3. DZIEDZICTWO PRASŁOWIAŃSKIE W SŁOWNICTWIE POLSKIM
We współczesnej polszczyźnie zachowało się około 1700 słów prasłowiańskich (1000 rzeczowników, 400 czasowników, 170 przymiotników oraz 80 innych części mowy). W epoce przedpiśmiennej musiało być ich znacznie więcej, ale wyszły z użycia.
Wśród odziedziczonych wyrazów wyróżnić można:
słownictwo dotyczące życia duchowego człowieka m.in. duch, dusza, rozum, wola
pojęcia religijne i moralne m.in. bóg, czart, grzech, błąd, prawda
słownictwo związane z podstawami poglądu na świat i życie m.in. byt, życie, śmierć, początek, koniec
określenia właściwości duchowych człowieka m.in. dobry, zły, szczery, chytry (przymiotniki)
Największą grupę stanowią wyrazy odnoszące się do świata materialnego oraz zewnętrznego i fizycznego życia człowieka:
ukształtowania terenu (ziemia, góra, jar, brzeg),
kopalin (kamień, głaz, sól),
nawodnienia (woda, morze, jezioro),
pojęć astronomicznych i meteorologicznych (dzień, noc, świt, lato, miesiąc),
roślinności (dąb, buk, grab),
świata zwierzęcego (wilk, lis),
budowy ciała ludzkiego i zwierzęcego (głowa, noga, ręka, czoło),
wyrazy odnoszące się do życia rodzinnego (ojciec, matka, stryj),
wyrazy odnoszące się do życia społecznego (sługa, chłop, kmieć, sąsiad),
wyrazy odnoszące się do życia gospodarczego ( stróż, gospodarz, pasterz),
określenia właściwości fizycznych ludzi, zwierząt i świata zewnętrznego (chudy, tłusty, wysoki)
określenia najważniejszych czynności i stanów (być, mieć, chcieć, lubić)
Wśród tego słownictwa dominują wyrazy rodzime, czysto prasłowiańskie, ale pojawiają się również zapożyczenia z języków sąsiadujących plemion. Najliczniejsze są zapożyczenia germańskie (chleb, izba, ksiądz). Pośrednio przez język germański zapożyczone zostało słownictwo łacińskie (cesarz, lew, misa). Bezpośrednio z łaciny zapożyczone zostało słowo wino. Inne zapożyczenia są mniej pewne. Wszystkie te zapożyczenia traktowane są jako dziedzictwo prasłowiańskie, gdyż zostały one przez polszczyznę odziedziczone tak samo, jak słownictwo rodzime.
1