Początek starożytności datuje się na ok. II połowę IV tysiąclecia przed naszą erą. Wtedy to właśnie zostało wynalezione pismo, które dało początek nowej erze w dziejach historii ludzkości. Za koniec tej epoki uważa się upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego w 476 r. Kraje Bliskiego Wschodu w większości położone były w Azji, a także w północnej Afryce w dorzeczu rzeki Nil. Terytoria tych państw leżały nad wielkimi rzekami, w pasie o szerokości 30 stopni, który przebiegał wzdłuż zwrotnika raka. W tej epoce dokonano wielu bardzo znaczących odkryć. Ludzie nauczyli się budować wspaniałe budowle, wytapiać różnego rodzaju broń i ozdoby oraz inne przydatne człowiekowi przedmioty. Rozwinęły się także nauki takie jak m.in. matematyka, astronomia lub medycyna. Osiągnięcia te sprawiły, iż zaczęły rozwijać się: rolnictwo, rzemiosło i co najważniejsze handel. To wszystko spowodowało, że warunki życia człowieka uległy znacznej poprawie. Dokonania starożytnych ludów były bardzo wielkie i miały ogromny wpływ na dzieje ludzkości oraz ich warunki bytowania.

Izrael
Hebrajczycy przybyli do Palestyny na przełomie XIII i XII w. p.n.e. Od 587 roku p.n.e. Żydzi żyją w diasporze.
Do momentu konfliktu z Filistynami Izraelici za króla uważali Boga, a sędziowie tylko doraźnie sprawowali władzę nad państwem. Jednak od tego wydarzenia postanowiono o wybraniu ustroju monarchicznego. Pierwszym władcą został Saul, a potem kolejno Dawid i Salomon. Państwo było podzielone na 12 okręgów (każdy z nich dostarczał daninę na dwór przez jeden miesiąc w roku).
Najpopularniejszym dziełem literackim Hebrajczyków napisanym przed naszą erą jest Stary Testament Pisma Świętego składający się z między innymi: ksiąg, przypowieści i trenów.
Izraelici ufortyfikowali swoje największe miasta i rozbudowano kopalnie. Za panowania w ok.960 r. p.n.e. na świętej skale znajdującej się na górze Moria wybudowano świątynię Jerozolimska. Świątynia ta była miejscem przechowywania Arki Przymierza z kamiennymi tablicami dekalogu.
Religia Żydów opierała się na rygorystycznym monoteizmie. Od czasów zawarcia przez Boga przymierza z Abrahamem ludzie nie uznawali żadnych innych bożków. Przestrzegali ściśle dziesięciu przykazań nadanych im przez Boga. Mojżesz dał ludowi Torę, obejmującą pięć ksiąg Mojżeszowych tzw. Pięcioksiąg. Będąc założycielem religii był równocześnie prawodawcą, kapłanem i przywódcą swego ludu. Symbolami judaizmu są: gwiazda Dawida i menora.

Indie
Cywilizacja indyjska narodziła się w dolinie Indusu w II poł. III tys. i zamieszkiwana była przez lud Drawidów. Od poł. II tys. została stopniowo opanowana przez Ariów i trwała do IV w. p.n.e. Rozwijała się w dorzeczach dwóch wielkich rzek: Indusu i Gangesu.
Ariowie, którzy najechali Indie wprowadzili system kast. Były to zamknięte grupy społeczne charakteryzujące się własnym prawem, do których wchodziło się przez urodzenie a jedynym sposobem przejścia z kasty do kasty była reinkarnacja. Kasty dzieliły się na kapłanów (braminiów), wojowników (kszatriów), rzemieślników i kupców (waisiów) oraz chłopów (śudrów). Poza jakąkolwiek kastą znajdowali się pariasi stojący poza nawiasem społeczeństwa. Byli nietykalni z powodu wykonywanych zawodów takich jak grabarz lub śmieciarz.
Ludność kultury Indusu posługiwała się prawdopodobnie pismem fonolograficznyn, czyli takim, w którym poszczególne odpowiadają w przybliżeniu głoską składającym się z abstrakcyjnych symboli i przedstawień figuralnych oraz alfabetem i pismem klinowym. Jak do tej pory nie udało się odczytać pisma „cywilizacji Mohendżo Daro”
Głównym źródłem poznania kultury i religii Ariów są Wedy, Odpowiednik naszej Biblii, w której znajdowały się pieśni i hymny opisujące społeczeństwo. W okresie panowania dynastii Guptów redagowano zbory praw, dekrety, instrukcje dla urzędników, inskrypcje, a także dzieła filozoficzne i większość utworów literackich w języku sanskrytu.
Ludność Indusu zajmowała się rolnictwem i hodowlą zwierząt, przeważnie hodowali bydło (krowy i woły). Byli świetnymi rzemieślnikami i słynęli z obróbki miedzi, złota, srebra, cyny, ołowiu i brązu. Posiadali monopol na swoje wyroby, dzięki czemu czerpali z tego duże korzyści. Ariowie i Merowie byli wspaniałymi wojownikami i podbijali wiele terenów.
Dawidowie byli rolnikami i zajmowali się uprawą roli, a szczególnie jęczmienia i pszenicy, dlatego też mieli bardzo dobrze rozbudowany system irygacyjny. Wyglądał on podobnie jak w Mezopotamii czy Egipcie.
Budynki mieszkalne były budowane z cegły suszonej i różniły się od siebie jedynie wielkością. Ulice w miastach przecinały się pod kątem prostym. Budowano systemy kanalizacyjne, łazienki, miejskie latryny i kanały ściekowe. Można, także zobaczyć budowle o charakterze publicznym, jak platformy do młocki, ogromne spichlerze czy przypominające koszary budynki mieszkalne świadczyły o wysokiej dyscyplinie tam obowiązującej. Niektóre miasta doliny Indusu otaczały mury warowe, a poza nimi tylko fortyfikacje posiadały umocnienia.
Ariowie wprowadzili żelazną broń, która znacznie pomagała żołnierzom gdyż była bardziej wytrzymała. Wprowadzili do walk słonie bojowe, stanowiące same w sobie żywe machiny wojenne z kilku osobową załogą na grzbiecie. Ludność Indusu stworzyła także system kanalizacyjny ułatwiający utrzymanie właściwej higieny oraz porze pierwszy zaczęto uprawiać bawełnę. Merowie, którzy byli wspaniałymi jeźdźcami stworzyli strzemiona i siodło, które znacznie ułatwiało jazdę konno.
Mieszkańcy Indii wierzyli w reinkarnacje. Wyzwolenie z przechodzenia w różne wcielenia uważano za wielkie szczęście. Pierwszą wiarę założył książę zwany Buddą. Odrzucał on rytuały religijne jako sposób dosięgnięcia nirwany po przez osiem stopni samodoskonalenia się i przez własny wysiłek. Nie uznawał podziału według kast. Człowieka oceniał według jego rozwoju duchowego. Sprzeciwiał się krwawym ofiarą ze zwierząt głosząc zasadę ahinsy. Większą popularność Indiach zyskał hinduizm wyznający kult jednego Boga przejawiającego się pod wieloma postaciami. Fundament Hinduizmu stanowiła reinkarnacja. Budda został włączony do Hinduizmu jako dziewiąta reinkarnacja boga Wisznu.

Chiny
Początki państwa chińskiego sięgają XII w. p.n.e. w dorzeczu Huang-ho i Jangcy. Do trzeciego tysiąclecia p.n.e. Chiny były rozbite na wiele zwalczających się państewek. Pierwszą dynastią panującą była Szang. Jednolite państwo powstało w 221 r. p.n.e. z inicjatywy króla Czeng, założyciela dynastii Cin, od której nazwy powstała nazwa Chin.
Na czele państwa stał cesarz utożsamiany z synem boga nieba. Pierwotnym ustrojem była monarchia. W hierarchii społeczeństwa na pierwszym miejscu stali właściciele ziemscy, a potem kolejno uczeni i niższa szlachta (szy), wolni chłopi (nung), rzemieślnicy (kung), a na końcu kupcy (szang).
Charakterystyczną cechą chińskiego pisma jest wielka liczba znaków. Chińczyk mający podstawowe wykształcenie musiał ich znać kilka tysięcy. Niektóre chińskie „litery” to piktogramy, czyli znaki obrazkowe, przypominające wyglądem przedmioty, które oznaczają. Inne symbolizują dźwięki, a jeszcze inne to tzw. ideogramy, czyli złożone znaki wyrażające określoną rzecz lub ideę. Istnieje w sumie ponad 50 000 chińskich symboli, ale na co dzień używa się kilku tysięcy.
Najbardziej znaną budowlą w Chinach jest zbudowany w 220 r. p.n.e. system fortyfikacji zwany murem chińskim. Był on wielokrotnie przebudowywany, ma 2400 km długości, ok. 5 m szerokości i 4-16 m wysokości. Jest to jedyna budowla na Ziemi, którą widać z kosmosu.
Osiągnięcia cywilizacyjne:
- jedwab
- porcelana - porcelana została wynaleziona w Chinach w początku panowania dynastii Tang
- proch strzelniczy
- uzyskiwanie wysokich temperatur
- sejsmograf
- papier - Papier zaczęto produkować w Chinach ok. 100 lat. p.n.e. Wilgotną masę zmiażdżonych na papkę włókien drewna, lnu i konopi nakładano łyżką na bambusową lub metalową siatkę. Po wysuszeniu otrzymywano cienką warstwę papieru
- druk - został wynaleziony przez Chińczyków około 1000 r. n.e. Używali oni drewnianych klocków, w których wycinali lustrzane chińskie znaki lub ilustracje. Tak przygotowany klocek pokrywano tuszem i odbijano na papierze.
W Chinach występowały dwa systemy filozoficzno-religijne. Pierwszym był Tonizm. Twórcą tego systemu był na przełomie VII-VI w. p.n.e. Loa-Cy. Zaprzeczał istnieniu istot nadprzyrodzonych. Uznawał życie zgodne z prawami natury i medytację. Nie wierzył w siłę sprawczą lecz uważał, że świat jest nieskończony. Drugim systemem jest konfucjonizm, którego twórcą na przełomie VI-V w. p.n.e. był Konfucjusz. Podstawą konfucjanizmu było doskonalenie swojej osobowości i współżycie z ludźmi. Uważali, że dostęp do urzędów powinien być tylko przez zdobytą wiedzę.

Persja

Sztuka starożytnej Persji - najstarsze z dotychczas odkrytych znalezisk w Persji pochodzą z IV tysiąclecia p.n.e. W Suzie odnaleziono ceramikę malowaną ornamentami geometrycznymi i stylizowanymi postaciami zwierząt. Jest to tzw. ceramika w "stylu Suzy". Z drugiego tysiąclecia pochodzą brązy. Wśród znalezisk odkryto: elementy końskich uprzęży, broń, tzw. sztandary (zakończenia osadzane najprawdopodobniej na drzewcach), biżuterię itp. związaną najprawdopodobniej z Kasytami. Wiele wykopalisk tego typu odkryto w Lorestanie. Są to wyroby powstałe na tym terenie oraz pochodzące z wymiany z sąsiednią Mezopotamią, która wywarła znaczny wpływ na sztukę Persji. Zanim powstało państwo perskie, tereny obejmujące m.in. Suzę zajmowało państwo Elam. Jego początki datowane są na około 2010 rok p.n.e., a kres istnieniu położył podbój dokonany przez Asyryjczyków w VII w. p.n.e. Z czasów Elamu pochodzi odnaleziony w Suzie relief z glazurowanej cegły, przedstawiający geniusza adorującego palmę daktylową - święte drzewo. Niedaleko Suzy, w Duruntasz (Czoga Zanbil), odnaleziono też ziggurat z XIII w. p.n.e. Tę pięciokondygnacyjną budowlę, otoczoną podwójnym murem z siedmioma bramami, wzniósł król Untaszgal. Budowla różni się od zigguratów wznoszonych w Mezopotamii. Był to masywny budynek z wieloma komnatami. Schody zbudowane były w klatkach schodowych, a nie w postaci ramp. Ściany zigguratu lub świątyni pokrywały płyty z glazurowanej terakoty. Bram strzegły rzeźby zwierząt. Z wykopalisk tego okresu pochodzi też brązowa statuetka kobiety oraz płytka przedstawiająca obrzęd związany z wschodzącym słońcem. Na płytce umieszczono akadyjski napis "wschód słońca" lecz obrzęd nie jest związany ze znanymi wierzeniami Mezopotamii. Z czasów wojen prowadzonych przez Elam z Babilonią pochodzą odnalezione na tym terenie zabytki sztuki babilońskiej (m.in. stela z Kodeksem Hammurabiego, stela Naramsina).

Ruiny w Persepolis

Kapitel kolumny z pałacu Artakserksesa II w Suzie z rekonstrukcją belek stropowych. (Luwr, Paryż)

---