02.10.2009

Historia gospodarcza - wykład 1

• Pieniądze

• Wynalazek starożytny (Grecy, Fenicjanie)

• Wplata się w stosunki gospodarcze i społeczne

• Mamy taki pieniądz na jaki nas stać

• Pieniądz powodował zmianę stylu życia

• Wraz z pieniędzmi pojawiły się podatki np. solny

• Państwo było podstawowym beneficjentem (państwo musi mieć pieniądze, bo musi mieć budżet)

• Żyło się wolniej i spokojniej (zegar pojawił się dopiero w dobie renesansu)

• Czas mierzono od wschodu do zachodu słońca

• Nie było konserwantów - wszystkie daniny musieli zjeść fełdałowie -> organizowano uczty

• Gdy pojawiło się srebro zmieniły się relacje

• Inni beneficjenci (poborca podatkowy, kupiec itd.)

• Pieniądz -> krew ciała społecznego, polityka -> tłuszcz ciała społecznego

• Muszle kauri - pieniądze prymitywne, zachowujące się jak pieniądze kruszcowe

• Pieniądz papierowy

• Ryż - w Chinach stosowany, jako pieniądz

• Średniowiecze - było niejednolite

• Europa - wędrówki ludów -> upadek cywilizacji

• Rozwój islamu - religia oparta na umiejętnościach gospodarowania (pieniądze - dinary)

• Rekonkwista - wypieranie islamu z Europy, trwała do XV w

• Ze wschodu przychodziły rękodzieła

• Ibrahim

• W świecie arabskim były turnieje poetyckie, a w Europie walki rycerzy na śmierć i życie

• Japonia długo nie posługiwała się pieniądzem kruszcowym -> była dobrze zorganizowana (samurajowie) i nie dała się podbić

• Chrystianizowano Japonię, ale się nie dało, bo ta zamknęła się na Europę do XIX w

• Pieniądze kruszcowe w Japonii -> ośrodki cywilizacji burżuazyjnej

• Świat zaczynał się globalizować

• W XII-XII w nie każdy jeszcze posługiwał się pieniędzmi (woły i konie, jako środek płatniczy)

• Trzeci świat - tam gdzie pieniądz nie docierał

• Płótno, muszle kauri - waluta

• Wojny o dostęp do morza (Hiszpania miała dużo kruszców)

• Wojna 80-letnia między Hiszpanią a Holandią

• Wyścig zbrojeń o porty i pieniądze

• Suszone ryby, jako środek płatniczy (120 ryb = bryłka masła)

• W Rosji płacono futrami - `puszyste złoto'

• Indianie płacili muszlami (specjalnie obrabianymi)

• Biali podrabiali indiańskie muszelki i nimi płacili

• XVI-XVIII w. - kapitalizm handlowy

• Zwiększenie cen

• Człowiek przestaje rozpoznawać samego siebie - robi wszystko by mieć pieniądze

• Zabytki piśmiennictwa francuskiego

• 1548 r. - zasada, że za sól można płacić tylko srebrem

• XVI w - wiek przełomu w poznaniu świata

• Rozwój geografii i astronomii

• Rewolucja intelektualna - przewrót kopernikański

• Dominował pogląd geocentryczny zaakceptowany przez Kościół

• Kopernik podważył teorię geocentryczną

• Galileusz, - który stworzył lunetę, bronił teorii Kopernika, ale został za to uwięziony

• Ojciec Giordano Bruno potwierdził teorię Kopernika

• W XVII w palono kukły Galileusza

• Od 1817 r. dzieło Kopernika - `O obrotach sfer niebieskich', było na liście ksiąg zakazanych

• Dopiero w latach 90-tych XX w papież Jan Paweł II zaakceptował teorię Kopernika

• Zaczęto dążyć do akumulacji kapitału (człowiek musi umieć się posługiwać kapitałem)

• Ruch reformacyjny

• Przed reformacją ekonomia była dziedziną teologii

• Reformacja rozdzieliła życie świeckie od duchowego

• Pożądliwość dóbr była uważana za zło

• Asceza i ubóstwo były uznawana za wartość

• Kościół - głównie w wieku XIII, walczył z bogaceniem

• Cnota pychy - stan feudalny

• Od XIII w zaczęły się rodzić poglądy kapitalistyczne

• Finansiści - lichwiarze -> grzesznicy

• Lichwa - kradzież -> lichwiarz to złodziej

• Bóg jest właścicielem, a lichwiarz go okrada

• Lichwiarz sprzedaje czas, należący do Boga, więc go okrada

• Lichwiarzy potępiano

• Św. Franciszek - przykład ascety (rozdał ubogim swój majątek)

• Poszerzanie majątku nie daje możliwości życia wiecznego (u chrześcijan)

• Bogacenie się - najwyższą możliwością i łaską bożą (u protestantów)

• Bogactwo - dar boży

• Bóg ocenia człowieka wg tego, co robi ze swoim majątkiem

• Protestantyzm popierał przedsiębiorczość

• Trzeba mieć życie dobrze zorganizowane

16.10.2009

Historia gospodarcza - wykład 2

• Filary kapitalizmu

• Rewolucja intelektualna

• Ruch reformacyjny

• Odkrycia geograficzne - zapewniły akumulację kapitału (zlewiska mórz śródziemnego i bałtyckiego były ważne do wieku XVI)

• Pierwsze dwa kształtowały człowieka

• Warunki kapitalizmu

• Musi być kapitał

• Musi być człowiek umiejący zrobi cos z kapitałem

• Wenecja w XVI wieku miała ogromny kapitał wielkości francuskiego i armię wielkości armii Polski

• Wenecja z pozoru była mała, zdążyła pozyskać szereg punktów na terenie dawnego cesarstwa bizantyjskiego (bitwa pod Warną 1444 - Polacy i Węgrzy oczekiwali posiłków z Europy zachodniej, a otrzymali posiłki Tureckie od wenecjańczyków, i Polacy przegrali ta bitwę)

• Wenecja była niezbędna dla życia Europy do wieku XVI, z Wenecji pochodził najbogatszy człowiek świata, Wenecja posiadała ważne punkty handlowe (słynny wódz wenecki Dandolo, miał 90 lat i był ślepy)

• Z wenecjanami konkurowali genueńczycy (zatapiano nawzajem swoje statki), miasto Kaffa - oddała się pod władanie Kazimierza Jagielończyka (miasto genueńskie), polska załoga nigdy tam nie dotarła (została na terenie Ukrainy zatrzymana, Czartoryscy zrobili najazd, gdy żołnierze polscy spali, pijani)

• Odkrycia geograficzne zmieniły porządek, Lizbona stała się ważnym ośrodkiem handlowym, hiszpańska Sewilla, Antwerpia, Amsterdam, Londyn, Bristol

• Towary zaczęto przywodzić głównie ze wschodu

• Odkrycie Ameryki spowodowało, że pojawiły się nowe towary: ziemniaki, pomidory, tytoń

• Ze wschodu: herbata, kawa, cukier (z trzciny cukrowej), (wcześniej słodzono miodem), ryż, kauczuk rozszerzenie konsumpcji i rozpowszechnianie towarów po całej Europie pojawianie się uzależnień

• Tadeusz Kościuszko był uzależniony od kawy

• W XVIII wieku kawa staje się popularna, Kościuszko dostał stypendium i w czytelniach i bibliotekach pijał duże ilości kawy, Kościuszko lubił też cytryny

• Herbatę w XIX wieku pił już proletariat, stała się ona towarem powszechnym, wcześniej była używką ekskluzywną

• Napływ kruszców szlachetnych prowadził do rewolucji cenowej, brakowało wcześniej pieniądza i kapitału, z Indii zachodnich przywożono nowe surowce (wojny Hiszpanów z Holendrami)

• Anglicy płacili, żeby ktoś za nich prowadził wojnę - Francja została zajęta przez Niemców

• Hiszpanie sprowadzili do Europy duże ilości złota i srebra z Ameryki, dla Indian ważniejsze od złota były różne materiały kamienne (wydobywano złoto w Boliwii, Peru, jak również w Meksyku)

• Roczne wydobycie złota w Europie wynosiło około 5 tysięcy ton, a Hiszpanie z Ameryki przynosili nawet do 300 tysięcy ton

• Hiszpanie przywieźli w XVI stuleciu 2000 ton i 18 000 ton srebra, na drobne wydatki

• Europa w sensie zacofania, gdyby nie kolonie byłaby na poziomie Indii

• Do rewolucji cenowej doszło, ponieważ pojawiło się dużo pieniądza wykuwanego z przywiezionych z kolonii kruszców 5 krotny wzrost cen

• Ilość towarów nie wzrosła wprost proporcjonalnie do wzrostu ilości pieniądza

• Hiszpania w XVI i XVII wieku stała się wielkim mocarstwem, o czym świadczy chociażby obecny zasięg języka hiszpańskiego

• Na terenie kolonii francuskich i hiszpańskich powstała ludność mieszana

• Kultura iberoamerykańska, stojąca na bardzo wysokim poziomie, obecnie nadal dynamicznie się rozwija

• Hiszpanie bogacili się, ale pieniądz używali w szczególny sposób (byli głównie katolikami) głównie kupowali (wino, żaglowce - wcześniej mieli najlepsze żaglowce, żelazo, proch, kule armaty) a nie produkowali i przez to po jakimś czasie podupadły

• Dzięki tym transakcjom pieniądze zaczęły trafiać do Europy zachodniej

• Hiszpanie na złocie i srebrze nie bogacili się, bo w sensie mentalnym nie musieli pracować, ponieważ mieli pieniądze (szlachcic nie ma, w co się ubrać, trafił na żebraka, przyjął go na swoją służbę, i zabiera żebrakowi to, co on wyżebrał, bo nie będzie pracował ani żebrał, bo jest szlachcicem) - mentalność Hiszpańów

• 1545 - raport donoszący do dworu królewskiego, że w manufakturach są kolejki na 6 lat do przodu,

• Dużo Hiszpanów emigrowało do kolonii i składali zamówienia do metropolii ale dlatego, że musieli czekać kilka lat woleli kupować u tubylców i przemycać to do „Starego świata”

• Hiszpanie nie inwestowali w rolnictwo

• 1675 rok - raport dowodzący, że wszystkie kraje przygotowują dobra dla Hiszpanii

• Francuzi również preferowali głównie konsumpcję, byli głównie kalwinami

• Społeczność żydowska - pracowali w rzemiośle, nie byli robotnikami rolnymi, murarzami, szukali głównie zajęć prostych i przynoszących duże zyski, dobrze obracali pieniądzem, uciekali z terenów Hiszpanii i Niemiec na tereny Polski

• Francuzi i Holendrzy w nowym świecie grabili, co się da (przemysł niewolniczy), nie gardzono kruszcami

• Polacy mieścili się w centrum, pracowali, produkowano zboże, które sprzedawano Hiszpanom, etos szlachcica - dobrego gospodarza,

• Właścicielem ziemi mógł być tylko szlachcic

• Złoto Hiszpańskie do Polski przywieźli Holendrzy (kupowali w Polsce rożne dobra materialne)

• System monetarny w Polsce - studukatówka - z czystego chemicznie złota, moneta ważąca 1/3 kilograma

• Społeczeństwo, państwo czy naród posiada pieniądz, jaki potrzebuje i na jaki je stać - w złotym wieku Polski funkcjonował bardzo wartościowy pieniądz

• Studukatówek używano do dużych transakcji

• W Anglii i Irlandii są tylko trawniki, bo lasy zostały wycięte

• W Polsce wznoszono ogromne i piękne pałace, przywożono dzieła sztuki, meble, gobeliny

• W złotym wieku był mocny pieniądz, polska gospodarka rozwijała się szybko w cieniu wzrostu cen na zachodzie

• Kochanowski żył ze swojego majątku ziemskiego, pożyczył swojemu przyjacielowi pieniądze na zakup 5000 koni

• Jan Zamoyski - wywodził się ze średnio zamożnej szlachty, ale jego ojciec dorobił się na pożyczeniu pieniędzy na procent

• Padwa i Bolonia - tam były najlepsze uczelnie, Polacy stanowili tam ponad 50% tamtejszej nacji

• Polacy władali wieloma językami

• Kształcono się poza granicami Polski,

• Język francuski stawał się językiem dyplomacji, niemiecki - język kupiecki, tatarski i turecki były powszechnie znane i potrzebne (jedna z najdłuższych granic RP to granica z Imperium Osmańskim) Turcja była ogromnym krajem, (Tatarów osadzano jako jeńców w swoich dobrach)

• Polacy handlowali zbożem, powstawały wielkie porty rzeczne (spławiano zboże, polskimi rzekami) flisacy - zajmowali się spływami, prowadzili koczownicze życie, przemieszczali się często

• Zamoyski budował miasta (np. Zamość), na terenie Zamościa było łyse pole i w przeciągu 10 lat powstało miasto dzięki Zamoyskiemu (wszystko dobrze przemyślał, nauczył się wiele podczas studiów) miasto leżało na szlaku komunikacyjnym, spełniało funkcje:

• Obronną (Zamość był twierdzą aż po I Wojnę Światową, najnowsze technologie fortyfikacji)

• Kultową (piękna świątynia, kolegiata Zamojskich - świątynia na wzór starożytny)

• Ekonomiczną (Zamojski pozbierał specjalistów wysokiej klasy z całej Europy, Zamość stał się państwem wielo kulturowym, miasto od początku stało na niezwykle wysokim poziomie ekonomicznym)

• Edukacyjną (kształcenie młodzieży, akademia Zamojska, biblioteka, uruchomił system bankowości wspierający mieszczan)

• Anglia była sympatykiem Rosji, a Francja była sojusznikiem Polski, wrogowie naszych wrogów są naszymi przyjaciółmi

• Zamojski fundował z własnych pieniędzy armii

• Zamojski miał świadomość ekonomiczną, zakochał się w Anieli Potockiej i został jej mężem (najpierw dawał jej dużo pieniędzy i dobra materialne, a po ślubie dał żonie skromną szatę, biblię i księgę rachunkowości)

• Ród Zamojskich był bardzo przedsiębiorczy, do końca II RP, Zamojski był kandydatem na prezydenta II RP

• Tomaszów Lubelski, Żółkiew, Stanisławów, biała Radziwiłłowska (dziś Biała Podlaska) - miasta zbudowane na wzór pomysłów Zamojskich

• Rewaloryzacja dochodów i wydatków poszczególnych grup społecznych (biedni dostali więcej, a panowie ziemscy mieli mniej) wynikała z napływu dóbr z kolonii

30.10.2009

Historia gospodarcza - wykład 3

• Gospodarka wolnorynkowa - jej powstawanie to proces długotrwały (w Europie trwał około 300 lat),

• Kapitalizm handlowy - podstawą była gospodarka handlowo-pieniężna, jego narodzinom towarzyszyły narodziny zcentralizowanej władzy państwowej.

• XVI - XVIII - tworzenie się rynków narodowych.

• Cechy układy kapitalistycznego (5):

• Dominacja prywatnej własności, dotyczy środków produkcji, (które służą nie tylko zaspokojeniu potrzeb własnych, ale stanowią kapitał, bogactw naturalnych itp. sytuacja inna niż w feudalizmie i socjalizmie) - własność prywatna najwyższą świętością. Dlaczego w feudalizmie nie było własności prywatnej? Nie było takiej jak kapitalistyczna, zarządzanie tą własnością nie było możliwe. Trzy formy własności w feudalizmie:

• Dobra alodialne - dziedziczone (z nich zrodziły się majątki folwarczne) - znaczenie własności prywatnej takie jak w kapitalizmie.

• Dobra feudalne - miały inny status prawny (Montesquie - określił system feudalny, jako ten, który utworzył prawo chłopa do rzeczy cudzej ziemi. Zgodnie z prawem feudalnym chłopi, którzy się starzeli nie musieli się wynosić z ziemi, na której gospodarowali, - więc sądzili, że ziemia jest ich. Chłop nie myślał, że w zamian za to, że przebywa na ziemi płaci czynsz (rentę feudalną), która została zamieniona na rentę odrobkową w okresie rewolucji cen. W okresie uwłaszczenia w XIX wieku dobra feudalne przeszły na własność chłopa, ale chłop musiał zapłacić odszkodowanie. Jeśli nie miał pieniędzy to 1/3 ziemi oddawał panu, a 2/3 zostawiał dla siebie.

• Serwituty - użytki wspólne, tereny często były zalesione. Dziedzic osadzając chłopów na ziemi pozwalał, aby chłopi mogli brać chrust z lasu, zbierać wszelkie runo leśne. Chłop również czerpał korzyści z lasów Pana. Pan pomagał chłopu w odbudowie chaty w razie zniszczeń. Chłopi wypasali bydło na polanach przy pańskich lasach. Nie mogli jedynie polować, kłusować, za to groziła kara chłosty

• Metody stosowane przez Ossolińskiego, żeby nabyć dzieło: kupić, pożyczyć, ukraść, jego biblioteka była darem kogoś tam dla narodu.

• „Chłopi” Reymontowscy - doskonale obrazują rodzenie się własności kapitalistycznej. Nie było jasno sprecyzowane prawo własności, u nas jeszcze funkcjonowało w tych czasach prawo feudalne.

• W komunizmie doszło do rozmycia własności prywatnej - wszystko należało do ludu pracującego miast i wsi. Po 1945 roku fiskus najbardziej łupił mieszkańców wsi, którzy pracowali właściwie za darmo . Do lat osiemdziesiątych chłopi nie mieli dużych praw (np. emerytalnych). Kosztem chłopów, nauczycieli, lekarzy były budowane wielkie konstrukcje.

• Powszechna produkcja - towary przeznaczano do sprzedaży na rynku. Wcześniej produkcja była ograniczona, produkowano jedynie na swój użytek. W kapitalizmie pieniądz można tezauryzować. Im więcej produkuje tym więcej zarabiam.

• Dominacja siły najemnej ludzi wolnych - jestem człowiekiem wolnym. Gospodarka polska XVI wieku była w złotym okresie, a ogromną produkcje rolną upłynniano. Chłopi i feudałowie bogacili się, czasami nawet chłopi pożyczali szlachcicom pieniądze. Wieś polska była zamożna okres dobrej koniunktury zbożowej. Chłopi przekupywali biednych szlachciców (Nekanty Trepka - Liber hamorum - Księga chamów), aby otrzymać tytuł szlachecki. Polacy do XVII wieku mieli poczucie własnej wartości (Bóg ponoć mówił do Adama i Ewy po polsku tak sądzili szlachcice, szlachta potomkowie Jafeta, chłopi potomkowie Chama). W XVI wieku chłopi angielscy uzyskali wolność, właściciele ziemi zaczęli usuwać chłopów z ziemi, bo produkcja rolna przestała się opłacać. Chłopi angielscy przestali być opłacalni właściciele ziemscy dali im wolność, bo chcieli, żeby sobie poszli. Polityka ogradzania - zostawiano gołą ziemie rugowano chłopów, ogradzano ziemie i rozpoczęto hodowlę owiec. (z owcy były większe pożytki niż z chłopa chłopa nie można było zjeść ). Chłopi polscy byli zasobni i nie wolni, natomiast chłopi angielscy mieli wolność, ale nie mieli pieniędzy. W Anglii narodził się w XVI wieku protestantyzm. Sekularyzacja - zeświecczenie własności duchownych. Pojawił się nowy rynek pracy.

• Cena wolności tysiące osób wyemigrowało, bo nie mogło znaleźć sposobu na życie we własnym kraju, wolnością nie byli w stanie się wyżywić.

• Purytanie - chwytali wałęsających się chłopów i osądzali za wałęsanie się oraz za żebractwo.

• Wolność jest ważna, ale ma wysoką cenę jest jedną z najwyższych wartości.

• Zmiany w stosunkach między ludźmi - stosunki uległy daleko idącej komercjalizacji. W feudalizmie opierały się głównie na zależności osobistej (przymus pozaprawny). W kapitalizmie relacja wzajemne zastąpiono przez stosunki rzeczowe oparte na kalkulacji pieniężnej. Pieniądz miarą celu gospodarowania. W feudalizmie dziedzic stanowił opiekę nad swoimi poddanymi. Hrabia Morawski chłopi prowadzili z nim spór, hrabia z własnej woli przegrał tą sprawę, ponieważ wiedział, że musi opiekować się chłopami. Liczyło się słowo, honor, prestiż - w czasach feudalnych. Morawski znał Sztaufenberga (zamachowca, który próbował zabić Hitlera). Zasady przed wojną były bardzo ważne. Relacje międzyludzkie były ważniejsze niż zysk. Radziwiłł był niezaradny w duchu kapitalizmu, pomimo iż był mądrym człowiekiem.

• Bodźcem działalności gospodarczej staje się osiągnięcie zysku - kapitalizm stwarza warunki dla konkurencji, możliwości wykorzystania środków. Trendy związane z rozwojem handlu. Zmienia się zasięg handlu. Tworzyły się rynki narodowe i później wychodzono z ekspansją na zewnątrz. Osłabieniu uległy prawa feudalne odnoszące się do życia miejskiego: likwidacja prawa składu. W Krakowie ulica nazywa się Sławkowska nazwa odnosiła się do miasta, Sławkowa, które miało 7 tysięcy mieszkańców, było polskim El dorado, wydobywano tam złoto i srebro. Bramom Sławkowską wyjeżdżało się do dużego miasta - Sławkowa. Niestety z czasem złoża surowców się wyczerpały i miasto straciło swoją pozycję.

• Osłabieniu uległ monopol dotyczący cechów rzemieślniczych, kupcy przejęli funkcje rzemieślników, którzy od tego czasu już tylko pracowali, a nie pracowali i sprzedawali.

• W XVI wieku Europa została podzielona granicą Łaby:

• Na wschód stosunki feudalne, szły tam produkty przemysłowe, luksusowe

• Na zachód stosunki kapitalistyczne, szły tam transporty zboża i drewna - towary napływały do Holandii, z którą Anglia prowadziła 80-letni konflikt wojenny, w XVIII wieku Anglia wysunęła się na pierwsze miejsce

• Pojawiały się zalążki specjalizacji na skalę międzynarodową. Doktryna merkantylizmu, który w XVIII w przerodził się w kameralizm, a w XVIII wieku były jego 3 odmiany:

• francuska - kolbertyzm [od ministra finansów króla słońce Colbera, bardziej rozbudowany], pieniądze na cele inwestycyjne, Francja w XVII wieku zazdroszcząc Włochom przeżyła kulturalny renesans, ale również rozbudowywała kraj, Francuzi zakładali manufaktury jedwabnicze, jedwabniki przywożono (przemycano) z Chin, Francuzi zdobyli również od Wenecjańczyków recepturę wytwarzania luster

• angielska

• hiszpańska - chcieli tezauryzować złoto - bulionizm

13.11.2009

Historia gospodarcza - Wykład 4

• Okres kształtowania się kapitalizmu handlowego to XVI - XVII wiek, pojawiły się wtedy nowe instrumenty:

• Nowa zasada organizacji handlu - kompanie handlowe, np. Lewantyńska, Indii zachodnich, inne np. w Nowym Orleanie, Stanie Luissiana (krainie Ludwików - tak nazywali się najczęściej królowie francuscy)

• Anglicy mieli małe wpływy w Ameryce północnej Stan Wirginia (dziewica, na cześć wiecznej dziewicy), Anglicy bali się Napoleona

• Francuzi mieli wielkie imperium kolonialne

• Anglicy, chcieli, aby Francuzi nie mogli dominować i Francja nie złamała równowagi

• Najważniejsze kompanie handlowe:

• Angielska wschodnioindyjska - powstała w 1600 roku, miała wyłączność handlu w Indiach, początkowo jej członkowie organizowali tylko pojedyncze wyprawy, Anglia nie była krajem bardzo bogatym, ale szybko się bogaciła podczas podróży po nowym świecie (np. Korsarz, który potrzebował 5000 funtów na organizacji wyprawy), wykorzystywano różnice i niesnaski pomiędzy przywódcami indyjskimi. Indie przynosiły duże zyski.

• Holenderska wschodnioindyjska - powstała w 1602 roku, jej bazą był Amsterdam (największy rynek wymiany handlowej Europy miasto kwitnące), stała się potęgą wojskową, na nowych terytoriach handel zamieniono na daniny przymusowe.

• Holendrzy i Anglicy prowadzili wojny o tereny i daniny, w tym czasie pojawiła się giełda i spekulacje pieniężne:

• 1531 - I giełda w Antwerpii

• II giełda - londyńska

• 1611 - giełda amsterdamska

• Te trzy miasta były największymi potęgami ekonomicznymi.

• Akcje kupowano nie tylko, ze względu na zyski, ale żeby zarobić na różnicach w kursach.

• Afera tulipanowa:

• Kraj tulipanów to nie Holandia, ale Turcja. Tulipany trafiły do Europy, z ogrodów haremu, przywiezione przez kogoś do Holandii.

• Anglicy i Holendrzy byli już wtedy dobrymi ogrodnikami i cebule holenderskie budziły zawiść, zostały skradzione w 1633 roku i wystawione na sprzedaż.

• Karoce robiono 380 dni, - czyli ponad rok, suma kosztów była duża.

• Pojawiały się katalogi, które są dzisiaj najdroższe na aukcjach londyńskich (dziś ich ceny to nawet 200, 300 tys.)

• Po krachu na giełdzie zapomniano o tulipanach i dopiero w XIX wieku zapomniano o aferze tulipanowej i zaczęto sprzedawać tulipany na cały świat.

• Afera kompanii mórz południowych:

• 1719 - jedna akcja kosztowała mało, a później w 1720 kosztowała 1050 funtów a potem kosztowały 120 (funtów), doprowadziło to do niepokojów.

• Rozwijały się banki; najstarszy bank w Europie Mediolański, a wcześniej Wenecja była najważniejszym miejscem wymiany, w 1609 roku powstał bank w Amsterdamie, później powstał bank w Hamburgu.

• Banki publiczne zaczynają uskuteczniać funkcje kredytowe i oszczędnościowe. Weksel można było zdyskontować, bank brał sobie 10% od każdego weksla. Gdyby po roku nie przyszedł ktoś od weksla bank ściągał pieniądze od kupca, a kupiec mógł się z tym kimś, kto nie przyszedł sądzić.

• Funkcja emisyjna 1608 rok bank Szwecji, później bank Anglii, banki nauczyły się wypuszczać banknoty, które nie miały całkowitego pokrycia w złocie.

• Najważniejsze w sensie zdobywania kapitału jest kontrola handlu i bankowości. Trzeba mieć nawyk, zainteresowanie i pęd oraz inteligencję i spryt.

• Osoby prywatne też udzielały kredytu, banki:

• Przestrzegały pewnych reguł

• Sprawdzały wiarygodność klientów

• Lichwiarstwo - ludzie bogaci udzielali kredytów lichwiarskich, oprocentowanie nie wynosiło jak w bankach 3, czy 5%, tylko np. 30%.

• Zastaw - równy wartości weksla (np. Obraz większego mistrza warty 2 miliony, ale pożyczka wynosi milion z tej kwoty ściągano odsetki, a trzeba było w określonym czasie przynieść milion) ofiary lichwiarzy popadały często w długi i strzelały sobie w głowę bo sobie nie radziły.

• Stałe wydatki w każdym państwie:

• Wojny były kosztowne zbrojenia

• Utrzymanie administracji (i demokracji) mamy takie państwo, na jakie nas stać, najbardziej zadłużone obecnie są USA, bo na tyle je stać jak mówiono kiedyś, arystokratę można poznać po długach

• Pryzmat polityczny długów państwowych wory królewskie przyczyną ruiny państwa

• Królowa angielska miała dużo sukien i peruk, królestwo, które zbudowała było w trudnej sytuacji wielka armada, wszyscy uważali, że Anglicy są straceni, po jednej bitwie brakowało już amunicji, ale Hiszpanie w II części kampanii morskiej mieli gorsze wiatry i przez to przegrali, nie znali prądów morskich, statki im się porozbijały przez te wiatry i prądy morskie. Płynęli do przodu, a prąd morski wznosił ich do wybrzeży a na brzegu mordowali bezwzględni Anglicy

• Królowa rekompensowała sobie, to, że po ospie wyłysiała i miała dziobatą twarz.

• Król Ludwik XVI dużo jadł miał zdrowy organizm, ci, którzy z nim jedli chorowali pękały im żołądki

• W XVII wieku sprzedawano nawet tytuły arystokratyczne - można było sobie kupić tytuł barona albo generała, nauczono się korzystać z długu publicznego obligacje, papiery kredytowe na giełdę wieczystą.

• Rząd angielski wypuszczał obligacje imienne.

• Obecnie wszystkie rządy sięgają do długu publicznego.

27.11.2009

Historia gospodarcza - wykład 5

1. Tematy do egzaminu:

• Pieniądz

• Kształtowanie się kapitalizmu handlowego w Europie zachodniej (XVI-XVIII)

• Narodziny i rozkwit gospodarki przemysłowej.

• Przemiany gospodarki kapitalistycznej w II połowie XIX wieku.

• Konsekwencje rewolucji przemysłowych - nowy układ gospodarczy (luka cywilizacyjna)

• Rola państwa w procesach industrializacyjnych.

• Rewolucja w sektorze usług.

• Powstanie gospodarki światowej.

• Ewolucja stosunków gospodarczych w krajach kapitalistycznych po II wojnie światowej (czynniki wpływające na przyśpieszenie rozwoju gospodarczego).

• Gospodarka II Rzeczypospolitej 1918-1939

• Sytuacja ziem polskich w okresie okupacji i powojennej odbudowy 1939-1949.

• Problematyka industrializacji i kryzysów rynkowych w Polsce (1950-1970).

• Geneza kryzysu lat 1979-1980.

• Świat w obliczu kryzysu zadłużeniowego.

• Początki i postępy integracji gospodarczej w Europie i świecie.

• Bilans osiągnięć gospodarczych w świecie oraz układ sił gospodarczych (problem globalizacji).

Rewolucja przemysłowa - zapoczątkowała cywilizację przemysłową, była po rewolucji w XVI wieku kolejną ogromną rewolucją. Stworzyła przemysł, powiększyła dysproporcje w Europie, uformowała 2 klasy społeczne przedsiębiorców kapitalistów i robotników, przejście od produkcji ręcznej do zmechanizowanej.

• Dokonała się pod względem aspektu technicznego - nowe technologie i surowce (koks i bawełna). Powstały nowe gałęzie przemysłu. Dokonała się w Anglii w 3 dziedzinach:

• Włókiennictwie

• Hutnictwie żelaza

• Wprowadzeniu nowej energii - maszyna parowa

• Wprowadzenie mas włókienniczych i tkackich, pojawiła się bawełna (1733r J. Key wprowadził czółenko (Keya), które ułatwiało pracę). Key został wygnany z Anglii, bo rzemieślnicy bali się konkurencji. Później odkryto nowy surowiec - bawełnę, którą można było obrabiać tak jak wełnę. Rozwinęła się produkcja tkanin bawełnianych. Przemysł bawełniany miał w Indiach długą historię. Indie były potentatem, tworzącym tkaniny. Anglicy zabronili hindusom tkania bawełny, gdy przejęli Indie. Indie zostały zamienione w wielką plantację bawełny. Bawełnę przywożono do Anglii, tam ją przetwarzano i zawożono do Indii, aby tam ją sprzedać (hindusi nie mogli już wytwarzać własnej odzieży). Sytuacja wyglądała tak do II Wojny Światowej. Ekonomika jest ważna w polityce (jak słabość uczynić siłą). Dzięki pomysłowi Machatmy Ghandiego Indie uzyskały niepodległość, nie walcząc zbrojnie. Po 1945 roku, kiedy pozycja Anglii osłabła Ghandii, który studiował w Anglii prawo wymyślił, żeby jego rodacy bojkotowali wyroby tekstylne angielskie i zakupy soli (sól była wtedy traktowana jako konserwant, zużywano jej dużo Anglicy na tym dużo zarabiali). Kobiety hinduskie zaczęły tkać na nowo. Indie dzięki temu pociągnięciu doprowadziły do pogarszania sytuacji Anglików. Anglicy popełnili błąd, kazali rozejść się modlącym hindusom, którzy się nie rozeszli i wtedy doszło do masakry. Ghandi sprowadził fotoreporterów z innych krajów. Postawiło to Anglików w złym świetle i musieli oni opuścić Indie. Kraj odzyskał niepodległość. Anglicy w przemyśle bawełnianym wprowadzali nowe maszyny: Jenny, młyn wodny, muł (połączenie dwóch wcześniejszych). Wydajność zwiększyła się około 200 razy. Wystąpił przyrost produkcji tkanin bawełnianych. Powstała nowoczesna fabryka włókiennicza po podłączeniu maszyny parowej do przemysłu włókienniczego.

• Zrujnowano tkaczy rękodzielników wełniarzy, konsumenci wybrali bawełnę zamiast wełny (wełna gryzie, wprawdzie powoduje lepsze krążenie krwi, ale wdzianka bawełniane były tańsze i nie gryzły )

• Rzemieślnicy przegrali z nowo rozwijającym się przemysłem

• Upadły stare ośrodki przemysłu wełnianego.

• Wełniarze, którzy byli chlubą Anglii z prestiżu czerpali dochody, a gdy nastąpiła rewolucja zamykali swoje warsztaty, a ich rodziny nie miały, z czego żyć. Zaczęły upadać nawet niektóre miasta.

• Anglia musiała zapłacić za swoją transformację.

• Przemysł powstawał tam, gdzie do tej pory Anglia nie była zagospodarowana (Np. Manchester).

• Miasta pozostają puste, rzemieślnicy stają się bezrobotnymi, szukali miejsca do pracy i życia.

• Zmiany miały wydźwięk w życiu parlamentarnym, dawne ośrodki, które miały prawo wybierać przedstawicieli do parlamentu, a w zapyziałych dziurach takich jak Manchester, który się rozwijał nie wybierano nikogo. trzeba było uzdrowić sytuację polityczną

• Powstały nowe miejsca pracy, zatrudnienie wzrosło z 40 do ponad 800 tysięcy.

• Hutnictwo żelaza nowe metody obróbki żelaza i koks:

• Początkowy okres halsztacki 8 wieków przed narodzinami Chrystusa, wtedy zaczęto używać żelaza. Dla wcześniejszych cywilizacji żelazo było mniej łaskawe. W starożytnym Egipcie nie dysponowano złożami żelaza, ani nie było tam również węgla. W 627 roku p.n. Król Perski podbija Egipt, później Aleksandr Wielki, Rzymianie i Arabowie. Cywilizacja Egiptu umarła w czasach rzymskich. Wiele dowiedzieliśmy się o tej wspaniałej cywilizacji całkiem niedawno. W XV i XVI wieku Hiszpania była potentatem, jeśli chodzi o stal (Toledo). Popularna była również stal damasceńska (wykonywana w Damaszku). W XVI wieku szybko zaczyna się rozwijać metalurgia angielska. Początkowo Anglicy konstruują ogromne działa, ale z czasem żelazo wytapiane w dymarkach a później wielkich piecach napotyka na braki paliwowe. 1 tona żelaza potrzebuje 45 metrów sześciennych drewna. Zaczęto odczuwać braki drewna. Anglia w XVII wieku stała się zelżoną. Pojawiła się bariera energetyczna. Był to poważny problem dla mającej duże aspiracje gospodarki angielskiej. Szwecja w czasie kłopotów Hiszpanii i Anglii wysunęła się na I miejsce pod względem produkcji (dużo lasów, dobrej jakości surowce). Gustaw Adolf - król szwedzki, zreformował armię szwedzką, zaczęto stosować lekkie działa polowe, które często decydowały o przebiegu rozstrzygnięć militarnych. Szwedzi chcieli, aby Morze Bałtyckie, było wewnętrznym jeziorem, tego państwa. Szwedzi walczyli z Polakami, ale nie potrafili z nimi wygrać. Szwecja to mocarstwo, walczące o dominację z Polakami, którzy często walczyli z Turkami. Szwedzi w wieku XVII rozbijali się po Europie. W wieku XVIII, pałeczkę przejęła Rosja Piotra Wielkiego. Mimo, iż była krajem zacofanym, stała się wielką potęgą w wytwarzaniu żelaza. Wcześniej Rosję wszyscy traktowali jako kraj barbarzyński. Rosja stała się potęgą militarną, ale nie ma tam miast i dróg, są jedynie puste przestrzenie. W czasach Katarzyny Wielkiej armia liczyła 400 tysięcy żołnierzy. Polska była bardziej rozwinięta od Rosji, ale była słabsza militarnie. Anglia była sojuszniczką Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. W XVIII wieku Rosja wysyła większość swoich produktów metalurgicznych do Anglii. Największy producent Rosja, największy konsument Anglia. Rosja żelazo wykorzystywała głównie na potrzeby armii. Artyleria stała się po II wojnę światową najlepszą formacją Rosji. Niema zbytu na żelaza. Chłopów rosyjskich nie było stać na zakup narzędzi z żelaza płytki rynek zbytu. Anglicy nie zrezygnowali z metalurgii. W 1775 A. Derby opracował sposób wytwarzania żelaza (koksowanie). Wytwarzano surówkę przy pomocy węgla kamiennego, a nie drzewnego. Surówka posiada szereg zanieczyszczeń, jest krucha, była nazywana żeliwem. Trzeba było uszlachetniać surówkę. Kiedyś uszlachetnianie odbywało się w paleniskach (fryszerkach) przez fryszerów. W XVIII wieku stosowano inną nową metodę mechaniczne walcowanie. Uniezależniono się od warunków naturalnych, bez górnictwa nie mogło rozwijać się hutnictwo.

• Maszyna parowa - nowe źródło energii

• Już w XVII wieku funkcjonowało szereg pomp, którymi usuwano wodę z kopalń. W 1705 Newcomen skonstruował maszynę Newcomena jeszcze nie parową. James Wot skonstruował maszynę parową. W 1781 roku skonstruowano urządzanie przenoszące ruch tłoka w ruch kołowy. Maszyna parowa mogła działać jako urządzenie napędowe, w parowozie. W 1807 roku Fulton skonstruował model parostatku, który pokazał Napoleonowi. Fulton zaprosił Napoleona do namiotu z basenem i pokazał model parostatku, który eksplodował. Żaglowce po jakimś czasie odeszły do przeszłości.

• w 1814 roku wynaleziono parowóz

• 1830 rok kolej rozpowszechniła się na Europę

• Inne cechy rewolucji przemysłowej:

• Mechanizacja, która dokonywała się w przemyśle lekkim. Maszyny zaczęły wytwarzać maszyny. Później ukształtował się przemysł A - ciężki. W Rosji np. nie martwiono się o przemysł lekki - B, konsumpcja w komunizmie nie istniała. Były loty w kosmos, ale chodzono w jednym podkoszulku .

• Komplementarność, uzupełnianie się przemysłów (np. hutnictwo żelaza + górnictwo węglowe ważny był koks ). Obecnie nie produkuje się statków, nie mamy koksu , który do tego jest potrzebny.

• Wymóg stałej i systematycznej pracy robotników. Nowe systemy pracy. Powstała nowa grupa zawodowa robotnicy.

• Potrzeby życia gospodarczego (brakowało drewna, pojawił się koks)

Temat: Rola państwa w procesach industrializacyjnych.

1. Rola państwa zawsze była decydująca w życiu gospodarczym. Zakres oddziaływania był bardzo różny w świecie. W krajach zacofanych udział państwa jest duży. Model rewolucji angielskiej był wzorcowy.

• Rewolucja powinna odbyć się we Francji, a nie w Anglii. Duch protestantyzmu jest obwiniany o narodzenie się kapitalizmu. Hugenoci (kalwini) byli zaczątkiem, zmian, które powinny nastąpić we Francji. Ale odwołano edykt tolerancyjny we Francji i około 100 000 Hugenotów wyemigrowało do Anglii, Holandii i Prus. Hugenoci przyspieszyli rewolucję, która miała miejsce w Anglii.

• Czerwony Kapturek to literatura francuska, która trafiła na tereny niemieckie razem z Hugenotami

• Francja się osłabiła, a Anglia wzmocniła. Francja zaczęła wprowadzać zmiany dopiero po rewolucji Francuskiej (nie rewolucji przemysłowej)

2. Warunki dla funkcjonowania sił rynkowych w Anglii stworzono dużo wcześniej poprzez:

• Zbudowanie mocnego systemu walutowego

• Zbudowanie trwałego systemu podatkowego

• Zbudowanie trwałego systemu celnego

3. Prowadzono wojny morskie, budowano imperium kolonialne, zmonopolizowano handel. Wydano akty nawigacyjne w latach 1651-1652. Rozwijała się infrastruktura techniczna. Budowano drogi (utwardzane drogi bite). Stworzono instytucje w dziedzinie administracji publicznej (prawo), Kształcono obywateli, zapewniano ochronę zdrowia. Rozwijał się system oświaty.

4. 5 mln obywateli w 1930 uzyskało prawo głosu. Byli to ci, którzy mieli kapitał i potrafili inwestować. Kapitał kupiecki zamieniano na kapitał przemysłowy. Pieniądze zakumulowano w handlu i inwestowano w maszynę parową.

11.12.2009

Historia - wykład 6

Temat: Rola państwa w procesach industrializacyjnych.

1. W Anglii rola państwa była minimalna, przygotowano grunt pod rewolucje przemysłową:

• Dobre prawo handlowe.

• Wspomaganie ekspansji kolonialnej.

• Budowa infrastruktury technicznej (dróg).

• Upowszechniona oświata (analfabetyzm stał się przeszłością)

• Anglicy znacznie się wzbogacili, stworzyli własną sieć bankową. Mieli kapitał i świadomość kapitalistyczną. Rewolucja mogła się dokonać samoczynnie. W innych krajach europejskich poza Anglią i Holandią panowały stosunki feudalne. Rola państwa była duża.

• Polska w dobie rewolucji przemysłowej:

• Ostatnim panującym był Stanisław August Poniatowski - angloman, znał dobrze kilka języków, miedzy innymi angielski. Chciał Polskę przekształcić w monarchie parlamentarną. Podpisał I konstytucję w Europie.

• Przetłumaczono dzieło A. Smitha o bogactwie narodów na język polski.

• Czytano dzieła innych fizjokratów zagranicznych i polskich takich jak np. Józef Wybicki. Polska nie była w izolacji.

• Trzeba było mieć środki na przekroczenie bariery inwestycyjnej. Zauważył to Julian Ursyn Niemcewicz, który wycenił maszynę parową na 80 000 dolarów, tyle ile był warty pałac namiestnikowski. Dla tych, którzy nie mieli środków bariera była nie do przekroczenia.

• Antoni Tyzenhaus na terenach królewskich na Grodzieńszczyźnie stworzył kompleks manufaktur będących własnością królewską. W okolicach Kozienic tworzono manufaktury sztućców. Sztućce - sztucery, pierwsza broń gwintowana. Barierę inwestycyjna mogli przekroczyć przedstawiciele wielkich rodów, np. Potoccy.

• W Słupsku uruchomiono manufakturę tworzącą słynne „pasy słupskie”, cenną część męskiej garderoby. Produkowano tam też kilimy wiszące na ścianie.

• Manufaktura fajansów nieborowskich produkcja dużych wazonów, w których mogli się zmieścić Alibaba i 40 rozbójników

• Małachowski i Jegierski zakładali manufaktury.

• Ingerował król w imieniu władzy państwowej. W dobrach księcia Czartoryskiego powstawała porcelana.

• Karty były produkowane, łatwo było je sprzedać, bo byli chętni na ten towar.

• Businesswoman - kobieta z wielką wyobraźnią i dużymi umiejętnościami.

• Prot Potocki - został bankierem, pochodził z bogatego rodu, miał wiedzę i umiejętności, założył pierwszy prywatny bank. Nazwisko Potocki było firmą. Potoccy wydali siedmiu hetmanów, 1 prymasa i wielu generałów. Przekształcili się w myśl zasad pozytywistycznych, ale mimo to byli podejrzewani o wiele nikczemności. Zadano jednemu z Potockich podchwytliwe pytanie, co by było, gdyby była możliwość odzyskania niepodległości. Powiedział, że oddałby za ojczyznę życie i dostał za to 10 lat

• Potocki uruchomił jedyną w Polsce kompanię handlową czarnomorską. Zakupił okręty pełnomorskie i uruchomił polski handel na morzu Czarnym. Na autorytecie nazwiska Potocki opierali się królowie.

• Katastrofa przyszła po uchwaleniu konstytucji 3-go maja. Rozbiory polski były efektem, tego, że chciano nas załatwić, a nie dla tego, że byliśmy, źle rządzeni . Drugi rozbiór doprowadził do upadku banku Prota Potockiego. 2 i 3 rozbiór odebrały na najbliższe 123 lata perspektywy rozwoju Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Na wschodzie było najgorzej. Próby uprzemysławiania podejmowano tam dopiero w wieku XX. Na terenach zachodnich, w Księstwie Warszawskim próbowano coś zrobić. Księstwo Warszawskie miało ogromną i bardzo dobrą armię wzorowaną na napoleońskiej. Walczyli w niej najlepsi z wielkich rodów. Po 5 latach Księstwo warszawskie upadło.

• Blokada kontynentalna skierowana przeciw Anglii była katastrofą ekonomiczną dla Polski. Polska była krajem rolniczym i dużo eksportowała. Płacono wysokie podatki i jednocześnie nie było dochodów. 1813-1815 Księstwo warszawskie było pod okupacja rosyjską.

• Ksawery Drucki-Lubecki (Twórca zagłębia przemysłowego z nowymi technologiami. Wprowadzał młyny prochowe. Był przeciwieństwem zbrojnego wystąpienia. Pragnął rozwoju. Był żołnierzem. Pochodził ze znanego rodu. Na początku zdobywał doświadczenie wojskowe, później został ministrem finansów. Był człowiekiem z charakterem, pozbył się deficytu i znalazł nadwyżki. Lubeckiemu zaproponowano, że nadwyżki można przetransferować do skarbca Rosji. Był sprytny i przyjechał do Rosji po pieniądze, bo chciał je mieć na inwestycje. Obiecał carowi, że pomoże mu usunąć deficyt, załatwił pożyczkę dla Rosji.)

• Stanisław Staszic (Ksiądz, dobry biznesmen, pochodzenia mieszczańskiego, całe życie poświęcił krajowi. W 1817 roku założył szkołę górniczą, rozbudował staropolski okręg przemysłowy nad rzeką Kamienną. W tym okręgu były pewne kruszywa nadające się do eksploatacji. Badał geologię ziem polskich, był graczem giełdowym. Chodził w wytartej sutannie i grał na giełdzie w Wiedniu.)

• Stanisław Kostka-Potocki (Brat twórcy konstytucji 3-maja. Odbierał z rąk Napoleona konstytucję, która powstała pod patronatem Napoleona. Założył 3000 szkół. Znał się na archeologii, prowadził wykopaliska w Pompejach i Herkulanum. Napisał książkę „Podróż do ciemnogrodu” czym naraził się ówczesnym moherom

• Rozbiory podkreśliły ogromne różnice między Polską a bogatszymi krajami.

• Podczas powstania listopadowego Francuzi utożsamiali się z Polakami, pijąc na naszą cześć toasty Polscy żołnierze dostawali we Francji dożywotnie, ale najniższe emerytury. Niektórzy dostawali dobre stanowiska we Francji.

• 50 letni Adam Czartoryski poślubił 18 letnią kobietę (Księżniczką Sapieżankę). Dożył 90 lat i do końca życia był sprawny. Zajmował się polityką. Posagiem jego żony zajmowała się teściowa Księżna Sapieżyna jako pierwsza zainwestowała w kolejnictwo francuskie. Francuzi nie widzieli interesu w kolejach, a ona widziała.

• Warunki rozwijania się polskiej ekonomii były trudne. Balzak, przyjaciel Polaków, który zakochał się w Polce, jeździł z Paryża do małej miejscowości w Polsce, gdzie ona mieszkała. Napisał „Kuzynkę piętkę”, w której pacyfista przemysłowiec mówił, że Polacy nie wiedzą o tym, że nie są już barbarzyńcami i powinni się zająć ekonomią (chyba).

• Przez długie lata Potoccy ubożeli, np. potomek hetmana Niedźwiedziej łapy ma portret, który wyciął z gazety i sobie oprawił ci ludzie zostali zepchnięci na samo dno, a kiedyś byli na równi z królami.

• W Europie jedynie Anglia i Holandia nie były krajami zacofanymi. Tam mnożono swój kapitał. W przypadku innych krajów było gorzej. Np. Francja, przez cofnięcie edyktu tolerancyjnego była również zapóźniona, ale szybko nadrabiała.

• 14. lipca 1789 - początek rewolucji francuskiej.

• Prof. Janeczek grał w szachy na lekcjach sam się przyznał

• We Francji przeprowadzono reformy, znoszące poddaństwo chłopów, zostali oni uwłaszczeni (NIE MULIĆ Z UWŁASZCZENIEM LENINA). Były 3 rodzaje dóbr: feudalne, aluwialne i serwituty. Chłopi mieli swoje warsztaty, ale obowiązywały ich: służba wojskowa i płacenie podatków. System ten zmuszał wszystkich do identyfikacji. Chłopi często uciekali z wojska, bo służba wojskowa nie była dla nich czymś naturalnym , szlachta w swoim etosie była przywiązana do wojska.

• W książki pakowano śledzie, ktoś tam z dawnych kapitalistów dostał tylko 1 swoją książkę, którą oddał mu student

• Wielu ludzi mądrych zginęło w powstaniach.

• Francja zmieniła się w wyniku rewolucji francuskiej: zmieniono kodeks cywilny (Napoleona). Napoleon - bóg wojny, doskonały strateg, ale też doskonały prawodawca. Kodeks Napoleona to najtrwalsze jego dzieło. Napoleon uporządkował budżet. Deficyt budżetowy był przyczyną rewolucji. Okres cesarstwa może się kojarzyć nie tylko z tyranią, ale też z uspokojeniem sytuacji ekonomicznej. Wojny były spowodowane konfliktami z sąsiadem, jakim była Anglia.

• Anglicy zawierali koalicje, z kim się dało, żeby pokonać Napoleona, dawali pieniądze na wojny zadłużali się na kilka budżetów do przodu. Gdyby nie było rewolucji przemysłowej to Anglia nie byłaby mocarstwem nawet gdyby wygrała z Francją.

• Napoleon jednoczył Europę z 36 państw niemieckich stworzył Związek Reński, a we Włoszech Republikę Lombardzką co doprowadziło do powstania królestwa włoskiego.

• Wielkim przegranym wojny z Francją były Prusy, 1807 - Prusacy zostali w dwóch bitwach pokonani przez Francuzów. Napoleon był ich panem, chciał oddać Śląsk, Polsce, obrabowano Gdańsk. Prusy zostały zepchnięte na dalszy plan względem Saksonii. Prusacy byli pracowici, ale nie bogaci.

• Dwaj ministrowie Stein i Hardenbeck stworzyli nową potęgę pruską. Pozbawili feudałów pruskich praw do chłopstwa, zmuszano ich do poszukiwania nowych źródeł dochodów. Dążono do uprzemysłowienia. Państwo pruskie aktywizuje się na 5 płaszczyznach:

• W Prusach nie było przemysłowców, sprowadzano przemysłowców z Anglii. Między innymi Jon Baildon założył hutę w Katowicach. Wasserpolnisch - gwara śląska. W Polsce się po niemiecku nie dało dogadać pod koniec XIX wieku.

• Przygotowanie rodzimej kadry przedsiębiorców przemysłowych. Wysyłano ludzi na szkolenia do Ameryki. Tych, którzy mieli zdolności wysyłano do przemysłu i szkolnictwa. Od klęski pod Jeną i Erstedt prowadzano industrializacje Prus.

• Otto von Bismarck miał umiejętności rządzenia, i uczynienia z Niemiec potęgi. Powstała niemiecka szkoła ekonomiczna, będąca wzorem, ale pracowano przez 70 lat. Kapitał - 3 element. Wojna Krymska - Austria naraża się Rosji. Wybucha powstanie węgierskie, w którym uczestniczą Polacy. Paskiewicz tłumi powstanie węgierskie. Austria została skreślona z listy przyjaciół. Później Rosja zaatakowała Austrię. 1867 - Austria przegrywa w bitwie pod Sanową. Rosja zaatakowała Francję, która przegrała. Francuzi musieli oddać Alzację i Lotaryngię i zapłacić 5 mld Niemcom. Niemcy stworzyli w Europie system korporacyjny, jako jedyni w Europie na wzór USA. Francuzi zapłacili 5 mld w przeciągu kilku lat. Po I Wojnie Światowej Francuzi chcieli reparacji od Niemców jako jedyni.

• Prusy stały się w nowej sytuacji inwestorem działalność Etatystyczna.

• Np. Raczkiewicz był etatystą.

• Niemcy chcieli żeby Francuzi podzielili się z nimi koloniami.

• W dyplomacji języki obce i znajomość historii odgrywają duże znaczenie np. Churchill znał języki i historię, tak jak Potoccy, hrabia Schenbeck

08.01.2010

Historia gospodarcza - wykład 7

Temat: Powstanie sektora usług i jego ekspansja do gospodarki międzynarodowej.

1. Rewolucje przemysłowe doprowadziły do powstania industrializacji, która zaczęła wygasać dopiero w latach 70-tych XX wieku wtedy powstało społeczeństwo postindustrialne.

2. Całokształt gospodarki narodowej:

1. Sektor rolniczy (w tym leśnictwo)

2. Sektor przemysłowy

3. Sektor usługowy

3. Sektor rolniczy i przemysłowy to sektor wytwórczy. Rolnictwo dominowało do XIX wieku. Określenie udziału danego sektora, w rynku decyduje o tym, jaki sektor dominuje. Powyżej 60% w sektorze usługowym to Np. USA, czy Japonia. Mając dane można określić strukturę kraju. Sektor przemysłowy zdobył pozycję wiodącą po rewolucji przemysłowej.

4. Usługi - trudno podać definicje, ze względu na zazębianie się niektórych dziedzin, ale usługi posiadają następujące cechy:

1. Nenamacalność

2. Usługi wykonywane mogą być w mniejszych pomieszczeniach

3. Z wykonywaniem usług wiąże się mały wkład surowcowy, albo go całkowicie nie ma najważniejsze jest wykształcenie.

5. Sektor usługowy - to ogół zatrudnionych minus zatrudnieni w przemyśle i rolnictwie. Już w starożytności były zawody usługowe - prawnicy, lekarze, teologowie, nauczyciele - pedagogowie (Tacy jak pan profesor) pedagog niewolnik .

6. W starożytnym Rzymie niewolnicy (barbarzyńcy) pracowali w kopalniach siarki, ołowiu, przy budowie dróg. Wśród niewolników nie ma jednej nacji Greków, byli bardziej wykształceni. Rzymianie mówili (uczyli się) po łacinie i po grecku. Grek był cennym nabytkiem. Nigdy nie wiadomo, kiedy wiedza może się przydać.

7. Prof. Janeczek prowadził badania w Oświęcimiu. Jeśli ktoś potrafił grać, był wcielany do orkiestry obozowej. Mieli 2 cele przygrywali przy wyjściu do obozu i przy powrocie z obozu, grali też esesmanom, mogli za to otrzymać kromkę chleba, albo niedopite piwo. Jeśli ktoś był szewcem, albo plastykiem to też nie trafiał od razu do komory gazowej.

8. 168 - bitwa pod … ktoś dostał po niej willę i nauczał, oraz opisywał historię Rzymu, miał się nieźle jako niewolnik pedagog.

9. Handlarze i kupcy, finansiści, bankowcy inni przedstawiciele starożytnych usług. Usługi były rozdrobnione.

10. Usługi doszły do głosu ostatecznie, bo rewolucja przemysłowa stymulowała wzrost zapotrzebowania na usługi. Średniowieczne miasta (Wiedeń, Kraków) można było obejść po obwodzie w ciągu godziny, a dziś się nie da Pojawił się problem komunikowania się ludzi na dużym obszarze. Powstają sieci tramwajowe, autobusowe, kolejowe.

1. Do czasu rewolucji przemysłowych praca odbywała się w warsztacie, gdzie był „miszcz”

2. Pojawiło się zapotrzebowanie na opiekunki.

3. Pojawiło się zapotrzebowanie na usługi przemysłowe (Np. architekt przemysłowy, inżynier przemysłowy). Dzisiaj chodzi o to, aby było tanio, a nie dobrze. Wierze ciśnień, wyciągowe, kopalń mają określony styl na Śląsku Tudorów angielskich. Elementy dawnej architektury w Silesii (naszym centrum handlowym)

11. Postępy urbanizacji, rozwój osad. Przemieszczanie ludności wiejskiej do miast było tego powodem.

1. Siemianowice w końcu XIX wieku miały stu kilku mieszkańców, była to gmina miejska, którą zarządzał wójt

2. Wójt, który w chacie załatwia problemy mieszkańców kiedyś możliwe (500 mieszkańców), dzisiaj raczej nie

3. Zapotrzebowanie na administrację publiczną.

4. Młodzi mężczyźni pracowali w Górze Bogucickiej po 15 godzin i mieli wolną niedzielę i szli sobie na bale potrzeba bezpieczeństwa policja, komisariaty.

5. Pojawianie się kopalń i hut - zakładów przemysłowych, byli tam tacy, którzy chcieli coś ukraść. Straż przemysłowa strzegąca tych obiektów.

6. Zagrożenie epidemiologiczne (wynikające z dużych miast) kiedyś chodzono sobie za stodołę

7. Katastrofy przemysłowe pożar na Załężu wystawiano kapliczki.

8. Pojawili się w fabrykach lekarze zakładowi. Powołano urząd lekarzy gminnych i miejskich. Rozwija się lecznictwo.

12. Kompleksowość struktur społecznych zaczęły się wytwarzać grupy menedżerów, kierowników (kiedyś zajmowała się tym jedna osoba). Kiedyś kopalnia zatrudniała Np. 8 pracowników kopalnie były głównie odkrywkowe, gdzie węgiel był na poziomie 1 metra. Około 1800 roku kopalnia „Król” zatrudniała już około 800 górników. Pojawiały się nowe stanowiska.

13. Zwiększenie dochodów, poprawa warunków bytowych prowadziła do wykształcania się usług związanych z zagospodarowaniem czasu wolnego. Ksiądz Ficek walczył z alkoholizmem, który rozwijał się na Śląsku. Damy finto-handlowe (striptizerki/prostytutki). Wojciech Korfanty rzucił hasło 8 godzinnego dnia pracy. Pojawiały się towarzystwa sportowe, chóry, towarzystwa teatralne niemieckie konkurowały z polskimi - na Śląsku

14. Prof. Janeczek był oczarowany ładnymi śpiewami

15. Ludzie muchy, elfrowie

16. Sektor usługowy dzieli się na 5 grup:

1. Usługi publiczne związane z infrastrukturą (policja, szkolnictwo, sądownictwo, usługi socjalne łącznie ze służbą zdrowia)

2. Usługi przemysłowe (związane z handlem, giełdą, obrotem walutowym i kredytowym, wybrane zawody wolnych akademików, inżynieria, miernictwo, analiza gospodarcza)

3. Usługi osobiste (pomoce domowe, fryzjerzy, instalatorzy, hotelarzy, wolne zawody akademicki), po II wojnie światowej Polska zubożała

4. Usługi gmin i zrzeszeń (praktyki religijne (kościół), funkcje związków zawodowych, zrzeszeń konsumentów, stowarzyszenia (Bractwo dobrej śmierci - stroje, habity, kaptury, śpiewy po łacinie pochówek na koszt bractwa, ostatnia posługa))

5. Usługi kulturalne (sport, kino, teatr, muzyka, (kino - najpierw nieme))

17. Wpływ sektora usług był i jest duży, dzisiaj jest nawet większy

1. Przyczyny wzrostu gospodarczego

2. Obniżanie kosztów (służba zdrowia, transport)

3. Rozwój usług był związany z prawem podaży i popytu

4. Sektor usług z czasem stawał się ważniejszy i stał się najważniejszy

5. Powstanie sektora usług doprowadziło do kurczenia się najpierw sektora rolniczego, a później sektora przemysłowego.

18. Gdybyśmy dzisiaj się cofnęli do świata bez usług, to było by nieciekawie, nie moglibyśmy wręcz funkcjonować

19. Problem globalizacji - zaczął się w momencie odkryć geograficznych, świat zaczął łączyć się z Europą. Ekspansja terytorialna Europejczyków w wiekach XIX i XX. Około 1800 roku tereny opanowane przez Europejczyków były większe od Europy, a do końca XIX wieku zostało powiększone 9 krotnie.

1. Nowe możliwości eksploatacji i wymiany handlowej ogromne bogactwo w krajach europy zachodniej. Europa środkowa nie miała takich szans, bo nie miała kolonii. Dobra przywożone z kolonii były bardzo cenne.

2. W koloniach bogactwo zaczęto wykorzystywać pod kontem korzyści, ale dla rozwoju:

1. Włączenie do międzynarodowego porządku prawnego i handlu międzynarodowego,

2. Europejczycy chlubią się tym, że zaszczepili w koloniach demokrację,

3. Przeniesienie wiedzy i doświadczeń związanych z nowoczesnymi metodami gospodarowania, (co z tego mają Np. Indianie?) Punkt widzenia drugiej strony może być niewymierny .

3. Mieszkańcy obu Ameryk uskarżali się niedawno na to że Europejczycy zniszczyli ich cywilizację. Tożsamość kulturowa jest często wymierna. Wielkie freski meksykańskie (Morales) - niesamowita synteza sztuki europejskiej i azteckiej niesamowite dzieła

1. Ukształtowanie eurocentrycznego systemu w handlu światowym. Na początku był terytorialny handel lokalny, zmiana struktury, zmiany struktury towarowej, zmiany wyrażające się w rozwoju handlu. Do połowy XIX wieku do Europy głównie importowano (grabiono) było to tanie lub darmowe (korzenie, złoto, srebro). Najpierw bogacili się Hiszpanie i Portugalczycy. Potem przywożono też cukier, tytoń, futra i niewolników. Od początku XIX wieku importowano surowce przemysłowe, rolne (zborze, mięso, owoce południowe. 1750-1913 - obroty handlowe między Europą a światem zwiększyły się 50 krotnie. Europa (Wielka Brytania i Hiszpania, a potem Francja, zamiast Hiszpanii) wysysała wszelkie bogactwa. Od XI wieku na terenach Anglii nie było zniszczeń wojennych (a w Polsce były). Dla Anglików w trakcie wojny najgorsze było, to, że czekolada była na kartki . W pałacu w Helenowie pod Warszawą była siedziba NKWD, gdzie mordowano Polaków i mówiono, że Potoccy to krwiopijcy W Anglii trawniki strzyże się 600 lat taki żart prof. Janeczka . Jeżeli się zna historię nie można mówić o tym, że w Polsce jest gorzej. JAK SIĘ WYMYKA CICHCEM Z HISTORII, JAK TAKIE ZWIEZĄTKO NA K… W Londynie w muzeum jest broda sfinksa. W XIX wieku doszły sprawy żywnościowe. W 1913 roku - udział Europy w handlu świtowym: 61% import, 55% Eksport.

2. Powstanie światowego systemu gospodarczego. Gdy rozwinął się przemysł bawełniany bawełnę ściągano z brytyjskich Indii. Wzrost 70 krotny produkcji bawełny. W Ameryce środkowej są republiki bananowe rosną tam tylko banany I tylko nimi handlują. Przemysł wełniany - odbudował się w XIX wieku, pochłonął areał pastwisk w Europie. Więc zaczęto hodować owce (wełnę) w Australii i Nowej Zelandii. Przestano hodować w Europie owce na wełnę, a szukano hodowli na mięso. Przemysł ciężki, kraje pozaeuropejski. Pszenica, rośnie import, z USA, później z Australii i Argentyny. W USA hodowcy bydła niszczyli farmerów bo gleba była złej jakości, a później była nawet takiej jakości, że i bydło padało Cow boy = pastuch Hodowle w Rosario Argentyńskim, Ameryce południowej. 4/5 pszenicy, którą konsumują Anglicy pochodziło z Nowego świata mięsa 2/5. Prze d I Wojną Światową ceny artykułów spadły o 25%.

3. Rozwój ruchu migracyjnego ludności.

4. Międzynarodowy przepływ kapitału.

---