ROZWIJANIE AKTYWNOŚCI JĘZYKOWEJ DZIECI
TECHNIKA SWOBODNYCH TEKSTÓW C. FREINETA
Swobodny tekst indywidualny:
Stworzenie sytuacji wyzwalającej twórczą ekspresję werbalną uczniów (w sferze języka mówionego lub pisemnego, klimat działania, motywacja do wyrażenia ekspresji).
Tworzenie swobodnego tekstu:
Na początku dzieci piszą swój tekst na kartkach. Nauczyciel nie narzuca dziecku formy literackiej, lecz pozwala wyrazić myśli w dowolnej wypowiedzi. Uczeń pisze na temat, który go właśnie w tej chwili interesuje, a nauczyciel współpracuje, pobudza go do twórczych wysiłków, wytwarza atmosferę zaufania, zachęca, radzi, pomaga, sprawia, że wypowiedź nie zostanie zlekceważona ani wyśmiana.
Wybór najciekawszej pracy (czytanie, prezentacja, głosowanie, uzasadnianie wyboru):
Po napisaniu autorzy odczytują swoje teksty głośno. Jeśli klasa nie jest zbyt liczna, robią to kolejno wszyscy, a nauczyciel zapisuje na tablicy tytuły i imiona autorów. Jeżeli uczniów jest więcej niż dwudziestu, wybór przebiega w dwóch etapach. Najpierw następuje podział klasy na małe zespoły, w których uczniowie czytają cicho, ze zrozumieniem wytwory swoje i kolegów. Następnie wybierają ten, który najbardziej się im podoba. Wybrane teksty są odczytywane przez autorów, a ich tytuły zapisane na tablicy. Pozostali uczestnicy zajęć wybierają dwa lub trzy, które szczególnie się im podobały. Wybór muszą uzasadnić. Potem cała klasa głosuje przez podniesienie ręki za przyjęciem najciekawszego, najładniejszego utworu do gazetki szkolnej lub do kroniki klasy. Nauczyciel tak kieruje pracą, aby każdy uczeń dostąpił tego zaszczytu, aby jego tekst został poprawiony, zilustrowany i wydrukowany w gazetce.
Korekta językowo-stylistyczna (polowanie na słowa, interpretacja wzbogacająca):
Przy zbiorowym opracowywaniu wybranej wypowiedzi najlepszy tekst zapisywany jest przez autora lub nauczyciela na tablicy, a następnie poprawiany. Głównym celem tej pracy jest doprowadzenie wybranego tekstu do postaci poprawnej językowo, w miarę potrzeby bogatej i żywej. Nie chodzi tu tylko o poprawność ortograficzną i stylistyczną.
Aby etap przyniósł oczekiwane rezultaty, muszą wystąpić ćwiczenia słownikowo - frazeologiczne, składniowe, kompozycyjne, ortograficzne i interpunkcyjne, związane z korektą i doskonaleniem tekstu. Faza wzbogacania odbywa się za pomocą stawiania pytań przez same dzieci. Nauczyciel wykorzystuje różne okazje, by włączyć się do dyskusji merytorycznej, ukazać autorom zawiłości ortograficzne i stylistyczne, zwraca uwagę, aby poprawek dokonywały same dzieci. Ich zadaniem jest również dyskusja na temat kompozycji utworu oraz jego treści. Mogą też proponować zmiany, które autor może zaakceptować lub bronić swojego zdania, szczegółowo je uzasadniając. Tekst należy dotąd poprawiać, dopóki słowa nie wyrażą sensu myśli. Ćwiczenia redakcyjne obejmują:
- analizę tekstu ze względu na poprawność użytych wyrażeń i zwrotów,
- analizę tekstu ze względu na konstrukcję całości i budowę kolejnych zdań,
- zadania uwzględniające dokładność i precyzję języka.
Ćwiczenia oparte na swobodnym tekście - pedagogiczne wykorzystanie swobodnego tekstu.
Swobodny tekst zbiorowy:
Odmianą swobodnego tekstu może być swobodny tekst zbiorowy. Pojęcie „swobodny” odnosi się do wyboru przez dzieci (również przez głosowanie) tematu wspólnego opracowania. Następnie każde z dzieci układa tylko jedno zdanie. Po ich odczytaniu wybiera się najlepsze do wspólnego opracowania. Wypowiedź ta jest zapisywana na tablicy i postępuje się z nią tak, jak z tekstem indywidualnym.