Maria Madejowa Sprawdzanie i ocenianie wypracowania szkolnego

1. Trudna sztuka pisania wypracowań.

• uczeń musi wykazać się zdobytą wiedzą, a także wyćwiczonymi umiejętnościami organizowania i tworzenia tekstu, który uwzględni intencję nadawcy, sytuację odbioru i cel wypowiedzi

• wypowiedź musi być logicznie zbudowana, uporządkowana, o wyrazistej strukturze kompozycyjnej, czytelnej myśli przewodniej, odpowiednio dobranych środkach językowych i stylistycznych oraz stanowiła tekst przejrzysty i czytelny, a także poprawny ortograficznie z właściwie zastosowaną interpunkcją

• sprawdzanie wypracowań szkolnych mieści się w pojęciu ewaluacji, rozumianej jako systematyczne działania związane z badaniem osiągnięć uczniów, ale także badaniem wyników pracy nauczyciela i szkoły, zmierzające do podniesienia skuteczności nauczania i uczenia się

• to jeden ze sposobów systematycznego i planowego działania dydaktycznego nauczyciela, związanym z czynnościami kontrolowania i oceniania zdobytej i przyswojonej przez ucznia wiedzy (uczeń wie), stopnia łatwości (zdolności) jej zastosowania w pisemnej formie wypowiedzi (uczeń umie), umiejętności jej językowego ujęcia (uczeń potrafi)

• nauczycielskie recenzje wypracowań informują ucznia, nad czym musi jeszcze popracować, a sprawdzane zadania bezpośrednio informują nauczyciela o skuteczności jego działania dydaktycznego

2. Zasady sprawdzania i oceniania wypracowania.

• za poziom sprawności językowej ucznia jest przede wszystkim odpowiedzialny nauczyciel

• właściwą i skuteczną metodą rozwijania tej sprawności są systematyczne ćwiczenia w świadomym i refleksyjnym użyciu języka zgodnym z intencją nadawcy

• ćwiczenia powinny być tak zaplanowane, aby uwzględniały różne funkcje tekstu, odmienne sytuacje mówienia i pisania, rozmaite odmiany języka i różnorakie wersje stylistyczne

• warto uświadomić uczniom, że pisanie dłuższych wypowiedzi stanowi doskonałe narzędzie porządkowania naszego myślenia o ludziach, rzeczach, kulturze i świecie

• nauczyciel powinien:

1. wskazywać uczniowi drogę uczenia się pisania (postulat użyteczności)

2. stwarzać sytuacje, dające mu możliwość zaprezentowania swojej wiedzy i zdobytych umiejętności (postulat wielowątkowości)

3. fazy sprawdzania i oceniania powinny być dostępne dla każdego ucznia i otwarte na proces kształcenia i weryfikowania (postulat otwartości)

4. materiał zgromadzony podczas tego procesu powinien być na tyle bogaty, aby dać nauczycielowi pewność wnioskowania o wiedzy i poziomie umiejętności ucznia (postulat wnioskowania)

5. wnioskowanie - rezultat wielu trudnych działań dydaktycznych nauczyciela i ucznia - powinno stanowić jeden ze składników przedmiotowego systemu oceniania (postulat spójności wewnętrznej)

3. Obiektywne normy oceniania.

• konieczność maksymalnego zobiektywizowania oceny wypracowania

• przyczyny subiektywizmu oceny prac pisemnych:

1. różnice w stanowisku nauczycieli wobec tego, które elementy są najważniejsze przy ocenie wypracowania i jaką wagę przywiązywać do niedostatków

2. brak szczegółowego i precyzyjnego opisu wymagań wobec ucznia w zakresie wiedzy i ocenianej umiejętności na różnych poziomach nauczania języka polskiego

3. zobiektywizowania oceny można dokonać przez opracowanie modelu jakościowych norm obiektywnych dla wszystkich warstw wypracowania: koncepcyjnej, semantycznej, kompozycyjnej i redakcyjnej, np.:

1. warstwa koncepcyjna

• stopień rozumienia tematu

• pomysł na opracowanie tematu

• wybór formy, stylu, funkcji (forma pracy zależy od tematu, od doboru treści i od planu wewnętrznego)

• znajomość zagadnienia, umiejętność przedstawienia go itp.

2. warstwa semantyczna (zawartość treściowa)

• ilość zawartych w pracy informacji

• jakość zawartych informacji

• wiedza o literaturze

• ogólna wiedza o człowieku, życiu, świecie

• spójność semantyczna podporządkowana planowi wewnętrznemu pracy itp.

warstwa kompozycyjna

• zasada porządkowania treści (kolejność przedstawianych informacji i tekstów, wybór układu: problemowy, chronologiczny, tematyczny)

• zachowanie proporcji pomiędzy poszczególnymi częściami pracy

• logiczny wywód

• posługiwanie się argumentami

• podporządkowanie kompozycji wybranej przez ucznia koncepcji ujęcia treści itp.

• warstwa redakcyjna

• poprawne użycie języka (normy obiektywne poprawności językowej są ustalone w słownikach i poradnikach językowych; nauczyciel ma określić rodzaj błędu i jego kwalifikację)

• spójność gramatyczna

• estetyka pracy, margines, akapity

• ortografia i interpunkcja

uzupełnienie szczegółowymi wymaganiami zależnie od tematu i formy gatunkowej konkretnej wypowiedzi pisemnej

nauczyciel musi uwzględnić poziom edukacji oraz co uczeń powinien wiedzieć i umieć

4. Etapy sprawdzania i oceniania wypracowania.

• może mieć korzystny wpływ na rozwój umiejętności tekstotwórczych ucznia

• Wiesława Żuchowska - jak sposoby sprawdzania i oceniania wykorzystać w działaniach dydaktycznych, których celem jest uczenie się pisania wypracowań:

1. wnikliwe sprawdzenie i ocenienie zadania, które było uwieńczeniem dłuższego cyklu lekcji nad opracowaniem wybranego zagadnienia

• ocena opisowa - funkcja motywująca i informująca; uświadamia uczniowi, jaką ma wiedzę na dany temat, jak umie ją gromadzić i porządkować, czy potrafi ją przekazać w formie wypracowania

• przez „całość” tekstu wypracowania należy rozumieć jego spójność semantyczną - koherencję i spójność powierzchniową - kohezję

• koherencja - tekst ma swój wewnętrzny plan semantyczny podporządkowany tematowi, który w zadaniu jest rozwijany w zaplanowany sposób

• kohezja - sposoby połączeń międzyzdaniowych, międzyakapitowych, których wykładniki należą do gramatycznych i leksykalnych środków językowych (tzw. operatory lub konektory tekstu)

• sprawdzenie i ocenienie refleksji ucznia, uwzględniającej analizę napisanego przez niego wypracowania wg przygotowanego arkusza pytań

• pytania, które uczeń powinien zadać sobie i napisanemu wypracowaniu - analiza wypracowania

• sprawdzanie i ocenianie pisemne skomentowanej autorefleksji tekstu ma f. kształcącą i pozwala uczniowi spojrzeć na własną wypowiedź z punktu widzenia pragmatyki tekstu

udoskonalona, poprawiona i ostateczna wersja wypracowania

• dopiero ta wersja powinna być oceniona stopniem formalnym

• ocena ta pełni f. sprawdzającą, odzwierciedlającą cały proces opracowywania zadanego tematu

5. Funkcje oceny i samooceny.

• samoocena - celowe i systematyczne zbieranie wiadomości przez nauczyciela i uczniów o przebiegu ich własnej pracy w procesie rozwijania i kształcenia umiejętności pisania dłuższych tekstów (wypracowań) oraz wynikach ich własnej pracy

• ma ona istotny wpływ na proces nauczania i uczenia się

• uczeń staje się współuczestnikiem procesu oceniania własnej pracy dzięki samoocenie

---