„Słownik polskich homonimów całkowitych”
Oprac.: Danuta Buttler, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, 1988.
Słownik zawiera:
- zbiór homonimów leksykalnych– wyrazów odmiennych o tożsamym kształcie we wszystkich formach oraz identycznych zewnętrznie wyrazów nieodmiennych, różniących się natomiast znaczeniem i pochodzeniem.
- homonimy absolutne – wyrazy zbieżne zarówno w postaci mówionej jak i w kształcie graficznym.
- *zjawiska pograniczne między homonimią słowotwórczą a właściwą leksykalną - współwystępowanie żywej przejrzystej formacji i wyrazu niepodzielnego, identyfikujących się swym ogólnym kształtem (bosak s. 9) najczęściej jeden wyraz jest pochodzenia obcego.
Słownik nie zawiera:
- homonimów leksykalno-gramatycznych (tzw. częściowych) – wyrazy nie spełniające warunku tożsamości wszystkich swych form fleksyjnych (muł, muła; muł, mułu).
- homonimy zaliczane do grupy leksykalnych, ale nie absolutne:
homografy – utożsamiające się sposobem zapisu, ale różnie wymawiane (zamarzać, zamar-zać),
homofony leksykalne – wyrazy identyczne brzmieniowo, lecz różnicujące się formą zapisu (ważyć, warzyć; dróżka, drużka).
- homonimy monogenetyczne – mające wspólną genezę, ale związek znaczeniowy zatarł się z czasem, powstały w skutek rozpadu znaczeniowego (pokój jako pomieszczeni, pokój jako czas bez wojen) zjawisko utożsamiane z typową wieloznacznością, współczesne językoznawstwo nie ma wystarczających narzędzi, aby odgraniczyć hom. monogen. od wyrazów wieloznacznych o kilku słabo ze sobą powiązanych treściach włączenie ich wiąże się z subiektywizmem oceny.
[- rozgraniczenie przykładów homonimii całkowitej od homonimii częściowej : jako całkowite: identyczne formalnie czasowniki dk i ndk (wybiegać), chociaż wzorce odmiany nie są tożsame, różnice nie są istotne, bo powtarzają się w odmianie wszystkich czasowników tych klas.]
- homonimia słowotwórcza – tożsamość dwu lub kilku wyrazów o przejrzystej budowie (podrobić I kruszyć, II sfałszować). W SPHC uznaje się:
formacje utworzone od podstaw homonimicznych – homonimy II stopnia (s. 7),
formacje o homonimicznych tematach (s. 7),
formacje o homonimicznych tematach i formancie użytym w odmiennych funkcjach (s. 7),
formacje o odmiennych granicach między formantem a tematem, a więc charakt. się homonimicznością zależną od obu tych członów (s. 7),
formacje powstałe w wyniku innych zabiegów słowotwórczych (s. 8).
SPHC nie rejestruje formacji od tej samej podstawy, ale formantem wielofunkcyjnym (przyczyny s.8).
BRAK PRAC próbujących rozgraniczyć pojęcia POLISEMII i HOMONIMII.
- pary formacji zdrobniałej i tożsamego rzeczownika pozbawionego deminutywnej funkcji (żabka, nosek) raczej wieloznaczność.
- homonimy przymiotników od nazw własnych (kubański< Kuba i Kubań, leszczyński< Leszno i Leszczyny).
Podstawa materiałowa SPHC
Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego,
Słownik języka polskiego pod red. M. Szymczaka,
rozbieżności ze SJP Dor. zachowanie synchroniczności,
hasła homonimiczne z obserwacji życia codziennego,
włączenie elementów hipotetycznych (konsultacja prawdopodobieństwa formy), oznaczoen kwalifikatorem „okazjonalizm” (s. 10).
Budowa hasła
- ciąg liter i odpowiadający mu kompleks brzmieniowy, któremu można przypisać co najmniej dwie niezależne treści,
- treści prezentowane są przez definicje realnoznaczeniowe oznaczone kolejnymi cyframi rzymskimi,
- definicje mają charakter skrótowy, nie wyczerpują wszystkich cech semantycznych wyrazu, ułatwiają jedynie uchwycenie podstawowych różnic między homonimicznymi treściami,
- jeżeli homonim jest jednostką wieloznaczną, definicja sygnalizuje jedynie najważniejsze jego odcienie znaczeniowe,
- jako interpretacje wyrazów podzielnych morfologicznie stosuje się czasem parafrazy, z użyciem podstawy danej formacji.
- definicję poprzedzają kwalifikatory, informujące o zasięgu homonimów lub o ich wartości pragmatycznej,
- przed def. także – informacje gramatyczne, ograniczone do wypadków, gdy przynależność kategorialna wyrazu ma wpływ na jego charakter homonimiczny,
- po def. w nawiasach podana jest etymologia wyrazów obcego pochodzenia, przy czasownikach różniących się aspektem – ich para aspektowa,
- chęć ukazania typowych kontekstów homonimów preparowane ilustracje, fragmenty tekstów literackich, naukowych, publicystycznych.
- w artykule hasłowym: 1. homonimy neutralne lub częściej używane.
Pierwsza w historii próba zarejestrowania obszerniejszego zestawu homonimów
Opracowanie polskich homofonów byłoby użyteczne przy nauczaniu cudzoziemców.