Marek

Kontrola jako czynnik kierowania procesem treningowym

1. Czym jest kontrola? - Procesem zbierania informacji.

2. Skąd płyną zadania w procesie kontroli?

1. Model mistrzostwa sportowego.

2. Obserwacje walki sportowej własnych zawodników.

3. Co podlega kontroli? - Przebieg walki, cechy zawodników, praca treningowa.

4. Jak prowadzić kontrolę? - Testy, sprawdziany, badania zgodnie z wymogami dyscypliny oraz standardami samej procedury.

5. Kiedy prowadzić działania kontrolne?

1. zgodnie z określoną strukturą treningu,

2. uwzględniając zjawiska adaptacji i superkompensacji,

3. kierując się procesami zmęczenia, czasem i tempem odnowy.

6. Jaki jest cel kontroli? - Zbieranie informacji o tym:

1. Do czego dążysz?

2. Co robisz?

3. Jakie są tego efekty?

4. Co dalej?

Kontrola procesu treningowego

Kontrola treningu - ujęta w określony system działań polega na zbieraniu informacji o:

Treningu --- Zawodach --- Odnowie.

* System kontroli treningu obejmuje:

- kontrolę efektów potreningowych,

- kontrolę pracy treningowej.

* Służy on:

- zbieraniu informacji o: - zawodniku,

- walce sportowej,

- treningu,

- ocenie i analizie zebranych informacji.

* Proces kontroli w rocznym cyklu szkolenia przebiega w trzech poziomach:

- kontroli okresowej,

- kontroli operacyjnej,

- kontroli bieżącej.

* Założeniem kontroli jest uzyskanie odpowiedzi na trzy podstawowe pytania:

- Co kontrolować?

- Jak kontrolować?

- Kiedy kontrolować?

zgodnie z jej standardowymi wymogami: trafności, rzetelności, obiektywności.

Odpowiedzi na te pytania pozwolą na właściwe umiejscowienie kontroli w planowaniu szkolenia oraz precyzyjne kierowanie procesem treningowym.

Struktura modelu mistrzostwa sportowego

MODEL MISTRZOSTWA SPORTOWEGO

MODEL WALKI

MODEL ZAWODNIKA

Charakterystyka gry: ilościowa - czas, liczba, jakościowa - skuteczność, - przemiany wysiłkowe

Cechy zawodników: budowa somatyczna, sprawność fizyczna, wydolność.

MODEL TRENINGU

Etapy szkolenia, Makrocykl, MZC,MKC BPS.

Metody, formy treningu Kontrola efektów

Obciążenia treningowe: treści, objętość i intensywność pracy

Kontrola treningu

Rodzaje	Przedmiot	Poziom Struktury
Medyczna	stan zdrowia i rozwój biologiczny badania lekarskie testy antropologiczne	Bieżąca (ćwiczenie, jednostka treningowa) Efekt bezpośredni Stan bieżący Operacyjna (mikrocykl, mezocykl) Efekt przedłużony Stan operacyjny Okresowa (podokres, okres) Efekt sumaryczny Stan trwały
Fizjologiczna	funkcje organizmu np.: układ krążenia, układ oddechowy testy fizjologiczne badania diagnostyczne
Biochemiczna	parametry biochemiczne skład krwi, moczu
Biomechaniczna	parametry biomechaniczne moc, praca struktura ruchu
Psychologiczna	cechy psychiczne osobowość stan emocjonalny
Trenerska	sprawność fizyczna, umiejętności techniczne, taktyczne wynik sportowy obciążenia treningowe rozwój kariery

Kontrola zapewnia stały dopływ niezbędnych informacji o skutkach prowadzonej działalności i zmianach adaptacyjnych organizmu pod wpływem stosowanych obciążeń.

Kontrola procesu treningowego przebiega dwojako: poprzez kontrolę wykonania - obciążenia treningowe i kontrolę efektów po treningowych. Kontrola treningu daje indywidualne, najbardziej efektywne narzędzia do kierowania rozwojem zawodnika. Ocena taka jest możliwa wówczas, gdy posiadamy sformułowane cele operacyjne i opracowany plan, którego realizacja jest udokumentowana oraz kiedy dokładnie można określić efekty po treningowe tzn. zmiany stanu wytrenowania i wyniki sportowe.

W ocenie każdej konkretnej sytuacji szkoleniowej powinien znaleźć się zestaw pomiarów dla poszczególnych efektów po treningowych. Złożoność takiej oceny wynika z konieczności uwzględnienia przydatności wyników płynących z kontroli poszczególnych składowych warunkujących stan wytrenowania.

Można wyodrębnić kilka stanów po treningowych:

• bieżące (ulegają zmianom w wyniku serii ćwiczeń lub danej jednostki treningowej),

• operacyjne (zmieniają się w toku krótkich cykli lub jednostek treningowych),

• trwałe (utrzymują się przez dłuższy czas, w tym stan formy sportowej).

Każdemu z powyższych stanów odpowiada konkretny efekt po treningowy. Stanom bieżącym odpowiada bezpośredni efekt po treningowy, obejmujący zmiany jakie zachodzą podczas wysiłku we wstępnej fazie wypoczynku. Stanom operacyjnym odpowiada przedłużony efekt po treningowy, natomiast stanom trwałym - kumulatywny efekt po treningowy.

Na pojęcie kontroli wykonania składa się wszystko to, co tworzy szeroko rozumiane obciążenie treningowe.

Obciążenie treningowe można zdefiniować jako sumę bodźców kształtujących funkcje organizmu i umiejętności zawodnika realizowanych w określonym czasie lub też jako wartość pracy wykonywanej w wybranym przedziale czasu (ćwiczenie, jednostka treningowa, cykl). Składowymi obciążenia są: objętość i intensywność wysiłku.

Objętość to ilościowy składnik pracy mierzony czasem, odległością, masą lub liczbą powtórzeń.

Intensywność jest jakościową składową pracy wynikającą z szybkości wykonywania ćwiczenia, liczby powtórzeń w jednostce czasu ale także reakcjami organizmu po wykonanej pracy (HR, LA, VO_2max ).

Rejestracja obciążeń treningowych ma na celu zgromadzenie informacji o trzech najważniejszych cechach zrealizowanej pracy:

1. rodzaju (charakterystyka ćwiczeń np. wszechstronne, ukierunkowane, specjalne),

2. intensywności (ocena na podstawie wskaźników fizjologicznych i metodycznych),

3. objętości (czysty czas pracy w poszczególnych rodzajach wysiłku czy intensywności, ale również: km, kg, powtórzenia).

Zapis obciążeń dokonywany jest po zakończeniu wybranego cyklu szkoleniowego: MKC, MZC, podokresu, okresu, lub: tygodnia, miesiąca, ale także zgrupowania.

Prawidłowej analizy obciążeń można dokonać prowadząc bieżący zapis pracy treningowej wykorzystując odpowiedni program komputerowy.

Stosowanie zapisu liczbowego wszystkich danych ułatwia późniejsze opracowanie zebranego materiału.

SYSTEM KONTROLI

W ROCZNYM CYKLU TRENIGOWYM

STANY- EFEKTY	KONTROLA	CO SIĘ MIERZY ?	KOREKTY
BIEŻĄCE-BEZPOŚREDNIE	BIEŻĄCA	1. STOPIEŃ ZMĘCZENIA. 2. SPOSÓB WYKONANIA. 3. CHARAKTERYSTYKA ODPOCZYNKU.	NA POZIOMIE ĆWICZENIA I JEDNOSTKI TRENINGOWEJ. POLEGAJĄ NA ZMNIEJSZANIU (ZWIĘKSZANIU) PARAMETRÓW OBCIĄŻENIA (CZAS TRWANIA, LICZBA POWTÓRZEŃ, INTENSYWNOŚĆ, ITP.) I ZMIANIE ICH CHARAKTERU
OPERACYJNE-PRZEDŁUŻONE	OPERACYJNA	1. KIERUNEK I TEMPO ZMIAN ADAPTACYJNYCH, ZWIĄZANYCH ZE ZJAWISKIEM SUPERKOMPENSACJI. 2. ZMIANY STANU ZMĘCZENIA ORGANIZMU. 3. POZIOM CECH MOTORYCZNYCH I TECHNIKI OCENIANYCH ANALITYCZNIE.	NA POZIOMIE MKC I MZC. PRZEBUDOWA CYKLI, ICH PROPORCJI, RODZAJU I CHARAKTRU. WPROWADZENIE ŚRODKÓW REGENERUJĄCYCH, WYŁĄCZENIE ZAWODNIKA Z TRENINGU, ZWIĘKSZENIE OBJĘTOŚCI LUB INTENSYWNOŚCI PRACY, ZMIANY W KALENDARZU STARTÓW.
TRWAŁE-KUMULATYWNE	OKRESOWA	1. WYNIK SPORTOWY. 2. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA SPECJALNA - KOMPLEKSOWO. 3. POZIOM MOŻLIWOŚCI WYSIŁKOWYCH (PRÓBY CZYNNOŚCIOWE).	NA POZIOMIE PODOKRESU LUB OKRESU PRZYSZŁEGO CYKLU TRENINGOWEGO, ZMIANY W WARTOŚCIACH „MODELOWYCH”, NOWE PROGRAMY I PLANY TRENINGOWE.

Rodzaje kontroli

Kontrola bieżąca - oceny dokonuje się na podstawie analizy danych pomiarowych i odniesieniu ich do wskaźników charakteryzujących dotychczasowe reakcje na dane ćwiczenia. Mając takie dane możemy korygować rodzaj, intensywność, objętość i jakość ćwiczeń realizowanych w jednostce treningowej.

Kontrola operacyjna - umożliwia analizę wskaźników charakteryzujących reaktywność organizmu w stosunku do planowanej krzywej obciążeń w mikrocyklu i mezocyklu. Daje nam to możliwość modyfikacji struktury i wielkości obciążeń w ramach obu cykli.

Kontrola okresowa - oceny dokonuje się po kolejnych okresach, stosownie do przyjętych celów treningowych i planowanych zadań szkoleniowych. Umożliwia to korektę długofalowego programu szkolenia.

W rocznym cyklu treningowym, kontrola winna uwzględniać:

1. wielkość i strukturę obciążeń w całym makrocyklu jak i w kolejnych jego fazach - okresach, podokresach, mezocyklach,

2. zmiany poziomu wytrenowania w kolejnych fazach makrocyklu poprzez wyniki testów i prób,

3. przebieg walki sportowej oraz wartość uzyskanych wyników sportowych.

Informacje te dają możliwość dokonania analizy przyczynowo-skutkowej osiągania mistrzostwa sportowego w relacji:

1. w trakcie realizacji szkolenia:

obciążenie treningowe → stan wytrenowania → walka i wynik sportowy

2. w planowaniu kolejnego cyklu:

wynik, walka sportowa → stan wytrenowania → obciążenie treningowe

Kontrola jako funkcja kierowania treningiem

Kontrola pełni ważną funkcję informacyjną, konieczną do kierowania całym procesem treningu. W jej zakresie leży nie tylko sam trening, ale także jego skutki funkcjonalne. Jako główny cel kontroli należy przyjąć uzyskanie tych informacji, które umożliwią kierowanie procesem treningowym ku jego optymalizacji w konkretnych warunkach działalności sportowej.

Złożone ujęcie kilku równoległych informacji uzyskiwanych za pomocą różnych technik składa się na tzw. kontrolę kompleksową. Daje ona obiektywny obraz o stanie zawodników, ale jest skomplikowana pod względem organizacyjnym. Należy tu wziąć pod uwagę m.in. różnorodność używanych wskaźników, zgodność w czasie, wiek i kwalifikacje zawodników.

Kontrola powinna spełniać trzy podstawowe wymagania:

• odpowiadać możliwościom danego wieku i klasy sportowej zawodników,

• uwzględniać specyfikę danej dyscypliny lub konkurencji, gdyż najbardziej trafne są wskaźniki wytrenowania odpowiadające specyfice działalności startowej zawodników,

• spełniać wymagania trafności, rzetelności i obiektywności uzyskanych w procesie kontroli wyników weryfikowanych w analizach statystycznych.

System kontroli treningu

Kontrola treningu - ujęta w określony system działań polega na zbieraniu informacji o:

Treningu --- Zawodach --- Odnowie.

* System kontroli treningu obejmuje:

• kontrolę efektów potreningowych,

• kontrolę pracy treningowej.

* Służy on zbieraniu informacji o:

• zawodniku,

• walce sportowej,

• treningu,

oraz ocenie i analizie zebranych informacji.

* Proces kontroli w rocznym cyklu szkolenia przebiega w trzech poziomach:

• kontroli okresowej - na poziomie okresu i podokresu,

• kontroli operacyjnej - na poziomie mezocyklu i mikrocyklu,

• kontroli bieżącej - na poziomie ćwiczenia i jednostki treningowej.

* Założeniem kontroli jest uzyskanie odpowiedzi na trzy podstawowe pytania:

• co kontrolować?

• jak kontrolować?

• kiedy kontrolować?

zgodnie z jej standardowymi wymogami: trafności, rzetelności, obiektywności.

• Odpowiedzi na te pytania pozwolą na właściwe umiejscowienie kontroli w planowaniu szkolenia oraz precyzyjne kierowanie procesem treningowym.

Kontrola powinna spełniać trzy podstawowe wymagania:

• odpowiadać możliwościom danego wieku i klasy sportowej zawodników,

• uwzględniać specyfikę danej dyscypliny lub konkurencji, gdyż najbardziej trafne są wskaźniki wytrenowania odpowiadające specyfice działalności startowej zawodników,

• spełniać wymagania trafności, rzetelności i obiektywności uzyskanych w procesie kontroli wyników weryfikowanych w analizach statystycznych.

Kontrola zapewnia stały dopływ niezbędnych informacji o skutkach prowadzonej działalności i zmianach adaptacyjnych organizmu pod wpływem stosowanych obciążeń.

Kontrola procesu treningowego przebiega dwojako: poprzez kontrolę wykonania i kontrolę efektów potreningowych.

Kontrolę zawodników prowadzić można poprzez kontrolę stanu organizmu i poziomu wytrenowania (badania, testy, sprawdziany) oraz kontrolę efektów, w tym także wyników sportowych. Kontrola treningu daje indywidualne, najbardziej efektywne narzędzia do kierowania rozwojem zawodnika. Ocena taka jest możliwa wówczas, gdy posiadamy sformułowane cele operacyjne i opracowany plan, którego realizacja jest udokumentowana oraz kiedy dokładnie można określić efekty potreningowe tzn. zmiany stanu wytrenowania i wyniki sportowe.

W ocenie każdej konkretnej sytuacji szkoleniowej powinien znaleźć się zestaw pomiarów dla poszczególnych efektów potreningowych. Złożoność takiej oceny wynika z konieczności uwzględnienia przydatności wyników płynących z kontroli poszczególnych składowych warunkujących stan wytrenowania.

Można wyodrębnić kilka stanów potreningowych:

• bieżące (ulegają zmianom w wyniku serii ćwiczeń lub danej jednostki treningowej),

• operacyjne (zmieniają się w toku krótkich cykli lub jednostek treningowych),

• trwałe (utrzymują się przez dłuższy czas, w tym stan formy sportowej).

Każdemu z powyższych stanów odpowiada konkretny efekt potreningowy. Stanom bieżącym odpowiada bezpośredni efekt potreningowy, obejmujący zmiany jakie zachodzą podczas wysiłku we wstępnej fazie wypoczynku. Stanom operacyjnym odpowiada przedłużony efekt potreningowy, natomiast stanom trwałym - kumulatywny efekt potreningowy.

Na pojęcie kontroli wykonania składa się wszystko to, co tworzy szeroko rozumiane obciążenie treningowe.

Informacje te dają możliwość analizy przyczynowo-skutkowej osiągania mistrzostwa sportowego w relacji:

1. w trakcie realizacji szkolenia:

obciążenie treningowe → stan wytrenowania → walka i wynik sportowy

2. w planowaniu kolejnego cyklu:

wynik, walka sportowa → stan wytrenowania → obciążenie treningowe

Kontrola jako funkcja kierowania treningiem

Kontrola pełni ważną funkcję informacyjną, konieczną do kierowania całym procesem treningu. W jej zakresie leży nie tylko sam trening, ale także jego skutki funkcjonalne. Jako główny cel kontroli należy przyjąć uzyskanie tych informacji, które umożliwią kierowanie procesem treningowym ku jego optymalizacji w konkretnych warunkach działalności sportowej .

Złożone ujęcie kilku równoległych informacji uzyskiwanych za pomocą różnych technik składa się na tzw. kontrolę kompleksową. Daje ona obiektywny obraz o stanie zawodników, ale jest skomplikowana pod względem organizacyjnym. Należy tu wziąć pod uwagę m.in. różnorodność używanych wskaźników, zgodność w czasie, wiek i kwalifikacje zawodników.

W rocznym cyklu treningowym, kontrola winna uwzględniać:

1. wielkość i strukturę obciążeń w całym makrocyklu jak i w kolejnych jego fazach - okresach, podokresach, mezocyklach,

2. zmiany poziomu wytrenowania w kolejnych fazach makrocyklu poprzez wyniki testów i prób,

3. przebieg walki sportowej oraz wartość uzyskanych wyników sportowych.

SYSTEM KONTROLI W ROCZNYM CYKLU TRENIGOWYM

STANY EFEKTY	KONTROLA	CO SIĘ MIERZY ?	KOREKTY
BIEŻĄCE-BEZPOŚREDNIE	BIEŻĄCA	1. STOPIEŃ ZMĘCZENIA. 2. SPOSÓB WYKONANIA. 3. CHARAKTERYSTYKA ODPOCZYNKU.	NA POZIOMIE ĆWICZENIA I JEDNOSTKI TRENINGOWEJ. POLEGAJĄ NA ZMNIEJSZANIU (ZWIĘKSZANIU) PARAMETRÓW OBCIĄŻENIA (CZAS TRWANIA, LICZBA POWTÓRZEŃ, INTENSYWNOŚĆ, ITP.) I ZMIANIE ICH CHARAKTERU
OPERACYJNE-PRZEDŁUŻONE	OPERACYJNA	1. KIERUNEK I TEMPO ZMIAN ADAPTACYJNYCH, ZWIĄZANYCH ZE ZJAWISKIEM SUPERKOMPENSACJI. 2. ZMIANY STANU ZMĘCZENIA ORGANIZMU. 3. POZIOM CECH MOTORYCZNYCH I TECHNIKI OCENIANYCH ANALITYCZNIE.	NA POZIOMIE MKC I MZC. PRZEBUDOWA CYKLI, ICH PROPORCJI, RODZAJU I CHARAKTRU. WPROWADZENIE ŚRODKÓW REGENERUJĄCYCH, WYŁĄCZENIE ZAWODNIKA Z TRENINGU, ZWIĘKSZENIE OBJĘTOŚCI LUB INTENSYWNOŚCI PRACY, ZMIANY W KALENDARZU STARTÓW.
TRWAŁE-KUMULATYWNE	OKRESOWA	1. WYNIK SPORTOWY. 2. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA SPECJALNA - KOMPLEKSOWO. 3. POZIOM MOŻLIWOŚCI WYSIŁKOWYCH (PRÓBY CZYNNOŚCIOWE).	NA POZIOMIE PODOKRESU LUB OKRESU PRZYSZŁEGO CYKLU TRENINGOWEGO, ZMIANY W WARTOŚCIACH „MODELOWYCH”, NOWE PROGRAMY I PLANY TRENINGOWE.

Rodzaje kontroli

Kontrola bieżąca - oceny dokonuje się na podstawie analizy danych pomiarowych i odniesieniu ich do wskaźników charakteryzujących dotychczasowe reakcje na określone ćwiczenia. Mając takie dane możemy korygować rodzaj, intensywność, objętość i jakość ćwiczeń realizowanych w jednostce treningowej.

Kontrola operacyjna - umożliwia analizę wskaźników charakteryzujących reaktywność organizmu w stosunku do planowanej krzywej obciążeń w mikro- i mezocyklu. Daje nam to możliwość modyfikacji struktury i wielkości obciążeń w ramach obu cykli.

Kontrola okresowa - oceny dokonuje się po kolejnych okresach i podokresach stosownie do przyjętych celów treningowych i planowanych zadań szkoleniowych,. Umożliwia to korektę długofalowego programu szkolenia.

4

---