Organizacje międzynarodowe

Wykład 5

22.03.2010

Unia Europejska cz.2

Naczelne instytucje unijne c.d.

Rada Unii Europejskiej

• Wcześniej Rada Ministrów Wspólnot

• Szczebel ministerialny (ministrowie państw członkowskich)

• Może obradować jako Rada ds. Ogólnych (ministrowie spraw zagranicznych) albo rada resortowa (grupuje ministrów z danej dziedziny)

• Nie ma stałego rytmu spotkań

• Zbiera się w rozmaitych konfiguracjach merytorycznych - jest wiele rad ze względu na ilość ministerstw (np. Ekonomiczno-Finansowa, Transportu)

• Naczelny organ ustawodawczy - tworzy dorobek prawny UE (nie jest to Parlament Europejski!!!)

• Wykonuje zalecenia Rady Europejskiej

• Podejmuje decyzje wykonawcze przygotowane przez inne instytucje

• Reprezentuje Wspólnoty w negocjacjach akcesyjnych

• Wspólnie z Parlamentem decyduje o budżecie UE

System podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej

• W Radzie Europejskiej i Radzie UE w systemie półrocznych kadencji istnieje prezydencja (przewodnictwo) jednego z państw, obecnie wyznaczana wobec porządku politycznego

• Dawniej prezydencja sprawowana w systemie Trójki (3 państwa - poprzednie, obecne oraz przygotowujące się państwo - tak, aby nie zakłócać prac ciągłymi zmianami)

• System był alfabetyczny, ale został zastąpiony politycznym, aby nie dopuścić do sytuacji, w której władzę sprawowałyby 3 małe państwa (Luksemburg, Litwa, Łotwa)

• Obecnie system nadal nosi nazwę trójki, ale w praktyce jest to czwórka (od traktatu amsterdamskiego); w skład wchodzą (stan do I 2010):

• Wysoki Przedstawiciel ds. Wspólnej (Solana)

• Komisarz ds. stosunków

• Minister spraw zagranicznych państwa sprawującego prezydencję w obecnym roku

• Msz państwa sprawującego następną prezydencję

2. RFN - 29

3. FR = 29

4. UK - 29

5. WŁ - 29

6. HISZPANIA - 27

7. POLSKA - 27

8. RUMUNIA - 14

9. HOLANDIA - 13

10. BELGIA - 12

11. GRECJA - 12

12. CZECHY - 12

13. WĘGRY - 12

14. PORTUGALIA - 12

15. AUSTRIA - 10

16. SZWECJA - 10

17. BUŁGARIA - 10

18. FINLANDIA - 7

19. DANIA - 7

20. SŁOWACJA - 7

21. IRLANDIA - 7

22. LITWA - 7

23. ESTONIA - 4

24. ŁOTWA - 4

25. SŁOWIENIA - 4

26. LUKSEMBURG - 4

27. CYPR - 4

28. MALTA - 2

• Każde państwo ma jednego reprezentanta, ale głosy są ważone; waga głosu nieproporcjonalnie zależy od liczby ludności państwa

• 4 wielkie mocarstwa mają równą liczbę głosów (po 29)

• Przeszacowanie małych państw (np. Malta ma tylko 320 tys. ludzi i 2 głosy)

Traktat nicejski a traktat lizboński

Traktat nicejski

Traktat lizboński

* obowiązuje do 2014, ale w latach 2014-2017 system lizboński osłabiany będzie kompromisem z Ioanniny (umożliwia kontynuację negocjacji w rozsądnym czasie) * 3 nurty liczenia głosów (potrójne ważenie głosów): 1 państwo = 1 głos (do przeforsowania potrzeba 50% + 1 - większośc bezwzględna) kwalifikowana większośc oparta na ważeniu głosów - system 345 głosów; 255 głosów to większość forsująca, a 93 to mniejszość blokująca każde państwo ma prawo zażądać sprawdzenia czy za większością forsującą stoi większość kwalifikowana w wysokości 62% ludności (wg % obywateli państw głosujących) - element tzw. podwójnego ważenia głosów ad.2. * oparty jest na demografii państwa, jednak związek między siłą państwa a siłą demograficzną jest nieproporcjonalny * przeszacowanie państw małych w stosunku do państw dużych * przyczyną nieproporcjonalności jest chęć zachowania spoistości politycznej UE, która jest warunkowana poczuciem realnego współdecydowania o kształcie organizacji * Istotą sporu jest więc sprzeczność między wydajnością technologiczną a zachowaniem spoistości politycznej

1 państwo = 1 głos siła państwa zależna jest od liczby ludności - 60% ludności to większość forsująca (zamiast zasady głosów ważonych) * jest to system bardziej demokratyczny -> 1 obywatel ≈ 1 głos Argumenty przeciw: * sprzeczność między skutecznością procesu decyzyjnego a spoistością UE rozumiana jako poparcie narodów do dalszej integracji (Niemcy, Francja i Włochy już wcześniej mogły blokować decyzje; stąd właśnie Szwecja odrzuciła w referendum członkowstwo w UE - liczyli się tylko najsilniejsi; Lizbona pogłębia to zjawisko) * Niemcy, czyli główny promotor systemu, nie wprowadziły go na własnym gruncie Proponowany przez Polskę system pierwiastkowy miał spłaszczać różnice w proporcjach * dlaczego taki właśnie próg większości blokującej? Odp. Aby Francja i Niemcy mogły być czynnikiem hamulcowym (chociaż to Polska oskarżana była o chęć bycia hamulcem).

Komisja Europejska

• obecnie 27 komisarzy (1 państwo = 1 komisarz), ale od 2014 już tylko 2/3 liczby państw członkowskich

• aż do Nicei duże państwa miały po 2 komisarzy (UE 15stki miała 20 komisarzy)

• funkcje:

1. naczelny organ administracyjny UE

2. „strażniczka traktatów” - do jej obowiązków należy egzekwowanie prawa od państw członkowskich oraz instytucji wspólnotowych; zaskarża do Trybunału Sprawiedliwości

3. reprezentowanie Wspólnot na zewnątrz za wyjątkiem negocjacji akcesyjnych

4. wyłączność inicjatywy ustawodawczej (!!!)

powoływana przez Parlament Europejski na 5 lat

przewodniczący Komisji (obecnie Jose Manuel Barroso) wybiera swoich współpracowników, którzy zatwierdzeni muszą zostać przez Parlament

Parlament ma prawo odwołania każdego z komisarzy na wniosek przewodniczące Komisji lub całej Komisji z własnej inicjatywy (odwołanie in gremio)

Komisarze mają przypisane teki, czyli resorty (czasem tylko marginalne resorty, aby każdy miał jakieś zajęcie)

Komisarze są nominowani przez państwa członkowskie i zatwierdzani przez Parlament, ale w teorii nie są reprezentantami państw członkowskich i nie mogą przyjmować instrukcji od nich; mają kierować się wyłącznie dobrem Wspólnot

Polski komisarz w chwili obecnej posiada tekę budżetową (Janusz Lewandowski)

Parlament Europejski

• Od 1979 powoływany w wyborach powszechnych bezpośrednich

• Nie istnieje jednolita ordynacja wyborcza

• Obecnie 736 deputowanych (istnieje tendencja do zmniejszania, ponieważ liczny Parlament nie może sprawnie funkcjonować; liczba deputowanych jest jednym z problemów występujących przy poszerzaniu UE)

• Obraduje w 2 miejscach: Brukseli (prace Komisji, administracja) i Strasburgu (sesje plenarne); generuje to olbrzymie koszty związane z przenoszeniem i problemy organizacyjne; taki stan rzeczy wynika z ambicji Francji

• Każde państwo członkowskie ma przypisana liczbę posłów (Polska ma ich obecnie 50; najwięcej mają Niemcy, a najmniej Luksemburg)

• Grupowanie posłów odbywa się wg opcji politycznej - największa Europejska Partia Ludowa (EPP), dalej Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów (S&D), Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE)

• W praktyce nieoficjalnie występuje solidarność narodowa, ale tylko w niektórych sytuacjach

• Funkcjonowanie - w połowie kadencji zmieniają się władze naczelne (czyli co 2,5 roku)

• Funkcje:

1. Organ doradczo-opiniotwórczy (nie pełni funkcji ustawodawczych!!!)

Uczestniczy w procesie tworzenia prawa na zasadzie konsultacji fakultatywnych (dobrowolnych) lub obligatoryjnych (obowiązkowych) w oparciu o procedurę:

1. współpracy





2. współdecydowania - w pewnych przypadkach Parlament może odrzucić w całości dany akt ustawodawczy

2. Funkcja kontrolna wobec Komisji Europejskiej (powoływanie i odwoływanie komisarzy)

3. Kompetencje decyzyjne w kwestii:

1. Przyjmowania budżetu (projekt tworzony przez Komisję Europejską)

2. Ratyfikowania traktatu akcesyjnego

Posłowie są reprezentantami wyborców, a nie państw

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

• Wcześniej istniały 2 trybunały

• 3 „sądy”

1. właściwy Trybunał Sprawiedliwości

2. Sąd (dawniej sąd I instancji)

3. Sąd ds. Służby Publicznej

W (3) jest 27 sędziów wybieranych na 6letnią kadencję

(2) ma funkcję odciążania Trybunału, składa się z 27 sędziów

(1) rozsądza spory między Unią Europejską a urzędnikami jej służby publicznej

Materia pracy:

Rozsądzanie sporów między instytucjami unijnymi, a także członkami Wspólnot w zakresie dorobku prawnego UE - acquis communautaire (złamaniem prawa może być np. nałożenie przez Francję cła na granicy z Hiszpanią)

Nie można zaskarżyć osoby fizycznej (chociaż osoba może zaskarżyć instytucję)

Obrady tylko w języku francuskim

Komitety

1. Komitet Stałych Reprezentantów (COREPER; Comité des Représentants Permanents)

• Organ pomocniczy Rady UE

• Jego zadaniem jest przygotowywanie prac Rady UE

• Obraduje w 2 strukturach: COREPER 1 (zastępcy ambasadorów omawiający kwestie techniczne) i COREPER 2 (stali przedstawiciele przygotowujący kwestie polityczne do decyzji Rady UE)

• COREPER (1 lub 2) pracuje nad projektem i wypracowuje warianty decyzji, a następnie zostają zatwierdzone przez Radę UE

2. Komitet Ekonomiczno-Społeczny

• 344 członków delegowanych z państw członkowskich

• Ciało doradcze w kwestiach ekonomiczno-społecznych

3. Komitet Regionów

• 344 członków

• Delegaci „regionów” + delegaci korporacji i organizacji

Trybunał Obrachunkowy

• Inne nazwy: Trybunał Rewidentów Księgowych/ Trybunał Audytorów

• Odpowiednik polskiego NIPu

• Kontrolowanie poprawności wykonywania budżetu oraz finansów UE

Ombudsman

• Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej (nazwa Ombudsman pochodzi ze Szwecji)

• Powołany w 1995r. z inicjatywy Szwecji (po jej przyłączeniu do UE)

• Skargi składają osoby fizyczne i prawne posiadające siedzibę na terytorium UE; przedmiot skarg - przypadki złego zarządzania i funkcjonowania organów UE (oprócz Trybunału Sprawiedliwości)

• Stwierdzenie nieprawidłowości przez rzecznika -> kieruje on daną sprawę do odnośnej instytucji, która ma 3 miesiące na poinformowanie go o swoim stanowisku

Europejski Bank Centralny

• Siedziba we Frankfurcie

Akty prawne UE

1. Rozporządzenie

• ang. regulation, fr. réglement

• ma charakter ogólny (obowiązuje wszystkich), obowiązkowy

• nie wymaga przeprowadzenia przez system legislacyjny państw członkowskich (skutek bezpośredni i natychmiastowy)

• rozporządzenia dotyczą przede wszystkim wspólnych polityk z zakresu I filaru

Dyrektywa

• ang. directive, fr. directive

• ogólna, obowiązkowa

• obowiązywanie zależy od przejścia przez system legislacyjny państw członkowskich (nabiera mocy prawnej po wprowadzeniu do narodowych systemów prawnych państw członkowskich)

• jest ustalony termin wprowadzenia dyrektywy do ustawodawstwa narodowego, a państwa członkowskie, które się do niego nie zastosują mogą być zaskarżone do Trybunału Sprawiedliwości UE

3. Decyzja

• Ang. decision, fr. décision

• Obowiązkowa, nie jest ogólna (ale obowiązuje w całości strony, do których jest skierowany)

• Podejmowana w konkretnej sprawie

4. Zalecenie

• Ang. recommendation, fr. recommandation

• Ogólne i nieobowiązkowe

• Zadaniem jest skłanianie państw członkowskich do podjęcia stosownych działań na rzecz pożądanych przez UE rezultatów w tych dziedzinach, w których nie można wprowadzić ustawodawstwa wspólnotowego

Proces akcesyjny do UE

Skutki rozszerzania się (instytucjonalne):

• Prezydencja półroczna -> przy 27 państwach ponowna prezydencja niemalże w następnym pokoleniu polityków (po 12 latach)

• Wymyślanie nazw instytucji na potrzeby mniejszych państw

• Przy 6 państwach każdy język był oficjalny, także wzrosła liczba języków, co pociąga za sobą olbrzymie koszty administracyjne (tłumaczenie)

• Duża liczebność Parlamentu, Rady UE -> zmniejszenie wydajności instytucji

Etapy procesu akcesyjnego:

1. do europejskiej Szóstki od lat 60. próbowała dołączyć Wielka Brytania

• 3-krotne francuskie weto

• 1973r. - Wielka Brytania, Irlandia, Dania (I rozszerzenie północne)

1981r. - Grecja

1986r. - Hiszpania, Portugalia (rozszerzenie południowe)

1995r. - Finlandia, Szwecja, Austria (II rozszerzenie północne)

2004r. - Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry

2007r. - Bułgaria, Rumunia

2 kandydatów negocjujących - Chorwacja (duże szanse wejścia) i Turcja (znikome szanse wejścia)

• Do UE aspirują również Mołdawia i Ukraina

Natura procesu akcesyjnego:

1. Wniosek państwa kandydującego

• W ramach postępowania preakcesyjnego wniosek jest rozpatrywany przez Radę Europejską na bazie avis (opinia Komisji Europejskiej); nie jest ono jednak wiążące i jego negatywny wynik nie przekreśla szansy państwa na przystąpienie do UE (Grecja uzyskała negatywne avis, a mimo to zaproszona została do negocjacji)

• avis z kolei sporządzane jest na bazie kwestionariusza pytań wysyłanego do rząd państwa kandydującego

• Polska otrzymała pozytywne avis 1996-1997

2. Zaproszenie do negocjacji akcesyjnych

• W czasie gdy Polska kandydowała, negocjowało 12 państw w dwóch grupach:

1. grupa luksemburska 1997r. (grupa pierwsza - państwa najlepiej przygotowane do rozpoczęcia negocjacji) - Czechy, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry, Cypr

2. grupa helsińska 1999r. - Łotwa, Litwa, Słowacja, Rumunia, Bułgaria, Malta

1. Proces zwany screeningiem (etap I)

2. Etap II - opracowanie stanowisk negocjacyjnych przez państwa kandydujące i przez UE

3. Etap III - negocjacje prowadzone w ramach konferencji negocjacyjnych na podstawie przygotowanych stanowisk stron

4. Etap IV - uzgodnienie treści traktatu akcesyjnego w ramach międzyrządowej konferencji akcesyjnej

5. Etap V - ratyfikacja traktatu akcesyjnego przez parlamenty narodowe państw członkowskich UE i Parlament Europejski oraz przez parlament kraju kandydującego lub przez referendum

6. Okres między podpisaniem umowy akcesyjnej a formalnym przystąpieniem państwa nosi nazwę okresu interim

Maraton negocjacyjny:

• Forma konferencji negocjacyjnej

• Stosowany na ostatnim etapie rokowań - w okresie finalizowania rozmów konferencje mogą się przeciągać do kilku dni (presja czasowa wynikająca z ostatecznego terminu zakończenia negocjacji)

• Zmusza negocjujących do dokonywania postępu w rokowaniach

Acquis communautaire - dorobek praw wspólnotowych UE

Procedura współpracy:

• Komisja tworzy projekt prawa

• Propozycja (draft) przedstawiana jest Radzie UE

• Rada UE ma swobodę terminu ustosunkowania się do projektu

• Prace w Radzie UE -> decyzja (zajęcie wspólnego stanowiska kwalifikowaną większością głosów) i przyjęcie projektu jako własny

• Projekt przesyłany do Parlamentu Europejskiego, który ma 3 miesiące na ustosunkowanie się do niego

1. akceptacja (jeżeli w ciągu 3 miesięcy Parlament nie zajmie stanowiska, ustawa również wchodzi w życie)

2. poprawki (tekst zwracany jest Komisji, która ma 1 miesiąc na rozpatrzenie poprawek; nowy tekst trafia do Rady UE, która przyjmuje go kwalifikowaną większością głosów lub wprowadza dalsze zmiany jednomyślnie)

3. odrzucenie (Rada UE nada może go przyjąć w drugim czytaniu, ale jednomyślnie)

• Screening - sprawdzenie stanu zbieżności i rozbieżności prawa państwa kandydującego z systemem prawnym UE

• + negocjacje eksploracyjne - ujednolicenie terminologii, ułatwiające porozumienie na dalszym etapie negocjacji (np. uznanie marchewki za owoc w Hiszpanii, gdzie produkuje się dżem marchewkowy w celu uniknięcia sformułowania „dżemy owocowe plus marchewkowe)

---