Bronisław Malinowski Kultura i jej przemiany
Funkcjonalna teoria kultury miała wyjaśnić fenomen istnienia człowieka jako istoty wyposażonej w kulturę - mówiąc człowiek myślimy społeczeństwo i kultura, a mówiąc społeczeństwo i kultura myślimy człowiek.
Kultura według Malinowskiego:
Kultura jest całością
Kultura jest systemem zintegrowanym
Zależności między elementami kultury mają charakter funkcjonalny
Kultura jest aparatem instrumentalnym
Istnienie i działanie systemu kultury określają trzy zasady:
Zasada konsensu - kultura tworzy system harmonijny. Sprzeczności wewnętrzne, jeśli się pojawią są skutkiem oddziaływania czynników zewnętrznych, czyli zmian w środowisku i wpływu z innych systemów kultury.
Zasada równowagi strukturalnej - jeśli nie oddziałują czynniki zewnętrzne, system kultury jest kompletny i samowystarczalny, zdolny do osiągnięcia i utrzymania równowagi wewnętrznej.
Zasada ahistoryczności - mówi o nieistotności historii dla działania i budowy systemu kultury, uwarunkowanego przede wszystkim strukturą potrzeb ludzkich i odpowiadających im instytucji. Historia ma tylko znaczenie jako element tradycji uzasadniającej wartości kultury.
Instytucje są podstawowymi składnikami kultury. Dzięki nim zaspokajanie potrzeb ludzkich jest możliwe.
TEORIA FUNKCJONALNA (1944)
Embriologia i położnictwo
Funkcjonalizm zajmuje się rozpoznaniem charakteru zjawisk kulturowych, zanim zostaną poddane dalszym opracowaniom teoretycznym.
Prawdziwymi funkcjonalistami byli według Malinowskiego byli:
E. B Tylor (kiedy sformułował wstępną definicję religii w najszerszym rozumieniu tego słowa). Robertson Smith (kiedy uznał, że aspekt socjologiczny był niezbędny do zrozumienia pierwotnej wiary). A także Sumner, Durkheim, Bucher, Hutton Webster i H. Schurtz.
2. Główne założenia funkcjonalizmu
Kultura jest instrumentalnym aparatem, dzięki któremu człowiekowi udaje się radzić z konkretnymi, określonymi problemami, które napotyka w swoim środowisku w trakcie zaspokajania potrzeb.
Jest system przedmiotów, działań i postaw, w którym każda część istnieje jako środek do celu.
Jest całością, w której rozmaite elementy są współzależne.
Te działania, postawy i przedmioty organizują się wokół ważnych i żywotnych zadań w instytucje takie jak rodzina, klan, społeczność lokalna, plemię i zorganizowane w zespoły współpracy gospodarczej, politycznej, prawnej i działalności edukacyjnej.
Z dynamicznego punktu widzenia, czyli rodzaj działania, można rozpatrywać kulturę w takich aspektach, jak wykształcenie, kontrola społeczna, gospodarka, systemy poznania, wiara i moralność, a także sposoby twórczej i artystycznej ekspresji.
Proces kulturowy zawsze dotyczy istot ludzkich, które pozostają w określonych związkach, czyli są zorganizowane, posługują się artefaktami i komunikują się ze sobą za pomocą mowy lub innego rodzaju symboli.
Artefakty, zorganizowane grupy i symbolizm są trzema wymiarami procesu kulturowego, ściśle ze sobą związanymi.
Materialne urządzenia kultury - każdy artefakt jest albo narzędziem albo przedmiotem bezpośredniego zastosowania, czyli należy do klasy dóbr konsumpcyjnych. W obu przypadkach zarówno warunki jak i formę przypadku określa jego zastosowanie. Forma i funkcja są powiązane. Artefakt produkuje się aby służył jako narzędzie. Żadnego elementu kultury materialnej nie można zrozumieć w odniesieniu do samej jednostki, ponieważ wszędzie tam gdzie istnieje kooperacja ma miejsce przynajmniej jeden istotny rodzaj współpracy, który polega na ciągłości tradycji.
Co jest forma a co funkcją w socjologicznych realiach:
Forma socjologicznej rzeczywistości jest konkretnym rodzajem zachowania charakteryzującym wszelkie społeczne więzi.
1. Nie można przeprowadzić linii podziału pomiędzy funkcją a formą w obiektywnym przedstawieniu aspektu socjologicznego.
2.Niemożliwe jest odizolowanie materialnego aspektu społecznego zachowania lub rozwinięcie analizy społecznej całkowicie oderwanej od aspektów symbolicznych.
Związek pomiędzy formą a funkcją w symbolizmie:
Symbol jest uwarunkowanym bodźcem, który wiąże się z reakcją w zachowaniu tylko poprzez proces uwarunkowania. Proces ten powinien być integralną częścią wartościowego badania.
Kontekst kształtującej się sytuacji zawsze odsłania związek pomiędzy werbalną czy manualną funkcją aktu symbolicznego a pewnymi fizycznymi procesami powiązanymi poprzez biologiczną przyczynowość.
Forma pełni rolę katalizatora ludzkich działań, bodźca, który uwalnia reakcje w odruchu łańcuchowym, w charakterze emocji czy w procesie celebralnym.
! Cały proces kulturowy, włącznie z materialnym substratem kultury (artefakty), ludzkimi iwęzami społecznymi - czyli standardowymi sposobami zachowania, działaniami symbolicznymi - wpłyami jednego organizmu na drugi poprzez uwarunkowane reakcje na bodziec, stanowią całość, której nie można podzielić na części poprzez wyodrębnianie elementów kultury materialnej, czystej socjologii lub języka jako osobnych, kompletnych systemów.
3.Określenie funkcji
We wszystkich działaniach okazuje się, że zastosowanie przedmiotu jako części technicznie, prawnie czy rytualnie określonego zachowania prowadzi istotę ludzką do zaspokojenia pewnych potrzeb. Integralną funkcją wszystkich procesów, które tworzą kulturowe zaopatrzenie społeczności, jest zaspokojenie podstawowej potrzeby biologicznej. Funkcję należy zawsze powiązywać z badaniem. Nie należy wyrywać jej z kontekstu.
4. Powierzchowne podejście do funkcjonalizmu
Zjawiska kulturowe są powiązane. Nic nie jest tak trudne do zauważania jak rzeczy oczywiste ( np. związki pomiędzy istotą ludzką a przedmiotem, między techniką - jednostkową i społeczną - a prawnym posiadaniem). Naturalne elementy istnieją i powinny być podstawą każdej rozsądnej analizy. Funkcjonalny element - instytucje - w różni się od np. kulturowego kompleksu (kiedy określa się go jako ”złożony z elementów, które pozostają ze sobą w związkach nie mających koniecznego charakteru”) pod tym względem, że instytucja postuluje taki konieczny związek.
Wyróżnik funkcjonalny jest konkretny (można go badać jako określone społecznie grupowanie). Ma budowę powszechnie obowiązującą dla wszystkich rodzajów wyróżników i jest elementem autentyczny (możemy wyliczyć jego abstrakcyjne czynniki ale także nakreślić wokół niego linię). Funkcjonalizm aby szczerze zajmował się kulturą i jej podstawowymi aspektami musi potrafić analizować i definiować każde z nich i powiązać z ich biologicznymi potrzebami ludzkiego organizmu.
Funkcja oznacza zaspokojenie potrzeby, od najprostszej czynności jedzenia do aktu sakramentalnego, w którym pojmowanie komunii wiąże się z całym systemem wierzeń, określanych przez kulturową potrzebę jednoczenia się z żywym Bogiem.
5. Usankcjonowane elementy analizy kulturowej
Gdyby rozważać jakąkolwiek cechę kultury materialnej czy wybrali jakiś zwyczaj lub ideę to można ją umieścić w jednym lub kilku zorganizowanych systemach ludzkiego działania.
Narzędzie ma swoje przeznaczenie i technikę i zawsze można je odnieść do zorganizowanej grupy, rodziny, klanu czy plemienia, w którym udoskonalona i urzeczywistniona technika wyraża się w zasadach technicznych.
Nie ma takiego symbolu, przedmiotu, działania czy rodzaju organizacji, którego nie można umieścić w tej czy innej instytucji, chociaż niektóre przedmioty należą do kilku instytucji, odgrywają szczególną rolę dla każdej z nich.
6. Struktura instytucji
Statut zawsze odpowiada pragnieniu, zespolowi motywów, ogólnych celów. Ucieleśniony jest wtradycji lub nadany tradycyjną władzą.
Życie rodzinne skupia się wokół ogniska domowego, fizycznie określa rodzaj mieszkania, zestaw urządzeń domowych, mebli, a także święte przedmioty związane z każdym magicznym bądź religijnym kultem wyznawanym przez grupę domowników
Rodzina poszerzona ma swoje zasady kompromisu między członkami wchodzącymi w jej skład, poszerzony skład osobowy, podłoże materialne w postaci przyległego obszaru, wspólne ogrodzenie, wspólne symboliczne ognisko domowe, główne i złożone mieszkania, wspólnie używane przedmioty
Statut klanu ustalony jest w mitologii wspólnego przodka i w jednostronnym nacisku na rozszerzony związek pokrewieństwa.
Samorządowe grupowanie się np. Aborygeni. Zakłada określenie prawa grupy do jej ziemi. Wiąże się to z religijnymi, mitologicznymi jak i prawnymi roszczeniami. Do statutu wchodzi zatem definicja praw jednostki do samorządnego członkostwa.
Plemię. Należy dokonać rozróżnienia pomiędzy plemieniem kulturowym (grupa ludzi którzy maja te samą tradycję, prawo zwyczajowe, technikę i tą samą organizacje mniejszych grup takich jak np. rodzina, samorząd lub cech zawodowy. Wspólnota języka jest najbardziej charakterystycznym wykładnikiem plemiennej wspólnotowości ponieważ wspólna tradycja, wiedza, zwyczaje i wierzenia mogą przetrwać tylko dzięki wspólnej mowie) a plemieniem jako grupą zorganizowaną politycznie (nie jest to to samo co plemię narodowe, które należałoby utożsamiać z władzą centralną). Statut można odnaleźć w tradycjach, które dotyczą pochodzenia danej społeczności i które określają jej kulturowe dokonania w kategoriach heroicznych czynów przodków.
7. Pojęcie funkcji
Stosowanie pojęcia funkcji w odniesieniu do pewnych szerokich, oddzielnych grup instytucjonalnych, przede wszystkim jako narzędzia heurystycznego.
Funkcją rodziny jest dostarczanie obywateli.
Funkcją rozszerzonej rodziny rozpatruje w kategoriach lepszego wykorzystywania wspólnych zasobów, wzmocnienia kontroli prawnej w wąskiej i zdyscyplinowanej społeczności, większego bezpieczeństwa i sprawności jednostek lokalnych
Funkcją wspólnoty klanowej jest ustanawianie nowej sieci związków przecinających grupy sąsiedzkie i dające nowe podstawy ochronie prawnej, ekonomicznej wzajemności i wykonywaniu magicznych i religijnych działań. Pozwala na szerszą wymianie dóbr i usług.
Funkcję samorządu widzę w organizacji usług publicznych i wspólnym wykorzystywaniu bogactw terytorialnych.
8. Teoria potrzeb
Każda kultura powinna zaspokajać system biologicznych potrzeb takich jak potrzeby dyktowane przez metabolizm, reprodukcję, fizjologiczne warunki temperatury, o9chronę przed wilgocią itp.
Każde kulturowe dokonanie, które zakłada stosowanie artefaktów i symboliki, jest instrumentalnym wzmocnieniem anatomii człowieka i odnosi się bezpośrednio bądź pośrednio do zaspokajania potrzeb cielesnych.
Od początku istnienia kultury koniecznością było przekazywanie jej za pomocą ogólnych zasad ujętych w ramy symboliczne. Maga i religia mogą być interpretowane funkcjonalnie jako konieczne uzupełnienie czysto racjonalnych i empirycznych systemów myśli i tradycji.
9. Wnioski
Czy można badać zjawiska kulturowe jako naturalne elementy zorganizowanych działań? Najlepsza odpowiedzią jest pojecie instytucji, z określonym zarysem jej struktury, z pełnym spisem głównych jej rodzajów.
Teoria potrzeb daje nam bardziej sprecyzowaną analizę funkcjonalną związków pomiędzy biologicznym, fizjologicznym i kulturowym determinizmem.
Teoria funkcjonalna pragnie być warunkiem wstępnym do badania terenowego i do analizy porównawczej zjawisk z różnych kultur. Jest w stanie posłużyć do konkretnej analizy kultury w instytucjach i ich aspektach.
Funkcjonalizm ma podstawowe znaczenie jako wstępna analiza kultury, dostarcza antropologowi jedynie ważnego kryterium kulturowej identyfikacji.
NAUKOWA TEORIA KULTURY (1944)
Kultura jako przedmiot dociekań naukowych
Antropologia jako nauka o człowieku w ogóle, jako najbardziej wszechstronna dyscyplina humanistyki obejmuje obecnie studia z zakresu prehistorii, folkloru, antropologii fizycznej i kulturowej. Zbliża się niebezpiecznie do innych uznanych dziedzin nauk społecznych i przyrodniczych: psychologii, historii, archeologii, socjologii i anatomii.
Narodziła się pod znakiem entuzjastycznego ewolucjonizmu metod antropologicznych i odkryć prehistorycznych. Pierwotnie jej zainteresowania skupiały się na odtwarzaniu ludzkich początków, poszukiwaniu brakującego ognia, wnikaniu w związki między prehistorycznymi znaleziskami a danymi etnograficznymi
Obszarem na którym spotykają się wszystkie gałęzie antropologii jest naukowe badanie kultury.
Nauki we wszystkich pracach antropologicznych polegają na teorii kultury, z odwołaniem się do metody obserwacji w terenie i do znaczenia kultury jako procesu i wytworu.
Minimalna definicja nauki dla humanisty
Postawa naukowa jest równie stara jak kultura. Minimalna definicja nauki wywodzi się z każdego pragmatycznego działania.
Ciągła weryfikacja empiryczna na równi z autentycznymi podstawami teorii naukowej i doświadczenia, jest samą istotą nauki.
Teorie która okazuje się błędna należy naprawić poprzez odkrycie przyczyn, dla których błędy został popełnione. Niezbędne jest więc bezustanne wzajemne krzyżowanie się doświadczeń i zasad teoretycznych.
Nauka naprawdę zaczyna się wtedy gdy ogólne założenia trzeba poddać próbie faktów i gdy praktyczne problemy i związki teoretyczne istotnych czynników stosuje się w celu zręcznego manipulowania rzeczywistością poprzez ludzkie działania.
Minimalna definicja nauki zakłada istnienie ogólnych praw, dziedziny eksperymentu czy obserwacji i co niemniej ważne, sprawdzenia rozważań akademickich w praktyce.
Minimalna definicja nauki zakłada, że podstawowym zadaniem każdej nauki jest uznanie jej prawomocnego przedmiotu
Pojęcia i metody antropologii
Podstawowa zasada, obowiązująca zarówno badacza terenowego jak i behawiorystę, mówi, że myśli, uczucia i akty woli nigdy nie prowadzą tajnej, ukrytej egzystencji w niemożliwej do zbadania głębi umysłu - czy to w świadomości, czy podświadomości.
Teoria symbolizmu polega na definicji symbolu czy idei jako czegoś, co można fizycznie zanotować, opisać lub zdefiniować. Idee, myśli i uczucia muszą być powiązane ze wszystkimi innymi aspektami kultury, zarówno funkcjonalnie, jak i formalnie.
Orientacja funkcjonalna pozwala nam określić pragmatyczny kontekst symbolu i udowodnić, że w rzeczywistość kulturowej werbalny czy inny akt symboliczny urzeczywistnia się tylko poprzez efekt, który wytworzył. To formalne podejście jest podstawą i dowodem słuszności naszego przeświadczenia, że w socjologicznym czy etnograficznym badaniu terenowym można bardzo precyzyjnie i obiektywnie zdefiniować idee, wierzenia i emocjonalne krystalizacje zupełnie odmiennych kultur.
Koncepcja martwych elementów czy kulturowej skamieliny w kulturze ludzkiej czyli zasada, że kultury przechowują się w znacznej liczbie i w miejscach o strategicznym znaczeniu, idee, wierzenia, instytucje, zwyczaje, przedmioty, które naprawdę nie należą do ich kontekstu. W teoriach ewolucyjnych takie martwe elementy pojawiają się pod pozorem „przeżytków”. Dyfuzjonista mówi o nich jako o „cechach zapożyczonych” lub o „kompleksach cech”.
„Przeżytek jest cechą kulturową, która nie pasuje do swojego kulturowego środowiska. Raczej trwa, niż funkcjonuje, lub też jej działanie nie harmonizuje z otaczającą kulturą.” (A. A. Goldenweiser)
Przeżytki trwają bo zyskały nowe znaczenie, nową funkcję.
Szkoda którą antropologii wyrządziła koncepcja przeżytków, polega na tym, że z jednej strony funkcjonuje ona jako fałszywe metodologicznie narzędzie w odtwarzaniu ciągów ewolucyjnych, a z drugiej strony jest skutecznym sposobem wybierania dróg na skróty przy obserwacji w badaniach terenowych.
Czym jest kultura?
Kultura jest integralną całością, na która składają się narzędzia i dobra konsumpcyjne, konstytucyjne statuty różnorakich społecznych ugrupowań, ludzkie idee i rzemiosła, wierzenia i zwyczaje. Aparat częściowo ludzki, materialny a częściowo duchowy, dzięki któremu człowiek może podołać stojącym przed nim konkretnym szczególnym problemom. Problemy wynikają z faktu, że ciało człowieka ulega różnym organicznym potrzebom i że żyje on w środowisku, które jest jego najlepszym przyjacielem w tym sensie, że dostarcza surowców dla jego wytworów, ale także jest dla człowieka niebezpiecznym wrogiem, dającym schronienie nieprzyjacielskim mocom.
Teoria kultury musi się oprzeć na biologicznych faktach. Człowiek musi zaspokoić wszystkie potrzeby swojego organizmu. Musi stworzyć warunki i prowadzić działalność, by się wyżywić, ogrzać, zapewnić sobie mieszkanie, ubranie czy ochronę przed zimnem. Wszystkie te podstawowe problemy ludzkich istot jednostki rozwiązują dzięki artefaktom, poprzez zorganizowanie się we współpracujące grupy, a także dzięki rozwojowi wiedzy, poczuciu wartości i etyce.
Nowe potrzeby nakładają na człowieka i społeczeństwo wtórny rodzaj determinizmu. Będziemy mogli wprowadzi8ć rozróżnienie imperatywów instrumentalnych (wyłaniających się z takich typów działalności jak ekonomiczna, normatywna, edukacyjna i polityczna) i imperatywów integratywnych (wiedza, religia, magia). Działalność artystyczną i rekreacyjną można odnieść bezpośrednio do pewnych właściwości fizjologicznych organizmu ludzkiego.
Rozpatrując daną kulturę jako spójną całość, możemy stwierdzić, istnienie pewnej liczby determinantów, do których musi się ona dostosować.
Analizą funkcjonalną nazywamy określenie związku między działaniem kulturowym a potrzebą ludzką, podstawową czy pochodną. Funkcji nie można określić w inny sposób niż jako zaspokajanie potrzeb poprzez działanie w którym ludzie współpracują, używając artefaktów, i konsumują dobra. Istotnym pojęciem w tym przypadku jest pojęcie ORGANIZACJI. Ludzie muszą się organizować dla zrealizowania każdego zamiaru, osiągnięcia każdego celu.
Element ludzkiej organizacji nazywam starym pojęciem INSTYTUCJI. Pojęcie to zakłada zgodę co do zespołu tradycyjnych wartości, dla których istoty ludzkie skupiają się we wspólnocie. Zakłada także, że ludzkie istoty pozostają w określonych relacjach wobec siebie nawzajem i wobec poszczególnych fizycznych części naturalnego czy sztucznego otoczenia.
Obydwa rodzaje analizy: funkcjonalna i instytucjonalna, pozwolą na wyczerpujące zdefiniowanie kultury. Kultura jest całością złożoną z instytucji częściowo autonomicznych współdziałających ze sobą. Jest ona zintegrowana na podstawie kilku zasad, takich jak wspólnota krwi poprzez prokreację, kontakt przestrzenny związany ze współdziałaniem, specjalizacją w wykonywaniu czynności i w końcu stosowanie siły w organizacji politycznej. Każda kultura zawdzięcza swoją pełnię i niezależność faktowi, że zaspokaja cała gamę podstawowych, instrumentalnych i zintegrowanych potrzeb.
Element czasu czyli zmiany. Wszystkie procesy ewolucyjne i dyfuzyjne polegają przede wszystkim na zmianie instytucjonalnej. Mówiąc językiem analizy funkcjonalnej wykażemy, że każdy wynalazek, rewolucja, każda zmiana społeczna czy intelektualna zachodzi zawsze w wyniku pojawienia się nowych potrzeb, a więc nowe urządzenia w technice, wiedzy czy wierzeniach wbudowane są w kulturowy proces lub instytucje.
Teoria zorganizowanego zachowania
Podstawowy fakt kultury, który przeżywamy i doświadczamy i jaki zbadać możemy naukowo, to zorganizowanie się ludzkich istot w trwałe grupy. Takie grupy są zazwyczaj jakąś ugodą, tradycyjnym prawem czy zwyczajem (czymś co nawiązuje do umowy społecznej Rousseau). Widzimy je zawsze, jak współdziałają w ramach układu materialnego w którego skład wchodzą: zastrzeżoną do ich użytku część środowiska, wyposażenie w narzędzia i artefakty, cześć przynależnego im prawnie bogactwa. We współdziałaniu kierują się specjalistycznymi prawami swojego statusu czy zawodu, społecznymi prawami ceremoniału, zwyczajowo określonymi zasadami okazywania szacunku, jak również religijnymi, prawnymi i moralnymi zwyczajami, które kształtują ich zachowanie. Można zawsze zdefiniować i socjologicznie określić, jaki efekt wywołują działania takiej zorganizowanej ludzkiej grupy, jakie potrzeby zaspokajają, jakie usługi oddają sobie i społeczności jako całości.
Każda ludzka istota rodzi się w rodzinie, religii, systemie wiedzy, często także w systemie społecznej stratyfikacji i politycznym układzie, które przedtem istniały przez wieki i nie zmieniają się ani trochę w czasie jej życia.
Jednostka może zadbać o swoje interesy czy potrzeby i osiągnąć skuteczność działań jedynie w ramach zorganizowanych grup i przez zorganizowaną aktywność.
Organizacja instytucji opiera się na prawie określającym ustrój, na zestawie wartości i uzgodnień. Każda z nich zaspokaja również zespół potrzeb mieszkańców i szerszej społeczności, a więc spełnia jakąś funkcję.
Organizacja każdego systemu działań zakłada przyjęcie pewnych podstawowych wartości i praw. Jest to zawsze organizacja ludzi powołana w konkretnym celu przez nich zaakceptowanym i uznanym przez społeczność.
Jeśli chcielibyśmy opisać życie jednostki w jakiekolwiek cywilizacji, to musielibyśmy powiązać jej działania ze społecznym systemem zorganizowanego życia, czyli z dominującym w tej kulturze systemem instytucji.
Konkretne wyróżniki zorganizowanego zachowania
Istoty ludzkie rodzą się i wchodzą do uformowanych już tradycyjnych grup. Lub też czasami organizują albo zakładają takie grupy.
Mianem statutu instytucji będę określał system wartości, którego ludzkie istoty poszukują i by go osiągnąć, organizują się lub wchodzą do organizacji już istniejących.
Personel instytucji to grupa zorganizowana na określonych zasadach władzy, podziału funkcji i podziału przywilejów i obowiązków.
Prawa i normy są przyswojonymi umiejętnościami technicznymi, nawykami, normami prawnymi i etycznymi nakazami, które zostały przyjęte przez członków lub im narzucone.
Cała organizacja jest zawsze oparta i blisko związana ze środowiskiem materialnym.
Każda instytucja ma materialne podłoże czyli wydzieloną część wyposażenia środowiskowego w zasobach, narzędziach, a także części korzyści płynących ze wspólnej działalności.
Działania zależą od możności, władzy, uczciwości i dobrej woli członków. Odstępują oni od zasad, które reprezentują działanie idealne, niekoniecznie rzeczywistość. Dziania są upostaciowane w faktycznym zachowaniu.
Prawa upostaciowane są bardzo często w nakazach, tekstach i zleceniach.
Funkcja czyli całościowy rezultat zorganizowanych działań.
personel
statut wyposażenie materialne działania funkcja
normy
Zasady grupowania się:
Zasada Powinowactwa i sąsiedztwa (wymiana usług, plemię)
Zasada pokrewieństwa
Zasada związana ludzką fizjologią i anatomią (łączenie się np. w grupy według wieku czy płci )
Zasada stowarzyszania się (dobrowolne grupowanie się dzięki indywidualnej inicjatywie)
Zasada łącząca ludzi według zdolności zawodowych, wyszkolenia i wyboru. Wykształcenie musi istnieć wśród najbardziej pierwotnych istot, jako przenoszenie tradycyjnych technik, wartości i idei musiało istnieć od samego początku ludzkości.
Zasada władzy. Władza oznacza przywilej i obowiązek podejmowania decyzji, rozstrzygania w przypadkach sporu czy sprzeczki, a także moc narzucania takich decyzji. Władza jest samą istotą organizacji społecznej.
Istnieją instytucje które działają przede wszystkim na stosowaniu skutecznej siły. Możemy je określić jako instytucje polityczne. Prawdziwe znaczenie tej zasady zaczyna się wraz z rozwojem organizacji militarnych i ich użyciem do działań agresywnych i obronnych
Spis uniwersalnych typów instytucjonalnych - w załączniku.
Funkcjonalna analiza kultury
Kultura jako efekt pracy ludzkiej i jako środek, dzięki któremu człowiek osiąga zamierzone cele, instrumentalnie lub funkcjonalnie.
Człowiek zmienia fizyczne otoczeni, w którym żyje. Bez fizycznej podstawy i bez wyposażania w artefakty nie może istnieć żaden zorganizowany system działań.
Żadna wyodrębniona faza ludzkiej aktywności nie zachodzi bez użycia materialnych przedmiotów, artefaktów, dóbr konsumpcyjnych - czyli bez kultury materialnej.
Ludzkie istoty żyją według norm, zwyczajów, tradycji, zasad, które są wynikiem interakcji miedzy procesami organicznymi a ludzkim oddziaływaniem na środowisko i przekształceniem go. Mamy tu zatem jeszcze jedną składową rzeczywistości kulturowej i małe znaczenia ma czy nazwiemy ją normą, zwyczajem, przyzwyczajeniem, naturalnym sposobem postępowania w gromadzie czy zwyczajem.
Kultura zawiera pewne elementy które wydają się nieuchwytne i niedostępne bezpośredniej obserwacji i w których ani forma ani funkcja nie są tak oczywiste. Np. magia i religia.
Wybór dokonany na podstawie egzotycznych, sensacyjnych czy dziwacznych odmienności od powszechnego wśród wszystkich ludzi zachowania nie jest sam w sobie selekcją naukową, ponieważ najzwyklejsze zaspokojenie podstawowych ludzkich potrzeb jest bardzo istotne dla zorganizowanego zachowania.
Jeżeli chcemy zająć się trudnościami i zawiłościami zachowania człowieka, musimy je odnieść do procesów organicznych w ludzkim ciele i do tych współistniejących faz zachowania, które nazywamy pożądaniem lub popędem, które z tych czy innych powodów muszą być regulowane i koordynowane przez aparat kulturowy.
Istnieje cały obszar zachowania ludzkiego, którego badacz terenowy musi się szczególnie uczyć i uczynić go zrozumiałym dla pojętnego czytelnika. Obszarem tym jest specyficzny dla danej kultury symbolizm, przede wszystkim język. Odnosi się to bezpośrednio do problemu, określenia symbolicznej funkcji przedmiotu, gestu, artykułowanego dźwięku, który należy związać z ogólną teorią potrzeb i ich kulturowego zaspokojenia.
Nauce o kulturze wciąż brakuje prawdziwego kryterium tożsamości czyli kryterium tego, co i jak badać, co porównywać i jak to robić, czego poszukiwać w schematach ewolucji i dyfuzji.
Rodzina jest prawdziwym elementem rzeczywistości kulturowej, możliwym do zidentyfikowania i odtworzenia w dziejach całej ludzkości, oraz jest uniwersalna dla wszystkich kultur.
Większość antropologów zgadza się, że totemizm istnieje.
Ustalenie kryteriów identyfikacji, zarówno w badaniach terenowych, jak i teorii, a także spekulacjach, hipotezach i antropologii stosowanej, jest być może najważniejszym zadaniem prowadzącym do nadania nauce o człowieku prawdziwie naukowego charakteru.
Co to znaczy zidentyfikować fakt kulturowy? Zidentyfikować znaczy to samo co zrozumieć. Rozumiemy zachowanie kiedy możemy wytłumaczyć motywy, popędy, zwyczaje, czyli całkowitą reakcję na warunki.
Bronisław Kasper Malinowski
Życie
Ur. 7 kwietnia 1884 w Krakowie; zm. 16 maja 1942 w New Haven) - jedyny syn Lucjana Malinowskiego i Józefy Eleonory z Łąckich, polski antropolog społeczny i ekonomiczny, podróżnik a także etnolog, religioznawca i socjolog.
Większość życia zawodowego spędził w Wielkiej Brytanii i USA oraz na wyspach Melanezji, gdzie prowadził badania terenowe. W podróżach towarzyszył mu przyjaciel - Stanisław Ignacy Witkiewicz.
W latach 1902-1906 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i doktoryzował się tam w 1908 roku (O zasadzie ekonomii myślenia).
W latach 1910-1913 podjął studia i wykłady na London School of Economics przy Uniwersytecie Londyńskim. W latach 1914-1920 prowadził badania terenowe w Australii i Oceanii. W roku 1916 doktoryzował się na Uniwersytecie Londyńskim. W roku 1919 poślubia Elsie Rosaline Masson, córkę sir Davida Orme Massona, profesora chemii na uniwersytecie w Melbourne z którą będzie miał trzy córki: Józefę, Wandę i Helenę. W latach 1923-1938 dużo czasu spędzał w Bolzano we Włoszech, w domu który zakupił i który do dziś jest własnością córki badacza[1]. W 1927 roku objął profesurę i pierwszą Katedrę Antropologii na Uniwersytecie Londyńskim. Dwa lata później opublikował monografię The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia (Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji). W 1934 roku odbył podróż naukową do południowej i wschodniej Afryki. W 1936 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda, a od 1939 roku był profesorem Uniwersytetu Yale. W 1940 poślubia malarkę Annę Valettę Hayman-Joyce. Zmarł 16 maja 1942 w New Haven w Stanach Zjednoczonych.
Koncepcje i publikacje
Stworzył on podstawy teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. brytyjskiej antropologii społecznej. Wprowadził nowy styl pracy terenowej: długotrwałe i głębokie zetknięcie z badaną społecznością. W okresie od czerwca 1915 r. do maja 1916 r. i od października 1917 r. do października 1918 r. prowadził badania na Wyspach Trobriandzkich, które zaowocowały wieloma pracami teoretycznymi, m.in. Argonauci Zachodniego Pacyfiku i Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji.
Metoda obserwacji uczestniczącej
Do czasów Malinowskiego w antropologii dominował styl pracy oparty na lekturze i analizie tekstów (tzw. "antropologia gabinetowa"). Antropolodzy rzadko prowadzili badania w terenie. Skupiali się na szokujących, "sensacyjnych" zagadnieniach, wybitnie odbiegających od norm świata zachodniego.
Malinowski na podstawie własnego 2-letniego doświadczenia w badaniu społeczności Trobriandczyków sformułował postulaty i reguły, którymi powinien kierować się antropolog-badacz w terenie.
Malinowski postulował aby celem antropologa-badacza uczynić
uchwycenie poglądu tubylca na świat widziany jego oczyma, znalezienie typowych sposobów myślenia i odczuwania, i zrozumienie co się za nimi kryje
ustalenie co jest normą, zwyczajem, powszechną regułą obowiązującą w badanej społeczności
Konkretne zalecenia metody Malinowskiego:
Badacz powinien zakładać stację badawczą w znacznej odległości od ośrodka kultury, z którą związany jest dany badacz (np. od misji, w której można by mieszkać). Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której badacz będzie przychodził do wioski jak do pracy. Ważne jest przebywanie w badanej społeczności cały czas tak by nic nie umykało uwadze i by można było wczuć się, żyć takim samym życiem jak badana społeczność. Jednak nie może to być zbyt duża odległość na wypadek zniechęcenia, rozczarowania, tęsknoty, które prędzej czy później przeżywa każdy antropolog w trakcie badań terenowych (tym sprawom Malinowski poświęcił bardzo dużo uwagi).
Badacz powinien mówić w języku tubylców - trzeba się go nauczyć,zazwyczaj dopiero na miejscu. Korzystanie z usług tłumacza stanowi filtr - tłumacz często sam określa to, co jego zdaniem może interesować badacza pomijając niektóre sprawy, dodając coś od siebie, nie dając badaczowi prawa wyboru. Posługiwanie się językami pidżynowymi także jest niepożądanym filtrem.
Badacz sam musi wypracować sobie osąd na temat badanej społeczności oraz metodologię badawczą, którą trzeba zastosować w danej sytuacji:
Nie może polegać na opiniach misjonarzy, itp. Z reguły są one obarczone stereotypami i dotyczą jedynie spraw powierzchownych lub "sensacyjnych".
Nie może mieć koncepcji badań przygotowanej zawczasu. Mogłoby to spowodować, że antropolog będzie widział tylko to co chce zobaczyć, tworząc skrajnie zafałszowany obraz badanej kultury.
Nie może projektować (w znaczeniu psychologicznym) swoich przekonań itp. na badaną kulturę.
Nie może podpowiadać rozwiązań nieobecnych w tej społeczności, a przyniesionych z kraju badacza, choćby to miało usprawnić, załatwić coś szybciej, itp. Pozwala to uniknąć niepotrzebnej ingerencji w naturalny bieg życia tej społeczności i poznać metody jakimi ona sama sobie radzi z wynikłymi problemami
Obowiązkiem badacza jest respektowanie praw, reguł, obyczajów, kanonów zachowania obecnych w badanej społeczności. Powinien on też odznaczać się umiejętnością wyczuwania co może należeć do złych lub dobrych manier w danej kulturze.
Antropolog-badacz musi stać się elementem, który nie zakłóca życia społeczności. Musi być przez nią zaakceptowany najpełniej jak tylko się da - w sytuacji gdy ktoś czuje, że jest obserwowany, nie zachowuje się w swój naturalny sposób. Okres przyzwyczajania się do osoby badacza zawsze jest obecny. W czasie badań tubylcy nie muszą i na ogół nie zrozumieją celu pobytu antropologa, choć oczywiście wytłumaczą to sobie na swój sposób.
Malinowski zalecał też postawę aktywnego łowcy, kogoś kto przebywa wśród krajowców o różnych porach dnia i nocy, stara się jak najwięcej zobaczyć, jest najlepiej jak tylko się da zorientowany w tym co i gdzie będzie się dziać (obrzędy, uroczystości, itp.)
Malinowski uważał, że konieczne jest notowanie swoich spostrzeżeń na bieżąco, najlepiej w trakcie rozmów z tubylcami. Jeśli to "nie wypada", tzn. jest sprzeczne z zasadami lokalnego savoir vivre'u, zrobić to należy tuż po skończonej rozmowie. Badacz nie może mieć nigdy zbyt dobrego wyobrażenia o swojej pamięci. Sugeruje prowadzenie dzienniczka etnograficznego do zapisywania codziennych, często z pozoru błahych obserwacji. Po jakimś czasie można z ich pomocą zebrać spory materiał badawczy lub po analizie odkryć coś czego nie zauważało się na pierwszy rzut oka.
Metoda została spisana przez Malinowskiego na Wyspach Kanaryjskich, jednak powstawała (notabene zgodnie ze swoimi regułami) na wyspach Trobriandzkich - do dzisiejszych czasów właściwie nie uległa zmianie.
Czasy "antropologii gabinetowej" bezpowrotnie już minęły. Obecnie by uzyskać doktorat z antropologii należy przeprowadzić wielomiesięczne badania w terenie. Metoda obserwacji uczestniczącej stanowi rewolucyjny krok w myśleniu antropologicznym, a także krok w uznaniu odmienności kulturowej przez świat zachodni.
Koncepcja kultury
Trzonem życia społecznego jest dla Malinowskiego kultura, rozumiana jako całokształt dziedzictwa społecznego: "urządzenia, dobra, procesy techniczne, idee, zwyczaje i wartości", a także mit, magia i religia. Kultura ma cztery właściwości:
stanowi całość,
jest wewnętrznie zintegrowana,
jej elementy pełnią swoiste funkcje,
stanowi instrumentalny aparat zaspokajania ludzkich potrzeb.
Antropologia powinna skupiać się na analizie funkcji: jej celem jest wyjaśnienie faktów antropologicznych poprzez rolę, jaką odgrywają w integralnym systemie kultury, a także w zaspokajaniu potrzeb członków społeczeństwa.
Ludzie są w swoich działaniach motywowani przez potrzeby dwojakiego rodzaju: pierwotne, związane z ich naturą biologiczną, oraz wtórne, związane z ich naturą społeczną, faktem współżycia z innymi ludźmi w społeczeństwie. Ludzkie potrzeby są zaspokajane przez instytucje, czyli zbiorowości ludzi powiązanych wspólnym zadaniem, wspólnymi regułami i dysponujących wspólnymi urządzeniami technicznymi. Każda instytucja składa się z: zasady naczelnej (założonych celów, centralnych wartości), personelu, norm (technicznych lub powinnościowych), urządzeń materialnych, działań podejmowanych przez personel i funkcji, jaką realnie pełni. Na potrzeby pierwotne odpowiada pierwotna organizacja instytucjonalna:
a) instytucje zaopatrzenia w żywność
b) pokrewieństwa, małżeństwa i reprodukcji
c) ochrony i obrony przed zagrożeniami.
Na potrzeby wtórne odpowiadają instytucje prawne, ekonomiczne, wychowawcze i polityczne. Sens każdej instytucji jest zrozumiały tylko w kontekście całego swoistego systemu, w którym występuje.
Zmiany kulturowe mają charakter egzogenny, wynikają z kontaktu, zderzenia lub konfliktu z kulturami odmiennymi, kultury pierwotne są np. pod przemożnym wpływem cywilizacji europejskiej. Zaburzenie harmonii i aequilibrum kultury ma charakter przejściowy, kultura bowiem ma tendencję do odzyskiwania równowagi spójności.
Opis pracy naukowej
Malinowski był propagatorem metody intensywnych badań terenowych, czołowym teoretykiem funkcjonalizmu. W historii etnologii zapisał się jako autor dzieł wzorowo analizujących poszczególne zagadnienia kultury ludzkiej na podstawie wyników badań terenowych. i wnikliwej znajomości faktów. Zgodnie z tradycją tej dyscypliny Malinowski pojmował antropologię jako naukę o kulturze. O odrębności antropologii społecznej zaczęły stanowić badania kultur społeczeństw tradycyjnych, w tym przede wszystkim społeczeństw pierwotnych. Jego badania terenowe stały się archetypem tej działalności dla pokoleń antropologów. Metoda obserwacji uczestniczącej stanowiła rewolucyjny krok w myśleniu antropologicznym, a także w uznaniu odmienności kulturowej przez świat zachodni. Malinowski sformułował etnologiczne pojęcie prawa twierdząc, że u podstaw zachowań prawnych leży tzw. zasada wzajemności.
W latach II wojny światowej pracował jako profesor na Uniwersytecie Yale w USA. Zawsze był zdania, że antropologia wymaga poczucia przynależności do całego świata, do całej ludzkości a wydarzenia wojenne głęboko go dotknęły i "rozbudziły w nim na nowo poczucie przynależności narodowej i pełnej solidarności z narodem polskim". Dla uczczenia jego pamięci od 1959 roku odbywają się doroczne wykłady w London School of Economics pod nazwą "Malinowski Memorial Lecture".
Cytat:"Zarówno współczesne wyrażenie angielskie nice day today, jak i melanezyjski zwrot skąd przybywasz? potrzebne są do przezwyciężenia dziwnego, nieprzyjemnego napięcia, jakie odczuwa człowiek w obliczu czyjegoś milczenia" (B. Malinowski).
8