Karol Marks

- zapatruje się bardzo pesymistycznie na położenie klasy pracującej i przepowiada upadek kapitalistycznego ustroju, wskutek ciągłego wzrostu klasy robotniczej i coraz bardziej zaostrzających się kryzysów (teoria katastrof).

Ewolucja systemu społecznego doprowadziła do powstania dwóch, zantagonizowanych klas społecznych:

• Burżuazja i proletariusze

Krytyka społeczeństwa kapitalistycznego

• Walka klas:

• władzę polityczną

• zasoby (kapitał)

• ideologię

Cechą wybitnie ludzką jest świadome wypracowywanie środków pozwalających przeżyć.

Społeczeństwa kapitalistyczne prowadzi do :

• Uprzedmiotowienia osoby pracującej

• Alienacji pracownika

• Opresja systemu wobec osób pracujących

• Narastania nierówności społecznych

• Proletaryzacji pracy - praca jako towar

,,Burżuazja widzi w swojej żonie zwykłe narzędzie produkcji”

,,Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się”

Starożytność

Wolność osobista była kojarzona z

Człowiek wolny

Brak przymusu Praca umysłu

Praca

Przymus Obowiązek

Niewolnik

Brak wyboru Praca rąk

Wpływ Arystotelesa i Platona

Negatywny stosunek do pracy

Osoby pracujące jako niezdolne do zajęcia się polityką, namysłem nad państwem, ale jednak Ci, którzy ten namysł tworzą są od ludzi pracy zależni.

Etos protestancki i duch kapitalizmu

Koncepcja Maxa Wezera - niemieckiego socjologa

Gospodarka kapitalistyczna bierze swój początek w postawach ekonomicznych i społecznych powstających w społecznościach protestanckich

Religia jako czynnik kreatywny

Wg protestantyzmu zawód jest powołaniem, praca jest celem samym w sobie

Podział pracy jest efektem decyzji boga; bogactwo musi być wykorzystane zgodnie z religią

Etos protestancki i duch kapitalizmu -cd.

„Duch kapitalizmu” -to etos człowieka obowiązkowego, uczciwego, godnego zaufania, racjonalnego

Dążenie do zysku nie jest nie zgodne z duchem protestantyzmu

Inne formy bogacenia się, jak wojna, piractwo, kolonializm nie zawierają etosu protestanckiego

Uniformizacja życia we wspólnotach protestanckich pomogła tworzyć zuniformizowane formy produkcji - manufaktury

Inne elementy etosu - racjonalne zachowanie wobec majątku, przymus oszczędzania

Wzmacnianie tendencji mieszczańskich

Idea przeciwna - klasa próżniacza w koncepcji Thorsteina Veblena [majątek używany tylko dla doraźnych przyjemności]

Katolicyzm

Praca jako doskonalenie się i działalność ulepszająca człowieka.

Według św. Tomasza z Akwinu praca jest radością i szczęściem ale również ciężarem i trudem. W pracy zatem radość i smutek występują współrzędnie i uzupełniają się. Trud pracy jest skutkiem grzechu pierworodnego.

1891 -wydanie przez papieża Leona XIII encykliki Rerum novarum:

Przeciw niesprawiedliwości

godność człowieka pracującego

II Sobór Watykański

Praca prowadzi do udoskonalenia człowieka

Rozwój człowieka, doskonalenie wyższych ludzkich zdolności i władz —niegdyś cechy i przywileje kontemplacji, zostały teraz przypisane pracy, której nie uważa się tylko za wysiłek fizyczny.

Jan Paweł II

Encyklika Laboremexercensz 1981 roku, w całości poświęcona pracy

zasada prymatu pracy nad kapitałem, prymatu osoby nad rzeczą.

Modernizacja

Proces obejmujący:

›Przejście od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego

›Powstanie nowych form organizacji pracy związanych z industrializacją

›Powstanie nowych form organizacji grup społecznych związanych z urbanizacją

›Intensyfikację praktycznego zastosowania technologii i szeroko pojmowanych innowacji

Industrializacja

Racjonalizacja kulturowa

Minimalizacja znaczenia rolnictwa Przemysłowa produkcja

Innowacje Wynalazki Wykorzystanie w produkcji

Industrializacja

Skutki:

Powstanie dużych organizacji nastawionych na produkcję i dających zatrudnienie

Fabryki

Uprzemysłowienie sektorów działania państwa, np. brytyjska marynarka była jednym z ważniejszych pracodawców, twórców i odbiorców technologii

Korporacje (Kompania Wschodnio-Indyjska); połączenie tendencji feudalnych i kapitalistycznych

Industrializacja

Industrializacja

Zmiana w kompetencjach i zawodach

Wąska specjalizacja

Rzemieślnik zastąpiony przez wykonawcę fragmentu produkcji

Zmiana struktury zawodów

Stopniowa feminizacja pewnych zawodów

Nowe formy pracy związane z industrializacją

Tayloryzm:

›Amerykańska idea organizacji pracy w fabryce zakładająca maksymalną intensyfikację pracy poprzez skoncentrowanie się na wyśrubowanych normach ilościowych (system zbliżony do akordowego).

›Postuluje się tu podział procesu technologicznego na czynności proste, przy eliminacji zbędnych nawyków. Tayloryzm wprowadził oparty na chronometrażu (pomiar czasu przy pomocy sekundomierzy) system normowania pracy, który sprzężony jest z systemem wynagradzania.

›Analiza tzw. mikroruchów

Nowe formy pracy związane z industrializacją

Fordyzm:

›Jest to wieloseryjna produkcja masowa, nastawiona na masowego odbiorcę i dystrybucję standardowych produktów.

›Robotnik wykonuje niezmienną, prostą czynność, której tempo podyktowane jest szybkością przesuwania się wytwarzanych produktów po taśmie produkcyjnej.

Nowe formy pracy związane z industrializacją

Fordyzm i tayloryzm to systemy małego zaufania

Wymagają minimalnego zaangażowania emocjonalnego pracowników [większe prawdopodobieństwo tzw. alienacji]

To systemy mało elastyczne [zwłaszcza fordyzm]

Zmiany

Postfordyzm

Maksymalna elastyczność

Wysoka innowacyjność

Wyczucie trendów społecznych i oczekiwań klientów

Decentralizacja pracy

Max Weber

Odejście od koncepcji polaryzacji i walki klas

Pokazanie istnienia klas pośrednich (klasa średnia)

Wskazanie różnych płaszczyzn różnicujących jednostki i grupy

Społeczeństwa dzielą się na:

Klasy [nierówności ekonomiczne]

Stany [różne style życia]

Partie [przynależności do różnych ugrupowań, w tym politycznych]

Klasa pracująca („sprzedawcy” siły roboczej)

Niższa klasa średnia (mali przedsiębiorcy)

Inteligencja (mały zakres własności ale wysokie zdolności techniczne)

Klasa uprzywilejowana (najwyższy zakres własności, możliwości działania i zazwyczaj też kompetencji)

Status

Wyznacza go styl życia

Wykształcenie

Prestiż zawodu

Partie - stowarzyszenia nastawione na zmianę status quo

Refleksja nad rozwojem kapitalizmu:

Narasta sekularyzacja

Etyka instrumentalna

Racjonalizacja

Weber stawia tezę, że kierunkiem rozwoju społeczeństwa zachodniego jest odchodzenie od tradycji i rozszerzenie obszarów, w których dominuje myślenie i działanie o charakterze racjonalnym. Proces ten Weber określał jako odczarowywanie świata - niszczenie świata opartego na magii. Wyrazem tych przekonań są zwłaszcza analizy Webera dotyczące biurokracji. Słynna jest jego teza o wyższości protestanckich świąt Wielkiej Nocy nad katolickim Bożym Narodzeniem.

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia.

recesyjne; - bezrobocie koniunkturalne - wiąże się z (przejściowo) obniżonym popytem na pracę. Wywołane jest ono spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada;

strukturalne; - występuje, kiedy na rynku pracy obserwowana jest sytuacja niedopasowania oczekiwań pracodawców do możliwości osób poszukujących pracy;

sezonowe; - jest uzależnione od pory roku. Dotyczy ono głównie takich obszarów zatrudnienia jak rolnictwo, ogrodnictwo czy budownictwo;

ukryte; - dotyczy osób nie ujętych, w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku pracy.

frykcyjne; - jest związane z naturalnymi migracjami pracowników między podmiotami gospodarczymi. Dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innych miejscowości itp.

technologiczne - jest następstwem szybkiego rozwoju techniki i zastępowanie pracy ludzkiej maszynami i komputerami poprzez unowocześnianie technologii, co powoduje redukcję zatrudnionych w zakładach pracy;

Polskie migracje zarobkowe

• Według danych GUS szacuje się, że w końcu 2008 poza granicami Polski przebywało czasowo ok. 2210 tys. mieszkańców naszego kraju, tj. o 60 tys. mniej niż w 2007, przy czym ponad 1887 tys. przebywało w Europie.

• Najwięcej osób przebywało w 2008 roku w Wlk. Brytanii (650 tys.), Niemczech (490 tys.), Irlandii (180 tys.) i Holandii (108 tys.).

• Co dziesiąty dorosły Polak, co oznacza ponad 3 mln obywateli, w ciągu ostatnich 10 lat pracował za granicą -wynika z sondażu CBOS. Polacy w celach zarobkowych najczęściej udawali się do Niemiec (39 proc.) i Wielkiej Brytanii (22 proc.).

• W ciągu ostatniej dekady w celach zarobkowych Polacy wyjeżdżali także m.in. do Włoch (11 proc.), Holandii (9 proc.) i Hiszpanii (7 proc.) -poinformował CBOS.

• Do grup, w których odsetek osób pracujących w ostatnich latach za granicą jest najwyższy, należą bezrobotni (19 proc.).

• Wyjechać do pracy za granicę chcieliby przede wszystkim ludzie młodzi -od 18. do 24. roku życia: jedna piąta (20 proc.) zamierza w przyszłości starać się o zatrudnienie poza Polską lub już podejmuje takie starania, a dalsze 18 proc. przyjęłoby lub rozważyłoby ofertę pracy za granicą, gdyby ją otrzymało.

• Migracje sezonowe to nadal jeden z najważniejszych strumieni migracyjnych z Polski w okresie transformacji, zapewne największy w sensie ilościowym aż do umasowienia wyjazdów do Wielkiej Brytanii i Irlandii po 1 maja 2004 -do tej daty rokrocznie od 100 do 400 tys. polskich pracowników sezonowych podejmowało legalną pracę sezonową, większość z nich w Niemczech.

Typologizacja zachowań polskich migrantów:

1. Bociany (ok. 20% -to osoby uczestniczące głównie w migracjach cyrkulacyjnych, zatrudnione w sektorze prac nisko płatnych)

2. Chomiki (16% -traktujące swój pobyt raczej jako jednorazowe działanie mające przynieść wymierną korzyść finansową)

3. Poszukiwacze (42% grupa osób, które nie podjęły jeszcze ostatecznej decyzji o powrocie bądź pozostaniu w kraju docelowym)

4. Osiedleńcy (22%)

Kultura ubóstwa -kultura bezrobocia??

Lata50-te i60-te amerykański socjolog Oscar Lewis prowadzi badania nad środowiskami ubogich mieszkańców Meksyku, Puerto Rico iUSA.

Próbował pokazać jaki dlaczego bieda„reprodukujesię” -dlaczego„nędzarze wychowują kolejnych nędzarzy”.

Lewis pokazuje, że biedota posiada swój charakterystyczny subkulturowy styl życia. Ten styl życia przekazywany jest z pokolenia na pokolenie.

Lewis wylicza ok. 70 cech kultury ubóstwa, m.in.:

Brak zintegrowania z głównymi instytucjami społecznymi i lęk przed nimi

Niski poziom zorganizowania społecznego na danym terenie

Krótki okres dzieciństwa

Wczesna inicjacja seksualna

Wolne związki lub małżeństwa nieformalne

Liczne przypadki rozbitych rodzin

Proste kody językowe

Gospodarstwo domowe skoncentrowane wokół kobiet

Rywalizacja między rodzeństwem

Skłonności autorytarne, przemoc jako sposób rozwiązywania konfliktów

Termin„krąg deprywacji” wprowadził sir Joseph Keith minister w rządzie Margaret Thatcher -pytająco przyczyny niepowodzeń polityki społecznej mówio „błędnym kole upośledzenia”

Teza kontrowersyjna - bo zakłada, że ubodzy są w znacznym stopniu winni sami sobie.

• Interes -siła sprawcza, bądź przyczyna -często niewidoczna, nieuświadomiona bądź celowo skrywana -decydująca o zachowaniach jednostek i grup społecznych(Adamski 1998: 357).

• Grupa interesu to zbiory jednostek połączonych świadomością wspólnego interesu, wspólnej korzyści, wspólnych potrzeb i celów

Grupy reprezentujące interesy

• Rada nadzorcza -interes akcjonariuszy

• Zarząd -interes właścicieli + akcjonariuszy

• Związki zawodowe -interes pracowników

Konflikt interesu a skonfliktowane interesy

Pojawiają się konflikty pomiędzy tymi grupami :

Różne typy konfliktów

O zasoby (finansowe czy symboliczne)

O władzę

To są skonfliktowane interesy

A także konflikty interesów

Skonfliktowane interesy

W największym barlineckim zakładzie pracy, Barlinek Inwestycje, wrze. Związki zawodowe działające na terenie fabryki domagają się podwyżki płacy zasadniczej dla pracowników.

Żądania związkowców dotyczą finansów. Domagają się podwyżki płacy zasadniczej o 800 zł brutto miesięcznie i minimalnego miesięcznego wynagrodzenia w kwocie 2,5 tys. zł brutto

Grupa akcjonariuszy Nokii, młodych osób, które pracowały w przeszłości dla koncernu, sprzeciwia się nowej strategii swojej firmy. Wysłali oni otwarty list to innych akcjonariuszy, w którym opisują swój plan działania i szukają sojusznikówprzed Walnym Zgromadzeniem .

Ich celem jest odwołanie Stephena Elopaz funkcji prezesa i dyrektora wykonawczego Nokii, przeformułowanie umowy z Microsoftem. Buntownicy chcą, by główną platformą software'owąNokii było MeeGooraz planują przedłużenie życia Symbianao co najmniej 5 lat. Planują skonsolidowanie prac badawczo-rozwojowych, zaprzestanie zlecania tych prac na zewnątrz, zmiany w kierownictwie firmy, rekrutację młodych inżynierów oraz opracowanie nowej strategii dla platform S40 i Ovi.

Konflikt interesu

Sytuacja gdy jedna osoba reprezentuje jednocześnie dwa, wykluczające się lub konkurencyjne interesy

Szczególnie zachodzi w sytuacji konfliktu pomiędzy publicznym obowiązkiem a prywatną korzyścią .

Zarząd OrganicFarma Zdrowia S.A. informuje, iż w dniu 28 maja 2009 roku otrzymał od Pani Doroty Nejman informację o rezygnacji z funkcji Członka Rady Nadzorczej OrganicFarma Zdrowia S.A., której kadencja kończy się w dniu 29 maja 2009 roku. Bezpośrednią przyczyną rezygnacji jest potencjalny konflikt interesów jaki powstał w związku z rozpoczęciem działalności przez Panią Dorotę Nejman w funduszu MCI GandalfAktywnej Alokacji SFIO.

Związki zawodowe -ewolucja ruchu związkowego

Różnice w kształcie ruchów związkowych i form organizacyjnych w różnych krajach

ALE: wraz z procesem globalizacji ruchy te upodobniają się do siebie

I-szezwiązki w Wielkiej Brytanii w XIX wieku

Konfederacje związków

Federacje branżowe i terytorialne

Podziały -ideologiczne, polityczne i religijne

Zawsze bliżej -lewicy, socjalizmu i religii

W ostatnich latach -bliżej przedsiębiorców

Zmiana retoryki -związki jako „partner”

Związki powstające w środowisku liberalnym:

Powszechne prawa wyborcze

Dystans wobec partii i ideologii

Model woluntarystyczny i partykularystyczny

Np.. Kongres Związków Zawodowych w Anglii (TUC)

Związki powstające w środowisku autorytarnym:

Walka o prawa polityczne wzmacnia organizację związków

Podporządkowanie partiom politycznym

Związki zawodowe -typy

1.Związki zaangażowane w walkę pracy z kapitałem

2.Organizacje usługowe skupiające się na interesie pracowniczym

3.Ruchy społeczne obejmujące szersze problemy społeczne

1

•socjaldemokracja

•syndykalizm

2

•Integracja społeczna

•solidaryzm

3•Grupowy interes pracowniczy

Przyczyny osłabienia związków w Polsce

Prywatyzacja zakładów państwowych

Upadek wielu dużych zakładów pracy

Bezrobocie

Ograniczanie wpływów w sektorze prywatnym przy jednoczesnym wzroście tego sektora

Wzrost uprzedmiotowienia stosunków społecznych

Zmiana ideologii pracy

Koniec związków?

Wg Davida Osta: czas związków-ruchów społecznych już mija. W to miejsca wchodzą raczej wyspecjalizowane organizacje w formie grup lobbingowych.

Trudności z zrzeszaniu się, niskie wskaźniki zaufania społecznego i gotowości do współpracy

A jak zrzeszają się pracodawcy?24

Konfederacje branżowe:

Konfederacja Pracodawców Polskich

PKPP Lewiatan

Krajowa Izba Gospodarcz-jest zrzeszeniem samorządów gospodarczych -izb regionalnych i branżowych. Skupia 140 organizacji gospodarczych, do których należy około 300 tys. krajowych przedsiębiorstw.

Międzynarodowej Organizacji Pracy

Business Centre Clubi Związek Rzemiosła Polskiego

Zawód

Zawód to - zbiór czynności i zadań wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, będących świadczeniami na rzecz innych osób, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji, zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów.

Zawód (II)

Adam Sarapata w raporcie z pierwszej Ogólnopolskiej konferencji Socjologii Zawodów, która odbyła się 1963 roku stwierdza:

Dla teoretyka zawód jest podstawowym składnikiem struktury społecznej i procesów społecznych. Jest polem obserwacji zachowań ludzkich uwarunkowanych środowiskiem zawodowym, karier i kultur zawodowych, stosunków między zawodami i funkcjonowania modelu zawodowego. […] W zawodzie jak w soczewce ogniskują się procesy społeczne, stąd też historia zawodów jest w pewnym stopniu historią społeczeństwa, natomiast kształtowanie zawodu, jego miejsca w społeczeństwie, jego praw i obowiązków, jest modelowaniem społeczeństwa. Dlatego wiedza o zawodach ma doniosłą wartość poznawczą i praktyczną, jest potrzebna dla praktyki społecznej i świadomości społecznych przeobrażeń.

Od zawodu do ogólnej teorii społeczeństwa

„...zbiór czynności i zadań...” role społeczne

„...społecznego podziału pracy...” struktura społeczna

„...na rzecz innych osób...” funkcjonalne zróżnicowanie

„...wykonywanych stale...” grupy zawodowe

„...wymagający odpowiednich kwalifikacji” wiedza i umiejętności „...zdobytych w wyniku kształcenia...” socjalizacja

Uwaga! Profesja - w znaczeniu socjologicznym - nie jest synonimem zawodu lecz statusem do jakiego grupy zawodowe dążą.

Profesja bierze swoje znaczenie od łacińskiego terminu oznaczającego publiczne złożenie ślubów zakonnych, czyli zobowiązania do służby wyższemu celowi. Podobnego znaczenia nie niesie ani słowo zawód, ani określenie wolny zawód.

Bartosz Pilitowski, Lekarze jako zawód, profesja i kolektyw myślowy. Socjologiczne studium stylowej różnorodności poznania socjologicznego

[1] Praca profesjonalisty jest techniczna - oparta na systematycznej wiedzy lub doktrynie przyswajalnej jedynie w trakcie koniecznej do wykonywania zawodu, wieloletniej edukacji.

[2] Przedstawiciele profesji stosują się do zespołu norm zawodowych.

Wilensky The Professionalization of Everyone?, w: “The American Journal

[1] Ukształtowanie się zawodu jako instytucji.

[2] Powstanie pierwszych szkół zawodowych.

[3] Zawodowe szkolnictwo wyższe.

[4] Lokalne oddolne organizacje zawodowe.

[5] Powstanie narodowych organizacji zawodowych.

[6] Powstanie ustawodawstwa dotyczącego wykonywania zawodu.

[7] Stworzenie formalnego kodeksu etycznego.

Zasada licencji

Paternalizm

Kodeks etyczny

Stowarzyszenia zawodowe

Brak prawa strajku (?)

Zgodnie z rekonstrukcją Maxa Webera

Purytanie stworzyli ideę zawodu jako powołania. Weber określał go mianem das Beruf, Baxter zaś certain calling. Uważali, iż każdy ma pewne umiejętności, które predestynują go do jednego zawodu i powinien poświęcać mu cały swój wysiłek, gdyż przynosi pożytek sobie i innym, a tym samym nie lekceważy darów od Boga, jakimi są umiejętności i możliwość wzbogacenia się.

Powołanie wiąże się ze szczególnym etosem i poczuciem misji o charakterze publicznym.

Etyka przekonań vs. Etyka odpowiedzialności

Powołanie a charyzma osobista

Nazwy `prestiż' używa się do wyodrębnienia w znaczącą całość rozproszonych przejawów mieszaniny szacunku, respektu i godności.

Henryk Domański, Prestiż,

Można powiedzieć, że jest prestiż zjawiskiem subiektywno-obiektywnym [...] System wartości decyduje o tym, jakie obiektywne cechy są brane pod uwagę w prestiżowych ocenach i jaki jest kierunek tych ocen.

Włodzimierz Wesołowski, Teoria, badania, praktyka społeczna, 1975

Podział pracy (I)

Wyodrębnianie się różnych rodzajów działalności ekonomiczno-gospodarczych, uzupełniających się wzajemnie w danej zbiorowości społecznej; jest wynikiem i zwrotnie utrwala zróżnicowanie (strukturę) społeczne.

Na podstawie: Załęcki, Olechnicki Słownik socjologiczny

Podział pracy (II) - typy zróżnicowań

Specjalizacja geograficzna

Ze względu na rodzaj kompetencji potrzebnych do wykonywania pracy

Ze względu na rodzaj pracy

Ze względu na płeć i wiek

Jako fragmentaryzacja procesu produkcji

Podział pracy (III) - konsekwencje

Zalety

 Umożliwia rozrost zbiorowości;

 Wzrost efektywności;

 Specjalizacja oszczędza czas na trening;

 Koncentracja na zadaniach doprowadza do wyższych umiejętności;

 Wzrost jakości produktów;

Wady

Osłabia więzi społeczne;

Rozproszenie odpowiedzialności;

Fragmentaryzacja poznawcza;

Obniżenie motywacji i identyfikacji z pracą;

Utrata elastyczności;

Wzrost współzależności;

12

---