Steve Neale
„Męskość jako spektakl”
1975 L. Mulvey „Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne”
propozycja połączenia psychoanalizy z feministycznym ujęciem sposobów, w jakie postacie kobiece przedstawiane są w filmach głównego nurtu
w jaki spos. jej uwagi mają zastosowanie w odniesieniu do wizerunków mężczyzn i do męskiego widza
dyskusje na temat reprezentacji mężczyzn pojawiały się jedynie w ramach ruchu gejowskiego; większość z nich dotyczyła sposobów reprezentacji i stereotypów postaci gejów
ani ruch kobiecy, ani gejowski nie podejmowały w dyskusjach tematów obrazów i funkcji heteroseksualnej męskości w dominującym nurcie kina
heteroseksualną męskość przyjęto za konstrukcyjną normę, zarówno wobec wizerunków kobiet, jak i gejów
IDENTYFIKACJA
John Ellis „Visible fictions” identyfikacja nigdy nie jest prostą kwestią utożsamiania się mężczyzn z postaciami męskimi na ekranie, a kobiet z kobiecymi; kino zawiera w sobie i angażuje wiele form pożądania
Identyfikacje są wielokrotne, płynne, a miejscami nawet sprzeczne
istnieją różne formy identyfikacji - jedna związana z narcyzmem, a druga z fantazjami i snami
seria identyfikacji, z których każda jest ruchoma i zmienna
jednocześnie istnieje stała procedura kierująca i regulująca identyfikację, odnosząca się do porządków ustalonych ze względu na płeć, biologiczną i kulturową, seksualność i tożsamość społeczną oraz władzę patriarchalnego społeczeństwa
każdy zatem film zmierza do uściślenia identyfikacji w zgodzie ze społecznie zdefiniowanymi i skonstruowanymi kategoriami męskości i kobiecości
narcyzm i narcystyczna identyfikacja opierają się na fantazjach na temat władzy, panowania i kontroli - Mulvey łączy tego rodzaju fantazje z patriarchalnymi wyobrażeniami męskości
wiele filmów, w których męski bohater jest w niezwykły sposób obdarzony siłą i wszechwładzą - Clint Eastwood; Charlton Heston; filmy z Mad Maxem, Superman;
z drugiej strony film Melville'a „Samuraj” = stopniowy rozpad wszechwładnej męskości
bohaterowie tacy charakteryzują się emocjonalnym opanowaniem, milczeniem, powściągliwością językową
w filmach Anthony'ego Manna pojawia się tendencja do budowania zarówno spektaklu, jak i dramatu wokół spojrzenia na postać męską - przyjemność oglądania męskiego istnienia (poruszania się, jeżdżenia, walki) pośród zaułków miasta, na otwartej przestrzeni, jak również niespokojna przyjemność oglądania męskości okaleczanej i rekonstruowanej przez brutalność
patrzenie na mężczyzn wywołuje dokładnie tyle samo lęków i obaw, ile patrzenie na kobiety
w heteroseksualnym i patriarchalnym społeczeństwie męskie ciało nie może być wprost oznaczone jako erotyczny obiekt innego męskiego spojrzenia: spojrzenie to musi zostać umotywowane w odmienny sposób, tłumiący aspekt erotyczny
okaleczanie i sadyzm są znamionami zarówno obecnej w nich represji, jak i środków, za pomocą których ciało męskie może zostać zdyskwalifikowane jako obiekt erotycznej kontemplacji i pożądania = stłumienie i wyrzeczenie
istnieje jeszcze jedna sprzeczność dotycząca typów narcystycznych obrazów męskości sprzeczność między narcyzmem a Prawem, pomiędzy wizerunkiem narcystycznego autorytetu z jednej strony, a obrazem autorytetu społecznego z drugiej
Mulvey wyróżnia dwie funkcje narracyjne - „małżeństwa” = społeczna integracja, i „nie małżeństwa” = boh. odmawia stania się członkiem społeczeństwa
w westernie najczęściej wchodzą w grę dwa rozbieżne obrazy męskości
„Człowiek który zabił Liberty Valance'a” J. Ford - tonacja filmu jest narastająco nostalgiczna - nostalgia za historyczną przeszłością, za Starym Zachodem, za męskim narcyzmem uosabianym przez Johna Wayne'a
nostalgiczne westerny = wątek utraconego lub skazanego na zagładę męskiego narcyzmu; obsesja obrazów i definicji męskości oraz męskich kodów zachowania; obrazy męskiego narcyzmu oraz zagrażających mu kobiet, społeczeństwa i prawa; strach przed kastracją przyjmuje postać ran postrzałowych i obrażeń [ Strzały o zmierzchu; Major Dundee; Dzika banda; Pat Garrett i Billy Kid ]
PATRZENIE I SPEKTAKL
Mulvey: dwa typy spojrzenia - voyeuryzm i spojrzenie fetyszyzujące; spojrzenie jest męskie i aktywne, a jego obiekt żeński i pasywny
spojrzenie voyeurystyczne - wyznaczone przez zakres, w którym utrzymuje się dystans pomiędzy widzem a spektaklem, przepaść pomiędzy oglądającym a oglądanym; struktura, która umożliwia widzom pewien stopień władzy nad tym, co oglądają
podglądactwo naprowadza na sadyzm: przyjemność płynie ze stwierdzenia winy i podporządkowanie sobie osoby winnej ukaraniem lub przebaczeniem (Mulvey)
spojrzenie fetyszystyczne (John Ellis) - gdzie voyeuryzm utrzymuje oddzielenie oglądającego od oglądanego, fetyszyzm próbuje znieść tę przepaść; proces ten sugeruje inna pozycję oraz nastawienie widza wobec obrazu; zakłada bezpośrednie potwierdzenie i udział oglądanego obiektu z nastawieniem fetyszystycznym, spojrzenie postaci ekranowej w kierunku widza staje się cechą zasadniczą; voyeurystyczne patrzenie to ciekawość, domaganie się informacji, chęć poznania
strzelaniny (Sergio Leone) - spektakl z udziałem męskich ciał, ale ciał nie oznaczonych jako obiekty erotycznej prezentacji; nie pojawia się żaden ślad potwierdzenia czy uznania tych ciał za wystawione wyłącznie na spojrzenie widza
widzimy męskie ciała wystylizowane i poddane fragmentacji przez zbliżenia, ale nasze spojrzenie nie jest bezpośrednie, lecz zapośredniczone przez spojrzenia bohaterów; spojrzenia te określa nie pożądanie, ale strach nienawiść, agresja
interesującym przypadkiem jest spos. pokazywania Rocka Hudsona w melodramatach Sirka - prezentowany dość wyraźnie jako obiekt erotycznego spojrzenia, przypisanego zazwyczaj kobiecie; ale ciało Hudsona zostaje wówczas sfeminizowane, co jest oznaką siły tych konwencji, które nakazują, że tylko kobiety mogą być obiektami otwarcie erotycznego spojrzenia
musical - jedyny gatunek głównego nurtu kina, w którym ciało męskie może być bez poczucia wstydu wystawione na pokaz (Gorączka sobotniej nocy)
spojrzenie widza głównego nurtu jest z istoty rzeczy męskie: stanowi to jedną z głównych przyczyn, z powodu których elementy erotyczne obecne w relacji pomiędzy widzem a obrazami mężczyzn muszą być stale represjonowane i wypierane
homoseksualizm mężczyzn jest stale obecny „podskórnie”, jako potencjalnie kłopotliwy aspekt wielu filmów i gatunków, który pojawia się pośrednio i, co znamienne, musi zostać stłumiony