Miron Białoszewski

• Urodził się w Warszawie 30 czerwca 1922. W chwili wybuchu wojny był uczniem III klasy gimnazjum. W okresie okupacji zdał maturę na tajnych kompletach, po czym rozpoczął studia polonistyczne na (również tajnym) Uniwersytecie Warszawskim, których nie mógł ukończyć.

• Podczas okupacji prowadził w latach 1942-1944 razem ze S. Swenem Czachorowskim konspiracyjny Teatr Swena. Po kapitulacji powstania warszawskiego został wywieziony razem z ojcem na roboty do Niemiec, jednak udało mu się uciec. Po zakończeniu wojny powrócił do Warszawy.

• Pracował najpierw na Poczcie Głównej, potem jako dziennikarz w Kurierze Codziennym, Wieczorze Warszawy i Świecie Młodych. Współpracował także z redakcjami czasopism dziecięcych i młodzieżowych, dla których pisał wiersze i piosenki wraz z Wandą Chotomską.

• Należał do tzw. pokolenia Współczesności. Na wiosnę 1955 Białoszewski założył tzw. „Teatr na Tarczyńskiej”.

• Debiutował w Życiu literackim w roku 1955

• Pierwszy tomik jego wierszy, Obroty rzeczy ukazał się w 1956.

• Następnie wydał tomiki: Rachunek zachciankowy 1959, Mylne wzruszenia 1961 oraz Było i było 1965. W tym czasie zdobył niemały rozgłos.

• Na pl. Dąbrowskiego założył Teatr Osobny, który działał do 1963 roku.

• Niebawem ukazały się tomy prozy: Donosy rzeczywistości 1973, Szumy zlepy, ciągi 1976 oraz Zawał 1977. Ale wcześniej, 27 lat po koszmarach wojennych, spisał swoje przeżycia powstaniowe. I tak w roku 1970 ukazał się Pamiętnik z powstania warszawskiego.

• Zmarł 17 czerwca 1983 na atak serca.

Tomiki poetyckie

• Obroty rzeczy (1956) - debiutancki tomik

• Rachunek zachciankowy (1959)

• Mylne wzruszenia (1961)

• Było i było (1965)

• Wiersze (1976)

• Poezje wybrane (1976)

• Miron Białoszewski (1977)

• Odczepić się (1978)

• Wiersze wybrane i dobrane (1980)

• Trzydzieści lat wierszy (1982)

• Oho (1985)

Tomy wierszy i prozy

• Teatr Osobny (1973)

• Rozkurz (1980)

• Stara proza. Nowe wiersze (1984)

• Obmapywanie Europy. Aaameryka. Ostatnie wiersze (1988 - pośmiertnie)

Tomy prozatorskie

• Pamiętnik z powstania warszawskiego (1970)

• Donosy rzeczywistości (1973)

• Szumy, zlepy, ciągi (1976)

• Zawał (1977)

• Przepowiadanie sobie (1981)

• Konstancin (1991 - pośmiertnie)

ST. BURKOT, LITERATURA POSLKA PO 1939

• Należał do tego samego pokolenia co T. Różewicz - ale całkiem odmienny jest charakter jego twórczości; przeciwstawny)

• Obaj wywodzili się z awangardowej tradycji 20-lecia - w momencie debiutu manifestowali nieufność wobec ustalonych stereotypów języka poetyckiego

• Utracił wiarę w słowo, zaczął sprawdzać sam język, wynikające z jego struktury wieloznaczności

• Zwykłe, utarte słowa jako poetycki budulec

• 1955 - wiersze Białoszewskiego reprezentowane w programie Teatru na Tarczyńskiej

• Amfiteatr abstrakcji - szczególny wymiar, duże znaczenie zwykłych przedmiotów: solniczka, stół, grzebień, łóżko, podłoga, żelazko

• Postawa Białoszewskiego wobec rzeczy : gra z rzeczami rodzi sceptyczną groteskę (nieokreślony cel poznawczy)

• Rozstanie z tradycją katastrofizmu - najważniejsza decyzja Białoszewskiego w latach 1946-47 (próby debiutu)

• Okres pisania do szuflady z powodu niechęci do realizmu socjalistycznego i nowych reguł politycznych

• 1952 - Szare eminencje, Zielony - dwa wiersze : utrwalenie rzeczy to nie jest cel sztuki; celem sztuki jest przemiana zwykłego w niezwykłe (np. łyżka durszlakowa może być monstrancją) ;są to swoiste traktaty estetyczne, polemiczne wobec doktryny realizmu socjalistycznego

• Sztuka rodzi się z gry z rzeczywistością, z rzeczami, a nie z wiernego kopiowania jej

• RZECZY - zdolność do przenoszenia i zapisywania emocji, do wzbogacania i zmiany ich funkcji to istota aktu tworzenia, istota sztuki

• 
  Obroty rzeczy (1956)

Rozrachunek zachciankowy (1959) przejście od obrotów rzeczy do obrotów

Mylne wzruszenia (1961) do obrotów słów (język powstaje nie z rzeczy, ale

Było i było (1965) ze słów!!!

• Osobność Białoszewskiego - obca duchowi wcześniejszych awangardyzmów, polemika z nimi; podwójny sens gry : gra ze słowem, formułowanie własnego programu; gra ze słowem (wzmocniona humorem) przynosi groteskowe konstrukcje, to środek skomplikowanej budowli wyrażającej światopogląd poety i zainteresowanie życiem

• Trudność poezji Białoszewskiego

• Intelektualizm zamaskowany „zabawą”

• Postawa analityczna

• Zacieranie granicy między formą a treścią - każdy wiersz jest osobnym traktatem formalnym i myślowym

• Odwołanie do języka mówionego (do języka dziecka) - świadome popełnianie błędów” - błędy te odkrywają w języku wieloznaczność

• W wyniku tego powstają konstrukcje niespotykane w społecznym użyciu języka, a przez to poetycki

• Cała twórczość Białoszewskiego podporządkowana jest zasadzie EKSPERYMENTU ARTYSTYCZNEGO - sprawdzanie i weryfikowanie możliwości słowa

• TRZY FAZY eksperymentowania

• „obroty rzeczy” (inspirowane przez nowoczesne malarstwo)

• „obroty słów”

• „obroty egzystencji ludzkiej” (obezna w późnych tomikach wierszy Odczepić się, Oho

• Świadome zacieranie granicy między wiersze a prozą

• Eksperymenty lingwistyczne (wpływ na poetów Nowej Fali)

• Jego poezja otwarta jest na metafizykę codzienności (zwyczajność, powszechność)

LEKTURY POLONISTYCZNE T.1 (Nycz, Jarzębski)

• Obroty rzeczy

• Wiersz należy do długiej serii wypowiedzi o rzeczach powszechnych o przyziemnych, pokazanych z czułością, stających się przedmiotem indywidualnego kultu

• Rodzaj programowego wstępu do innych wierszy poświęconych przedmiotom

• Przede wszystkim poruszona jest kwestia OBROTÓW (przewrót kopernikowski, analogia do działania samego poety + antropologiczne kwestie - jak człowiek wyobraża sobie własne miejsce w świecie jako całości)

• Zasadniczy gest organizujący całe dzieło Białoszewskiego to przekroczenie istniejącego przyjmowanego zwyczajowo sposobu ujmowania i rozumienia rzeczywistości

• Poruszona kwestia związku między kulturą niską i wysoką

• W tomiku tym rzeczy zajmują poetę bardziej niż tajemnica egzystencji człowieka

• Nie ma tu wielkich słów; jest powrót do spraw, rzeczy elementarnych

• Interesuje go codzienność, ale w momencie przekształceń, przemiany, ruchu

• Wizja budowanego świata

• Ulega parodii, teatralizacji

• Przedmiotem gry jest to, co poważne, wysokie idee

• Zderzenia błahe, pospolite, drobne przedmioty uwznioślenie

• Wrażliwość metafizyczna poety - głęboko odczuwana materialność świata (połączenie istnienia z materialnością) - czułe patrzenie na rzeczy, poprzedzone miłością wobec budujących te rzeczy substancji

• Materia w każdym przedmiocie ujawnia swoją nieskończoność, niewyczerpalność

• Czułość do ludzkiej cielesności jest warunkiem czułości do materii

• Materia (świat egzystencji) podatna jest na zniszczenia (obrazy rozpadającej się materii) dwa oblicza materii (dwuznaczna fascynacja materią)

• Wiara w materię - niewiara w Boga

• Metafizyczność Białoszewskiego wiąże się przede wszystkim z zarysowanym projektem egzystencjalnym - przyjmowanie wszystkiego, co przynosi rzeczywistość, brak wyraźnie oddzielonego nurtu metafizycznego

• Białoszewski był poetą metafizycznym wobec wielu odmiennym przekonaniom o odmianie jego poezji

MIRON BIAŁOSZEWSKI JAKO POETA OSOBNY

• Osobność, indywidualność, oryginalność

• Pustelnik w wielkim mieście

• Jego programowa samotność przejawiała się w ucieczce od oficjalnych form życia literackiego, obronie przed naciskiem chwilowych programów, doktryn i mód literackich

• Białoszewski z racji swojego debiutu (1956) kojarzony z pokoleniem współczesności, naprawdę należy do Pokolenia Kolumbów, ponieważ urodził się w 1922

• Nie był związany z żadnym ugrupowaniem literackim

• Jako poeta codzienności, powszedniości - bliski jest ruchom awangardowym

• Wyobraźnię poety pociągały bardzo „nieliterackie” elementy otaczającego świata, rzeczy i sytuacje spoza kręgu „wysokiej” cywilizacji : tandeta kiczu jarmarcznego, odpustowe pamiątki, przydrożne świątki, przedmioty codziennego użytku, zdezelowane sprzęty, rupiecie, odpadki poeta rupieci

• Jest głównym przedstawicielem poezji lingwistycznej - materią tej poezji jest język;

• Białoszewski, odrzucając reguły mowy „wysokiej”, sięgał do mowy potocznej, podwórkowej - pozostawał wierny swoim zainteresowaniom peryferiami

• Intrygowało go w mowie to, co kalekie, śmieszące, niespoiste, nie mieszczące się w systemie poprawności znaczeniowej, gramatycznej, składniowej i stylistycznej stąd w warstwie słownej jego poezji świadoma gra z konwencjami gramatycznymi, parodiowanie, nagromadzenie neologizmów słowotwórczych (mironczarnia), dziwne struktury składniowe, nowe zestawienia fonetyczne (yeń), kolokwializmy itd.

• Jego twórczość konsekwentnie wyraża zainteresowanie rzeczami, krajobrazem i sytuacjami z marginesów kultury oficjalnej; często nawiązuje do krajobrazu przedmieścia, jarmarku, peryferii wielkiego miasta

• Na tym tle przedstawia bohatera zamkniętego w kręgu swojej prywatności - bohater czerpie radość z obserwowania i opisywania rzeczy zwykłych, banalnych

• Do charakterystycznych i najtrwalszych cech jego poezji należą: silna wrażliwość zmysłowa, która pozwalała poecie z zaskakującą intensywnością oddawać urodę świata, kult sztuki oraz jasną świadomość nieosiągalności szczęścia.

• Ważnym elementem jego twórczości jest swoiście pojmowane decorum, które nie pozwoliło mu w żadnym miejscu na przekroczenie granic anachronicznego dziś pojęcia „dobrego smaku”

• Jego poezja była osadzona w szerokim kontekście kulturowym, poeta sięgał do kultury wschodniochrześcijańskiej - wykorzystywał wiedzę literacko-filozoficzną.

• Wiele z jego wierszy charakteryzowało się swoistą „prywatnością” - skierowane do wąskiego grona odbiorców, cechowały się przewagą poufałości nad konwencją.

• W jego poezji odnajdziemy elementy parnasizmu, ekspresjonizmu introwertycznego oraz kunsztownej wynalazczości.

• Debiutancki tomik Iwaszkiewicza „Oktostychy” ukazał się w roku 1919 i jest oceniany jako zbiór niezwykły, oryginalny na tle ówczesnej poezji polskiej. Do wyróżniających go cech należy: skrajnie artystowska postawa podmiotu, wrażliwość na kolor i światło, malarskość, wirtuozeria w ukształtowaniu formalnym, bogactwo wyszukanych stylizacji, specyficzna „dominanta rezygnacji”, która skłania do kontemplacji sztuki i piękna, będącej jedynym lekarstwem na tragizm ludzkiego losu.

• Nierzeczywisty świat „Oktostychów”, który poeta wyczarował z subtelnych, zmysłowych doznań, istnieje po to, by zachwycać.

• Iwaszkiewicz skodyfikował nowy gatunek wiersza-strofy, zwany oktostychem (ośmiowers składający się zazwyczaj z czterech dystychów; pisząc „Uty” poeta podejmuje próbę przeniesienia japońskiego gatunku lirycznego na grunt polski)

• upojenie sztuką, poszukiwanie wyrafinowanego piękna.

---