Jean Jacques ROUSSEAU / Zasady umowy społecznej
Fragmenty
Co sprawia, że państwo jest jedno? Zjednoczenie jego członków. A z czego powstaje zjednoczenie jego członków? Z zobowiązania, które ich łączy. Z tym się wszyscy zgadzają. Jakaż jest jednak zasada tego zobowiązania? Oto kwestia, co do której panują wśród autorów rozbieżności. Według jednych jest nią siła; według innych ? władza ojcowska; według innych jeszcze ? wola Boża. Każdy formułuje swoją zasadę i zwalcza zasadę sformułowaną przez innych; i ja też nie uczyniłem inaczej; idąc w ślady najlepszych spośród tych, którzy zagadnienia te roztrząsali, uznałem za zasadę ciała politycznego umowę jego członków, odrzucając inne zasady. Oprócz tego, że zasada ta jest prawdziwa, przewyższa ona wszystkie inne trwałością; bo cóż może być pewniejszą podstawą zobowiązania między ludźmi jak wolna decyzja podejmujących zobowiązanie? Można się spierać co do wszelkiej innej zasady, ale ta jest bezsporna. (...)
Powiadam, że zobowiązanie to jest szczególnego rodzaju, ponieważ będąc zobowiązaniem absolutnym, bezwarunkowym, bez zastrzeżeń, nie może jednak być niesprawiedliwe ani też nie może stwarzać możliwości nadużyć; niemożliwe jest bowiem, aby organizm chciał sam sobie szkodzić, dopóki jako całość zmierza tylko do dobra wszystkich.
Jest ono szczególnego rodzaju również dlatego, że wiąże umawiających się, nie podporządkowując ich nikomu, i że ustanawiając dla nich jako zasadę tylko ich wolę, pozostawia ich równie wolnymi jak przed zaciągnięciem zobowiązania. Wola wszystkich jest zatem nakazem najwyższym, zasadą najwyższą i tę zasadę, jako powszechną i uosobioną, nazywam suwerenem. (...)
Ale jak działa ten byt abstrakcyjny i kolektywny? Działa za pośrednictwem praw i nie może działać inaczej.
A cóż to jest prawo? Jest to publiczne i uroczyste wyrażenie woli powszechnej w sprawie dotyczącej ogółu.
Powiadam ?w sprawie dotyczącej ogółu", albowiem prawo utraciłoby swą moc i przestałoby być ważne, gdyby jego przedmiot nie dotyczył wszystkich. (...)
Władza prawodawcza, która jest suwerenem, potrzebuje więc innej władzy, która wykonuje prawo, to jest ? sprowadza je do aktów jednostkowych. Ta druga władza powinna być ustanowiona w taki sposób, żeby wykonywała prawo stale i żeby wykonywała zawsze tylko prawo. Stąd się bierze instytucja rządu.
Cóż to jest rząd? Jest to ciało pośredniczące, ustanawiane między podwładnymi a suwerenem dla ich komunikowania się, któremu powierzono wykonywanie prawa i utrzymywanie wolności zarówno obywatelskiej, jak i politycznej.