Cechy cywilizacji starożytnego Wschodu, podr., s.16 - 22, mapy, s. 17, 20 Oprac. RM.

Cywilizacja - stan kultury duchowej i materialnej osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej.

Państwo - polityczno - terytorialna organizacja społeczeństwa charakteryzująca się istnieniem suwerennej

władzy (oraz przeważnie zróżnicowaniem społecznym i majątkowym ludności)

1. Cywilizacje starożytnego Wschodu: Mezopotamii, Egiptu, doliny Indusu, Chin, Izraela, Fenicji

2. Najbardziej charakterystyczne cechy cywilizacji starożytnego Wschodu:

• ścisły związek między rozwojem cywilizacji a warunkami geograficznymi

• położenie w dolinach wielkich rzek (jako warunek rozwoju cywilizacji; „Egipt darem Nilu”), rzeki: Nil, Eufrat, Tygrys, Indus, Huang-ho, Jangcy, podr. s. 19 - 21

• rozwinięta sieć irygacyjna (system wałów oraz nawadniających i odwadniających kanałów) jako sposób optymalnego wykorzystania właściwości rzeki (wysiłek organizacyjny związany z budową sieci irygacyjnej był czynnikiem sprzyjającym powstaniu pierwszych państw, np. państwa - miasta w Sumerze, Egipt)

• rolnictwo aluwialne (rozwija się w wyniku wylewów rzeki, która nawadnia i użyźnia glebę poprzez nanoszenie ogromnych mas mułu), podr., s. 20, przeczytaj teksty źródłowe ze s. 22 i wykonaj zadania 6 i 8

• umiejętność wytopu metali (najpierw miedzi, potem brązu - na Bliskim Wschodzie od ok. 4000 lat pne), brąz - stop miedzi z cyną

• pojawienie się pisma (początkowo w południowej Mezopotamii - w Sumerze w połowie IV tys. pne,

nieco później w Egipcie)

najwcześniejsze rodzaje pisma: pismo piktograficzne (obrazkowe), pismo ideograficzne (pojęciowe), podr., s. 19

• miasto(civitas)pełniące funkcje ośrodka politycznego, religijnego i gospodarczego, podr. s. 18

• przeważnie hierarchiczna struktura społeczeństwa (hierarchizacja społeczeństwa), czyli jego podział na warstwy społeczne i majątkowe podr., s. 18

• religia pełni istotną rolę w organizacji państwa i społeczeństwa (zob. pojęcie m. teokratycznej)

• państwo mające charakter monarchii despotycznej i teokratycznej

cechy monarchii despotycznej - nieograniczona władza panującego, rozbudowany ceremoniał dworski podkreślający

wyjątkowe znaczenie władcy (ukazujący poddanym miejsce władcy na szczycie hierarchii społecznej)

cechy monarchii teokratycznej - ścisły związek władzy z religią; władcy przypisuje się boskie pochodzenie lub co

najmniej pełni on rolę pośrednika między Bogiem (bogami) a poddanymi (dwie odmiany monarchii teokratycznej)

3. Przynależność etniczna ludów najstarszych cywilizacji (podr., s. 16 - 17): Sumerowie, Egipcjanie,

ludy semickie (np. Akadowie, Amoryci, Aramejczycy, Hebrajczycy - Izraelici, Arabowie), ludy indoeuropejskie

(Indoeuropejczycy byli przodkami większości współczesnych narodów europejskich poza Baskami, Estończykami,

Finami i Węgrami, w starożytności Indoeuropejczykami byli np. Ariowie, Hetyci, Persowie, Medowie, Grecy,

Rzymianie, Celtowie), zob. podr., s. 16 Najstarsze cywilizacje świata. mapa, podr. s. 17

	Czas powstania	Rzeki	Główne ośrodki	Typ pisma	Najsłynniejsze odkrycia archeologiczne
sumeryjska w Mezopotamii	druga połowa IV tys. pne	Eufrat, Tygrys	Ur, Uruk, Eridu, Lagasz	pismo klinowe
egipska	schyłek IV tys. pne	Nil	Memfis, Teby, Giza, Sakkara, Abydos	- hieroglify - p. hieratyczne - p. demotyczne	odkrycie grobu Tutenhamona przez Howarda Cartera w 1922 r.
doliny Indusu	połowa III tys. pne	Indus	Mohendżo Daro Harappa, podr. s 21	pismo do dzisiaj nie odczytane
chińska	XVIII w. pne	Huang - ho (,,Rzeka Żółta”), Jangcy („Rzeka Czerwona”)		pismo piktograficzne (obrazkowe)
kreteńska (minojska) - pierwsza cywilizacja Europy	początki III tys. pne		Knossos	pismo linearne A (do dzisiaj nie odczytane)	wykopaliska Artura Evansa w Knossos, od 1900 r., podr. s. 61
mykeńska - pierwsza cywilizacja Greków	II tys. pne, od ok. 1700 pne		Mykeny	pismo linearne B, odczytane w 1953 r. przez Michaela Ventrisa, podr., s. 64	wykopaliska Henryka Schliemanna w Troi i Mykenach, w II poł. XIX w., podr. s. 65
fenicka			Tyr, Sydon, Byblos, podr. s.48	pismo alfabetyczne
Izraela		Jordan	Jerozolima

Bibliografia: Ceram, Bogowie, groby, uczeni. Powieść o archeologii (o najsłynniejszych odkryciach archeologicznych dotyczących)

Wielka historia świata, t. 2, Kraków 2005, m.in. historia starożytnego Egiptu, Mezopotamii (Sumeru, Babilonu,

Asyrii), Persji, Izraela, Indii, Chin

---