UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Zadaniem prokuratury jest "strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw". Działanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach karnych to zatem tylko jeden z wielu aspektów pracy prokuratora. Status prawny prokuratora dotyka jeszcze jednej ważniejszej kwestii związanej z wzajemną relacją postępowania administracyjnego do postępowania cywilnego oraz postępowania karnego. Należy zawsze pamiętać, iż powyższe postępowania są autonomiczne w stosunku do siebie, nie krzyżują się, nie przenikają, są od siebie niezależne. Dlatego w płaszczyźnie administracyjnej organ administracyjny traktuje prokuratora w pierwszej kolejności jako podmiot na prawach strony. Oczywiście nigdy nie lekceważy płaszczyzny karnej, karno-skrabowej, w której prokurator pełni odmienną rolę tj. organu wymiaru sprawiedliwości. W dziale IV kodeksu postępowania administracyjnego zatytułowanym “Udział prokuratora” w art. 182-189 przedstawiono prokuratora w nowej roli tj. podmiotu na prawach strony. W kodeksie postępowania administracyjnego na plan dalszy niejako schodzi funkcja prokuratora jako organu wymiaru sprawiedliwości.

Art. 42. Ustawy o prokuraturze mówi, "Prokurator bierze udział w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, co określają odrębne ustawy." Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym i cywilnym jest emanacją jego ustawowej roli "strażnika praworządności". Chodzi tu zarówno o sferę stosowania prawa (decyzje administracyjne) jak i jego stanowienia (np. uchwały gminy).

W postępowaniu administracyjnym udział prokuratora uregulowany został w przepisach działu IV KPA. Zgodnie z tymi przepisami prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Prokurator jest także, uprawniony do udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem ( art. 182 i 183 KPA). Prokuratorowi w toku postępowania administracyjnego, przysługują prawa strony (art. 188 KPA)6. Ma on możliwość składania wniosków w trakcie postępowania, jak również zaskarżania decyzji administracyjnej kończącej postępowanie, toczącej się z jego udziałem. Prokuratorowi służy także, prawo wniesieni skargi do WSA, skargi kasacyjnej do NSA, zażalenia, oraz skargi o wznowienie postępowania, o ile wymaga tego ochrona praworządności lub praw człowieka i obywatela. Czynności, z zakresu prawa administracyjnego, w tych sprawach prokurator podejmuje jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, w szczególności gdy naruszenie prawa, lub bezczynność organu narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej , a nadto wówczas, gdy strona nie jest w stanie chronić, swych praw. Prokurator bierze udział w posiedzeniach NSA. Następuje to wówczas gdy brał on udział w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, wniósł skargę kasacyjną, albo uznał swój udział za potrzebny.Przesłanka strzeżenia praworządności zgodnie z zapisem ustawy o prokuraturze i cytowanej ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jest warunkującą zainicjowanie lub przystąpienie przez prokuratora do toczącego się przed sądami administracyjnymi postępowania.

Inną formą podejmowania przez prokuraturę środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu administracyjnym jest możliwość składania przez Prokuratora Generalnego wniosków do Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie podjęcia uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz podjęcia uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo administracyjnej ( art. 26 4 § 1 i 2 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.)

Omawiając szczegółowo przepisy kpa dotyczące udziału prokuratora w postępowaniu administracyjnym należy pamiętać o art. 182 w myśl którego prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Z treści przepisu art. 182 k.p.a. wynika, że skierowany przez Prokuratora do organu wniosek o usunięcie stanu niezgodnego z prawem jest wiążący dla organu. Złożenie przedmiotowego wniosku do organu skutkuje wszczęciem postępowania administracyjnego zgodnie z regułą wyrażoną w art. 61 § 3 k.p.a. w dacie otrzymania przez organ wniosku Prokuratora o wszczęcie postępowania. Aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem, a organ administracji publicznej zawiadamia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny. Prokuratorowi, który nie brał udziału w postępowaniu pierwszo-instancyjnym, również przysługuje prawo wniesienia odwołania od decyzji w terminie przewidzianym dla strony . Tym samym, w konsekwencji prokurator, który nie brał udziału w postępowaniu, może na podstawie art. 183 § 1 i art. 188 w związku z art. 129 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego wnieść odwołanie od decyzji nieostatecznej organu pierwszej instancji .

Formą kontroli administracji publicznej przez prokuratora jest również możliwość występowania przez Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego naczelnego lub centralnego organu administracji z Konstytucją, ustawą oraz ratyfikowaną umową międzynarodową. Przed wystąpieniem do Trybunału Konstytucyjnego Prokurator Generalny występuje do organu, który wydał kwestionowany akt o jego zmianę lub uchylenie. Działania wyżej wymienione podejmuje z własnej inicjatywy lub na wniosek obywateli, organów instytucji oraz organizacji społecznych. Prokurator Generalny jest także uczestnikiem postępowania o stwierdzenie zgodności ustawy bądź aktu normatywnego naczelnego lub centralnego organu administracji z Konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową .Udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy w posiedzeniu całego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego lub w posiedzeniu Izby jak i posiedzeniu składu siedmiu sędziów jest obowiązkowy.

Omawiane zagadnienie dotyczące prokuratora jako podmiotu na prawach strony w postępowaniu administracyjnym jest wygodnym pomostem umożliwiającym współdziałanie prokuratury z organami administracji publicznej w dwóch równorzędnych postępowaniach, administracyjnym i karnym. Instytucja prokuratora - podmiotu na prawach strony daje szerokie możliwości realizacji wielu statutowych zadań, zgodnie z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawa, zarówno dla prokuratorów jak i organów administracji publicznej.

Bibliografia:

1) Ustawa o prokuraturze

2) Ustawa - kodeks postępowania administracyjnego

3) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

4) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi