FORMY POROZUMIEŃ MONOPOLISTYCZNYCH
Monopol to rynek na którym znajduje się tylko jeden, jedyny sprzedawca danego rodzaju towaru, czyli czysty monopol to gałąź, którą tworzy jedno przedsiębiorstwo wytwarzające jedyny produkt. Produkt ten nie wytwarza nawet zbliżonych substytutów. Siła monopolowa to zdolność firmy do podnoszenia cen rynkowych poprzez zmniejszenie wielkości produkcji. Firma dysponująca siła rynkową jest ceno dawcą i może kontrolować ceny, gdyż inne firmy nie są w stanie lub nie chcą z nią konkurować.
Bariery są zabezpieczeniem monopolisty przed konkurencja, są to:
1. Jedyny właściciel np. strategicznego zasobu.
2. Prawo wyłączności na sprzedaż danego produktu.
3. Opanowana produkcja na wielką skalę, która powoduje, ze inni nie umieszczą się na rynku.
4. Nadzwyczaj duże zasoby finansowe, potrzebne do uruchomienia produkcji.
5. Jedyny właściciel patentu.
6. Jedyny posiadający prawo do znaku firmowego.
7. Bariery stanowią istotną przeszkodę rozwoju potencjalnej konkurencji, bowiem należałoby ponieść olbrzymie koszty by te bariery zniwelować.
Opanowanie rynku przez monopol nie znaczy, że firmy podejmują nieustannie próby łamania barier. Istnieje rynek konkurencji monopolistycznej. Jest to taki rynek na którym działalność prowadzi względnie duża liczba firm oferujących podobne, ale nie identyczne produkty.
Kartel, porozumienie monopolistyczne, rodzaj grupowej praktyki monopolistycznej, której celem jest eliminowanie lub ograniczanie konkurencji. Porozumienia monopolistyczne dochodzą do skutku wówczas, gdy konkurenci bądź partnerzy nie mają możliwości swoimi jednostronnymi zachowaniami narzucić cen lub zasad współpracy.
Czynnikiem wpływającym na powstawanie karteli jest istnienie rynku oligopolowego, na którym istnieje niewielka liczba podmiotów gospodarczych. Następuje wówczas łatwa możliwość komunikowania się konkurentów i minimalizowanie ryzyka nieprzewidzianych zachowań klienta, odmiennie niż jest to w warunkach naturalnej rywalizacji.
W konsekwencji zawierania karteli obniża się zainteresowanie podnoszeniem efektywności gospodarowania. Negatywne cechy karteli można ująć następująco: 1) nie sprzyjają obniżaniu cen 2) ograniczają konkurencję 3) ograniczają samodzielność uczestników rynku 4) wprowadzają restrykcje w stosunku do podmiotów nie będących partnerami porozumień monopolistycznych 5) stanowią zagrożenie interesu publicznego.
Wśród podziałów porozumień antymonopolowych najbardziej ogólny rozróżnia dwa rodzaje porozumień ograniczających konkurencję:
1) porozumienia poziome (kartele horyzontalne) - charakteryzują się tym, że są zawierane pomiędzy konkurentami, a więc podmiotami funkcjonującymi na tym samym stopniu produkcji lub obrotu. Jako przykłady takich porozumień można wskazać uzgodnienia między konkurentami cen, zasad ich ustalania w stosunkach z osobami trzecimi, podział rynku wg kryteriów terytorialnych, asortymentowych, podmiotowych, a także ustalanie lub ograniczanie wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów.
2) porozumienia pionowe (kartele wertykalne) - do tych porozumień należą porozumienia polegające na ustalaniu cen odsprzedaży, porozumienia dyskryminujące niektóre kategorie podmiotów, porozumienia służące wymuszaniu transakcji wiązanych.
Do typowych karteli zaliczyć należy: kartele cenowe, kartele podziałowe (dzielące rynek zbytu lub zaopatrzenia), kartele kontyngentowe, kartele ograniczające dostęp do rynku lub zmierzające do eliminacji konkurentów.
MONOPOL - jest to porozumienie, związek lub zjednoczenie właścicieli kapitałów, skupiające w swym ręku produkcję, świadczenie usług lub zbyt znacznej części produktów i usługo jednej lub kilku gałęzi gospodarki, w celu ustalenia wysokości cen na towary i zapewnienie wysokich zysków monopolowych.
TRUST - , forma monopolistycznego związku przedsiębiorstw w ramach oligopolu, powstająca na drodze łączenia się samodzielnych dotąd przedsiębiorstw tej samej branży, w celu uzyskania większego wpływu (dominacji) na rynku określonego towaru i zwiększenia zysków.
Przedsiębiorstwa tworzące trust nieodwracalnie tracą swą dotychczasową samodzielność ekonomiczną i prawną, podlegają wspólnemu zarządowi, a ich aktywa stają się udziałami w truście. Ich wartość stanowi podstawę podziału zysków.
1