CZYM JEST PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
Złożoność relacji jednostki z otoczeniem
Psychologia społeczna wyjaśnia w jaki sposób ludzie wpływają na sposoby myślenia, uczucia i zachowania innych, formułuje podstawowe zasady społecznego przekonywania i oddziaływania. Odkrywa i analizuje prawidłowości emocjonalnego rozwoju człowieka. Informuje o zasadach rozwiązywania problemów interpersonalnych i pozwala zrozumieć złożoność relacji jednostki z otoczeniem w ich wymiarze psychologicznym oraz kształtuje umiejętności asertywnych zachowań. Psychologia społeczna powstała pod koniec lat trzydziestych XX wieku. Uważa się, że Kurt Lewin i jego uczniowie bezpośrednio przyczynili się do wyodrębnienia - jako osobnego przedmiotu badań naukowych - problemu: jak ludzie wpływają na myśli, uczucia i zachowania innych osób. Zagadnienie ulegania wpływowi innych oraz kwestia wykrywania i rozszyfrowania zasad, prawidłowości, które kierują podporządkowywaniem się, podleganiem - są głównym tematem badań psychologów społecznych. Poszukują oni mechanizmów i reguł, które znajdują się u podstaw życia społecznego i kształtują je w rozmaitych jego przejawach: od egoizmu i agresji po zachowania altruistyczne, opiekuńcze, odpowiedzialne. Psychologia społeczna jako nauka humanistyczna formułuje podstawowe zasady społecznego przekonywania i oddziaływania. Określa kierunki dalszych badań nad charakterem i formami wpływu społecznego, który większe grupy społeczne wywierają na pojedyncze osoby oraz na siebie wzajemnie. Psychologia społeczna wychodzi naprzeciw dążeniom ludzi do kształtowania efektywnych, przyjaznych stosunków w bliskich związkach z innymi. Rozważa, jak ludzie o różnych postawach, usposobieniach, aspiracjach wchodzą w interakcje społeczne oraz w jaki sposób czynniki osobowościowe i sytuacyjne współgrają ze sobą. Psychologia społeczna pozwala zrozumieć złożoność relacji jednostki z otoczeniem w ich wymiarze psychologicznym. Wskazuje na wartość reakcji konstruktywnych, podtrzymujących związki, takie jak dialog i otwarte komunikowanie się. Kształtuje umiejętności asertywnych zachowań. Popularne jest rozumienie psychologii społecznej jako nauki opartej na dwóch podstawowych założeniach. Zakłada, że zachowania społeczne są zorientowane na cel oraz, że pomiędzy sytuacją a osobowością działających istnieją interakcje, czyli swoiste reakcje, „odpowiedzi” na wzajemne wpływanie i na wzajemne dookreślanie obydwu ważnych dla zachowań społecznych (a także dla badań w dziedzinie psychologii społecznej) czynników.
Poznanie potoczne zawierające sądy niespójne i wzajemnie się wykluczające, ma dosyć duże znaczenie praktyczne. Jednak zawodzi wówczas, kiedy chodzi o odkrywanie i wyjaśnienie powiązań, jakie istnieją pomiędzy zjawiskami społecznymi i zmierza się do sformułowania twierdzeń ogólnych, bardziej uniwersalnych. Zawodzi, kiedy próbuje się przewidywać przyszłe zdarzenia, poddaje się krytycznemu oglądowi wartość osiągniętych wyników, kiedy buduje się ogólne modele poznania naukowego. Tylko rzetelna wiedza naukowa potrafi sprostać takim wymaganiom i tylko ona daje możliwości pełniejszego zrozumienia społecznego świata. Istnieje wyraźna potrzeba uprawiania psychologii społecznej Próby wyjaśnienia istotnych i podstawowych zagadnień ludzkiego świata podejmowane są przez tę dyscyplinę naukową z różnych perspektyw teoretycznych. Perspektywa społeczno-kulturowa przyjmuje, że przekonania, wierzenia, zwyczaje, język, a przede wszystkim wartości i wzory kultury wspólne dla społeczności żyjącej w określonym czasie i miejscu decydują o upodobaniach, wyborach, zachowaniach zbiorowości społecznych (np. muzułmańskiej, katolickiej i in.).
Perspektywa ewolucyjna dopatruje się przyczyn społecznych zachowań w tych cechach psychicznych i fizycznych przekazywanych z pokolenia na pokolenie, które przodkom naszym ułatwiały przetrwanie i rozmnażanie się.
Perspektywa społecznego uczenia się podkreśla znaczenie środowiska społecznego w procesie kształtowania się nawyków działania i w procesie przejawiania się zachowań ludzkich. Duże znaczenie odgrywają nagrody i kary,
Perspektywa fenomenologiczna przyjmuje pogląd, że każdy uczestnik życia społecznego interpretuje je w swoisty sposób, że indywidualnie, stronniczo je odbiera. I że ma prawo do takich właśnie, subiektywnych zapatrywań.
Wszystkie
perspektywy teoretyczne
są komplementarne, to znaczy, że uzupełniają się w procesach poznawania życia społecznego.
Zachowania społeczne badane są poprzez obserwacje naturalne, studia przypadków, badania archiwalne, sondaże, testy psychologiczne, eksperymenty laboratoryjne, eksperymenty naturalne.
Obserwacje naturalne polegają na poznawaniu zachowań w środowisku naturalnym. Studia przypadków sprowadzają się do intensywnych badań konkretnej osoby lub grupy, które prezentują nietypowe modele zachowania się (np. badanie postępowania seryjnych morderców). Badania archiwalne opierają się na poznawaniu uporządkowanych zbiorów danych (pamiętniki, świadectwa, protokoły uczestnictwa w określonych działaniach, korespondencja, itd.). Technikę sondażu stosuje badacz w celu poznania poglądów, uczuć, zachowań. Osoby objęte badaniem sondażowym opowiadają mu o własnych przekonaniach. Testy psychologiczne są narzędziami, które psycholog stosuje w celu pomiaru inteligencji, zdolności, motywacji osób badanych. Eksperymenty laboratoryjne polegają na manipulowaniu zmiennymi niezależnymi w celu poznania związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy wybranymi aspektami sytuacji społecznej. Eksperymenty naturalne mają te same cele, co eksperymenty laboratoryjne; różnią się tym, że przebiegają w normalnych warunkach środowiska społecznego.
Krystyna Skurjat