KOMUNISCI POLSCY W ZSRR PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ
W 1941 wybuchła wojna niemiecko - sowiecka. Tego samego roku 30 lipca zawarto układ Sikorski- Majski. Pojawił się wówczas pomysł utworzenia Wojska Polskiego u boku ZSRR. Dowodził nim generał Anders. Nie wiedziano wówczas, że przewidywany na dowódcę gen. Haller został zamordowany w Katyniu. Po utworzeniu tego wojska stosunki polsko-rosyjskie zaczęły się pogarszać. Wiosną 1943 odkryto groby w Katyniu. Wówczas wojsko ewakuowano do Iranu ( Persja) - ponad 80 tysięcy żołnierzy. Niektórzy jednak, jak płk Berling, zostali ( co z punktu widzenia wojskowego było dezercją, gdyż wydany został rozkaz udania się do Iranu). Ci, którzy pozostali w miejscowości Kujbyszew redagowali „Nowe Widnokręgi”( Wasilewska). Wanda Wasilewska i Berling rozpoczęli także starania, aby Stalin wydał zgodę na utworzenie Wojska Polskiego u boku ZSRR. Stalin wiedział, że polska armia udała się do Iranu i nie podobało mu się, że Polacy chcą tworzyć następną.
W styczniu 1943 powstał Związek Patriotów Polskich ( ZPP). W czerwcu 1943 na pierwszym zjeździe ZPP w Moskwie ustalono deklarację programową. Liderem ZPP był Wanda Wasilewska. Zakładano, że Polska po skończonej wojnie i odzyskaniu niepodległości ( do czego przyczyni się Rosja) będzie krajem ludowo-demokratycznym. Granica wschodnia miała przebiegać na linii Curzona, czyli na rzece Bug.
Stalin uległ pomysłowi Wasilewskiej i Berlinga. Wietrzył w tym bowiem własne korzyści. Uznał, że ta armia wraz z rosyjską wejdzie na ziemie polskie i to ona stanowić będzie autentyczną władzę, a nie ta prolondyńska.
W miejscowości Sielce nad Oką powstała I Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Swój chrzest bojowy miała ona w nocy z 12/13 października 1943 w bitwie pod Lenino. Bitwa ta była prawdziwą masakrą tej dywizji. Miała ona jedynie pokazać obecność polskiego żołnierza na froncie i brakowało jej logiki wojskowej. Podobny wydźwięk propagandowy miała bitwa pod Monte Cassino. Dzień Ludowego Wojska Polskiego obchodzono właśnie 12 października.
Utworzono także:
- II Dywizję Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego,
- Brygadę Pancerną im. Bohaterów Westerplatte,
- Brygadę Artyleryjską im. Józefa Bema.
Siły te połączono tworząc Ludowe Wojsko Polskie u boku ZSRR. Ono natomiast połączyło się w 1944 z istniejącą w kraju Armią Ludową.
Na przełomie stycznia/ lutego 1944 na terenie ZSRR powstała druga organizacja skupiająca polską lewicę - Centralne Biuro Komunistów Polskich. Wasilewska, która była liderem w ZPP, w CBKP została odsunięta od władzy.
Stalin chciał, aby Krajowa Rada Narodowa, Polska Partia Robotnicza + AK i Związek Patriotów Polskich, Centralne Biuro Komunistów Polskich + LWP połączyły się. Tak w lipcu 1944 powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN)