SKUTKI STRESU PRZEWLEKŁEGO

Powstaje on pod wpływem nasilonego stresora czy stresorów lub gdy działają one w długim czasie. Może prowadzić do rozregulowania organizmu.

Czym jest „eustres” i „dystres”?

Eustres (pozytywny stres) to stan fizycznego i psychicznego dobrego samopoczucia, w jakim umysł i ciało osiągają pełnię swoich możliwości. Eustres to stres konstruktywny. Terminem tym określamy również odroczone pozytywne efekty negatywnego stresu (np. stres przy egzaminie i późniejsza satysfakcja z powodu zdania egzaminu). Występuje też w takich sytuacjach, jak uprawianie sportów ekstremalnych czy podczas randki. Stan eustresu wiąże się z jasnością umysłu i szczytem formy fizycznej (słuchowo kojarzy nam się z euforią i nie jest to przypadek...)
Dystres (negatywny stres) to nadmierne obciążenie pozostające wtedy, gdy napięcie nie zostanie skutecznie rozładowane. Przedłużający się dystres jest szkodliwy, ponieważ zostaje zachwiana harmonia pomiędzy naszym umysłem i ciałem. Przestają one reagować prawidłowo, co może być m.in. przyczyną pojawienia się chorób psychosomatycznych. Dystres jest wynikiem nadmiaru stresu spowodowanego zbyt silną lub niedostateczną liczbą bodźców. Wiąże się np. z nadmiernymi wymaganiami szefa, ale też z utratą pracy czy brakiem kontaktów z bliskimi.

Komórkowy mechanizm stresu
W czasie stresu komórki hipokampa inaczej porozumiewają się ze sobą - donoszą na łamach "Science" Eran Meshorer wraz z badaczami z Instytutu Nauk o Życiu w Jerozolimie oraz Wydziału Fizjologii i Neurochirurgii z Beersheva w Izraelu

Zbadano, jak na produkcję i przemieszczanie się acetylocholinesterazy w komórkach nerwowych wpływa długotrwały stres. Produkcją AChE zawiadują specjalne cząsteczki kwasu rybonukleinowego (mRNA). Zwykle kodują one tzw. postać S (AChE S) tego enzymu. Mogą też, choć dużo rzadziej, kodować tzw. postać R. Zmiana postaci AChE odbywa się dzięki temu, że podczas produkcji kwasu rybonukleinowego - koniecznego do syntezy enzymu - dochodzi do zmiany ułożenia względem siebie poszczególnych odcinków tego RNA. Proces ten nazywany jest alternatywnym składaniem i ma duże znaczenie w regulacji czynności komórek.

W czasie stresu obserwuje się zarówno zwiększenie ilości mRNA dla AChE R, jak i zwiększenie stężenia samego enzymu w tej właśnie postaci. Jednocześnie stwierdza się dużą nadwrażliwość połączeń komórek nerwowych, np. na atropinę. W okresach bezstresowych (kiedy dominuje postać S AChE) połączenia międzykomórkowe działają normalnie i nie są "przewrażliwione".

Badania izraelskich uczonych wskazują na znaczącą rolę hipokampa w zjawisku stresu. Ich wyniki sugerują, że wywołane stresem zwiększenie wrażliwości komórek nerwowych związane jest właśnie ze zmianą postaci acetylocholinesterazy

SKUTKI OGÓLNOUSTROJOWE STRESU PRZEWLEKLEGO
Początkowo człowiek wykonuje czynności dużo wolniej. Potem pojawiają się problemy z przekazywaniem i odbiorem informacji, aż w końcu następuje dezorganizacja życia i utrata kontroli nad sytuacją. Długotrwały stres może wywołać negatywne skutki zdrowotne, takie jak:

Stres przewlekły - skutki organiczne

• Nadciśnienie, miażdżyca

• Biegunki, zaparcia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, rak jelita grubego

• Immunosupresja

• Zmiany osteoporotyczne

• Zahamowanie procesów rozrodczych

• Osłabienie aktywności osi przysadkowo-tarczycowej

Stres przewlekły - skutki psychiczne

• Obniżenie nastroju

• Nerwice

• Lęk

• Gwałtowne przechodzenie od skrajnej bierności do wybuchów gniewu

• Zaburzenia snu, łaknienia

• Zmiana hierarchii wartości uznawanych przez jednostkę w systemie jej potrzeb (stosunek do pracy, świata, człowieka, Boga)

Naukowcy podejrzewali powiązanie stresu z występowaniem chorób. Badania nad subiektywną skalą zdarzeń życiowych (skala stresu wg Holmsa i Rahe) pozwoliły na udokumentowanie zależności prawdopodobieństwa zachorowania od nasilenia wydarzeń życiowych. Gdy suma punktów przekroczy 300, prawdopodobieństwo zachorowania wynosi 80%, przy sumie między 150 a 299 - 50%, a 30%, gdy suma jest mniejsza od 150. Na przykład śmierć małżonka ma 100 punktów, a rozwód - 73.

Skala stresu (w punktach) niektórych wydarzeń życiowych (wg Holmsa i Rahe)
Zdarzenie	Średnia wartość punktowa
śmierć współmałżonka	100
rozwód	73
separacja	65
śmierć bliskiego członka rodziny	63
więzienie	63
uraz lub choroba własna	53
zawarcie związku małżeńskiego	50
zwolnienie z pracy	47
przejście na emeryturę	45
choroba w rodzinie	44
ciąża	40
problemy seksualne	39
zmiana sytuacji finansowej	38
śmierć bliskiego przyjaciela	37
kłopoty z przełożonym	23

Stres przewlekły - strategia pasywna

• Przedłużenie czasu trwania reakcji stresowej

• Brak możliwości zmobilizowania sił i środków metabolicznych czynnościowych

• Przedłużający się stan pobudzenia funkcji adaptacyjno-obronnych

• Przedłużenie czasu trwania hamowania funkcji zbędnych w adaptacji

• Dominacja w reakcji stresowej pobudzenia funkcji korowo-nadnerczowych

Długotrwały stres (dystres) nie jest już reakcją adaptacyjną. Dochodzi do zaburzeń w funkcji osi ppkn, co prowadzi to do szeregu niekorzystnych zmian

Zostają wyczerpane potencjalne możliwości czynnościowe i metaboliczne organizmu. Dochodzi do zaburzeń w narządach i układach z powodu niedostatku czynników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania

---