PROJEKTOWANIE I ORGANIZACJA STRUKTURY PRZESTRZENNEJ PRODUCKJI I USŁUG
Praca zaliczeniowa:
Struktura produkcyjna i podstawy jej tworzenia
Określenie struktury produkcyjnej.
System produkcyjny można interpretować jako statyczne i dynamiczne kombinacje zasobów transformujących zasilenia wejściowe i wyjścia, które mogą występować w postaci materialnej. Główną funkcją tego systemu jest realizacja przemysłowego procesu produkcji.
W procesie projektowania organizacji przedsiębiorstw przemysłowych konieczne staje się opracowanie projektów organizacji tych podsystemów a wśród nich projektu organizacji systemów. Nie ulega wątpliwości, że projektowanie struktury produkcyjnej zajmuje w nim czołowe miejsce, zarówno przy projektowaniu nowych, jak i przy modernizacji istniejących obiektów.
Struktura produkcyjna to układ komórek produkcyjnych oraz zbiór związków kooperacyjnych zachodzących między nimi, właściwy dla danego systemu produkcyjnego jako całości. Powstaje ona najczęściej poprzez grupowanie stanowisk roboczych w komórki produkcyjne pierwszego stopnia, które z kolei łączą się w komórki produkcyjne drugiego stopnia itp., aż do komórki n – tego stopnia, odpowiadającej danej jednostce wytwórczej. Formy organizacji produkcji - formy wiązania stanowisk roboczych, stanowią strukturę produkcyjną jednostek produkcyjnych I stopnia złożoności, prowadzą do spójności wewnętrznej jednostek produkcyjnych (gniazdo, linia).
Wybór określonej formy produkcji podejmuje się na podstawie analizy następujących wskaźników:
podobieństwo konstrukcyjno – technologiczne, które stanowi kryterium i miarę warunków organizowania jednostek produkcyjnych, początkowo dobierane są przedmioty o podobnych kształtach, wymiarach itp.;
podobieństwo organizacyjno – technologiczne, które jest wykorzystywane dla normatywnego określenia przedziałów właściwych dla poszczególnych form organizacji produkcji;
stabilizacja produkcji – bo liczba różnych operacji przypadających do wykonania na jednym stanowisku, warunkuje możliwość specjalizowania stanowiska oraz stanowi miarę warunków organizowania jednostek produkcyjnych.
Miejsce projektowania struktury w procesie projektowania organizacji przedsiębiorstw.
W projektowaniu struktury produkcyjnej można wyróżnić następujące główne etapy:
czynności przygotowawcze obejmujące analizę warunków produkcyjnych i organizacyjnych oraz istniejącej struktury, weryfikację podziału stanowisk na grupy zastępowalne, weryfikację procesów technologicznych, badanie możliwości pogłębienia specjalizacji przedmiotowej, określenie danych wejściowych;
wydzielanie jednostek produkcyjnych I stopnia złożoności rozumianych jako elementarne zgrupowanie stanowisk roboczych;
projekty techniczne wydzielonych jednostek produkcyjnych, w tym obliczenie parametrów charakteryzujących jednostkę, określenie formy organizacji produkcji, obliczenia szczegółowe jednostek produkcyjnych, opracowanie harmonogramów wzorcowych, rozstawienie stanowisk roboczych;
wnioski i zalecenia wdrożeniowe.
Zakresem projektowania objęte są zazwyczaj duże, różnorodne zbiory pozycji
asortymentowych opisane technologią. Analiza takich zbiorów jest niezbędna zarówno w przypadku modernizacji struktury istniejących zakładów jak i przy tworzeniu struktury zakładów nowo powstających. Powoduje to, że w niektórych etapach projektowania projektant zmuszony jest do wykonywania pracochłonnych i żmudnych a jednocześnie stosunkowo prostych obliczeń. Dotyczy to przede wszystkim etapów:
wydzielania grup asortymentowych przypisanych do jednostek produkcyjnych;
projektowania technicznego najbardziej odpowiednich form organizacji dla danej jednostki produkcyjnej;
rozmieszczenia stanowisk roboczych.
Dla usprawnienia obliczeń, a przede wszystkim osiągnięcia rozwiązań optymalnych (lub suboptymalnych) korzystne jest komputerowe wspomaganie w tych obszarach. Przedstawiany program dotyczy komputerowego wspomagania etapu wydzielania jednostek produkcyjnych i jest oparty na założeniach metodycznych. Istotne jest przeprowadzenie analizy istniejących warunków produkcyjnych i organizacyjnych modernizowanego systemu produkcyjnego. Warunki te przesądzają bezpośrednio o strukturze produkcyjnej poprzez zbiory stanowisk roboczych, ich wyposażenie i sposób łączenia w jednostki produkcyjne pierwszego stopnia złożoności mające postać gniazd, linii lub brygad.
WPiO - Warunki produkcyjne i organizacyjne.
Po ustaleniu celu, obszaru i horyzontu projektowego wspomagając się koncepcją metodyczną, projektant powinien w pierwszej kolejności zapoznać się z warunkami produkcyjnymi i organizacyjnymi, których identyfikacja jest niezbędna przed przystąpieniem do projektowania organizacji systemu.
Na warunki produkcyjne składają się:
Asortyment wyrobów finalnych, stanowiący specjalizację zakładu. Analiza asortymentu powinna dotyczyć zarówno jego cech ilościowych, jak i relacji technicznych pomiędzy elementami zbioru;
Technologia produkcji. Należy dokonać identyfikacji rodzaju technologii niezbędnych do wykonania procesów produkcyjnych przewidywanych w przedsiębiorstwie, aż do marszrut technologicznych wytwarzania detali i montaży;
Uzbrojenie procesów produkcyjnych i jego struktura. Konieczna jest w tym przypadku analiza potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa w zakresie zainstalowanych maszyn i urządzeń jak również posiadanych powierzchni produkcyjnych i budynków. Ważna jest również analiza zatrudnienia w zakładzie, jego struktura ilościowa i jakościowa.
Warunki organizacyjne tworzą z otoczeniem relacje, z których najistotniejsze są:
relacje zasileniowe w zakresie zaopatrzenia w surowce i materiały powiązań kooperacyjnych w wytwarzaniu wyrobów jak również zasilania w specjalistyczną kadrę;
relacje organizacyjno-prawne w zakresie podległości organowi założycielskiemu, powiązań w ramach spółek, grup kapitałowych itp.;
relacje naukowo-badawcze.
Podstawy tworzenia i podziału jednostek produkcyjnych.
Jednostka organizacyjna to większy zbiór komórek organizacyjnych, który tworzą kierownik wyższego szczebla oraz podległe mu komórki organizacyjne. Jednostka organizacyjna jest terminem ogólnym odnoszącym się do wszelkich całości składających się z ludzi oraz wyposażenia (np. środków technicznych, materiałowych, zasobów pieniężnych). Całości te określane są przez celowe zachowanie się oraz przez techniczny podział pracy, który przyporządkowuje funkcje poszczególnym elementom tworzącym daną całość. Pojęcie jednostki organizacyjnej stosuje się do zarządzania, jak i do wykonawstwa. Najmniejszą jednostką zdolną do samodzielnego działania jest stanowisko robocze natomiast elementarnym procesem wyznaczonym dla środowiska jest operacja. Stanowiska robocze współpracują ze sobą w procesie produkcyjnym w ramach złożonych jednostek organizacyjnych. Zasady czy też prawidłowości tworzenia jednostek organizacyjnych dotyczą również jednostek produkcyjnych a także, w szczególnym przypadku, dzielenia istniejących jednostek na jednostki mniejsze.
O wydzieleniu lub tworzeniu jednostki organizacyjnej decydują dwie działające równolegle jednostki produkcyjne: wyraźnie wydzielająca się specjalność robót lub rozmiar robót w danej specjalności.
Pierwszy czynnik dotyczy podobieństwa technologicznego robót i produkowanych przedmiotów. Celem jest zwężenie ich różnorodności. Należy tak wyselekcjonować przedmioty i operacje aby zbliżyć się do pracy ciągłej o małym stopniu zróżnicowania w celu uzyskania wysokiego stopnia specjalizacji maszyn i urządzeń.
Drugi czynnik to rozmiar robót mierzony zazwyczaj ich pracochłonnością i powtarzalnością. Rozmiar pracy musi być na tyle duży aby na poszczególnych stanowiskach roboczych i w jednostkach produkcyjnych występowało pełne zatrudnienie. Często z powodu braku zatrudnienia musimy godzić się na większą różnorodność, kojarząc w jednostce organizacyjnej wykonanie operacji i przedmiotów o mniejszym podobieństwie.
Działanie powyższego prawa podziału i tworzenia jednostek organizayjnych dotyczy budowy zarówno nowych jednostek organizacyjnych jak i dzielenia istniejących jednostek na mniejsze, odpowiednio specjalizowane.
Specjalizacja jednostek produkcyjnych.
Jednostka produkcyjna w przypadku dużego rozmiaru i zakresu prac może uzyskać własny układ sterowania, łącznie z wyodrębnionym kierownictwem i w ten sposób stanowić jednostkę produkcyjno-administracyjną w zakładzie. Każda jednostka produkcyjna uzyskuje określone formy organizacyjne zwane formami organizacji produkcji które zawierają dużą część powiązań między współpracującymi stanowiskami roboczymi. W układzie sterowania następuje w pewnym etapie rozwoju podział pracy i wydzielenie się jednostek organizacyjnych zajmujących się wyłącznie sterowaniem. Jednostki te nazywamy jednostkami administracyjnymi.
Specjalizacja jednostek organizacyjnych przybiera dwojaki charakter: przedmiotowy i technologiczny.
Specjalizacja przedmiotowa
W strukturze produkcyjnej specjalizacja przedmiotowa w procesach produkcyjnych wyraża dążenie do zamknięcia w jednostce całości procesu produkcyjnego wyrobu (złożonego i prostego). Kryterium łączenia stanowisk w jednostkach specjalizowanych przedmiotowo jest ich współpraca przy wykonywaniu określonego wyrobu. W ten sposób powstają takie jednostki jak np. gniazdo wałów, linia tulejek, gniazdo kół zębatych. Tak zwana czysta specjalizacja przedmiotowa polega na zamknięciu w jednej jednostce całości procesu obróbki przedmiotu.
Specjalizacja przedmiotowa prowadzi do pracy efektywnej przez zmianę warunków organizowania produkcji. Powoduje ona :
zawężenie różnorodności wykonywanych robót, dzięki czemu zwiększa się wydajność pracy na stanowiskach;
przybliżenie do warunków pracy ciągłej;
wyposażenie w maszyny i urządzenia jednocalowe, przeznaczone do wykonywania tylko jednej operacji;
skrócenie cyklu produkcyjnego przez celowe rozłożenie operacji na poszczególne stanowiska;
zmniejszenie liczby stanowisk i pracowników odpowiedzialnych za wykonanie operacji i wyrobów;
możliwość określenia w każdej chwili stanu zaawansowania obróbki przedmiotów;
racjonalną gospodarkę narzędziową przez przydzielenie do jednostki produkcyjnej odpowiedniego oprzyrządowania, specjalizowanych ustawiaczy, określonej liczby przyrządów;
wzajemną współpracę i przestrzeganie jakości i terminów prac w jednostce.
Specjalizacja technologiczna
Kryterium łączenia stanowisk w jednostkach specjalizowanych technologicznie stanowi podobieństwo technologii stosowanej na danych stanowiskach. Powstają w ten sposób takie jednostki jak: gniazdo tokarek, linia szlifierek, gniazdo frezarek. Czysta specjalizacja technologiczna jest wynikiem połączenia stanowisk jednego rodzaju i tej samej wielkości.
W jednostkach tych w odróżnieniu od jednostek specjalizowanych, występuje:
rozproszona odpowiedzialność za jakość i liczbę wykonywanych przedmiotów oraz terminowość ich wykonania;
większy zakres zabiegów kontrolnych i ewidencyjnych;
trudność w opanowaniu całości procesu produkcyjnego;
przekazanie sterowania całością procesu jednostce nadrzędnej;
nieproporcjonalna komplikacja systemu informacyjnego.
Porównując te dwa rodzaje specjalizacji ze względu na koszty transportu, to jest on niższy w jednostkach przedmiotowych. W jednostkach technologicznych jest wyższy, gdyż charakteryzują się one długimi i trudnymi do zorganizowania drogami transportowymi. Koszty magazynowania i zamrożenia robót w toku są znacznie niższe w jednostkach przedmiotowych. Koszty te w jednostkach technologicznych są wyższe, gdyż transport w nich nie przebiega rytmicznie co powoduje że części muszą być przez długi czas składowane przy stanowisku.
Bibliografia
J. Mazurczak „Projektowanie struktur systemów produkcyjnych”, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2002
R. Kozłowski, B. Liwowski „Podstawowe zagadnienia zarządzania produkcją”, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2012
www.wikipedia.pl z dnia 3.03.2014 r.;
www.wiem.onet..pl z dnia 3.03.2014 r.