Europa (mit. gr.) - królewna fenicka, córka Agenora, siostra Kadmosa. Zeus, przyjąwszy postać białego byka o złotych rogach, porwał i uprowadził Europę na Kretę, gdzie ukrył ją wśród platanów, które na pamiątkę tego wydarzenia nigdy nie tracą liści. Europa urodziła Zeusowi trzech synów: Minosa, Sarpedona i Radamantysa. Król Krety, Asterion, pojął Europę za żonę i adoptował jej synów. Byk, pod którego postacią ukrył się Zeus, został przemieniony w konstelację gwiezdną.
~~~~~~~~~~~~~~
Sama nazwa naszego kontynentu - Europa - pochodzi od postaci z greckiej mitologii.
Początki idei europejskiej rodziły się na terenie Grecji, ówczesne jej ujęcie obejmowało właśnie Grecję oraz tereny przez nią skolonizowane, tj. Trację, Macedonię, Italię, Wyspy Morza Śródziemnego oraz południowe wybrzeże Galii i Hiszpanii.
„Namiastki” wspólnoty tworzyły powstające wówczas państwa - miasta, a także tworzone przez Greków różne związki, np. Związek Morski na wyspie Delos, który przekształcił się potem w „imperium ateńskie”, także Związek Beocki pod hegemonią Teb, Związek Peloponeski pod przywództwem Sparty.
Zdobycze greckiej kultury przejął i rozwinął starożytny Rzym, który to stworzył nowe zasady funkcjonowania państwa i prawa. Zbudowano sieć dróg, amfiteatry, świątynie, wzbogacono kulturę europejską (Horacy, Wergiliusz, Owidiusz, Cyceron). Skupiono uwagę głównie na wpływy w południowej części Europy, a stopniowo podbijano też barbarzyńskie ludy zamieszkujące północną i wschodnią Europę.
To dorobek Greków i Rzymian tworzył podstawy dziedzictwa europejskiego. Bez niego nie byłoby współczesnych nauk, jak np. filozofii, literatury. Dorobek ten połączył się z chrześcijańskimi korzeniami Europy, które zostały przeniesione z Jerozolimy.
Dzieje Europy jako odrębnej całości należałoby zaczynać od zagłady cywilizacji starożytnej i budowy podstaw nowego, już średniowiecznego świata, gdzie w miejsce owej starożytnej cywilizacji greckiej i rzymskiej wyrosła cywilizacja chrześcijańska. Między V a X wiekiem to właśnie głównie chrześcijaństwo kształtowało jedność europejską.
Cywilizacyjną jedność Europy określały wówczas takie pojęcia jak: Res Publica Christiana, Imperium Christianum lub Christianitas (Rzeczpospolita chrześcijańska).
Na przełomie VIII i IX wieku najsilniej idee jedności chrześcijańskiej Europy eksponował król Franków Karol Wielki z dynastii Karolingów (742 - 814). Koronowany w 800 r. na cesarza, toczył wiele wojen i narzucał podbitym państwom wiarę chrześcijańską. Jego państwo miało być uniwersalnym imperium chrześcijańskim, „państwm bożym” na ziemi.
Okres panowania Karola Wielkiego stanowił apogeum dziejów państwa Franków. Objęło ono w tym czasie największe terytorium, rozwinęło funkcjonujący w miarę sprawnie system administracyjny i stworzyło instytucjonalne ramy interesujących zjawisk kulturalnych. Był to jednak fenomen krótkotrwały, a po śmierci Karola Wielkiego jego państwo rychło się rozpadło.
Po odrodzeniu karolińskim nastąpiło niemieckie odnowienie cesarstwa rzymskiego.
Germański cesarz Otton I narzucił swoje zwierzchnictwo Czechom, Danii i Polsce oraz przyłączył do Niemiec Słowian połabskich. W 962 r. koronował się na cesarza rzymskiego, który później nosił miano Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
Jego działalność kontynuował jego wnuk Otton III (980 - 1002), który pragnął utworzyć jedno europejskie państwo składające się z 4 równorzędnych części: Galii, Słowiańszczyzny, Germanii i Italii. Jednakże Europa w tym okresie parła w stronę dezintegracji, tworzyła się świadomość państwowa i narodowa.
W miarę umacniania się europejskich monarchii narodowych malało znaczenie uniwersalistycznych autorytetów papiestwa i cesarstwa. Nawrót do myśli antycznej i tworzenie silnych monarchii europejskich podważyły wielowiekową jedność chrześcijańską kontynentu. Z upływem lat osłabła też rola samego chrześcijaństwa, bo podzieliło się ono na kilka rywalizujących ze sobą religii (rzymskokatolicką, anglikańską, luterańską i kalwińską oraz ich różne odmiany).
Na początku XIV wieku Francuz Pierre Dubois (1260 - 1320), doradca króla francuskiego Filipa IV Pięknego, zaproponował z kolei jednoczenie państw chrześcijańskich i tworzenie republiki chrześcijańskiej państw europejskich. Miała ona posiadać francuskiego przywódcę wspomnianego Filipa IV Pięknego. Dubois zanegował średniowieczną zasadę zwierzchnictwa papieskiego nad władzą świecką w Europie, a papieżowi proponował tylko ograniczoną rolę rozjemcy.
Późniejsze lata również przyniosły wiele projektów integracji Europy.
Nieco bardziej demokratyczny projekt zaproponował w latach 1462 - 1464 król czeski, Jerzy z Podiebradu, który wysunął projekt utworzenia związku państw europejskich, tzw. Ligę Pokoju, w ramach którego powołany miałby być m.in. obligatoryjny arbitraż dla rozstrzygnięcia sporów między państwami europejskimi. Liga ta miała obejmować Burgundię, Bawarię, Czechy, Francję, Polskę, Wenecję i Węgry, a następnie dalsze państwa kontynentu. Król proponował członkom Ligi równy status, niezależnie od wielkości państw, a na jej przywódcę upatrywał króla Francji Ludwika XI.
Ponieważ wizja króla Jerzego odrzucała średniowieczny ład rozwiązań uniwersalistycznych, napotkała wyraźny sprzeciw ze strony papiestwa.
Na początku XVII wieku przedstawiono Wielki Plan całkowitej rekonstrukcji Europy, w wyniku czego miało powstać 15 państw. Jego autorem miał być król Francji Henryk IV (1553 - 1610) . Warunkiem pokoju w tym planie miała być tolerancja religijna wobec protestantyzmu (pominął jednak prawosławie, czyli Wschód). Organem naczelnym miała być Rada Generalna złożona z państw członkowskich. Jak się okazało, autorem tego planu przypisywanego Henrykowi, był minister i doradca królewski książę Maksymilian Sully the Bethune, który to wyeksponował króla jako autora, by nadać swym własnym propozycjom rozgłosu.
W XVII wieku projekt związku państw europejskich wysunął Brytyjczyk William Penn (1644 - 1718), zaproponował on utworzenie instytucji zbliżonej do Parlamentu Europejskiego. Jego plan przyjmował zasadę równouprawnienia członków i wzajemną ochronę prawną dla wszystkich państw członkowskich oraz ustalał limity udziału przedstawicieli poszczególnych państw w parlamencie.
Na początku XVIII wieku z koncepcją powszechnego związku wszystkich panujących Europy pod nazwą Unii Europejskiej wystąpił filozof francuski Charles de Saint - Pierre. Uważał on system Unii Europejskiej za gwarancję współpracy 24 państw chrześcijańskich Europy, zapewnienia ich bezpieczeństwa i wolności handlu.
Oryginalne idee federacyjne formułował wybitny niemiecki filozof Immanuel Kant. Jego federacja państw miała być dobrowolnym stowarzyszeniem państw, zachowującym prawa członków do pokojowego rozwoju.
Szczególny wpływ na zmiany europejskiej wywarł cesarz Francuzów Napoleon I Bonaparte (1769 - 1821) nawiązujący w swych dążeniach do ekspansjonistycznych tradycji cesarstwa rzymskiego oraz monarchii karolińskiej.
Chciał zintegrować Europę siłą, a podbitym państwom narzucić francuskie prawodawstwo i rozwiązania ustrojowe, m.in. słynny Kodeks Napoleona.
Z inicjatywy cara Aleksandra I (1777 - 1825) Rosja, Austria i Prusy powołały w 1825 r. w Paryżu pierwszy paneuropejski związek - Święte Przymierze, które miało głównie charakter współpracy ideologicznej. Działalność Świętego Przymierza była próbą tworzenia w Europie ponapoleońskiej luźnego związku konfederacyjnego, funkcjonującego w oparciu o wspólne ustalone zasady. Potrafiło ono zapobiec mniejszym konfliktom interesów, jednak poniosło klęskę w latach nasilonych konfliktów europejskich.
Swoisty związek państw europejskich chciał w XIX wieku stworzyć m.in. Napoleon Bonaparte. Lecz jego plany jak i wielu innych spełzły na niczym.
Potrzeba było dopiero dwóch straszliwych wojen by wizja zjednoczonej Europy zaczęła się spełniać.
***
1.Integracja europejska, koncepcja i proces bliskiej współpracy gospodarczej, politycznej i kulturalnej państw europejskich w ramach stworzonych przez nie struktur ponadnarodowych.
Dążenia do jedności Europy w ostatnich wiekach wynikały: po pierwsze, z hegemonistycznych pobudek niektórych państw rządzonych przez agresywnych przywódców; po drugie zaś, z chęci zjednoczenia Europy drogą pokojową, które zapewniłoby trwały dobrobyt jej ludom, co wiązało się z ideałami szeroko rozumianego humanizmu, postulującego również braterstwo narodów; po I wojnie światowej znalazło to wyraz w koncepcji paneuropeizmu (paneuropa) R.N. Coudenhove-Kalergiego, która jednak nie wywołała szerszego oddźwięku; rozkwit przeżywała wówczas idea prawa narodów do samostanowienia w granicach własnych państw.
W okresie międzywojennym dokonały się istotne procesy integracyjne, których najważniejszym forum była współpraca w ramach Ligi Narodów; podjęto także próby tworzenia zrębów integracji europejskiej w sferze ekonomicznej: 1926 powstała Międzynarodowa Unia Stalowa, w latach 30. zaś utworzono międzynarodowe kartele: węglowy i koksowniczy (z udziałem Polski); instytucje te nie odegrały jednak większej roli ani w gospodarce jej państw członkowskich, ani całej Europy. O poszerzenie zakresu integracji europejskiej bezskutecznie zabiegał 1930 A. Briand w memorandum skierowanym do 27 państw Europy; pod hasłem osiągnięcia „spoistości w ugrupowaniu sił materialnych i moralnych Europy” wskazywał na potrzebę stworzenia właściwych dla tego celu organów i postulował utworzenie federacji krajów europejskich podległej Lidze Narodów; jako najważniejsze dziedziny ogólnoeuropejskiej współpracy wymieniał on: gospodarstwo ogólne, ekonomiczne środki techniczne, komunikację i tranzyt, finanse, pracę, higienę, współpracę intelektualną, stosunki międzyparlamentarne i administrację.
Główne zarysy idei obecnej integracji zaznaczyły się tuż po II wojnie światowej. Zasadniczo sprowadzały się one do haseł pogłębiania współpracy ogólnoeuropejskiej w różnych dziedzinach życia gospodarczego i społecznego oraz budowania więzi natury militarnej. W procesie formułowania założeń oraz realizacji procesów integracji europejskiej ścierały się wówczas 2 główne prądy: 1) dążenie do umacniania i rozwoju ponadnarodowych zasad integracji; 2) dążenie do zachowania decydującego wpływu państw członkowskich na rozwój integracji.
***
W Europie po II wojnie światowej idee integracyjne znacznie się ożywiły. Do przyczyn zintensyfikowania wysiłków zjednoczeniowych zaliczały się takie czynniki jak:
nawiązanie współpracy między państwami europejskimi, co było warunkiem udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w ramach planu Marshalla,
obawa przed wybuchem w przyszłości wojny między państwami Europy (uznano, że jedynie integracja gospodarczo - polityczna może zapobiec zbrojnym konfliktom),
chęć szybkiego zwalczenia głodu oraz restrukturyzacji gospodarek zrujnowanych przez wojnę, co było możliwe dzięki działaniom integracyjnym,
dążenie państw europejskich do odzyskania dawnej pozycji na świecie, którą utraciły w wyniku II wojny światowej.
Z pomysłem utworzenia „Stanów Zjednoczonych Europy” wystąpił w swoim przemówieniu w Zurichu w dniu 19 września 1946 r. były premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill.
Z inną koncepcją wystąpił francuski ekonomista - Jean Monnet. Według niego proces integracji powinien się odbywać metodą małych kroków: integracja winna nastąpić najpierw w jednym wąskim sektorze, następnie rozszerzyć się na inne dziedziny, by dopiero po tym mogła nastąpić integracja polityczna i tym samym stworzenie jednego organizmu politycznego.
***
2.Traktat Paryski
9 maja 1950 r., Minister Spraw Zagranicznych Francji, Robert Schuman ,przedstawił plan utworzenia organizacji gospodarczej mającej na celu uregulowanie rynku strategicznych dla odbudowującej się po wojnie Europy surowców -węgla, stali i żelaza. Inicjatywa ta zapoczątkowała proces integracji gospodarczej Europy zachodniej. Sześć państw zachodnioeuropejskich (tzw. "szóstka europejska"), Belgia, Holandia, Luxemburg, Francja, Republika Federalna Niemiec i Włochy poparło tę propozycję powołując do istnienia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Traktat ustanawiający Wspólnotę (TEWWiS) podpisano w Paryżu 18 kwietnia 1951 r. (tzw. Traktat Paryski). TEWWiS wszedł w życie 23 lipca 1952 r. i obowiązywał przez 50 lat (do 23 lipca 2002 r.).
EWWiS posiadała osobowość prawną organizacji międzynarodowej i była wyposażona w ponadnarodowe kompetencje. Wspólnota ustanowiła swoje organy -Wysoką Władzę, Radę Ministrów, Zgromadzenie oraz Trybunał Sprawiedliwości. Zgodnie z ustaleniami TEWWiS, działania Wspólnoty miały się przyczyniać do wzrostu gospodarczego państw członkowskich organizacji oraz podnoszenia poziomu życia ich obywateli. Traktat organizował obrót na rynku węgla i stali. Uwzględniał zniesienie opłat wywozowych i przywozowych na wymienione surowce strategiczne, zniesienie subwencji ze strony państwa dla produkcji stali oraz wydobycia węgla, a także wpływał na utrzymanie stałych zasad związanej z nimi wymiany handlowej. Postanowienia traktatowe miały być stosowane także w sytuacjach kryzysowych lub w przypadku nieuczciwej konkurencji ze strony państw trzecich (ceny węgla i stali). Z upływem czasu do EWWiS przystąpiły kolejne państwa -Dania, Irlandia i Wielka Brytania (od 1973 r.), Grecja (od 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (od 1986 r.) oraz Austria, Finlandia i Szwecja (od 1995 r.).
Ustanowienie EWWiS zachęciło zwolenników integracji europejskiej do wzmożenia działań integracyjnych. Należy podkreślić, że o ile państwa tzw. "szóstki europejskiej" bez większych problemów zaakceptowały podejmowanie wspólnych decyzji w zakresie spraw gospodarczych i handlowych, o tyle trudniej było im dojść do konsensusu w sprawie prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej czy obronnej. W interesującym nas okresie przystąpiono do tworzenia dwóch kolejnych wspólnot, Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP).Traktat ustanawiający EWO (TEWO) został podpisany 27 maja 1952 r. przez Belgię, Holandię, Luksemburg, RFN, Francję i Włochy. TEWO, podobnie jak to było w przypadku EWWiS, miał obowiązywać przez 50 lat. Umowa przewidywała, że państwa członkowskie Wspólnoty zrzekną się swoich kompetencji w zakresie obronności i przekażą je ponadnarodowym instytucjom. Planowano utworzenie wspólnej armii europejskiej, w skład której miały wejść kontyngenty wojskowe z poszczególnych państw oraz zorganizowanie wspólnego dowództwa dla armii europejskiej. TEWO został odrzucony 30 sierpnia 1954 r. przez francuskie Zgromadzenie Narodowe (formalnie został usunięty z porządku obrad). Sprzeciw Francji doprowadził ostatecznie do zarzucenia planów zbudowania wspólnej armii europejskiej, nie mniej jednak sprawa ta nie przestała być dyskutowana. Powołana do życia w 1954 r. Unia Zachodnioeuropejską (UZE) zakładała kontynuowanie prac nad stworzeniem wspólnego systemu bezpieczeństwa dla państw członkowskich EWWiS (oprócz państw "szóstki europejskiej" do grona założycieli UZE należała także Wielka Brytania). Drugą z wymienionych wspólnot powstałych w omawianym okresie była Europejska Wspólnota Polityczna (EWP). W 1952 r. Zgromadzenie Ogólne EWWiS, pod kierownictwem Paula-Henry'ego Spaaka, zaproponowało powołanie do życia nowej Wspólnoty, która mogłaby zastąpić zarówno EWO, jak i EWWiS. Podstawowym zadaniem tej organizacji miała być koordynacja polityki zagranicznej państw zachodnioeuropejskich oraz budowa wspólnego rynku. Zgromadzeniu EWWiS udało się nawet przyjąć Traktat ustanawiający EWP, jednak odrzucenie przez Francuzów EWO w 1954 r. przesadziło także o losie EWP.
***
Zachęcone sukcesami EWWiS klasy polityczne integrujących się państw nie ustawały w poszukiwaniu nowych formuł integracyjnych.
Na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Messynie 1 czerwca 1955 roku postanowiono podjąć działania mające na celu stworzenie wspólnego rynku oraz harmonizację polityki socjalnej. Efekt konferencji stanowił raport, opracowany przez komitet ekspertów pod przewodnictwem ministra spraw zagranicznych Belgii Paula Henriego Spaaka. Postulaty, jakie zawierał raport, posłużyły do dalszych rozmów. Po kilkakrotnych spotkaniach ministrów spraw zagranicznych oraz szefów rządów 25 marca 1957 roku w Rzymie państwa tworzące EWWiS powołały na mocy dwóch odrębnych układów - tzw. Traktatów Rzymskich - Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Weszły one w życie 1 stycznia 1958 roku. Oba traktaty zawarto na czas nieograniczony.
Do najważniejszych zadań EWG należy zaliczyć: stworzenie jednolitej strefy celnej, zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych wewnątrz Wspólnoty oraz wprowadzenie wspólnej polityki wobec państw trzecich, zniesienie ograniczeń w ruchu osób, usług i kapitału między państwami członkowskimi, stworzenie wspólnego funduszu socjalnego, powołanie wspólnego banku inwestycyjnego, wprowadzenie wspólnej polityki rolnej i transportowej, stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich w celu zwiększenia wymiany handlowej i zdynamizowania ich rozwoju.
Celem utworzenia Euratomu było stworzenie warunków do szybkiego rozwoju przemysłu, wykorzystującego energię atomową poprzez rozwijanie badań naukowych, wprowadzenie ułatwień inwestycyjnych, zaopatrzenia w surowce, spowodowanie wolnego przepływu kapitału, swobodnej cyrkulacji fachowców i stworzenie wspólnych zakładów produkcyjnych.
Luty 1986 r. - 17 lutego w Luksemburgu i 28 lutego w Hadze został podpisany Jednolity Akt Europejski, który wniósł wiele zmian instytucjonalnych oraz poszerzył politykę Wspólnot Europejskich.
1 lipca 1987 r. - Jednolity Akt Europejski wszedł w życie.
***
3.Traktat o Unii Europejskiej
Druga połowa lat 80. XX wieku oraz początek kolejnej dekady były czasem, w którym doszło do spowolnienia procesu integracyjnego. Było to spowodowane wydarzeniami w Europie i na świecie, przede wszystkim zaś z upadkiem komunizmu i rozpadem Związku Radzieckiego (w tym także militarnych struktur bloku wschodniego). Integracja gospodarcza Europy Zachodniej osiągnęła wprawdzie zakładane cele, nie mniej jednak polityczne znaczenie Wspólnot na arenie międzynarodowej ciągle nie było zbyt duże. Zmiany w Europie Środkowo-Wschodniej, "upadek muru berlińskiego" i zjednoczenie państw niemieckich (3 października 1990 r.) wymusiły poważne reformy w obrębie Wspólnot Europejskich. Przełomowym wydarzeniem dla integracji europejskiej stał się kolejny traktat -Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej.
Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej (TUE, ang. Treaty on European Union) został uzgodniony 11 grudnia 1991 r., a następnie podpisany 7 lutego 1992 r. Miał wejść w życie 1 stycznia 1993 r., jednak sprawy proceduralne wpłynęły na przedłużenie procesu ratyfikacyjnego w poszczególnych państwach członkowskich Wspólnot Europejskich. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. TUE zapoczątkował nowy etap w procesie integracji europejskiej. Powstanie Unii Europejskiej, w wymiarze prawnym, oznaczało zmiany w traktatach ustanawiających Wspólnoty Europejskie (Europejska Wspólnota Gospodarcza została zastąpiona przez Wspólnotę Europejską), a także wprowadzenie nowych płaszczyzn współpracy między państwami członkowskimi. Do pierwotnego, gospodarczego wymiaru współpracy między państwami (od powstania Unii Europejskiej określano go jako I Filar) dodano wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (II Filar) oraz wspólną politykę dotyczącą wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (III Filar). W skład nowo powstałej Unii Europejskiej weszły Wspólnota Europejska (wcześniej Europejska Wspólnota Gospodarcza), Europejska wspólnota Węgla i Stali (istniała do 2002 r.) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EUROATOM).
Unia Europejska została ukształtowana jako struktura współpracy międzypaństwowej o odmiennym charakterze niż to jest w przypadku tradycyjnych organizacji międzynarodowych Nie została ona wyposażona w podmiotowość prawną. Miała stanowić etap pośredni na drodze do pełnej integracji gospodarczej, politycznej i walutowej państw zachodnioeuropejskich. Zgodnie z postanowieniami TUE, Unii Europejskiej wyznaczono konkretne cele (art. 2 TUE):
A. Popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia, doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, a zwłaszcza poprzez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, wzmocnienie spójności ekonomicznej i społecznej oraz ustanowienie unii gospodarczej i walutowej ze wspólną walutą.
B. Potwierdzanie tożsamości na arenie międzynarodowej, a zwłaszcza poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej mającej prowadzić zgodnie z art. 17 TUE do wspólnej obrony.
C. Umacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich Wspólnoty poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii Europejskiej.
D. Utrzymanie i rozwijanie Unii Europejskiej jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji oraz zapobieganie i zwalczanie przestępczości.
E. Zachowanie dorobku wspólnotowego, jego rozwój oraz zapewnienie skuteczności funkcjonowania instytucji wspólnotowych.
Powyższe cele Unii Europejskiej miały być realizowane z wykorzystaniem ram instytucjonalnych Wspólnot Europejskich, w sposób zapewniający spójność podejmowanych działań. Kompetencje w zakresie ustalania wytycznych dla polityki unijnej przyznano Radzie Europejskiej w składzie której znalazły się głowy państw lub szefowie rządów państw członkowskich Wspólnoty oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Unia Europejska stanowiła swoistego rodzaju "nadbudowę" nad trzema filarami:
I-szy Filar, UNIA GOSPODARCZO-WALUTOWA (obejmująca Wspólnotę Europejską, Europejską Wspólnotę Węgla i Stali -do 2002 r. i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej),
II-gi Filar, WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA,
III-ci Filar, WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI I SPRAW WEWNĘTRZNYCH (od wejścia w życie Traktatu Amsterdamskiego w 1999 r., filar obejmował współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych).
Po wejściu w życie TUE, po raz kolejny wzmocniona została pozycja Parlamentu Europejskiego, który uzyskał większe uprawnienia w procesie tworzenia prawa wspólnotowego. Odnosiło się to zwłaszcza do przewidzianej w TUE procedury współdecydowania. Ustalono, że w razie rozbieżności stanowisk między Radą a Parlamentem, przy uchwalaniu aktu prawa wspólnotowego można powołać Komitet Pojednawczy w celu opracowania kompromisowej wersji ustawy, zatwierdzanej następnie przez Parlament i Radę (Rada nie mogła uchwalić aktu prawa bez zgody PE). TUE ustalił, że kadencja członków Parlamentu Europejskiego będzie trwała 5 lat. Z kolei w Radzie, przemianowanej wraz z wejściem w życie TUE na Radę Unii Europejskiej, zwiększono liczbę przypadków, w których uchwały powinny być podejmowane kwalifikowaną większością głosów w miejsce jednomyślności. Zmieniono także tryb mianowania członków Komisji, od listopada 1993 r. przemianowanej na Komisję Europejską, przyznając prawo do zatwierdzania jej składu przez Parlament Europejski. TUE określił sytuację prawną Trybunału Obrachunkowego ,powołanego w 1977 r., sytuując go pośród głównych instytucji Wspólnot, a także Sądu Pierwszej Instancji, któremu przyznał kompetencje do orzekania w niektórych rodzajach spraw lub postępowaniach. TUE powołał też Rzecznika Praw Obywatelskich oraz ważne dla dalszego umacniania Wspólnoty instytucje: Komitet Regionów, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Europejski Banku Centralny, Komitet Koncyliacyjny i Komitet Śledczy. Traktat rozszerzył zakres działania Wspólnot na nowe dziedziny, m.in. na kulturę, ochronę zdrowia, ochronę konsumenta i edukację. Uzupełniono też postanowienia dotyczące polityki społecznej oraz badań i rozwoju technicznego.
TUE został zawarty na czas nieokreślony. W dokumencie przewidziano możliwość zwoływania konferencji międzyrządowych mogących wprowadzać zmiany w jego zapisach (art. 48 TUE). Ważną zmianą wprowadzoną przez TUE było wprowadzenie w szerokim zakresie zasady subsydiarności, która miała decydować o podziale kompetencji między członkami Wspólnoty i Wspólnotą. Zasada subsydiarności (zwana też zasadą pomocniczości) zakłada, że na szczeblu narodowym pozostawia się sprawy, które można skutecznie rozwiązać na poziomie narodowym. Natomiast na forum wspólnotowym rozwiązuje się problemy, z którymi nie mogą sobie poradzić w pojedynkę poszczególne państwa członkowskie.
Pojęcia "Europy federalistycznej" i "Europy Ojczyzn", koncepcje Unii "zintegrowanej",
"międzyrządowej" i "wspólnotowej" często pojawiają sie w debacie nad przyszłością Unii
Europejskiej i równie często bywają źle rozumiane. Zanim wiec zastanowimy sie nad
optymalna koncepcja integracji, trzeba wyjaśnić nieporozumienia.
Unia zintegrowana, (czyli integracja realizowana w myśl koncepcji wspólnotowej) to organizm,
który współtworzą instytucje ponadnarodowe (Komisja Europejska) i międzyrządowe (Rada
Unii Europejskiej), jak równie. wewnętrzne instytucje poszczególnych państw członkowskich.
Funkcjonują one w układzie wielopłaszczyznowych współzależności i powiązań. Model
międzyrządowy to z kolei pomysł na Unie oparta na decyzjach ministrów oraz szefów państw i
rządów. Organem o decydującym znaczeniu są tu Rada UE, jak równie. Rada Europejska, a
kompetencje instytucji ponadnarodowych (Komisji i Parlamentu) - niewielkie.
Wbrew pozorom jedna koncepcja nie wyklucza drugiej. W praktyce mamy do czynienia z
obydwoma modelami integracji. Tak zwany I'szy filar, a wiec Wspólny Rynek (obejmujący
swobodny przepływ kapitału, pracowników, usług i towarów), reguły konkurencji, a także
wspólne polityki oraz Unia Gospodarcza i Pieniężna, to obszar wspólnotowy. Z kolei II - gi
filar, czyli Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, a także III - ci filar - Współpraca
Policji i Sadowa w Sprawach Karnych, regulowane są zasadami współpracy międzyrządowej.
Oba te reżimy stosowane w poszczególnych obszarach maja swoje uzasadnienie, zaś to czy
Beda służyły Polsce zależy przede wszystkim od efektywności i skuteczności jej struktur
państwowych.
***
Postęp gospodarczy, społeczny, a także zmiany polityczne w Europie spowodowały, że z upływem czasu zmieniły się warunki funkcjonowania i cele Wspólnot, jakie przyświecały integracji europejskiej w okresie powojennym.
Po uchwaleniu traktatu z Maastricht było oczywiste, że jedynie zapoczątkował on proces prowadzący do utworzenia Unii Europejskiej, obejmującej unię polityczną oraz ekonomiczną i monetarną.
Ostatecznie 2 października 1997 r. podpisano tzw. Traktat Amsterdamski, zmieniający traktat o Unii Europejskiej. Zmienia on i uzupełnia postanowienia Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht. Traktat zawarto na czas nieoznaczony, a warunkiem jego wejścia w życie było złożenie dokumentów ratyfikacyjnych przez wszystkich sygnatariuszy. Traktat wszedł w życie 1 maja 1999 roku.
Postanowienia Traktatu Amsterdamskiego podzielono na trzy części. Pierwsza część (obejmująca art. 1 - 5) zawiera poprawki do Traktatów: o Unii Europejskiej, o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz Aktu dotyczącego wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. Druga część (obejmująca art. 6 - 11) zawiera postanowienia, których celem jest uproszczenie wspólnotowych postaw traktatowych. Trzecia część (obejmująca art. 12 - 15) zawiera postanowienia ogólne i końcowe.
Na uwagę zasługuje również data podpisania Traktatu Lizbońskiego, tj. 13 grudnia 2007. Traktat ten utrzymywał najważniejsze postanowienia Traktatu konstytucyjnego. Traktat miał wejść w życie 1 stycznia 2009 r., co jednak nie nastąpiło, gdyż nie został ratyfikowany przez część państw członkowskich.
DEBATA:
Czy Unia Europejska będzie się rozwijać dalej / upadnie ?
Czy myślicie, że Polska zyskała na wstąpieniu do tej Europejskiej Wspólnoty?
Jakie państwa powinny do Unii przystąpić?
Jakich państw nie powinno być w Unii?