieci starszych i młodzieży). Wnioski pedagogiczne:
-uświadamianie rodzicom znaczenie rozwoju, podnoszenie rangi zajęć ruchowych
-uświadamianie znaczenia przeciwdziałania otyłości
-ograniczania w przedszkolu zajęć siedzących do minimum
-dodatkowe Ćwiczenia ruchowe w ramach rewalidacji indywidualnej
-zaznaczanie działalności ruchowej w konspektach zajęć
-opracowanie metodyczne zajęć usprawniających
Potrzeba badania wzrokiem prawidłowy rozwój spostrzegania wzrokowego
Nawet dzieci zahamowane używają wzroku do codziennej aktywności, widzą wszystko dookoła i reagują na spojrzenia innych. Reakcje wzroku są szybsze niż skierowane do innych mentalności. Dzieci działalności wzrokowej dzieci z DS. tworzą prawidłowe reprezentacje wewnętrzne. Spostrzegają one na poziomie normy, w porównaniu z innymi osobami z ni lepiej rozpoznają kształty wcześniej widziane, jednak gorzej wykonują działania motoryczne. U dzieci z DS. występuje wybitne upodobanie do barw. Sprawność wzrokowa nie jest jednak wykorzystywana do spostrzegania wielozmysłowego tj. przez dotyk pod kontrolą wzroku z powodu obniżenia sprawności spostrzegania przez dotykanie palcami. Wnioski pedagogiczne:
-wykorzystanie uzdolnień plastycznych i przestrzennych dzieci, materiał prezentować w kolorach.
-dbać o korekcję wad wzroku
Upośledzone poznawanie przez dotyk
-palce mało sprawne, krótkie, wiotkie
-czynne unikanie dotykania, posługiwanie się nasadą dłoni
-zaburzone rozpoznawanie przedmiotów dotykiem w porównaniu do innych ni
-upośledzenie aktywności dotykowej uwarunkowane cechami konstytucjonalnymi jest pogłębiane przez brak aktywności
Wnioski pedagogiczne:
-uwrażliwianie końców palców, przeciwdziałanie wiotkości
-uczenie oglądania palcami
-opóźnianie i ograniczanie pracy ołówkiem na wyklejanie, lepienie
-stosować pomoce trójwymiarowe wymagające chwytania i manipulowania
Prawidłowe spostrzeganie i odtwarzanie prostych rytmów
-słabsze niż norma odtwarzanie rytmów ale lepsze niż pozostałe ni powinno się to wykorzystywać w ćwiczeniach ruchowych, logopedycznych przez stosowanie mowy rytmizowanej.
Ograniczenie samorzutnego poznawania relacji między przedmiotami
Dzieci w normie dzięki swojej potrzebie poznawczej dochodzą do uwewnętrzniania wiedzy o relacjach między przedmiotami, rozwiązują problem tylko w myślach. Aktywność dochodzenia do uwewnętrznienia charakteryzuje się:
-samonagradzająca
-dziecko jest skupione i zaangażowane emocjonalnie
-wielokrotne uporczywe powtarzanie działań
-zwiększona sprawność i gratyfikacja powodują rozbudzenie aktywności
Upośledzenie potrzeby poznawczej polega na wyborze gładszych i mniej kolorowych bodźców oraz krótszej ekspozycji u dzieci 8miesięcznych.
Upośledzenie aktywności w dziedzinie badania przedmiotów dotykanych pod kontrolą wzroku prowadzi do upośledzenia tworzenia pojęć abstrakcyjnych.
Dzieci dzięki dobremu spostrzeganiu wzrokowemu potrafią spostrzegać zdarzenia społeczne, mają empatie i zdolności naśladowcze, potrafią też wartościować Wnioski pedagogiczne:
-potrzeba tworzenia badań weryfikujących nasze spostrzeżenia dot. dziecka : czy istnieją czynności poznawcze, czy możliwe jest uwewnętrznienie.
-rozszerzyć zakres manipulacji rękami pod kontrolą wzroku
-rozszerzyć program działań dot. nauki o rzeczach
Funkcje mowy
-komunikowanie czegoś lub podtrzymywanie kontaktu społ.
-mowa podtrzymująca działanie
-wzbogacenie wiedzy o świecie
-rozładowywanie napięcia
Wnioski pedagogiczne:
-zwracanie uwagi na mówienie wzbogacające rozwój
-nie reagować na pustosłowie, przeciwdziałać nadpobudliwości (przyczynom)
-stwarzać sytuację do pytań, demonstrować nie znane przedmioty
Problemy lateralizacji
-dominacja prawo lub lewostronna
-siła nacisku na domino metr u ręce dominującej jest słabsza, przeciwnie do pozostałych ni i normy
-upośledzone czynności rządzone przez półkulę dominującą mowa i myślenie formalne
-istnienie w półkuli niedominującej całkowitego spostrzegania siebie
Czynniki sprzyjające prawidłowemu rozwojowi osobowości społecznej
-duża spontaniczna aktywność pozwala spostrzegać rzeczy i ludzi (inteligencja społeczna)
-sprawne organizowanie przestrzeni wzrokowej (prawidłowy schemat ciała)
-cechy wyzwalające zachowania opiekuńcze i nie agresywne
Wnioski pedagogiczne:
-wzbogacać repertuar wiedzy dziecka o zachowaniach społecznych
-ułatwiać poznawanie schematu ciała
-wykorzystać syntonię
-doceniaĆ zdolność przywiązania
-rozwijać nastawienie prospołeczne
-stwarzać sytuację ujawniające zachowania zintegrowane
-eksponować zachowania wzbudzające spontaniczną sympatię
-zaburzenia zachowania łagodzić metodami charakterystycznymi dla normy
-wykorzystywać pobudzenie dziecka do nauki
Portrety psychologiczne:
Dzieci od 4 lat i 6 msc do 7 lat i 1 msc
-dużo zachowań w normie, kontakty społ. z wykorzystaniem wszystkich środków porozumienia, dzieci wykazują empatię, urozmaicone zabawy, naśladowanie prac dorosłych, naśladowanie zabaw partnera, mniejszy udział mowy i brak reakcji kołowych niż w normie, radość towarzysząca ruchowi, rodzice ujawniali postawy opiekuńcze i serdeczności, czytelne odrębności neurofizjologiczne, trudności zapoczątkowania i wyhamowania działań. Główne problemy wychowawcze w tej grupie wieku:
-przezwyciężanie zależności fizycznych, wiotkości
-zajęcia przedszkolne dające radość i ruch
Sugestie związane z konkretnymi historiami :
- zastój ruchowy ( wydawanie poleceń pójdź, podaj, zobacz w tamtym pokoju)
-nie nagradzanie samego mówienia ale działania lub mówienia o działaniu
-dążenie do automatyzacji
-indywidualne usprawnianie ruchowe
-wydawanie poleceń mową zrytmizowaną
-informować o tym czym jest pseudoupór
-pomoc w rozpoczynaniu czynności poprzez podanie ręki
-nie dopuszczanie do przemęczenia dziecka
-przeprowadzenie badań okulistycznych
-ograniczenie sytuacji podporządkowania
-praca w diadach, ćwiczenia ruchowe
-indywidualny kontakt terapeutyczny z osobą
-nieformalne rozmowy z rodzicami
Starcze dzieci w wieku 7 lat i 10 miesięcy do 9 lat
-mniej wzmianek o męczliwości , słabości i wiotkości , trudności zapoczątkowanego działania, zdolności wzrokowe, dysproporcja pomiędzy dobrym rozowjowem społecznym i spostrzeganiem wzrokowym, a konfrontowaniem spostrzegania wzrokowego i dotykowego oraz eksperymentowanie, zróżnicowanie stanu dzieci wychowywanych w korzystnych i niekorzystnych warunkach.
Uczniowie szkoły życia
-mniej notatek o wiotkości i męczliwości, o opóźnieniu na reakcje słowne
-dobry poziom czujności wzrokowej
-wzrost zamiłowania do prac ręcznych
-niezrozumienie relacji przyczyny
-zewnątrz sterowność
-silny głód pochwał
-pozorowanie pracy typowo szkolnej
-słaba pamięć bezpośrednia
-regres w dziedzinie samorzutnej zabawy
-otyłość z ociężałością ruchową
W tekście pojawiają się historie poszczególnych osób, których nie przepisałam bowiem byłoby to bez sensu, opisane są problemy z którymi stykają się osoby w danym wieku.