JEAN JACQUES ROUSSEAU
- jedna z najbardziej znanych postaci francuskiego Oświecenia, syn genewskiego zegarmistrza.
- był przedstawicielem radykalnego skrzydła myśli oświeceniowej , głosząc konieczność otwartej walki z despotyzmem.
- postulował oparcie zasad ustrojowych na demokracji bezpośredniej , zabezpieczającej autentyczne rządy suwerena, jakim był naród.
- człowiek jest dobry, a przecież ludzie są źli, człowiek rodzi się w wolności i jej pragnie, żyje zaś w niewolii kajdanach, całą potęgą namiętności łaknie szczęścia , aby w rezultacie otrzymać w udziale cierpienie; afirmuje rozum, lecz zarazem powoduje się irracjonalnymi motywami i ślepymi pożądaniami.
Punktem wyjścia rozważan tego filozofa był stan natury…; w owym stanie człowiek istniał poza wszelkimi relacjami z innymi ludźmi, sam pozostawiony samemu sobie…- absolutna niezależność w życiu od wszelkich więzi i wolność od jakichkolwiek reguł. Jedyny motor postępowania stanowiła miłość do samego siebie- instynkt samozachowawczy , który nakazywał troszczyć się o własne potrzeby i korzystać ze świata rzeczy.
Stan natury, jako przedpaństwowy okres bytowania , Rousseau zakłada iż w stanie natury człowiek, dysponując wolnością naturalną, żył zdobywając pożywienie w zakresie służącym zaspokojeniu jego potrzeb.
Czas , w którym żył to czas spokoju , naturalnej harmonii żyjących w odizolowaniu jednostek, cieszących się naturalnym szczęściem kontaktu z przyrodą.
- obce były ówczesnemu człowiekowi depresje i załamania, a wolność i równość stają się ponadpaństwowymi i ponadczasowymi naturalnymi prawami człowieka.
Okoliczności skłaniające człowieka do łączenia się w grupy była konieczność przeciwstawienia się klęskom żywiołowym , takim jak powodzie pożary lasów czy trzęsienia ziemii. Pierwszym stadium życia społecznego okazuje się rodzina, stwarzająca warunki , które są prapoczątkiem cech rozwiniętych później przez społeczeństwo. Poczucie władzy, zazdrości , egoizmu czy wygody własnej kosztem innych zrodziło się w warunkach życia rodzinnego chociaż Rousseau ocenia to stadium jako okres najwyższej szczęśliwości. Okrycie ludów Ameryki odpowiadało własnie etapowi narodzin społeczeństwa. Poprzez warunki rodzinne ludzie zaczęli nakładac na siebie jarzmo życia społecznego. Uczucia te ulegały pogłębieniu w rezultacie wielu wynalazków, jak przystosowanie ognia, rozwinięcie myślistwa, rybołówstwa etc.
Powstanie państwa, związane było z rozwojem wytwórczości , szczególnie rolnictwa i metalurgii. Z chwilą , gdy człowiek zauważył , iż wygodniej jest posiadać większą ilość dóbr materialnych, poczał dążyć do rozszerzenia swego majątku. Na tej podstawie uformowało się poczucie prawa własności, stając się przyczyną nierówności i podziału społeczeństwa na bogatych i biednych.
Podkreślić należy, iż zasługa Jana Jakuba jest wskazanie ,iż;
po pierwsz , rozwój wytwórczości dóbr materialnych stał się przyczyną przekształceń organizacji życia społecznego.
Po wtóre, naświetlenia roli kształtującego się prawa własności w formowaniu się grup społecznych i wywiązującej się na tym tle konkurencji między jednostkami.
Społeczeństwo, pragnąc wyjść z powstałego chaosu , zgodziło się na zawiązanie zrębów władzy politycznej , przystępując do paktu zrzeszenia. Ustanowiony system okazał się za słaby, by powstrzymać gwałty i rozpasane namiętności ludzkie;
Umowa społeczna, była w gruncie rzeczy hipotetycznym założeniem tłumaczącym powstanie państwa i prawa. Jej sens sprowadzał się do dobrowolności, gdzie suwerennie działające jednostki zgodziły się na przekształcenie swej naturalnej wolności w wolność społeczną. Zatem podstawowym jej celem było zachowanie i rozwinięcie naturalnych praw człowieka , którymi są wolność i równość.
Rousseau krytykuje wcześniejsze umowy społeczne szczególnie Grocjusza i Hobbesa, które zakładają jakoby lud poprzez tą umowę zrzekł się swych uprawnien na rzecz jednostki lub jakiegoś ciała politycznego. W przekonaniu Jana Jakuba zatracony by tu został cel umowy jako gwarancji w powstałym państwie suwerenności jednostki oraz aktu mającego uspołecznić i rozwinąć jej naturalną wolność.
Jan Jakub mówi , o znalezieniu formy stowarzyszenia , która broniłaby i chroniła całą wspólną siłą osobę i dobra każdego jej członka, dzięki czemu każdy łącząc się ze wszystkimi , słuchałby jednak tylko siebie i pozostawał wolny jak przedtem.
Zasadą umowy jest równość wszytkich oddających swą moc na rzecz zbiorowości , za co w zamian każdy otrzymuje wielokrotność takich aktów poprzez moc zbiorowości. Przy całkowitej równości , jednostka przystępując do umowy społecznej traci swą naturalną wolność, by zyskać wolność społeczną , gdzie bezpieczeństwo i równość zagwarantowane są równością wszystkich.
Akt umowy społecznej , stanowiąc moment przejścia ze stanu natury do organizacji państwowej , jest o tyle trwały , iż raz osiągnięty nie wymaga powtórzenia ani korekty, a treść kontraktu staje się wyznacznikiem celów aktualnie postulowanej reorganizacji.
Wola powszechna jest zasadą organizacji ciała politycznego w sensie dojrzałości obywatela do stawiania interesu zbiorowości ponad swym własnym partykularyzmem.
Jednostka zmierzając do własnego szczęścia czyni to poprzez dążenie do szczęścia ogółu, a swoistą syntezą tych związków jest właśnie wola powszechna.
Suwerenność ludu oparto na suwerenności jednostki. Tylko wolni obywatele zdolni są do ustanowienia prawodawstwa zgodnego z wolą powszechną .Lud -suweren tworzyc możee prawa gwarantujące wolność , a więc suwerenność, i tylko on zdolny jest im podporządkować się.
Drogą umowy społecznej naturalna wolność staje się wolnością polityczną zagwarantowaną ustawami, cały problem określić mozną jako legalizację wolności.