Andrzej Stoff, O pojęciu interpretacji

Jedynie na drodze interpretacji można dzieło przeżyte - zrozumieć i zakomunikować nasze rozumienie utworu - innym.

2 zasadnicze pojęcia interpretacji:

CZYNNOŚCIOWE - interpretacja to tyle, co interpretowanie, czyli wykorzystywanie względem utworu literackiego zabiegów intelektualnych zmierzających do jego pełnego zrozumienia jako swoistego faktu kulturowego.

PRZEDMIOTOWE - interpretacja to rezultat interpretowania, myślowa całość zawierająca propozycję rozumienia utworu, a utrwalona w nowym tekście wprowadzonym do obiegu kulturowego jako szczególny partner samego dzieła.

Związki z analizą:

• interpretacja korzysta z zabiegów analitycznych lub ich wyników

• elementy analizy pełnią funkcję wprowadzającą, dokumentującą i kodową w interpretacji, gdy autor uzna to za konieczne

• analiza pojawia się w interpretacjach dydaktycznych

Interpretacja jednostkowa a archiinterpretacja:

interpretacja jednostkowa utrwalona w tekście ma swego autora, jest podmiotowym, choć dzięki językowemu utrwaleniu intersubiektywnym faktem świadomości literackiej;

archiinterpretacja to ukształtowany przez świadectwa licznych odbiorców typ interpretacji danego utworu, jak gdyby model jego odczytywania; u jej podstaw może leżeć interpretacja jednostkowa ("kanonizowana"); archiinterpretacja funkcjonuje dzięki mechanizmom tradycji, a uzasadnia ją potrzeba autorytetu

archiinterpretacja - interpretacja

- mniej niż interpretacja - mniej niż utwór

- jeszcze mniej niż zabiegów interpretacyjnych

Jako intelektualne odpowiedzi na semantyczne warunki dzieła pojawiają się różne interpretacje.

Warunki, aby uznać nową interpretację:

• semantyczna restrukturalizacja jakości artystycznej utworu

• semantyzacja elementów w nowym kontekście

różne interpretacje a potencjalna interpretacja syntetyczna

• nie jest nigdy czymś ostatecznym, zamkniętym, skończoność ujęcia ma wyłącznie charakter czasowy

• nie można jej utożsamiać z tzw. stanem badań czy historią recepcji utworu

• powinna być poszukiwaniami całości semantycznej utworu, całości wyższego rzędu

Rodzaje interpretacji:

• dydaktyczna - przeciwstawia się pod pewnymi względami interpretacji poznawczej, tekst ma funkcję demonstratywną, zachowuje partie analizy

• interpretacja pokazowa - funkcjonują jako demonstracje poszczególnych metodologii i języków badanych, obecność w tekście refleksji metodologicznej

• interpretacja historycznoliteracka - konieczne jest umieszczenie utworu na tle kontekstu autorskiego ( język nauki o literaturze)

• interpretacja krytycznoliteracka - jest interesowna, co przejawia się w odnoszeniu utworu przez krytyka do kontekstu własnej epoki ( język subiektywny krytyka)

koncepcja prawdziwościowej interpretacji ( Stróżewski)

Sławiński - wyróżnienie ze względu na stosunek interpretacji do utworu interpretacji partnerskich, doktrynerskich i poczciwych

Interpretacja a konkretyzacja.

przedmiot artystyczny przedmiot estetyczny przedmiot intelektualny

(dzieło literackie) (konkretyzacja) (interpretacja)

Konkretyzacja jest estetycznym wcieleniem i sfunkcjonalizowaniem dzieła literackiego.

konkretyzacja - interpretacja

Strukturalnie interpretacja różni się zarówno od dzieła, jak i od jego konkretyzacji, gdyż zastępuje obowiązujący w nich porządek przedstawień porządkiem reorganizującej świat utworu myśli.

Ze względu na stopień "wyczerpania" treści poznawczego dzieła wyróżnić należy następujące rodzaje przedmiotów intelektualnych obejmowanych wspólnym mianem interpretacji.

1. zdanie interpretacyjne - rzadko zdarza się, że ekwiwalent treści utworu można znaleźć w jednym zdaniu, raczej hasło treści, rodzaj tytułu - grozi mu stereotypizacja odbioru i zafałszowanie ze względu na zbyt uogólniającą perspektywę widzenia

2. aspekt interpretacyjny - cząstkowa propozycja sensu; albo aspekt uzupełnia już istniejącą interpretację, albo jest etapem w dochodzeniu do jeszcze nie istniejącej interpretacji utworu szczególnie trudnego - uwzględnia całe dzieło, ale dokonuje rekonstrukcji tylko ściśle określonej substruktury semantycznej; jest intelektualnym korelatem tylko jednego wątku twórczego dzieła, ale zawsze konieczna jest świadomość całości

3. interpretacja właściwa - jej treścią jest wykładnia całościowego sensu dzieła - czerpie z kultury

4. aktualizacja - jest to tekst utrwalający taki odbiór, w którym wcześniejsze odczytanie utworu zostaje przekształcone przez uwzględnienie okoliczności właściwych momentowi odbioru; uzgadnianie znaczeń dzieła z okolicznościami, w których autor interpretacji szuka jej wyjaśnienia; aktualizacja zachowuje zasadniczą strukturę interpretacji macierzystej; skażona jest koniunkturalnością

Interpretacja w tekście utrwalona.

zdania interpretacyjne - zdania interpretujące

zdania składające się na tekst interpretacji językowy łącznik czynności interpretacji i jej wytworu

Rodzaje zdań:

1. zdania kontekstujące - umieszczają dzieło w określonym semantycznym układzie odniesienia (system filozoficzny, idea, ideologia, religia itp.); zbiór utworów realizujących ten sam typ; prądy i kierunki literackie

2. zdania semantyzujące jakości strukturalne dzieła - ich treścią jest orzekanie związku między rozwiązaniami uchwytywanymi na poziomie językowo-strukturalnym utworu a sensami różnego rzędu i rodzaju

3. zdania ekwiwalentyzujące w języku pojęciowym pośrednio wyrażające sensy dzieła

4. zdania rozwijające i uzupełniające

5. zdania uogólniające - potrzeba syntetyzowania

- jest czymś indywidualnym

- przeżycie raczej niż poznanie

- subiektywny język poznającego

- spontaniczna

- chęć zrozumienia

- intersubiektywny język kultury

- wymaga świadomej decyzji i intelektualnego wysiłku

---