Terapia zajęciowa w dysfunkcjach narządu ruchu
Terapia zajęciowa (historia)
W starożytności - Cornelius Celsus (głośne czytanie, zabawy z piłką, chodzenie)
Galen — wykonywanie różnorodnych zajęć XIII i XIV wiek - Marco Polo przekazuje informacje z Cesarstwa Wielkiego Chana w Mongolii o osobach kalekich gromadzonych w szpitalach, gdzie wykonywali różnorodne prace.
W okresie średniowiecza i czasach nowożytnych ludzie tacy jak Thomas, Syndeham, Nicolas, Andry, Tissot - zalecali stosowanie w leczeniu pracę i ćwiczenia.
W okresie II wojny światowej (1939-1944) terapia zajęciowa była szeroko stosowana celem skrócenia okresu niesprawności po uszkodzeniach narządu ruchu.
Rok 1951 powstanie Światowej Federacja Terapeutów Zajęciowych,
Rok 1964 Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła definicję rehabilitacji, w której stwierdza „ należy przywrócić inwalidzie zaufanie do siebie w życiu codziennym i zdolność powrotu do poprzedniej pracy; a jeśli to nie jest możliwe przygotować go do podjęcia nowego zawodu, odpowiadającego jego zdolnościom ".
Terapia zajęciowa jest zespołem działań mającym na celu przywrócenie osobie niepełnosprawnej optymalnej samodzielności w zakresie niezbędnej, codziennej aktywności; oraz dalsze jej doskonalenie.
Środki umożliwiające osiągniecie celów w terapii zajęciowej.
Osiąganie celów na drodze świadomego zaangażowania osoby w odpowiednio dobrany proces twórczy.
Realizowanie terapii zajęciowej wymaga znajomości:
- wieku pacjenta, stanu psychicznego,
- przyczyny istniejącej dysfunkcji,
- stanu ruchowego pacjenta, -rodzaju uszkodzenia i jego stopnia,
- prognozowania efektu usprawniania.
Uwarunkowania realizacji procesu terapii zajęciowej:
• Program terapii zajęciowej powinien być przygotowany przez terapeutę zajęciowego, fizjoterapeutę, lekarza.
•Fizjoterapeuta zajęciowy posiada znajomość różnorodnych technik dla ich realizowania w formie przyłóżkowej lub w pracowniach terapii zajęciowej z wyposażeniem do wykonywania przedmiotów ze skóry, w piece do wypalania przedmiotów z gliny, małe warsztaty tkackie lub ramy do wykonywania makietek.
Fizjoterapeuta —do planowania programu z terapii zajęciowej wykorzystuje, po wcześniejszej ocenie:
- znajomość siły i wytrzymałości mięśni,
- zakresy ruchów w stawach (przykurcze i ich rodzaj, zakres bezbolesności ruch),
- prawidłowość postawy.
Przez twórcze zaangażowanie pacjenta w twórczy program terapii zajęciowej osiągamy: zmotywowanie do wielokrotnego i długotrwałego wykonywania zaplanowanych przez nas czynności, warunkujących uzyskanie optymalnego wyniku usprawniania.
Choroby i uszkodzenia narządu ruchu prowadzące do ograniczenia sprawności kończyn górnych:
Uszkodzenie splotu nerwowego ramiennego (niedowład wiotki)
Niedowład połowiczy wskutek udaru mózgu (niedowład spastyczny)
Niedowłady kończyn w następstwie uszkodzenia pourazowego rdzenia kręgowego (niedowład spastyczny)
Reumatoidalne zapalenie stawów (zróżnicowana dynamika).
choroby neurologiczne: stwardnienie rozsiane,
choroba Parkinsona,
postępu jacy zanik mięśni
u dzieci dysfunkcje w różnych postaciach mózgowego porażenia dziecięcego:
- obustronne porażenie połowicze
- obustronne porażenie kurczowe
- niedowład kurczowy połowiczy
- postać pozapiramidowa
utrata części kończyny lub jej części w następstwie wypadków
posługiwanie się protezą w ramach terapii zajęciowej
Planowanie programu terapii zajęciowej w uszkodzeniach narządu ruchu
1. Znajomość przyczyny dysfunkcji
2. Zakres dysfunkcji ruchowej:
- napięcie mięśni,
- siła mięśni,
- przykurcze: w których stawach i ich zakres,
- inna współistniejące ograniczenia sprawności (np. wady postawy lub skutki uszkodzenia obejmujące takie kończyny dolne i tułów).
Ocena wpływu uszkodzenia narządu ruchu na wykonywanie podstawowych czynności:
1. Zakładanie górnych i dolnych części ubrania
2. Rozbieranie się
3. Jedzenie - posługiwanie się sztućcami
4. Picie — korzystanie z kubka i szklanki
5. Pisanie na komputerze
6. Telefonowanie
Zaplanowanie czynności podnoszących sprawność kończyn dolnych w kierunku opanowania wymienionych czynności.
W odniesieniu do dzieci mają one charakter zajęć zabawowych:
Zwiększających precyzję - malowanie, rysowanie, wylepianie wycinanie, puzzle — konstruowanie, zabawki z kasztanów, żołędzi, piłeczek pingpongowych, wykonywanie różnych codzienny czynności.
Rozwój motoryczny ręki dziecka
* 1 mies. - Wodzi wzrokiem za zabawką (do linii środkowej dała),
* 2 mies. - Wodzi wzrokiem za zabawką (w pełnym sektorze)
* 3 mies. - „Chwyta wzrokiem", przemieszcza ręce do linii środkowej ciała,
* 4 mies. - Sięga do zawieszonej zabawki nie zawsze trafiając. Obserwuje swoje ręce.
* 6-7 mies. - Przekłada zabawki z ręki do ręki,
* 8 mies. - Siedząc chwyta zabawki z różnych stron,
* 9 mies. - Chwyt „nożycowy", chwyt „pęsetowy". Kontrolowane wypuszczanie zabawek z ręki,
* 12 mies. - Oddaje zabawki na polecenie, doskonalenie chwytu i manipulowania.
Rozwój samoobsługi:
- 15 miesięcy- je łyżką, rozlewając
- 18 miesięcy- zdejmuje skarpetki, kaftanik
- 2 lata- rysuje linię pionową. Trafia piłką do kosza z odległości 1 metra.
- 2 lata 6 miesięcy- wkłada spodnie, skarpetki, buty
- 4 lata- rysuje człowieka
Dziecko w wieku 5 lat osiąga umiejętność samoobsługi.
Neurofizjologiczne przygotowanie niemowlęcia do samoobsługi
obiekt koncentrujący wzrok niemowlęcia „chwytanie wzrokiem” - 3 miesiąc
Sięga do zawieszonej zabawki nie zawsze trafiając. Obserwuje ręce. - 4 mies.
4 mies. - powstawanie i dynamiczny rozwój koordynacji wzrokowo - ruchowej.
Czyli sięganie i dotykanie pod kontrolą wzroku do zabawki (pobudzanie receptorów dotyku), do twarzy matki (jej uśmiech, miłe słowa, melodia słów)
Rozwój sprawności motorycznej ręki dziecka z mpdz i dziecka prawidłowo rozwijającego się powinien przebiegać według tych samych etapów.
Przestrzeganie zasady zgodności etapów umożliwi dziecku z mpdz opanowanie etapów rozwoju motorycznego ręki dziecka prawidłowo rozwijającego się - to jest warunek podstawowy do opanowania samoobsługi.
Bez względu na wiek dziecka z mpdz. Usprawnianie rąk powinno przebiegać od etapu rozwoju sprawności motorycznej rąk prezentowanej przez dziecko- od tego „miejsca" układamy plan dalszego rozwoju motorycznego ręki
Postać - obustronne porażenie połowicze
Matka ujmuje ramiona dziecka i kieruje nimi tak aby ręce dziecko sięgnęło rękami twarzy matki; przesuwamy je wzdłuż policzków matki doprowadzając do otworzenia pięści i utrzymanie dotyku stroną dłoniową rąk.
Wspomaganie sięgania rękami dziecka do zabawki trzymanej w ustach przez matkę.
Wiek rozwojowy 6 -9 mies.
Podczas nauki przekładania z ręki do ręki, chwytania (kształt i wielkość przedmiotów powinna doskonalić przede wszystkim chwyt „cylindryczny”).
Rozwijaj funkcjonalne wzorce ruchu tj.:
Sięganie jedną lub dwoma rękami do zabawki aby przy maksymalnym wyproście łokci dziecko potrafiło zgiąć palce (chwytanie zabawek)
Przekładanie pałeczki za głową z ręki do ręki
Przekładanie pałeczki z ręki do ręki za plecami
W punktach 2 i 3 manipulacja dodatkowo odbywa się poza kontrolą wzrokową.
Staraj się prowadzić usprawnianie funkcji rąk dziecka w pozycji siedzącej na krzesełku bez poręczy, przy stopach płasko opartych na podłożu, osiągniesz:
- znaczy postęp w utrzymaniu równowagi, przygotujesz dziecko do wstawania, ucząc je przenoszenia ciężaru ciała na kończyny dolne, postęp w rozwoju samoobsługi,
- dostosowanie dziecka do funkcjonowania w środowisku szkolnym
Jeśli planujesz rozwój samoobsługi oceń:
- jaka jest sprawność motoryczna (sięganie, chwyt, manipulacja oburęczna),
Jakie czynności z zakresu samoobsługi dziecko wykonuje samodzielnie - obserwuj.
Jeśli dziecko danej czynności nie wykonuje określ przyczynę
Nie opanowało rozwoju sprawności motorycznej typowej dla 1 roku życia.
Nie utrzymuje równowagi w pozycji siedzącej.
Brak koncentracji wzroku na wykonywanej czynności.
Niedostateczną koordynację wzrokowo-ruchową
Przykurcze
Brak funkcjonalnych wzorców ruchu
Brak rozdzielności funkcji kończyn górnych
Przetrwałe odruchy pierwotne np. chwytny asymetryczny toniczny szyjny
Współzależność rozwoju dużej i małej motoryki
Stabilizacja głowy warunkuje rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Opanowanie stabilizacji obręczy barkowej warunkuje sięganie w różnych pozycjach.
Kończyny górne współdziałają przy zmianach pozycji ułożeniowych.
Reakcja obronna kończyn górnych podczas upadku