Alkohol etylowy
Inaczej etanol, potocznie alkohol, spirytus, o wzorze ogólnym CH3CH2OH. Jest to związek organiczny. Pochodna etanu to C2H6, zawierająca zamiast jednego atomu wodoru grupę hydroksylową -OH; Etanol to ciecz o charakterystycznym zapachu.
W temperaturze pokojowej jest to bezbarwna, palna ciecz o charakterystycznej woni i piekącym smaku.
temperatura topnienia -114,2 °C
temperatura wrzenia 78,3 °C
gęstość 0,7893 g/cm3 (dotyczy etanolu absolutnego)
Miesza się z wodą w dowolnym stosunku i jako taki jest stosowany jako średniopolarny rozpuszczalnik organiczny. Mieszanina 95,6% etanolu z wodą jest popularnie nazywana spirytusem. Jest to mieszanina azeotropowa i dlatego nie można uzyskać przez prostą destylację etanolu 100%. Etanol 100% jest nazywany alkoholem absolutnym, a jego otrzymanie wymaga jego ekstrakcji ze spirytusu przy pomocy eteru dietylowego lub benzenu i ponownej destylacji. Częściej stosowana jest destylacja azeotropowa w układzie: etanol-woda-benzen w wyniku dodania niewielkiej ilości benzenu i oddestylowaniu tworzących się azeotropów. Najpierw wrze potrójny azeotrop: benzen-etanol-woda , później azeotrop: etanol-benzen na kończy zaś (po wydestylowaniu benzenu w układzie benzen-etanol) destyluje czysty bezwodny etanol. Możliwe jest też związanie wody z 95,6% etanolu przez dodanie tlenku wapnia lub bezwodnego: siarczanu(VI) magnezu lub siarczanu(VI) sodu. Bezwodny etanol jest higroskopijny i pochłaniając wodę z powietrza po pewnym czasie przechodzi w 95,6% etanol. Należy więc przechowywać go w pojemnikach szczelnie zamkniętych przed dostępem powietrza.
Otrzymywanie i zastosowanie:
Etanol do celów spożywczych otrzymuje się w wyniku fermentacji cukrowej. Źródłem cukrów są zwykle zboża (pszenica, kukurydza, jęczmień) oraz ziemniaki i agawa. Etanol spożywczy jest podstawowym składnikiem wszystkich napojów alkoholowych.
Etanol do celów przemysłowych jest też często produkowany poprzez bezpośrednią syntezę z tzw. gazu syntezowego (mieszanina CO, H2 i H2O), która jest tańsza od fermentacji i prowadzi do czystszego chemicznie etanolu, jednak w wielu krajach świata użycie etanolu syntetycznego do celów spożywczych jest zabronione. Jest to podyktowane nie tyle względami zdrowotnymi ile chęcią utrzymania tradycyjnego przemysłu spirytusowego i związanych z nim miejsc pracy.
Etanol jest bardzo tanim w produkcji surowcem i jest jednocześnie stosunkowo niegroźny dla środowiska, dlatego jest dość powszechnie wykorzystywany jako rozpuszczalnik w przemyśle chemicznym.
Wysoka cena prostych napojów alkoholowych (czystych wódek i spirytusu spożywczego) w wielu krajach wynika nie tyle z kosztów jego produkcji, ile z bardzo wysokich podatków nakładanych na te produkty.
Rzeczywisty koszt produkcji 1 l spirytusu to mniej niż 1,5 USD, gdy jest on otrzymywany przez fermentację i poniżej 1 USD jeśli pochodzi z syntezy bezpośredniej.
Obecnie alkohol etylowy otrzymuje się również syntetycznie, gł. przez uwodnienie etylenu; alkohol etylowy jest stosowany jako rozpuszczalnik, surowiec w wielu syntezach chemicznych (Np. eteru dietylowego, chloroformu, estrów), w przemyśle farm. (do wyrobu Np. nalewek, wyciągów, do syntezy leków), w przemyśle kosmetycznym (do wyrobu perfum, wód toaletowych), w medycynie (gł. jako środek odkażający), jako dodatek do paliw silnikowych, paliw w tzw. kuchenkach spirytusowych, do celów spożywczych (spirytus, wódki); alkohol etylowy skażony jest zw. denaturatem.
Działanie na organizm człowieka
Alkohol etylowy należy do związków chemicznych, które bardzo szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego - już w ciągu 5-10 minut po spożyciu można go wykryć we krwi. W ciągu 15 minut wchłonięciu ulega 50% spożytej dawki. Po pewnym czasie stabilizacji stężenia alkoholu etylowego w tkankach, rozpoczyna się proces jego eliminacji. Jest to w 90% eliminacja enzymatyczna, a w 10% usuwanie w postaci niezmienionej z moczem i powietrzem wydechowym.
Metabolizowanie alkoholu etylowego przebiega w komórce wątrobowej (hepatocycie) przy udziale trzech enzymów. Są to:
MEOS
dehydrogenaza alkoholowa
katalaza
Alkohol etylowy jest trucizną, wypicie w krótkim czasie już 150-250 g czystego alkoholu etylowego może okazać się śmiertelne, choć nie są to zbyt częste przypadki i zwykle są one uwarunkowane innymi czynnikami takimi jak Np. choroby układu krwionośnego.
Działanie etanolu w kategoriach substancji narkotycznej jest zbliżone do działania depresantów. W małych dawkach - rzędu 10-20 g (duże piwo, kieliszek wódki) wywołuje on stan pobudzenia, przyspieszone bicie serca, rozszerzenie źrenic oka, zaprzestanie odczuwania zmęczenia i ogólną poprawę nastroju. U zdrowej, młodej osoby, która do tej pory nie spożywała alkoholu, wypicie 100 g czystego etanolu (ok. 1/4 l wódki) powoduje już zwykle stan silnego zamroczenia - objawiający się utratą sprawności ruchowej, problemów z utrzymaniem równowagi, utratą kontroli nad własnymi emocjami. W skrajnych postaciach zamroczenie alkoholowe przejawia się czasami całkowitą utratą świadomości i zanikami pamięci. Spożywanie alkoholu etylowego podczas ciąży może prowadzić do wystąpienia u dziecka alkoholowego zespołu płodowego.
Etanol jest substancją o słabym potencjale uzależniającym. Sporadyczne spożywanie etanolu zwykle nie powoduje uzależnienia, jednak systematyczne jego spożywanie - nawet w niewielkich ilościach - prowadzi często do pełnego, fizycznego uzależnienia. Nagłe odstawienie lub zmniejszenie spożywania alkoholu powoduje wystąpienie objawów zespołu abstynencyjnego, a u ok. 5% alkoholików - majaczenia alkoholowego. Zespół uzależniania od alkoholu (etylowego) bywa nazywany także alkoholizmem.