Rola i budowa układu nerwowego na organizm i produkcyjność zwierząt.
Układ nerwowy, zespół struktur w organizmie przewodzący impulsy w obrębie całego ciała oraz integrujący czynności innych układów. Podstawowym elementem strukturalnym układu nerwowego są komórki nerwowe - neurony. Układ nerwowy występujący u bezkręgowców jest już w dużym stopniu scentralizowany - składa się z mózgu i wzdłużnie położonego rdzenia kręgowego. Natomiast neurony i połączenia między nimi (synapsy) są w zasadzie identyczne z tymi występującymi u człowieka.
U zwierząt wyższych układ nerwowy osiągnął wysoki stopień rozwoju i specjalizacji. Pod względem czynnościowym możemy go podzielić na: somatyczny układ nerwowy - odpowiedzialny za ruchy odruchowe i podlegające świadomości zwierzęcia oraz autonomiczny układ nerwowy - odpowiedzialny za czynności niezależne od woli (np.: ruchy oddechowe, praca serca).
Obok tego podziału wyróżniamy też ośrodkowy (centralny) układ nerwowy - na który składają się mózg i rdzeń kręgowy oraz obwodowy układ nerwowy, który tworzą nerwy odchodzące od mózgu (nerwy czaszkowe) i rdzenia kręgowego (nerw rdzeniowy), tworzące zwoje i sploty.
Ewolucyjne zmiany układu nerwowego dotyczą przede wszystkim mózgu: w początkowych stadiach rozwoju powstaje jako pojedynczy pęcherzyk na końcu cewki nerwowej, później dzieli się na trzy odcinki: przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie.
Pęcherzyki mózgowe różnicują się następnie na: kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek i tyłomózgowie (most, rdzeń przedłużony). W toku ewolucji z kresomózgowia powstają półkule mózgowe i płaty węchowe, z międzymózgowia szyszynka, oko ciemieniowe, oko i przysadka mózgowa, a z móżdżku rozwija się błędnik czyli ucho wewnętrzne.
Wpływ hormonów na zdrowie i produkcyjność zwierząt
Hormony są to substancje chemiczne produkowane przez wyspecjalizowane komórki w narządach zwanych gruczołami dokrewnymi. Działają one na komórki innych narządów, często znajdujących się w znacznej odległości i wpływają na procesy fizjologiczne w dłuższych okresach. Hormony są dostarczane do narządów i komórek docelowych przez krew. Na dany hormon reagują jedynie te komórki, które mają odpowiednie, rozpoznające go receptory. Układ hormonalny odgrywa ważną rolę w integracji i koordynacji organizmu. Ma on kluczowy udział w regulacji procesów przemiany materii oraz procesów wzrostu i rozwoju. Hormony działające przeciwstawnie (np. insulina i glukagon) umożliwiają precyzyjną regulację funkcji organizmu.
Preparaty o charakterze hormonalnym mogą zmieniać metabolizm zwierzęcia prowadząc do pozytywnych efektów produkcyjnych. Zjawiska takie obserwowano stosując hormony sterydowe (testosteron, estradiol), syntetyczne (trenbolone, zeronal) oraz związki stilbenu (dietylstibaestrol, hexoestrol, dienostrol) - zakazane od początku lat 80.
Od pewnego czasu prowadzone są badania nad somatotropiną (hormon wzrostu), która może zwiększać produkcję mleka u krów (2-4 l dziennie), u świń zmniejsza odkładanie tłuszczu, a zwiększa masę mięśni. Zainteresowanie budzi tyroksyna, regulująca przemiany w organizmie zwierząt, zwłaszcza związków tłuszczowych. Wpływa przez to na stopień otłuszczenia tuszy. Jej wydzielanie i koncentracja zależą m.in. od żywienia, w tym składu dawki pokarmowej. Trwają jednak ciągle dyskusje nad niebezpieczeństwem jakie niesie dla ludzi obecność tych hormonów w tkankach zwierzęcych. Wydaje się jednak, że jako peptydy są one trawione w przewodzie pokarmowym człowieka, dzięki czemu nie stanowią bezpośredniego zagrożenia. W większości państw, w tym także w Polsce stosowanie hormonów jako stymulatorów wzrostu nie jest dozwolone.
Zwierzęta mogą rozmnażać się bezpłciowo i płciowo. Bezpłciowo rozmnażają się tylko nieliczne z nich. Formami tego rozmnażania są podział i fragmentacja. Fragmentacji towarzyszy regeneracja, umożliwiająca odtworzenie całego organizmu z niewielkiego fragmentu. Cechą rozmnażania płciowego jest występowanie i zdolność do łączenia się komórek rozrodczych (gamet). Komórkami rozrodczymi męskimi są plemniki, a komórkami rozrodczymi żeńskimi - komórki jajowe. Zwierzęta mogą być jajorodne, jajożyworodne i żyworodne. Jajorodność występuje u wielu zwierząt wodnych i polega na składaniu komórek jajowych w wodzie, gdzie następuje ich połączenie z plemnikami, czyli zapłodnienie. To zapłodnienie odbywające się poza organizmem rodzicielskim nazywamy zapłodnieniem zewnętrznym. Zapłodnienie wewnętrzne występuje głównie u zwierząt lądowych; może mu towarzyszyć jajożyworodność i żyworodność. Niektóre ssaki - dziobaki i kolczatki, należące do stekowców - są jajożyworodne. U zwierząt występują różne sposoby ochrony zarodków oraz formy opieki nad potomstwem. Ochrona zarodków, larw i form młodocianych zwiększa szansę przeżycia i osiągnięcie wieku dojrzałego. Najbardziej rozwinięte formy opieki rodzicielskiej spotykamy u ptaków i ssaków.