WSTĘP

WSTĘP

Metodyka jest przeznaczona dla dowódców pododdziałów i instrukto­rów szkolenia strzeleckiego jako pomoc w zakresie rozwiązywania pod­stawowych zagadnień szkolenia strzeleckiego w szkolnych i liniowych pododdziałach rodzajów wojsk i służb w siłach zbrojnych.

Zawarte w niej informacje są modelowym rozwiązaniem sposobów nauczania budowy, użytkowania broni strzeleckiej, teorii i zasad strze­lania, ćwiczeń przygotowawczych, w rzucaniu granatami ręcznymi oraz prowadzeniu obserwacji.

Znaczna liczba zagadnień utrudnia przyjęcie jednolitej konwencji i szczegółowości opracowania. Dlatego też zakres uszczegółowienia jest różny. Część tematów i zagadnień została przedstawiona kompleksowo, inne zaś opracowania są odpowiednio dostosowane do rodzajów uzbroje­nia.

Zagadnienia, które nie znalazły dotychczas swojego odbicia w dostęp­nych materiałach zostały w podręczniku potraktowane szerzej. Niektóre rozwiązania są nietypowe i mogą być realizowane w nowo powstałych warunkach, tak aby ze zmianą obowiązujących instrukcji nie uległy de­zaktualizacji prezentowane modele.

Niniejsza metodyka nie stanowi odrębnej zamkniętej całości, bowiem została powiązana z wydawnictwami obowiązującymi w szkoleniu strze­leckim pododdziałów rodzajów wojsk i służb. Jest główną wykładnią metodycznego działania, wskazującą na określone rozwiązania, które użytkownik (czytelnik) powinien doskonalić, korzystając z pozostałych wydawnictw, tj. instrukcji budowy i użytkowania uzbrojenia odpowiedniego rodzaju, zasad strzelania, programu strzelań itp.

Rozdział l

ZASADY ORGANIZOWANIA I PROWADZENIA ZAJĘĆ ZE SZKOLENIA STRZELECKIEGO

PLANOWANIE I ORGANIZOWANIE SZKOLENIA STRZELECKIEGO

Szkolenie strzeleckie należy planować zgodnie z ustaleniami progra­mów szkolenia i strzelań, wiążąc je z innymi przedmiotami szkolenia bo­jowego. Zajęcia teoretyczne trzeba planować jako lekcje jedno- lub dwu­godzinne, natomiast ćwiczenia i zajęcia praktyczne w terenie dwu- lub trzygodzinne. Podstawowym pododdziałem w planowaniu i organizowa­niu zajęć jest samodzielny pluton i kompania (bateria). Zajęcia prowadzi się w małych grupach specjalistycznych, np. kierowcy, operatorzy itp.

W pododdziałach szkolnych i na kursach przygotowawczych szkoli się wszystkich słuchaczy jednocześnie w grupach jednorodnych. Planując szkolenie strzeleckie, należy zachować odpowiednią częstotliwość zajęć (ćwiczeń przygotowawczych), bowiem zbyt długie przerwy sprzyjają za­pominaniu przerobionego materiału, osłabiają kształtowanie nawyków, a tym samym obniżają poziom nauczania. W czasie planowania należy kierować się następującymi wskazówkami:

1. Pierwsze tematy z budowy i użytkowania sprzętu uzbrojenia pla­nować w salach wykładowych i gabinetach specjalnie do tego celu przy­stosowanych, a niektóre na strzelnicach i placach ćwiczeń. Wiedzę i na­wyki z tej dziedziny utrwalać i pogłębiać w czasie ćwiczeń przygotowaw­czych, strzelań oraz treningów strzeleckich.

Szczególną uwagę podczas zajęć zwracać na opanowanie umiejętności przygotowania broni i przyrządów celowniczych do strzelania, dopro­wadzenie broni do odpowiedniej celności, zapobieganie niesprawnościom oraz szybkie ich wykrywanie i usuwanie w każdych warunkach, a także na umiejętną konserwację i pielęgnację broni.

2. Zajęcia z teorii i zasad strzelania planować i prowadzić w gabine­tach, salach wykładowych, na strzelnicach i placach ćwiczeń. Aby zwięk­szyć zainteresowanie i ułatwić zrozumienie, należy wykorzystywać wszel­kiego rodzaju środki nauczania: tablice poglądowe, modele, makiety, przeźrocza, filmy itp.

3. Ćwiczenia przygotowawcze, w rzucaniu granatami, w obserwacji planować w ośrodkach szkolenia strzeleckiego (ogniowego), na placach ćwiczeń, strzelnicach i poligonach. W każdych zajęciach kompleksowo łączyć zagadnienia ze wszystkich wymienionych działów.

Mając na uwadze potrzebę kształtowania umiejętności i nawyków oraz utrzymania sprawności strzeleckiej żołnierzy, zaleca się włączyć do za­jęć praktycznych zagadnienia doskonalące. Ustala je każdorazowo do­wódca pododdziału, uwzględniając bieżące potrzeby, poziom wyszkole­nia i wykryte niedociągnięcia.

Ucząc wykonania zadań ogniowych, nie można ograniczać się tylko do przygotowania szkolonych pod kątem najbliższych strzelań. Szczególną uwagę i wysiłek należy skupić na nauczaniu techniki strzelania w różnych warunkach oraz na przestrzeganiu przepisów bezpieczeństwa.

W czasie ćwiczeń i treningów szkoleni odbywają, utrwalają i doskonalą umiejętności oraz nawyki posługiwania się bronią, rzucania granatami ręcznymi, prowadzenia obserwacji, rozpoznania celów, określania odległości, wykonywania zadań ogniowych, prowadzenia ognia różnymi sposobami do celów naziemnych i powietrznych.

PRZYGOTOWANIE I PROWADZENIE ZAJĘĆ

Przygotowanie zajęć obejmuje: osobiste przygotowanie dowódcy, instruktorów oraz środków materiałowo-technicznych.

Osobiste przygotowanie się dowódcy (kierownika zajęć) polega na: zapoznaniu się z programem (przestudiowaniu tematu, celu zajęć i zagadnień przewidzianych do przerobienia oraz wskazówek organizacyjno - metodycznych zawartych w programie szkolenia); opracowaniu wstępnej koncepcji zajęć, uwzględniającej wymagania programowe, poziom wyszkolenia, zauważone niedociągnięcia oraz lokalne warunki; przestudiowaniu odpowiedniej literatury (instrukcje, podręczniki, artykuły), uściśleniu koncepcji zajęć i opracowaniu planu konspektu oraz przedstawienie go do zatwierdzenia.

Układ planu-konspektu może być różny, zależnie od tematu, doświad­czenia prowadzącego, jego umiejętności itp. Plan konspekt może zawie­rać skróconą treść zajęć lub tylko ważniejsze zagadnienia, a niekiedy odzwierciedlać jedynie stronę organizacyjną. Szczególną uwagę należy zwrócić na dokładne rozplanowanie zajęć. W każdym przypadku trzeba traktować go jako pomoc w prowadzeniu zajęć i dokument stwierdzają­cy przygotowanie prowadzącego. Przykłady planów - konspektów przed­stawiono w załącznikach.

Przygotowanie instruktorów obejmuje ich udział w instruktażu oraz osobiste przygotowanie się do zajęć. Instruktaż organizuje się 1 - 3 dni przed zajęciami w rejonie (pomieszczeniu), w którym będą prowadzone Celem jest poprzedzenie go zapoznaniem instruktorów z tematem, orga­nizacją i treścią zajęć, przez co unika się straty czasu w terenie. Na pod­stawie otrzymanych wskazówek instruktorzy przygotowują się do zajęć; studiując zalecone materiały. W czasie instruktażu sprawdza się ich wiadomości i umiejętności, wyznacza miejsce zajęć (ćwiczeń), omawia potrzeby materiałowo-techniczne, sposoby wykorzystania sprzętu i środ­ków nauczania. Następnie przerabia się fragmenty ćwiczeń.

Instruktaże można prowadzić w następujący sposób:

• prowadzący pokazuje sposób nauczania danego zagadnienia lub czynności, a następnie wyznaczony instruktor powtarza pokazany frag­ment;

• prowadzący kolejno wyznacza instruowanych i poleca im prowa­dzenie danego zagadnienia, sam natomiast obserwuje ich czynności i ko­ryguje popełniane błędy;

• prowadzący łączy elementy tych dwóch sposobów.

W zakończeniu instruktażu prowadzący udziela wskazówek organiza­cyjno - metodycznych, omawia warunki bezpieczeństwa oraz wyznacza odpowiedzialnych za przygotowanie sprzętu i środków nauczania. Pod­czas instruktażu instruktorzy sporządzają notatki, które będą stanowić podstawę do opracowania ich planów pracy. W czasie osobistego przy­gotowania się do zajęć instruktorzy uzupełniają tę notatkę (plan) danymi wypisanymi z instrukcji i podręczników.

Prowadzenie zajęć. Każdy żołnierz zawodowy powinien umieć pro­wadzić zajęcia w odpowiedniej kolejności. Wiąże się to ściśle z przestrzeganiem zasad nauczania. Podstawowe zajęcia można prowadzić w nas­tępującej kolejności:

część wstępna:

• czynności organizacyjne;

• nawiązanie do poprzednio przerobionego materiału;

• podanie tematu i celu zajęć;

• organizacja zajęć;

część zasadnicza:

• przekazanie nowego materiału;

• powiązanie nowego materiału z poprzednio przerobionym;

• doskonalenie nabytych wiadomości;

• kontrola i ocena osiągniętych rezultatów;

część końcowa:

• ocena osiągnięcia założonego celu;

• omówienie przebiegu zajęć oraz podanie ocen;

• omówienie pracy instruktorów;

• czynności organizacyjne.

Część wstępna (10 - 15 % czasu zajęć) obejmuje czynności organiza­cyjne i przygotowawcze, a więc przejrzenie broni, amunicji, granatów, zapalników, omówienie warunków bezpieczeństwa, zapoznanie z tema­tem i organizacją oraz planem zajęć, wyjaśnienie celu i postawienie za­dań ćwiczącym.

Część zasadnicza (około 80 % czasu zajęć) jest przeznaczone do podania nowego materiału powiązanego z uprzednio przerobionym oraz kształto­wania umiejętności i nawyków zależnie od tematu, miejsca, celu i treści zajęć. Zajęcia w gabinecie lub sali wykładowej można prowadzić z całym plutonem (grupą), natomiast w terenie - w punktach nauczania. W obu przypadkach praca prowadzącego będzie przebiegać w odmiennych wa­runkach i znacznie różnić się. W pierwszym przypadku prowadzący zaję­cia przekazuje - w ustalony sposób - nowy materiał bezpośrednio szkolonym. W drugim jest on organizatorem i kierownikiem zajęć, a ma­teriał przewidziany w programie, przekazują instruktorzy w punktach nauczania. Kierownik zajęć nie może jednak przyjmować biernej po­stawy. Oprócz czynności organizacyjnych i kontroli pracy instruktorów, organizuje i prowadzi szkolenie oraz sprawdziany w punkcie kontrolnym, Niekiedy może prowadzić szkolenie w jednym z najważniejszych punk­tów nauczania.

Zakończenie (5 - 10 % czasu zajęć) obejmuje zebranie i sprawdzenie środków materiałowo - technicznych, przejrzenie broni i amunicji, omó­wienie przebiegu i rezultatów zajęć. W omówieniu należy podkreślić stopień osiągnięcia założonego celu, dodatnie i ujemne strony zajęć, a tak­że podać oceny.

Pytania kontrolne stawia się na początku lub w trakcie zajęć. Kieruje się je do wszystkich żołnierzy, pozostawiając kilka sekund do namysłu, a następnie wyznacza odpowiadającego. Taka forma mobilizuje szkolo­nych do umysłowego wysiłku. W początkowym okresie szkolenia należy stawiać proste pytania, by opracowanie odpowiedzi nie zajęło zbyt dużo czasu.

Wymagania zwiększa się wraz z zaawansowaniem szkolonych. Aby szkoleni szybko i dokładnie opanowali wykonywanie czynności, należy je odpowiednio pokazać i objaśnić, wykorzystując dostępne środki naucza­nia. Najważniejsze partie materiału (zagadnienia lub ich fragmenty) po­winno się wyraźnie akcentować, powtarzać, a niekiedy nawet podykto­wać do zapisania. Każde omówione zagadnienie trzeba krótko podsumo­wać oraz powiązać z praktyką. W czasie zajęć należy dążyć do aktywi­zacji szkolonych i pobudzać ich zainteresowania. W tym celu można zmieniać tonację głosu, metodę prowadzenia, sprawdzać stopień przyswo­jenia materiału. Istotną rolę odgrywa sposób mówienia prowadzącego; należy mówić głośno i wyraźnie, jednocześnie unikając monotonii, język powinien być prosty i poprawny. Nowo wprowadzone pojęcia, złożone nazwy, wyrazy mniej znane trzeba natychmiast wyjaśniać, a jeśli trze­ba - powtarzać. Bardzo istotne jest wnioskowanie w części końcowej za­jęć. W czasie zajęć praktycznych nauczanie wszystkich czynności należy poprzedzać pokazem. Ćwiczenia ze sprzętem bojowym powinno się po­przedzać ćwiczeniami z wykorzystaniem trenażerów.

Podczas prowadzenia zajęć praktycznych w punktach nauczania ważna jest dobrze zorganizowana praca instruktorów. W trakcie zajęć poświę­conych doskonaleniu i kontroli umiejętności strzeleckich można zajęcia odpowiednio zmodyfikować, Wówczas nie stosuje się pokazów i objaś­nień. Ćwiczenia należy prowadzić w szybkim tempie. Instruktor nie po­winien obawiać się, że częste wykonywanie ćwiczeń może stać się dla szkolonych uciążliwe. Jest ono uciążliwe wówczas, gdy szkoleni nie bę­dą rozumieli celu i potrzeby opanowania danej czynności. Każde ćwi­czenie można uczynić bardziej interesującym, np. pokazując co pewien czas nowy element przerabianej czynności, zwiększając tempo ćwiczenia organizując zawody sprawnościowe itp. W czasie wykonywania czynno­ści przez szkolonych instruktor powinien uważnie obserwować je, nie do­puszczając do popełnienia jakichkolwiek błędów. W przypadku stwier­dzenia nieścisłości bądź błędu należy natychmiast przerwać ćwiczenie ponownie pokazać właściwe wykonanie czynności i dopiero wówczas przystąpić do dalszego ćwiczenia.

Na zakończenie ćwiczenia instruktor powinien ocenić stopień opanowania danej czynności lub zagadnienia - oddzielnie przez każdego szkolonego.

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA W CZASIE ZAJĘĆ

Prawie każde zajęcia ze szkolenia strzeleckiego łączą się z wykorzystaniem różnego rodzaju urządzeń technicznych, broni, amunicji i środków pozorowania. Jeśli będą nieprawidłowo obsługiwane, mogą zagraża~ zdrowiu, a nawet życiu człowieka. Dlatego też wymaga się, aby wszyscy szkoleni byli zapoznani ze sposobami postępowania i zachowania się w przewidywanych sytuacjach.

Przed rozpoczęciem każdych zajęć należy:

• przejrzeć broń, tj. sprawdzić, czy nie ma uszkodzeń mechanicznych oraz czy nie jest załadowana;

• sprawdzić liczbę naboi bojowych, ćwiczebnych, szkolnych, treningowych i ślepych oraz środków pozorowania, jeśli mają być użyte w ćwiczeniach;

• sprawdzić zabezpieczenie naboi bojowych, ćwiczebnych i ślepych oraz środków pozorowania, w czasie przenoszenia (przewożenia) powin­ny być zabezpieczone - zgodnie z przepisami.

W czasie zajęć należy:

• naboje bojowe wydawać żołnierzom - tylko na rubieży wyjścio­wej lub rubieży otwarcia ognia - na rozkaz kierownika strzelania; naboje ćwiczebne i ślepe oraz środki pozorowania wydaje się bezpośrednio przed rozpoczęciem ćwiczeń;

• ładować broń tylko na rozkaz dowódcy (kierownika ćwiczeń lub instruktora);

• broń załadowaną w czasie strzelań i ćwiczeń przenosić zabezpie­czoną i skierowaną wylotem lufy w kierunku celu;

• przyrząd (tłumiki, regulatory, celowniki itp.) do strzelania nabo­jami ślepymi łączyć z bronią bezpośrednio przed strzelaniem, odłączyć - natychmiast po jego zakończeniu;

• strzelanie nabojami ślepymi w kierunku ludzi dopuszczać wów­czas, gdy odległość do nich nie jest mniejsza n1ż 50 m;

• petardy rzucać tak, aby wybuchały nie bliżej niż 25 m od ludzi materiałów łatwopalnych, urządzeń itp.;

• podczas użytkowania urządzeń i mechanizmów zasilanych prądem z sieci elektrycznej - przed włączeniem zasilania sprawdzić stan każ­dego urządzenia;

• wszystkie czynności wykonywać zgodnie z instrukcją o jego użyt­kowaniu;

• przed uruchomieniem każdego urządzenia sprawdzić, czy nie stwa­rza się zagrożenia osobom będącym w pobliżu, a czynności powinno się wykonywać w kolejności ustalonej w instrukcji o jego użytkowaniu.

Przed zakończeniem zajęć należy:

• rozładować i przejrzeć broń w miejscu prowadzenia zajęć, zebrać nie zużyte naboje i środki pozorowania, sprawdzić ich liczbę oraz odpo­wiednio zabezpieczyć;

• unieruchomić urządzenia i właściwie je zabezpieczyć;

• sprawdzić stan broni, wyposażenia, naboi, środków pozorowania i urządzeń;

Kategorycznie zabrania się:

• przynoszenia do sal, gabinetów, parków wozów bojowych - na­bojów bojowych, ślepych oraz środków pozorowania w celu wykonania pokazów, opisów itp.;

• kierowania broni w ludzi, nawet gdyby nie była załadowana, przenoszenia załadowanej broni poza strzelnicę lub placem ćwiczeń

• bez wyraźnego rozkazu dowódcy;

• wydawania żołnierzom nabojów bojowych, ślepych i ćwiczebnych oraz środków pozorowania do przenoszenia ich bez odpowiedniego zabez­pieczenia;

• wydawania nie przygotowanym żołnierzom nabojów bojowych, ćwi­czebnych i środków pozorowania;

• rozpalania ognisk w miejscu używania nabojów bojowych, ślepych i środków pozorowania - bez dokładnego sprawdzenia tego miejsca;

• rzucania treningowymi i ćwiczebnymi granatami ręcznymi w kierunku ludzi oraz odrzucania ich;

• podczas strzelania nabojami ślepymi - wkładania przedmiotów do lufy broni oraz przystawiania wylotu lufy do nich;

• trzymania załadowanej broni strzeleckiej w wozie bojowym;

• wykorzystywania do strzelania uszkodzonych nabojów i środków pozorowania;

• usuwania zacięć bez uprzedniego rozładowania broni (odłączenia magazynka lub taśmy oraz wyjęcia naboju z komory);

• pozostawiania broni załadowanej;

• pozostawiania nie zabezpieczonych środków pozorowania i nabojów

• pozostawiania nie wyłączonych urządzeń.

Przekazując broń, należy zawsze poinformować przyjmującego o jej stanie. Na przykład „karabinek załadowany”, „zabezpieczony” lub „karabinek nie załadowany, zabezpieczony”.

Podczas prowadzenia strzelań i ćwiczeń z wykorzystaniem urządzeń oraz sprzętu bojowego trzeba kierować się zaleceniami programu strzelań, a także instrukcji o użytkowaniu tych urządzeń i sprzętu.

WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW NAUCZANIA

Środki nauczania w szkoleniu strzeleckim - to wszystkie te przedmioty i urządzenia, które dostarczają szkolonym bodźców oddziaływujących na wzrok, słuch, dotyk lub zmuszających do działania w określonych warunkach. Ułatwiają one nauczanie, utrwalanie i doskonalenie umiejętności posługiwania się bronią strzelecką.

Należą do nich: przybory strzeleckie (muszka uniwersalna, szkło kontrolne, diafragma), urządzenia techniczne (broń, naboje, granaty, imitatory, podnośniki figur bojowych), trenażery do nauki strzelania, techniczne środki audiowizualne (aparaty filmowe, magnetofony, telewizory, magnetowidy) oraz materiały pomocnicze (tablice poglądowe, schematy, zdjęcia). Wymienione środki spełniają w metodyce szkolenia funkcje poznawcze, aktywizujące, doskonalące i kontrolne.

Funkcje poznawcze występują w procesach poznawania i zapamiętywania wiadomości oraz przyswajania umiejętności. Ułatwiają zbliżenie szkolonego do poznawania stanu faktycznego, zrozumienie pojęć; ukazują rzeczy, zjawiska, fakty i czynności niedostępne przy bezpośredniej obserwacji, a także mają wpływ na zwiększenie zakresu przekazywanych wiadomości oraz liczby wykonywanych czynności w jednostce czasu, pozwalają na pełniejsze poznanie dynamiki zjawisk i procesów oraz wiązanie teorii z praktyką.

Aktywizujące funkcje środków nauczania wyrażają się w rozwijaniu zdolności poznawczych, oddziaływaniu emocjonalnym na szkolonych, tym samym angażowaniu ich w proces szkolenia.

Środki nauczania przedstawia rysunek l.

Sprzyja to wyzwalaniu aktywności spostrzeżeniowej, myślowej i motorycznej. Odpowiednio zastosowane środki nauczania powodują zwiększenie zainteresowania przedmiotem oraz przyczyniają się do wywołania zaciekawienia, zadowolenia, chęci uczenia się oraz działania. Wykorzystując środki nauczania, utrwala się wiadomości żołnierzy, kształtuje umiejętności i nawyki. Środki te pozwalają na wielokrotne powtarzanie czynności przy małych nakładach ekonomicznych, dzięki czemu eliminuje się eksploatację sprzętu bojowego. W tym wyrażają się właśnie funkcje doskonalące.

Środki nauczania umożliwiają także dokonywanie kontroli wiadomoś­ci, umiejętności i nawyków nabytych w procesie nauczania. Zakres kon­trolowanych i ocenianych czynności może być bardzo różny, np. za po­mocą szkła kontrolnego można skontrolować i ocenić umiejętności celo­wania. Ocena tej umiejętności zależy przede wszystkim od doświadczenia instruktora. Tę samą czynność można także skontrolować i ocenić z wy­korzystaniem trenażera. W tym przypadku kontrola i ocena są bardziej obiektywne i wiarygodne.

Ponieważ w szkoleniu strzeleckim wykorzystuje się wiele różnorod­nych - pod względem przeznaczenia, budowy i sposobów użytkowania - środków nauczania, dlatego zostaną omówione tylko niektóre z nich.

Muszka uniwersalna, jest wykorzystywana podczas nauczania celowa­nia. Umożliwia pokazanie właściwego ustawienia przyrządów celowni­czych i nauczanie prawidłowego celowania. Przed przystąpieniem do na­uczania należy zapoznać szkolonych z budową muszki i sposobem posługiwania się nią. Następnie pokazać prawidłowe celowanie (ustawienie muszki w szczerbince) i krótko objaśnić. Szkoleni każdą pokazaną czyn­ność powinni wykonać pod kontrolą.

Diafragma uniwersalna służy do pokazania szkolonym właściwego po­łożenia muszki w szczerbince oraz prawidłowego celowania z wykorzy­staniem broni zamocowanej w stojaku. Można również pokazać typowe błędy popełniane przez szkolonych. Przed przystąpieniem do pokazu na­leży umocować broń w stojaku, założyć diafragmę na tylną część komo­ry zamkowej, podnieść przeziernik, wycelować karabin, ustawić na pod­stawie, naprowadzić za pomocą mechanizmów otwór przeziernika na li­nię celowania. Diafragmę można również wykorzystywać do samokon­troli celowania, bowiem ułatwia on dostrzeganie błędów.

Zestaw przyborów do trójkąta jednolitego celowania wykorzystuje się podczas nauczania i kontroli jednolitego celowania na odległościach rze­czywistych lub zmniejszonych. Zestaw składa się z ekranu, wskaźników celami odpowiednio zmniejszonymi (do ćwiczeń w nocy wskaźnik podświetla się), linijki o podstawie milimetrowej (sprawdzianów ze ska­lą ocen). Nauczanie jednolitego celowania na odległościach zmniejszo­nych można prowadzić w następujący sposób: ustawia się stojak i umo­cowuje w nim broń. W odległości 10, 15 lub 20 m od stojaka ustawia się ekran, do którego przypina się czysty arkusz papieru. Środek ar­kusza powinien znajdować się na poziomie osi lufy broni. Ekran umo­cowany jest na ruchomej ramce, dzięki czemu można go przemiesz­czać w płaszczyźnie pionowej. Ułatwia to ustawienie go na wymaganej wysokości. Żołnierz obsługujący ekran ustawia wskaźnik z celem w środ­ku kartki. Następnie, broń wycelowuje się w cel nieruchomy i unieru­chamia mechanizmy stojaka. Przez otwór we wskaźniku zaznacza się na arkuszu punkt kontrolny „K”. Celując z unieruchomionej broni, szkolony trzykrotnie naprowadza wskaźnik. Po każdym wycelowaniu zaznacza się punkt. Na podstawie tych trzech punktów ustalonych z odległości celowania, a równych 100 mm, wykreśla się średni punkt celowania „Spc”, który ocenia się (przy wykorzystaniu sprawdzianu ze skalą ocen lub linijki) na:

• „bardzo dobrze” - jeśli średni punkt celowania jest odchylony od punktu kontrolnego (K) nie więcej niż 5 mm (jedną dwutysięczną odle­głości celowania), a uzyskane przez szkolonego trzy punkty znajdują się wewnątrz okręgu o średnicy 3 mm;

• „dobrze” - wewnątrz okręgu o średnicy 5 mm;

• „dostatecznie” - wewnątrz okręgu o średnicy 10 mm;

Przy odległości celowania równej 15 m, podane wartości mnoży się przez 1,5 (4,5; 7,5; 15 mm), a przy odległości 20 m przez 2 (6, 10, 20 mm). Omawiając i oceniając wynik jednolitego celowania, należy pamiętać, że na ekranie powstał obraz odwrócony. W celu odczytania prawidłowego wyniku należy arkusz papieru zdjąć i obrócić o 180°.

Ćwiczenie na odległości rzeczywistej różni się nieco od opisanego. Po­lega ono na podwójnym celowaniu. Zarówno instruktor jak i szkolony najpierw wycelowuje broń w cel, umieszczony na rzeczywistej odległoś­ci przy otwartej ramce ekranu. Po czym unieruchamia broń w stojaku i zamyka ramkę. Następnie instruktor naprowadza wskaźnik w sposób opisany poprzednio. Szkolony postępuje identycznie. Sposób ten jest sto­sunkowo pracochłonny i niezbyt dokładny.

Szkła kontrolne i nakładki kontrolne celowników umożliwiają jedno­czesne widzenie przyrządów celowniczych i celu (celowanie). Można więc kontrolować naprowadzenie broni, punkt celowania, dokładność celowa­nia i położenie broni w chwili ściągnięcia spustu. W czasie posługiwania się szkłem kontrolnym należy pamiętać, że daje on obraz odwrócony w płaszczyźnie poziomej, tzn. że dostrzeżone odchylenie się linii celowania w prawo faktycznie jest w lewo. Nasadki kontrolne wykorzystuje się na­tomiast do kontroli celowania broni za pomocą celowników optycznych.

Stojak do nauki celowania wykorzystuje się w celu zamocowania bro­ni podczas pokazów, nauczania celowania i jego kontroli. Mechanizmy stojaka umożliwiają naprowadzenie broni w płaszczyźnie poziomej i pio­nowej oraz usunięcie przechyłów bocznych. Niektóre wzory stojaków są wyposażone dodatkowo w dłuższe nóżki, umożliwiające nauczanie ce­lowania w dowolnej postawie strzeleckiej.

Imitatory są to urządzenia do pozorowania celów naziemnych, powie­trznych i nawodnych, ukazujących się. Są nimi urządzenia napędowe ce­lów ruchomych, elektryczne i pneumatyczne podnośnik i figur bojowych typu lekkiego i ciężkiego. Do pozorowania celów powietrznych służą moździerze i rakietowe wyrzutnie desantu powietrznego oraz zdalnie ste­rowane imitatory celów powietrznych. Promienniki zastępują źródła pro­mieniowania widzialnego i podczerwonego. Wymienione urządzenia mo­gą występować pojedynczo lub być łączone w zespoły, np. imitatory ognia z podnośnikami figur bojowych itp.

Techniczne środki audiowizualne wykorzystuje się w czasie naucza­nia zagadnień teoretycznych i praktycznych. Powinno się je stosować, gdy nie można wykorzystać - z takim samym efektem - innych, bar­dziej dostępnych środków. Dlatego też wskazane jest wcześniejsze usta­lenie, jakie tematy (zagadnienia) należy przerabiać, z zastosowaniem tech­nicznych środków audiowizualnych. Posługiwanie się nimi powoduje, iż prowadzący w czasie przygotowania się do zajęć powinien starannie wyb­rać rodzaj środka, przejrzeć i zgrupować materiały oraz ustalić spraw­ność aparatury. Podczas zajęć niezbędne jest zwrócenie uwagi na zsyn­chronizowanie materiału słownego i wizualnego. Sposób użycia środków zależy od celu, treści nauczania i materiałów poglądowych oraz wyposa­żenia gabinetu (sali wykładowej).

W szkoleniu strzeleckim bardzo często wykorzystuje się filmy, które umożliwiają pokazanie złożonych zjawisk, procesów i czynności, prze­biegu ćwiczeń itp. Ponadto obrazowość filmu wzbudza większe zainte­resowanie omawianym problemem. Przygotowując się do zajęć, w czasie których będzie wykorzystany film, należy wcześniej zapoznać się z jego treścią, sporządzić notatki, pomyśleć na co zwrócić uwagę, które zagadnienia dodatkowo omówić itp. Przed rozpoczęciem projekcji prowadząc powinien krótko objaśnić szkolonym treść filmu i skierować ich uwagę na najważniejsze jego fragmenty. Po wyświetleniu filmu należy odpowiedzieć na ewentualne pytania. Skutecznymi środkami w metodyce szkolenia strzeleckiego są: magnetowid i kamera telewizyjna oraz mikrokomputer. Umożliwiają one pokazanie trudno dostępnych mechanizmów oraz nagrywanie fragmentów lub całych zajęć zwłaszcza instruktażowo - metodycznych i odtworzenie ich na żądanie szkolonych.

Trenażery wykorzystuje się do nauki strzelania i utrzymania sprawności strzeleckiej żołnierzy oraz kontroli i oceny postępów. W zależności od budowy rozróżnia się trenażery mechaniczne, elektryczne, elektrooptyczne i kinotrenażery. Ćwiczenia z wykorzystaniem trenażerów prowadzi się i ocenia według ustalonego programu. Stopień trudności ćwiczenia na trenażerach proponuje się zależnie od stopnia zaawansowania szkolonych.

Makiety, modele i materiały graficzne (tablice, wykresy, zdjęcia, rysunki i przeźrocza) wykorzystuje się w większości podczas zajęć. Stosowanie ich powinno być celowe i umiejętne. Na przykład, zaznajamiając z bojowymi i technicznymi właściwościami broni, nie można jej zastępować tablicami poglądowymi, w tym przypadku trzeba je wykorzystać jako środki pomocnicze, umożliwiające łatwiejsze zapamiętanie. Zapoznając szkolonych z zagadnieniami teorii i zasad strzelania, należy się posługiwać odpowiednimi wykresami, przeźroczami bądź filmami.

Sprzęt szkolny: broń, przyrządy optyczne i elektrooptyczne wykorzystuje się zamiast sprzętu bojowego. Przeznaczony jest do nauczania budowy, rozkładania i składania, usuwania niesprawności oraz wykonywania czynności wielokrotnie powtarzanych, aby zmniejszyć zużycie sprzętu bojowego. Dla łatwego odróżnienia sprzętu szkolnego od bojowego jest on wyraźnie oznaczony. Części drewniane broni szkolnej są pomalowane na kolor czarny.

Naboje i granaty szkolne są wykorzystywane do nauczania budowy i zasad ich użytkowania. Mają one taki sam wygląd jak naboje i granaty bojowe, przy czym: naboje kalibru od 7,62 mm do 14,5 mm mają 3 - 6 wzdłużnych wgnieceń na łusce i zbitą spłonkę; naboje przeciwpancerne i granaty oraz zapalniki są oznaczone białym paskiem oraz namalowanym napisem lub cechą „SZKOLNY”. Naboje szkolne kalibru 7,62 mm do 14,5 mm mogą spełniać rolę amunicji treningowej.

Naboje treningowe służą w zasadzie do nauki ładowania magazynku i taśm oraz ładowania i rozładowania broni, natomiast granaty treningowe - do nauczania rzutów. Są pomalowane na czarno i oznaczone napisem „TRENINGOWY” (oprócz granatów ręcznych). Zapalniki zastępcze stosowane do nabojów i granatów treningowych, pomalowane są na czarno i oznaczone białym paskiem oraz cechą „SZKOLNY”.

Naboje i granaty nasadkowe ćwiczebne są przeznaczone do prowadzenia strzelań szkolnych i sprawdzających, a ręczne granaty ćwiczebne do wykonywania ćwiczeń w rzucaniu granatami. Są pomalowane na czarno oraz oznaczone czerwonym paskiem i napisem „ĆWICZEBNY”

Naboje ślepe wykorzystuje się podczas nauczania prowadzenia ognia oraz do pozorowania pola walki. Umiejętne stosowanie naboi tego rodzaju pozwala wyeliminować lęk (obawę) szkolonych przed daniem strzału Pierwsze strzały nabojami ślepymi powinny być szczególnie obserwowane. Chodzi o to, by szkoleni prawidłowo wykonywali czynności związane z obsługiwaniem broni, odpowiednio rozdzielali serie itp. Podczas stoso­wania nabojów ślepych należy zachować ostrożność i każdorazowo pod­czas zajęć instruktor ma obowiązek przypominać szkolonym warunki bez­pieczeństwa i obchodzenia się z nimi.

Przekroje broni, naboi, granatów, zapalników oraz przyrządów ~optycz­nych wykorzystuje się do nauczania budowy oraz działania części i me­chanizmów.

Obiekty szkoleniowe służą do prowadzenia zajęć i ćwiczeń w terenie w czasie których doskonali się żołnierzy w warunkach zbliżonych do bo­jowych. Zaliczamy do nich - między innymi - place ćwiczeń, różnego typu strzelnice itp.

Rozdział 2

NAUCZANIE BUDOWY I UŻYTKOWANIA BRONI STRZELECKIEJ

Podczas nauczania budowy i użytkowania broni strzeleckiej należy wpajać szkolonym zaufanie do niej, podkreślając, że jest ona skutecznym środkiem walki.

Najlepsze efekty uzyskuje się drogą praktycznego wykonywania czyn­ności. W tym celu należy wykorzystywać również codzienne kontakty z bronią.

Nauczanie należy rozpoczynać od zapoznania z przeznaczeniem oraz właściwościami bojowymi broni. Następnie przechodzi się do pogłębie­nia wiedzy z budowy i działania oraz wyrabiania umiejętności jej użyt­kowania. Najpierw zapoznaje się wszystkich żołnierzy z bronią znajdu­jącą się na ich wyposażeniu oraz z zasadami jej użytkowania, a następ­nie w umiejętności użytkowania przydzielonej broni.

W toku zajęć powinno się wykorzystywać broń szkolną, a tylko spora­dycznie - w razie jej braku - bojową. W celu zobrazowania przekazy­wanego materiału należy stosować różnego rodzaju środki nauczania np. przekroje, modele, makiety, filmy, przeźrocza i tablice poglądowe. Zajęcia z budowy użytkowania sprzętu uzbrojenia prowadzi się w zasa­dzie z plutonem lub specjalnościami.

ORGANIZOWANIE I PROWADZENIE ZAJĘĆ

Przeznaczenie, klasyfikacja, właściwości taktyczno - techniczne i budo­wa broni strzeleckiej. Można je przeprowadzić w następujący sposób: po sprawdzeniu obecności i wyglądu żołnierzy, przejrzeniu broni i nabo­jów, zapoznaje się szkolonych z tematem oraz krótko wyjaśnia podsta­wowe pojęcia, np. „Bronią strzelecką nazywamy taką broń, której kali­ber nie przekracza 20 mm”. Rozróżnia się broń samopowtarzalną, auto­matyczną i maszynową. Następnie pokazuje się i nazywa poszczególne wzory broni strzeleckiej znajdującej się w wyposażeniu żołnierzy spe­cjalistów. Pokazując wyjaśnia się, że ze względu na przeznaczenie, właś­ciwości bojowe i sposób obsługiwania, broń strzelecką dzieli się na: indy­widualną, zespołową i osobistą. Indywidualna i zespołowa broń strzele­cka przeznaczona jest do niszczenia celów żywych i środków ogniowych oraz celów powietrznych. Broń osobista służy do walki na małych odle­głościach i do samoobrony.

Posługując się tabelą 1 (schematem) oraz pokazując na broni omówić właściwości bojowe i ważniejsze dane techniczne. Tabelę należy dostoso­wać do konkretnych potrzeb, można ją wzbogacić także o dane taktycz­no - techniczne innych wzorów broni.

Tabela 1

Podstawowe dane taktyczno - techniczne

Wyszczególnienie	Rodzaj broni i kaliber
	7,62 mm kbk AK	7,62 mm kbkg	7,62 mm km PK	7,62 mm rkmD	7,62 mm pm 52/43	9 mm P - 64 (P - 83)	9 mm pm wz. 63	40 mm rgppanc
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Odległość ognia skutecznego (m) do celów: naziemnych	400	100 - 400	1000	800	800	50	150	500
powietrznych	500	-	700	500	-	-	-	-
Odległość strzału bezwzględnego do popiersia o wysokości 50 cm (m)	350	-	420	365	200	-	75	-
Masa z załadowanym magazynkiem (kg)	4,02	5	16,5	8,4	4,05	0,68 (0,73)	1,8	8,5
Pojemność magazynka lub taśmy (liczba nabojów)	30	10	250 200; 100	47	35	6 (8)	25 15	2 - 3
Jednostka ognia (liczba nabojów)	300	PGN 60 - 2 KGN - 3	1000	1000	300	18 24	180	20

Ucząc budowy broni należy pokazać oraz nazwać zasadnicze jej części i mechanizmy, a także omówić przeznaczenie oraz cechy wspólne i różni­ce, wynikające z konstrukcji różnych wzorów broni strzeleckiej.

Na przykład: podstawową częścią broni strzeleckiej jest lufa. Służy ona do nadania pociskowi kierunku lotu i ruchu obrotowego. Wewnątrz niej znajduje się przewód gwintowany (pola i bruzdy), komora nabojo­wa i stożek przejściowy. Średnicę lufy - mierzoną między dwoma prze­ciwległymi. polami - nazywamy jej kalibrem. Lufę z komorą zamkową, w zależności od konstrukcji, łączy się za pomocą gwintu, zatrzasku lub innych urządzeń itp.

W podobny sposób należy omówić budowę pozostałych części i me­chanizmów. Jednocześnie trzeba objaśnić ich funkcję w broni oraz ogólne zasady działania.

Z kolei należy omówić budowę i działanie mechanizmów: spustowych i spustowo-uderzeniowych, powrotnych, zasilania (magazynki, donośniki), bezpieczników nastawczych, przyrządów celowniczych oraz pozostałych urządzeń i przyborów. Stopień szczegółowości przy omawianiu budowy i działania części powinno się dostosować do ustaleń programowych i czasu przeznaczonego na przeprowadzenie zajęć.

ROZKŁADANIE I SKŁADANIE BRONI STRZELECKIEJ

Rozpoczynając zajęcia trzeba podkreślić, iż broń rozkłada się ­- w celu wyczyszczenia, smarowania, przeglądów, wymiany lub naprawy usz­kodzonych części - częściowo lub całkowicie. Pierwszy sposób polega na odłączeniu zasadniczych części lub zespołów, drugi zaś - na rozkładaniu mechanizmów.

W dalszej części zajęć omawia się tylko częściowo rozkładanie broni. Broń rozkłada się na stołach, a w polu - na czystych podkładach, po­sługując się tylko sprawnymi i typowymi przyborami oraz urządzenia­mi. Części i zespoły układa się w kolejności ich odłączania. Podczas roz­kładania nie należy używać nadmiernej siły i nie wykonywać gwał­townych uderzeń.

Broń składa się wykonując czynności w odwrotnej kolejności niż pod­czas rozkładania. Przy czym trzeba zwracać uwagę na zgodność nume­racji i stan łączonych części.

Po sprawdzeniu zrozumienia omówionych zasad, należy przystąpić do nauczania rozkładania i składania broni.

Każdą czynność pokazuje się na jednym rodzaju broni. Po pokazie nakazuje się szkolonym, aby czynność tę wykonali samodzielnie na wszy­stkich wzorach broni. W tym czasie instruktorzy (dowódcy drużyn) po­winni kontrolować sposób jej wykonania. Następnie szkoleni samodziel­nie, ćwiczą rozkładanie broni.

Czyszczenie i konserwacja. Należy zapoznać żołnierzy z zasadami czyszczenia i konserwacji broni strzeleckiej. Wskazane jest, aby zajęcia prowadzić w pomieszczeniu przeznaczonym do czyszczenia broni. Umiejętność czyszczenia i konserwacji należy doskonalić w koszarach podczas codziennego obsługiwania jej. W warunkach polowych trzeba uczyć czyszczenia broni w punktach nauczania - zarówno podczas każdych ćwiczeń, jak również przed strzelaniem i po jego zakończeniu. Do zajęć należy przygotować etatową broń pododdziału oraz indywidualne wyposażenie żołnierza, pakuły i czyściwo, próbki smarów i płynów stosowanych do czyszczenia oraz konserwacji, a także tablice poglądowe.

Po zapoznaniu z tematem i celem zajęć, należy podać, że właściwe pielęgnowanie i utrzymanie broni gwarantuje niezawodne jej działanie. Następnie, trzeba krótko omówić zasady czyszczenia broni.

Czyszczenie prowadzi się zawsze pod nadzorem dowódcy drużyny, który określa zakres rozkładania broni, sprawdza przydatność przyborów, nadzoruje sposób czyszczenia broni, po czym zezwala na jej konserwację. Następnie, sprawdza sposób smarowania broni, zezwala ją złożyć i sprawdza czy została prawidłowo złożona.

Przybory i materiały do czyszczenia broni. Używa się przyborów znajdujących się w przyborniku, a także pakuł, szmat i smarów. Pokazując te materiały należy krótko scharakteryzować poszczególne rodzaje smarów i płynów. Instruktorzy demonstrują je omawiają barwę, zapach i lepkość. Następnie powinno się pokazać sposób przenoszenia i przechowywania przyborów oraz materiałów.

Sposób czyszczenia broni przed strzelaniem i po jego zakończeniu. Po rozpoczęciu zajęć instruktorzy nakazują rozłożyć broń. Pokazują i objaśniają sposób przygotowania przyborów. Polecają je przygotować. Szkoleni wykonują wszystkie czynności praktyczne. Należy zwrócić uwagę na sposób czyszczenia lufy.

Czystość przewodu lufy sprawdza się przez przetarcie go suchą czy­stą szmatką. Jeśli na szmatce są widoczne ślady osadu prochowego lub brudu, trzeba ponownie przeczyścić przewód lufy. Po strzelaniu czyści się lufę pakułami nasączonymi płynem do czyszczenia bądź smarem. Części na które oddziaływały gazy prochowe, przed czyszczeniem zwil­ża się smarem. Przewody gazowe czyści się za pomocą skrobaków, po­kazując jednocześnie sposób wykonania tej czynności. Lufę smaruje się za pomocą szczoteczki, a pozostałe części - szmatką zwilżoną smarem. Warstwa nałożonego smaru powinna być nieznaczna, umożliwiająca uży­cie broni bez czyszczenia i nie brudząca umundurowania.

W końcowej części zajęć trzeba nauczyć ustawiania broni w magazynie pododdziału.

Pokazując objaśnia się; że broń powinna być rozładowana, a spręży­ny jej mechanizmów nie napięte.

Przegląd codzienny broni ma na celu utrzymanie jej w stałej goto­wości, sprawności i czystości. Prowadzi się je przed każdymi ćwiczenia­mi i po powrocie z nich w czasie czyszczenia broni itp. Podczas przeglądu codziennego broń znajduje się zwykle w stanie złożonym, a w czasie obsługiwania - w stanie rozłożonym. Jednocześnie z przeglądem broni sprawdza się części zapasowe, lufy, taśmy, przybory itp. Drobne nie­sprawności zauważone podczas przeglądów, mogą być usuwane w pod­oddziale, większe zaś - w warsztacie rusznikarskim oddziału.

O wszystkich niesprawnościach zauważonych podczas przeglądu żoł­nierze są obowiązani meldować swemu przełożonemu, a jeśli potrafią - usunąć je samodzielnie.

Podczas codziennego przeglądu broni w stanie złożonym należy spraw­dzić: zgodność numeracji na mechanizmach i częściach, czy na częściach zewnętrznych broni nie ma rdzy, brudu, pęknięć, zadziorów lub innych uszkodzeń; czy na częściach drewnianych nie ma pęknięć, odprysków oraz wgnieceń; stan przyborów i ich mocowanie; zamocowanie pasa (stan futerału, ładowanie); stan przyrządów celowniczych; działanie zamka i bezpiecznika (przełącznika rodzaju ognia); czy lufa jest czysta i nie zatkana.

Ucząc przeglądu codziennego broni w stanie rozłożonym powinno się dążyć, aby szkoleni opanowali sposób przeglądania części i mechaniz­mów.

PRZYGOTOWANIE BRONI DO STRZELANIA

Zagadnienie to przerabia się na strzelnicy, bezpośrednio przed strze­laniem. Przed pierwszym strzałem szkoleni wykonują wszystkie czyn­ności pod nadzorem instruktora. Kolejność wykonywania czynności mo­że być następująca: rozłożyć broń, oczyścić poszczególne części i mecha­nizmy, nasmarować części trące, złożyć broń i przejrzeć ją w stanie zło­żonym.

Po zakończeniu strzelania należy pokazać i objaśnić, jak broń czyści się na miejscu. W tym celu przewód lufy i części, na które oddziały­wały gazy prochowe, zwilża się smarem, wstępnie czyści do sucha i lek­ko smaruje. Broń czyści się dokładnie - po powrocie do rejonu zakwa­terowania - w czasie przewidzianym porządkiem dnia.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA ZACIĘĆ ORAZ ICH USUWANIE

W czasie zajęć ze szkolenia strzeleckiego szkoleni powinni poznać cha­rakterystyczne niesprawności powodujące zacięcia broni, ich przyczyny, sposoby zapobiegania i usuwania tych zacięć. Umiejętności z tej dziedzi­ny trzeba doskonalić podczas strzelań i wszystkich ćwiczeń przygoto­wawczych. Zajęcia tego rodzaju mogą być prowadzone na strzelnicy lub w terenie, w specjalnie zorganizowanych punktach nauczania. Zależnie od miejsca i warunków należy przygotować do zajęć: broń, przybory i naboje szkolne {ćwiczebne). Jeżeli zajęcia są prowadzone metodą ćwi­czeń praktycznych trzeba przygotować 2 - 3 cele ukazujące się.

Z doświadczenia wynika, że jeżeli do nauczania sposobów usuwania niesprawności organizuje się oddzielne zajęcia, najlepiej prowadzić je metodą sytuacyjną. Przystępując do zajęć należy w tym przypadku wy­jaśnić, że broń jest wtedy sprawna i niezawodna, gdy żołnierz należycie się z nią obchodzi i właściwie obsługuje. Jednak w wyniku zużycia częś­ci, nadmiernego zanieczyszczenia lub niewłaściwego obchodzenia się z bronią mogą powstać niesprawności powodujące jej zacięcie. Po tym wprowadzeniu trzeba podać temat i postawić ćwiczącym zadania. Na­stępnie wprowadza się ich w określoną sytuację, na przykład: podczas strzelania z kbk AKM ogień został samoczynnie przerwany. Naciskanie na spust nie powoduje uruchomienia mechanizmów.

Zacięcia: zamek nie doszedł do przedniego położenia, zatrzymując się w środkowej części komory zamkowej i nie wprowadził kolejnego nabo­ju do komory nabojowej.

Położenie zamka i nabojów pokazuje się na broni. Następnie wyznacza się szkolonego, któremu poleca się usunąć zacięcie i otworzyć ogień. Gdy wykonuje on polecenie, określa się istotę problemu: części rucho­me zatrzymały się podczas ruchu do przodu, nie nastąpiło wprowadzenie naboju do komory nabojowej i zaryglowanie zamka. Przyczyną zacięcia może być nie wyrzucenie z komory nabojowej wystrzelonej łuski, wgnie­cenia na łusce naboju lub pęknięcie sprężyny powrotnej.

Z kolei ustala się czynności, jakie powinien wykonać żołnierz podczas usuwania zacięcia.

Przy czym - w wyniku dyskusji - należy dążyć do sformułowania następujących wniosków: aby usunąć zacięcie, trzeba natychmiast prze­ładować broń i strzelać dalej; w razie powtórzenia się zacięcia, rozłado­wać broń, ustalić przyczynę niesprawności i usunąć ją. W sposób po­dobny uczy się usuwania innych zacięć przedstawiając kolejne sytuacje.

Podczas przerabiania kolejnych sytuacji należy wymagać od szkolo­nych, aby praktycznie wykonywali wszystkie czynności związane z usu­waniem zacięć. Oprócz tego, trzeba podkreślić, że chcąc zapobiec pow­stawaniu zacięć, żołnierze powinni utrzymywać broń technicznie spraw­ną, prawidłowo ją rozkładać i składać oraz właściwie obsługiwać, czyś­cić. smarować i przeglądać przed każdym strzelaniem.

Jeżeli zajęcia są prowadzone w grupach wyposażonych w jednorodne uzbrojenie, wówczas zagadnienia przerabia się zgodnie z zaleceniami in­strukcji dotyczącej danego wzoru broni. Ucząc usuwania niesprawności powstałych podczas strzelania, należy zwrócić szczególną uwagę na prze­strzeganie przepisów bezpieczeństwa.

Przystrzeliwania broni uczy się wówczas, gdy szkoleni znają już bu­dowę broni i nabojów oraz podstawowe wiadomości z teorii i zasad strze­lania. Zajęcia należy prowadzić na strzelnicy z takim wyliczeniem, aby każdy żołnierz mógł osobiście przystrzelać swoją broń. Jeżeli program nie przewiduje czasu na tego rodzaju zajęcia, czynności tej trzeba uczyć w czasie przystrzeliwania broni pododdziału oraz podczas strzelań. Do zajęć przygotowuje się odpowiednie rodzaje broni znajdujące się w wyposażeniu pododdziału, naboje bojowe, tarcze do przystrzeliwania (na białym ekranie o wymiarach nie mniejszych niż 1,5 x 1,5 m) tablicę i kredę, linijki milimetrowe, sprawdziany rozrzutu (o wymiarach dopuszczalnego rozrzutu dla danego wzoru broni); kredki, przybory do zmiany położenia przyrządów celowniczych.

Tabela 2

Zasadnicze przyczyny powstawania zacięć oraz sposoby ich usuwania i zapobiegania im

Przyczyny zacięć	Sposoby usuwania zacięć	Sposoby zapobiegania zacięciom
1. Zanieczyszczenie broni	Przeładować broń i strzelać dalej. W razie powtórzenia się zacięcia rozładować broń, wyczyścić i nasmarować części trące	Przed strzelaniem nasmarować części trące olejem wrzecionowym. Nie dopuszczać do nadmiernego zanieczyszczenia broni. Systematycznie czyścić broń podczas przerw w walce i w strzelaniach oraz przed strzelaniem
2. Uszkodzenie części broni	Przeładować broń i strzelać dalej. W razie powtórzenia się zacięcia: rozładować broń, ustalić przyczyny zacięcia, wymienić uszkodzoną część	Prowadzić systematyczne przeglądy broni. Zauważone niesprawności usuwać natychmiast. Starannie przygotować broń do strzelania. Przestrzegać zasad eksploatacji
3. Wadliwe lub uszkodzone naboje	Przeładować broń i strzelać dalej	Starannie przeglądać naboje przed strzelaniem (nie używać naboi uszkodzonych, zardzewiałych, itp.)

ZASADY I SPOSOBY PRZYSTRZELIWANIA BRONI

Rozpoczynając zajęcia, należy podkreślić, że broń powinna być zawsze sprawna technicznie i celna. Sprawność techniczną broni zapewnia się przez dokonywanie jej przeglądów w ustalonych terminach i systematyczne usuwanie zauważonych niesprawności. Celność broni zapewnia się przez przystrzelanie jej. Broń przystrzeliwuje się: po przyjęciu jej do pododdziału (przed wręczeniem żołnierzowi), po naprawie rusznikarskiej, która mogła wpłynąć na celność strzelania, po stwierdzeniu na strzelnicy zbyt dużych odchyleń pocisków.

Przystrzeliwanie polega na odpowiednim ustawieniu przyrządów celowniczych względem osi przewodu lufy - na podstawie wyników strzelania. Należy prowadzić je - z uwzględnieniem warunków strzelania - najlepiej na strzelnicach osłoniętych od wiatru. Przed przystrzeliwa­niem broń dokładnie przegląda się, a wszystkie zauważone usterki usu­wa. Podczas przystrzeliwania na strzelnicy powinien być obecny mecha­nik uzbrojenia.

Przystępując do przystrzeliwania broni, poleca się szkolonym, by do­konali przeglądu broni, a następnie nadzoruje wykonywane przez nich czynności. Zauważone niesprawności mechanik usuwa na miejscu. Z ko­lei, objaśnia się przebieg przystrzeliwania pokazuje niektóre czynności. Normy i sposoby przystrzeliwania są podane w odpowiednich instruk­cjach dla poszczególnych rodzajów broni.

Postawa strzelecka podczas przystrzeliwania może być dowolna. Z doświadczenia wynika jednak, że broń najlepiej przystrzeliwać w po­stawie leżącej z wykorzystaniem podpórki, a pistolety - w postawie stojącej, przyjmując za punkt celowania środek dolnego skraju prostoką­ta lub koła. Jedynie w przypadku przystrzeliwania pistoletów punktem celowania może być środek koła. Tarczę do przystrzeliwania ustawia się tak, aby punkt celowania znajdował się na wysokości głowy strzelające­go (kąt położenia celu równy zeru}. W odpowiedniej odległości za punk­tem celowania zaznacza się punkt kontrolny. Powinien on znajdować się wyżej od punktu celowania o wielkość przewyższenia toru pocisku nad linią celowania, a podczas przystrzeliwania pistoletów - 3 cm nad punk­tem celowania.

Po krótkim teoretycznym wprowadzeniu i pokazie, wydaje się naboje, podaje komendy do zajęcia stanowisk, ładowania broni i otwarcia ognia. Strzelający dają po cztery strzały, celując dokładnie i jednakowo. Przy tarczach pokazuje się sposób sprawdzania wielkości rozrzutu i objaśnia. Gdy rozrzut mieści się w dopuszczalnych granicach, określa się położenie średniego punktu trafienia - dowolnym sposobem. Jeżeli natomiast rozrzut jest większy od dopuszczalnego, ustala się jego przyczyny i pow­tarza strzelanie. Gdy jedna przestrzelina znacznie odchyla się od pozo­stałych, można jej nie brać pod uwagę.

W przypadku normalnego skupienia przestrzelin, tj. mieszczą się w dopuszczalnych normach, należy nakazać, by szkoleni określili położenie średniego punktu trafienia względem punktu kontrolnego. Celność broni każdego rodzaju przyjmuje się za normalną, jeśli średni punkt trafienia pokrywa się z punktem kontrolnym lub odchyla się od niego w dopusz­czalnych granicach. W razie gdy odchylenie średniego punktu trafienia jest większe niż dopuszczalne, należy zmienić położenie muszki lub celownika. Muszkę przesuwa się zawsze w kierunku odchylenia średnie­go punktu trafienia. Pistolety doprowadza się do normalnej celności, zmieniając położenie celownika w kierunku przeciwnym do odchylenia średniego punktu trafienia. Słuchacze pododdziałów szkolnych powinni - dla przystrzeliwanych przez siebie rodzajów broni - sami ustalać wartość odchylenia średniego punktu trafienia od punktu kontrolnego, a także określać wielkość zmian położenia przyrządów celowniczych. Prowadzący sprawdza czy wszystkie czynności zostały wykonane po­prawnie. Zmiany położenia przyrządów celowniczych dokonuje mecha­nik uzbrojenia. Strzelanie powtarza się aż do uzyskania normalnej cel­ności broni.

Rozdział 3

NAUCZANIE TEORII I ZASAD STRZELANIA

PODSTAWOWE WIADOMOŚCI Z BALISTYKI WEWNĘTRZNEJ I ZEWNĘTRZNEJ

Celem zajęcia jest zapoznanie szkolonych z podstawowymi zjawiska­mi zachodzącymi w lufie broni strzeleckiej w czasie strzału oraz podczas lotu pocisku po opuszczeniu lufy.

Balistyka wewnętrzna. Do zajęć należy przygotować: tablice poglądowe lub przeźrocza oraz film pt. „Balistyka wewnętrzna”; przekroje ka­rabinków i naboje szkolne; makiety: zjawisko strzału i odrzut broni.

Zajęcia mogą być poprzedzone wyświetleniem filmu pt. „Balistyka wewnętrzna”. W części wstępnej zajęć wyjaśnia się pojęcie balistyki i jej podział. Przy czym trzeba podkreślić, że balistyka wewnętrzna zajmuje się wyjaśnianiem procesów zachodzących w przewodzie lufy podczas strzału.

Przystępując do zapoznania ze zjawiskiem strzału, wyjaśnia się; że strzałem nazywa się wyrzucenie pocisku z przewodu lufy pod wpływem siły ciśnienia gazów powstałych w wyniku spalania się ładunku procho­wego. Zjawisko to charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem, któremu towarzyszy wysoka temperatura i wysokie ciśnienie gazów prochowych zdolnych do w konania pracy. Następnie poleca się jednemu ze szkolo­nych, aby zademonstrował - na przekroju broni załadowanej nabojem szkolnym - przebieg zjawiska strzału, od momentu naciśnięcia na spust. Po czym wykorzystując opisane czynności, omawia się przebieg zjawiska strzału. Pokazuje na tablicy poglądowej, wyjaśnia się, że w broni strzeleckiej strzał następuje w momencie uderzenia iglicy w spłon­kę, ściśnięty między grotem iglicznym a kowadełkiem inicjujący materiał wybuchowy zapala się, płomień przenika przez otwory strzelnicze w dnie łuski i zapala ładunek prochowy.

Jeżeli istnieją warunki, powinno się wyświetlić fragment filmu, doty­czący tej części zjawiska strzału, a następnie omówić dalszą część tego ­zjawiska. Zjawisko strzału ma gwałtowny przebieg, tj. 0,001 - 0,01 s. W celu pełnego przedstawienia procesów wskazane jest podzielenie zja­wiska strzału na cztery okresy. Okresy te powinno się kolejno omówić, wykorzystując do tego makietę, tablicę podświetloną, schemat, przeźrocze lub obrazując je na monitorze mikrokomputera.

Przy czym należy zaznaczyć, iż poszczególne okresy trwają: wstępny od momentu zapalenia ładunku prochowego do chwili rozpoczęcia ru­chu pocisku; pierwszy (główny) - od momentu rozpoczęcia ruchu po­cisku do chwili spalenia się ładunku prochowego; drugi - od momentu całkowitego spalenia się ładunku prochowego do chwili opuszczenia lufy przez pocisk; trzeci - od momentu opuszczenia lufy przez pocisk do chwili wyrównania się ciśnienia gazów prochowych z ciśnieniem atmo­sferycznym. Trzeba podkreślić, że podczas strzelania z broni o krótkiej lufie nie występuje drugi okres, np. w pistoletach P - 64, P - 83. W tym przypadku spalanie ładunku trwa do momentu opuszczenia lufy przez pocisk.

W czasie omawiania zjawiska strzału lub bezpośrednio po tym, krótko wyjaśnia się zasady uruchamiania automatyki broni przez odprowadze­nie gazów prochowych z przewodu lufy oraz wykorzystanie gazów po opuszczeniu przewodu lufy.

Posługując się schematem, przezroczem lub makietą, poleca się szko­lonym, aby omówili zmianę prędkości pocisku w przewodzie lufy i po jej opuszczeniu. Następnie powinno się podkreślić, że prędkość pocisku - po ustaniu oddziaływania gazów na niego - będzie się zmniejszać.

Balistyka zewnętrzna. Do zajęć należy przygotować: tablice poglądowe (działanie siły oporu powietrza na lot pocisku, działanie siły oporu po­wietrza na lot granatu, elementy toru pocisku), film „Balistyka zew­nętrzna” i makietę pocisku, a także program mikrokomputerowy.

W części wstępnej zapoznaje się szkolonych z pojęciem balistyki zew­nętrznej, i krótko omawia jej zakres. Przy czym należy podkreślić, że przedmiotem balistyki zewnętrznej jest lot pocisku (granatu) w powie­trzu, zaś znajomość zjawisk towarzyszących i praw lotu pocisku umożli­wia właściwe przygotowanie strzelania.

Najpierw omawia się zagadnienie powstawania toru lotu pocisku, roz­poczynając objaśnienie od wyświetlenia fragmentu filmu obrazującego działanie sił na pocisk lecący w powietrzu. Zagadnienie to przerabia się w następującej kolejności: podać definicję toru lotu pocisku, wyjaśnić że na lot pocisku w powietrzu oddziaływują dwie siły - ciężkości i oporu po­wietrza; omówić działanie każdej z tych sił.

Na tablicy poglądowej pokazuje się, jak wygląda tor lotu pocisku (rys. 2). Następnie omawia się zjawisko powstania siły oporu powietrza oraz jej wpływ przy zmieniających się prędkościach lotu pocisku w powie­trzu. Po czym wyjaśnia się zależność siły oporu powietrza od różnych składowych i pokazuje stopień zmniejszenia donośności strzelania, na skutek oporu powietrza. Z kolei pokazuje się na tablicy tor lotu pocisku w próżni i w powietrzu przy jednym kącie rozrzutu. Do tego celu można wykorzystać także mikrokomputer. Należy też wyjaśnić, że wpływ siły oporu powietrza na lot pocisku jest tak duży, iż powoduje zmniejszenie jego prędkości i donośności. Wartość siły oporu powietrza zależy od pręd­kości pocisku, jego kształtu, powierzchni, kalibru oraz gęstości powie­trza.

Następnym zagadnieniem, jakie trzeba omówić, jest stabilizacja po­cisku w powietrzu. Wyjaśnia się i uzasadnia, że w trakcie lotu pocisku w powietrzu - podobnie jak wszystkie nieforemne ciała pod wpływem siły oporu powietrza - będą się obracać lub koziołkować (w tym rów­nież pocisk), przyczyniając się do zmniejszenia donośności i siły działania niszczącego. Z kolei pokazuje się i wyjaśnia, w jaki sposób stabilizuje się pocisk w powietrzu przez nadanie mu ruchu obrotowego i jak przy tym powstaje zjawisko zboczenia. Po czym wskazuje się, że zjawisko zboczenia może powstać tylko przy jednoczesnym oddziaływaniu trzech czynników, tj. ruchu obrotowego pocisku, siły oporu powietrza i krzy­wizny toru. Jeżeli brak jednego z nich zboczenie nie występuje, np. pod­czas strzelania z luf gładkościennych.

Stabilność lotu pocisku wystrzelonego z broni o lufie gładkościennej (np. rgppanc) zapewnia brzechwa, za pomocą której przenosi się punkt oporu powietrza do tyłu, poza punkt ciężkości pocisku.

Pokazując na sprzęcie, tablicach poglądowych (przeźroczach) lub na ekranie monitora telewizyjnego, objaśnia się pojęcia: linia strzału, linia rzutu, wysokość toru lotu pocisku, kąt wylotu, kąt upadku, punkt wy­lotu, punkt upadku (rys. 2). W celu utrwalenia pojęć i definicji należy zalecić, aby szkoleni samodzielnie je opanowali. Podaje się także, że wartość elementów toru lotu pocisku dla różnych donośności - wyko­rzystywane podczas strzelania - są zawarte w tabelach strzelniczych. Jednocześnie uczy się ustalania wartości poszczególnych elementów toru lotu pocisku na podstawie tabel strzelniczych. W tym celu, po objaśnie­niu stawia się krótkie zadanie, które szkoleni powinni samodzielnie roz­wiązać.

WPŁYW WARUNKÓW STRZELANIA NA LOT POCISKU

Do zajęć należy przygotować: tabele strzelnicze do broni strzeleckiej, tablice poglądowe lub przeźrocza (wpływ wiatru na lot pocisków stabili­zowanych ruchem obrotowym i pocisków brzechwowych). Zajęcia pro­wadzi się w sali wykładowej metodą wykładu połączonego z rozwiązy­waniem zadań ogniowych. Omawiane zagadnienie ilustruje się na tabli­cach poglądowych (przeźroczach), a także fragmentami filmu dotyczą­cego wpływu warunków meteorologicznych na zmianę kształtu toru lo­tu pocisku.

Podczas zajęć zapoznaje się szkolonych z wpływem zewnętrznych wa­runków na lot pocisku i sposobami wprowadzania poprawek.

W części wstępnej zajęć, na podstawie danych zawartych w podręcz­niku „Teoria strzału” omawia się pojęcie tabelarycznych normalnych wa­runków strzelania. Następnie zapoznaje się szkolonych z tabelaryczny­mi warunkami meteorologicznymi, balistycznymi i topograficznymi. Po czym krótko omawia się ich wpływ na zmianę kształtu toru lotu pocisku. Należy podkreślić konieczność dobierania do strzelania amunicji jedne­go rodzaju i o jednakowych właściwościach. Największą uwagę trzeba skupić na zapoznaniu szkolonych z wpływem warunków meteorologicznych na kształt toru lotu pocisku oraz na nauczaniu rozwiązywania za­dań z tej dziedziny w czasie strzelania z broni strzeleckiej. Jednocześ­nie należy objaśnić, że wzniesienie terenu o każde 10 m zmniejsza ciś­nienie atmosferyczne o 1 mm słupa rtęci, co ma znaczenie przy strze­laniu w terenie górzystym na odległości większe niż 800 m, gdzie za chodzi konieczność wprowadzania odpowiednich poprawek.

Z kolei, omawia się wpływ temperatury powietrza na kształt toru lo­tu pocisku i zasady uwzględniania poprawek: w broni strzeleckiej ­przez wprowadzenie ich do nastawy celownika lub zmianę punktu ce­lowania.

Rozpatrując wpływ wiatru na kształt toru lotu pocisku, omawia się rodzaje wiatru ze względu na prędkość (słaby, umiarkowany, silny i bar­dzo silny) i kierunek wiatru (wzdłużny, skośny i boczny). Przy dalszych rozważaniach pokazać związki i zależności między prędkością i kierun­kiem wiatru. Wyjaśnić szkolonym, że na celność strzelania wywiera wpływ także kąt położenia celu. Jednocześnie nauczyć ich określania poprawek na zmianę kąta położenia celu.

ZJAWISKO ROZRZUTU I JEGO ZNACZENIE

Do zajęć należy przygotować: tabele strzelnicze, figury bojowe z na­niesionych przestrzelinami oraz tablice poglądowe.

W czasie zajęć zapoznaje się szkolonych ze zjawiskiem rozrzutu, przyczynami jego powstawania oraz z jego znaczeniem w praktyce strzelań Zajęcia mogą być prowadzone w sali wykładowej metodą wykładu lub na strzelnicy. W obydwu przypadkach należy uwzględnić także roz­wiązywanie zadań. W czasie zajęć omawia się pojęcie oraz przyczyny, prawo i miary rozrzutu. Jeśli zajęcia są prowadzone na strzelnicy, przy­gotowuje się broń, naboje bojowe, przybory do pisania, linijki milimetrowe, tablice i kredę. Strzelanie prowadzi się do tarcz na białym ekra­nie. Podczas omawiania zjawiska rozrzutu i zagadnień pochodnych po­winno się wykorzystywać wyniki strzelania. Należy podkreślić, że w cza­sie strzelania z tej samej broni, całkowicie sprawnej, z przestrzeganiem wszystkich warunków dokładnego celowania i dania strzału, poszczególne pociski - wskutek wielu przypadkowych przyczyn - zakreślają od­mienne tory i upadają w różne miejsca. Zjawisko takie nazywamy na­turalnym rozrzutem pocisków.

Omawiając przyczyny rozrzutu warto posłużyć się materiałem zawar­tym w podręczniku „Teoria strzału”. Przyczyny te podaje się w trzech grupach:

I) różne prędkości początkowe pocisków spowodowane są różnicami: w budowie i masie naboi oraz ich części; temperatury ładunku zależnej od temperatury powietrza oraz czasu przebywania naboju w nagrzanej lufie; stanie jakościowym lufy, zwłaszcza od stopnia jej nagrzewania się. Przyczyny te powodują nie tylko różnice prędkości początkowych poci­sków, ale w donośności, a tym samym powodują rozrzut pocisków w głąb i wszerz (wzwyż);

2) różne kąty rzutu i kierunku strzelania są spowodowane: popełnie­niem błędów w celowaniu; różnymi wartościami kątów wylotu i bocz­nych skręceń broni (powstałych wskutek niejednakowego przygotowania się do strzelania); ustawienia broni; niewłaściwego wykorzystania pod­pórki; odchyleniami kątowymi lufy broni automatycznej powstałymi wskutek pracy mechanizmów lub różnorodnością sposobów jej trzyma­nia. Przyczyny te zależą głównie od wyszkolenia strzelca;

3) różne warunki lotu pocisków są spowodowane: warunkami meteo­rologicznymi, zwłaszcza zmianami kierunku i prędkości wiatru; różnica­mi masy, kształtu i wymiarów pocisków mającymi wpływ na działanie siły oporu powietrza.

Z dokonanej analizy należy wyciągnąć wniosek, iż podczas każdego strzelania występują wszystkie trzy grupy przyczyn. Jedne z nich wpły­wają na uchylenie się pocisku wzwyż (w głąb), drugie zaś wszerz. Pod­sumowując trzeba podkreślić, że przyczyny rozrzutu pocisków wynikają z błędów pomiarów (niedokładności produkcyjnych broni i amunicji), błę­dów strzelającego oraz warunków zewnętrznych.

Omawiając wyjaśnia się szkolonym prawa rozrzutu: nierównomierność, symetryczność i ograniczoność.

Zmniejszenie rozrzutu pocisków można osiągnąć przez dobre wyszko­lenie strzelających, a zwłaszcza przez nauczenie ich: dokładnego celowa­nia. dawania strzału w najbardziej korzystnych warunkach, właściwego przygotowania broni i amunicji itp.

Wyjaśnianie zagadnień teoretycznych powinno się rozpocząć od zapoz­nania szkolonych z pojęciem wiązki torów pocisku, średniego toru po­cisku i pola rozrzutu, a następnie przejść do nauczania wyznaczania śred­niego punktu trafienia (ŚPT). Przy tym trzeba podkreślić, że najbardziej rozpowszechnionym sposobem wykorzystania prawa rozrzutu jest okreś­lanie średniego punktu trafienia.

Następnie wyjaśnia się i pokazuje na schemacie sposoby określania średniego punktu trafienia, zaznaczając, że wszystkie sposoby są oparte na zasadzie symetryczności rozrzutu. Ponadto trzeba podkreślić, że w praktyce strzelania średni punkt trafienia nigdy nie pokrywa się z pun­ktem, w który skierowuje się broń, środkiem celu czy punktem kontrol­nym - na skutek błędów popełnionych zarówno w toku strzelania, jak i podczas przygotowania go. Z kolei pokazuje się na schemacie (wykresie) powierzchnię rozrzutu z uwzględnieniem błędów przygotowania strze­lania i nakazuje zanotować prawidłowości, na podstawie których można określić prawdopodobne średnie uchylenie. W celu wykonania porów­nawczej oceny różnych rodzajów broni i ich charakterystyk balistycz­nych, a także wyboru najlepszych sposobów i zasad strzelania na ogół wystarczy znać skupienie, dokładność i celność strzelania. Następnie omawia się pojęcia: skupienie, uchylenie środkowe w głąb, wzwyż i wszerz oraz celność strzelania, a także podaje od czego zależą te czyn­niki. Środki zwiększające celność strzelania omawia się, wykorzystując obowiązujące instrukcje. Oprócz tego trzeba podkreślić, że podczas sprawdzania celności (przystrzeliwania) dowolnej broni przewidziane są ściśle określone normy celności, ustalające sposób przygotowania broni i naboi do strzelania.

Posługując się tablicami poglądowymi, wyjaśnia się, że do pomiaru wielkości pola rozrzutu, porównania rozrzutu pocisków różnych rodza­jów broni, jak również do oceny rozrzutu pocisków tego samego rodza­ju broni, w różnych warunkach strzelania stosuje się pasy rdzeniowe oraz promień koła. Następnie przedstawia się skalę rozrzutu wyrażoną w uchyleniach. Wiadomości te są niezbędne do określania prawdopodo­bieństwa trafienia i skuteczności ognia. Część zajęć powinno się przez­naczyć na rozwiązywanie zadań przy wykorzystaniu plansz pola rozrzu­tu i tabel strzelniczych.

W czasie nauczania kolejnych zagadnień uwagę szkolonych powinno się zwrócić na to, że charakterystyki rozrzutu dla każdego rodzaju bro­ni, sposobu strzelania i rodzaju ognia są różne. Charakterystyki rozrzu­tu dla broni strzeleckiej są podane w tabelach strzelniczych w podręcz­niku „Teoria strzału”.

Na zakończenie omawia się pojęcie skuteczności strzelania i praktycz­ne znaczenie rozrzutu.

CELOWANIE I JEGO ELEMENTY

Do zajęć należy przygotować: broń, tablicę poglądową (elementy celo­wania przy otwartych przyrządach celowniczych), przeźrocza, filmy lub programy komputerowe.

W czasie zajęć zapoznaje się z istotną celowania, podstawowymi po­jęciami z tym związanymi oraz znaczeniem kształtu toru lotu pocisków, a także uczy się wykorzystania tych elementów w praktyce strzeleckiej.

Rozpoczynając zajęcia, nawiązuje się do lekcji poprzednich i wyjaśnia pojęcie celowania. Na broni lub na tablicy poglądowej objaśnia się. że celowaniem nazywa się czynności nadania osi przewodu lufy takiego po­łożenia w płaszczyźnie poziomej i pionowej, które zapewni przejście to­ru lotu pocisku przez cel. Z kolei wyjaśnia się pojęcia: celowanie pozio­me i pionowe oraz celowanie bezpośrednie i pośrednie.

Następnie, wykorzystując dane zawarte w podręczniku „Teoria strzału” objaśnia się elementy celowania przedstawione na rysunku 3 Przy czym należy skupić uwagę głównie na elementach celowania istnieją­cych w praktyce strzeleckiej. Po przerobieniu zagadnień szkoleni po­winni znać pojęcia: linia celowania i linia celownicza, kąt celowania, kąt położenia celu. kąt uderzenia. wyprzedzenie kątowe, wyprzedzenie linio­we, odległość rzeczywista, odległość celowania, odległość pozioma, parametr kursu celu, rakurs celu, punkt celowania, punkt strzału, punkt wyprzedzenia, kurs celu, kąt kursu.

PRAKTYCZNE ZNACZENIE KSZTAŁTU TORU LOTU POCISKU

Do zajęć należy przygotować: tablice poglądowe lub przeźrocza (różne kształty toru lotu pocisku, strzał bezwzględny, pole rażenia, pole zakry­te, pole martwe), makiety (strzał bezwzględny, pole rażenia, pole zakry­te), film.

Zajęcia prowadzi się w sali wykładowej metodą wykładu. Rozwiąza­nie zadań doskonali się w punktach nauczania, organizowanych w czasie prowadzenia ćwiczeń przygotowawczych i strzelań.

Rozpoczynając zajęcia, podaje się pytania nawiązujące do czynników warunkujących kształt toru lotu pocisku. Następnie poleca się szkolo­nym uzasadnić wpływ kąta podniesienia na kształt toru pocisku i war­tość poziomej odległości strzelania. Po czym, pokazując na tablicy po­glądowej (przeźroczu), wskazuje się na zależność kształtu toru lotu po­cisku od kąta podniesienia, a jest ona następująca: jeżeli zwiększa się kąt podniesienia, to jednocześnie wzrasta wysokość wierzchołkowa toru lotu pocisku i odległość pozioma, jednak tylko do określonej granicy. Po przekroczeniu tej granicy wysokość wierzchołkowa toru lotu pocisku wzrasta, ale odległość pozioma zaczyna się zmniejszać. Następnie posłu­gując się schematem, objaśnia się pojęcia: kąt największej donośności oraz płaski i stromy tor lotu pocisku, a także ich znaczenie i sposoby wykorzystania.

Do zapoznania z pojęciem strzału bezwzględnego należy wykorzystać tablice poglądowe i film, a jeśli są odpowiednie warunki, pokazać go można na strzelnicy, wykorzystując do tego celu naboje smugowe oraz dobrane figury bojowe i ustawione na odległości co 50 m. Trzeba dążyć, aby szkoleni sami zdefiniowali pojęcie strzału bezwzględnego oraz usta­lili czynniki warunkujące jego zależność.

Następnie podaje się do zapamiętania odległości strzału bezwzględnego podczas strzelania do różnych celów z broni strzeleckiej. Znajomość od­ległości strzału bezwzględnego ułatwia bowiem niszczenie celu, w tym przypadku można wykonać zadanie ogniowe, wykorzystując jedną nasta­wę celownika. Jednocześnie omawia się sposoby posługiwania się po­działkami specjalnie wyskalowanych celowników do strzelania z wyko­rzystaniem zjawiska strzału bezwzględnego, np. poszczególnych egzem­plarzy broni strzeleckiej. Należy również zaznaczyć, że strzał bezwzględ­ny występuje tylko podczas strzelania bezpośredniego torem płaskim. Rozpatrując pojęcie strzału bezwzględnego, trzeba podkreślić, że jego od­ległość jest ściśle zależna od wysokości celu, kąta położenia i wysokości wierzchołkowej lotu pocisku. W obliczeniach przyjmuje się, że kąt po­łożenia celu zbliżony jest do zera, a cel swoją podstawą znajduje się na linii celowania. Jednakże na skutek odchyłek warunków strzelania od ta­belarycznych i błędów strzelającego nie każdy strzał dany do celu znaj­dującego się w zasięgu strzału bezwzględnego będzie strzałem trafnym.

Znajomość odległości strzału bezwzględnego jest istotna. Z tej odległo­ści uzyskuje się bowiem duże prawdopodobieństwo trafienia celu pierw­szym pociskiem lub kolejnym przy tej samej nastawie celownika.

Na zakończenie omawianego zagadnienia uczy się szkolonych określa­nia odległości strzału bezwzględnego z różnych rodzajów broni strzelec­kiej i do celów o różnych wysokościach.

ZASADY STRZELANIA DO CELÓW NAZIEMNYCH I POWIETRZNYCH W DZIEŃ I W NOCY

Do zajęć należy przygotować - odpowiednio do potrzeb: film, tablice poglądowe (przeźrocza), naboje karabinowe lub sportowe, figury bojowe rzeczywiste lub zmniejszone, tablicę i kredę.

Wiadomości z tego przedmiotu należy traktować jako wprowadzające do zasad strzelania. Opanowanie ich ma na celu umożliwienie szkolo­nym poznania sposobów wykorzystania właściwości broni strzeleckiej pododdziałów w warunkach bojowych. Zajęcia mogą być prowadzone w salach wykładowych, na placach ćwiczeń oraz strzelnicach.

Rozpoczynając zajęcia, nawiązuje się do poprzednio przerabianego ma­teriału, dotyczącego możliwości oraz zadań wykonywanych ogniem bro­ni strzeleckiej. Zagadnienie to można przedstawić tak, aby szkoleni mo­gli wyciągnąć samodzielnie możliwie najwięcej wniosków dotyczących: zadań, wykonywanych różnymi rodzajami broni strzeleckiej (rodzaje i charakterystyki celów), odległości prowadzenia ognia dla poszczególnych rodzajów broni (donośność maksymalna, skuteczna i optymalna); odle­głości strzału bezwzględnego dla podstawowych rodzajów celów.

Następnie wyjaśnia się pojęcia: cel pojedynczy, grupowy, mały, duży, szeroki, wąski, głęboki, odkryty, ukryty, zamaskowany, ukazujący się, nieruchomy, ruchomy, naziemny, powietrzny, nawodny, obserwowany i nie obserwowany. Podczas omawiania podziału celów przedstawia się krótką ich charakterystykę. Omawiając rodzaje ognia i sposoby strzela­nia wyjaśnia się, że z broni strzeleckiej prowadzi się ogień na wprost. Zależnie od zadania bojowego, sytuacji na polu walki, odległości do celu, charakteru terenu i rodzaju broni użytej do niszczenia celu ogień prowadzi się w miejscu i w ruchu. W miejscu strzela się w postawie leżącej, klęczącej i stojącej. W ruchu można strzelać bez zatrzymań i podczas krótkich zatrzymań (zachowując postawę stojącą).

Z kolei, omawia się strzelanie ogniem pojedynczym, seriami krótkimi i długimi oraz ogniem ciągłym.

W kolejnym zagadnieniu wyjaśnia się pojęcie skuteczności strzelania oraz wymagania z tym związane. Jednocześnie podaje się, że oznakami skuteczności ognia są: widoczne rażenie celu, ucieczka lub zamieszanie w ugrupowaniu nieprzyjaciela, osłabienie lub przerwanie ognia.

Ogniem broni strzeleckiej i granatników można niszczyć: siłę żywą, środki ogniowe, pojazdy mechaniczne, opancerzone wozy bojowe oraz cele powietrzne. Zniszczenie celu - to wykonanie zadania ogniowego, które obejmuje: wykrycie, ocenę i wybór celu, określenie odległości, kierunku i prędkości ruchu celu, wybór broni, naboju oraz sposobu strzelania, a także określenie nastaw celownika.

Następnie należy przypomnieć, że nastawę celownika ustala się nastę­pująco:

• podczas strzelania na odległość do 300 m przy wykorzystaniu na­stawy celownika „2”, punkt celowania wybiera się zależnie od wymia­rów celu, tj. w czasie prowadzenia ognia do celów małych znajdujących się w odległości do 200 m, punktem celowania będzie środek dolnej kra­wędzi celu, zaś w odległości 300 m i do dużych celów - środek celu;

• w zasięgu strzału bezwzględnego, nastawa celownika powinna od­powiadać odległości strzału bezwzględnego, a punktem celowania jest środek podstawy celu;

• we wszystkich innych przypadkach nastawa celownika powinna od­powiadać odległości do celu, zaś punkt celowania przyjmuje się w środku celu;

• znak „S” (P) na ramieniu celownika wykorzystuje się do prowa­dzenia ognia w zasięgu strzału bezwzględnego do celu o wysokości 50 cm; podczas strzelania na odległości do 300 m punktem celowania jest dolna krawędź celu, zaś od 300 do 350 m - środek celu.

Nawiązując do zajęć poprzednich, trzeba przypomnieć wpływ warun­ków meteorologicznych na wybór nastawy celownika, szczerbika (znaku celowniczego) i punktu celowania.

Omawiając wpływ temperatury powietrza na celność strzelania pod­kreśla się, że w okresie letnim odchyłki temperatury powietrza od war­tości tabelarycznej 15° C są niewielkie, nie ma zatem potrzeby wprowa­dzania poprawek; w okresie zimowym są one znaczne, dlatego też w czasie strzelań na odległości większe niż 400 m przy temperaturach niż­szych od 10° C, punkt celowania przesuwa się do góry o pół sylwetki.

Objaśniając wpływ wiatru na celność strzelania, wskazuje się, że: wiatru wzdłużnego, ze względu na jego niewielki wpływ podczas strze­lania z broni strzeleckiej można nie uwzględniać. Wiatr boczny powodu­je powstanie znacznych odchyłek, a tym samym konieczność wprowadza­nia odpowiednich poprawek, która oblicza się za pomocą tabel strzelni­czych lub odpowiednich wzorów - zwykle dla wiatru umiarkowanego, natomiast dla wiatru silnego otrzymany wynik mnoży się przez dwa, a dla słabego - dzieli się przez dwa. Wiatr skośny wpływa na zmianę donośności i kierunku lotu pocisku i praktycznie przyjmuje się popraw­kę dwukrotnie mniejszą niż dla wiatru bocznego.

Następnie omawia się sposób określania wyprzedzenia podczas strze­lania do celów ruchomych zaznaczając, że zależy ono od kierunku i pręd­kości ruchu celu oraz odległości do niego, a także od kierunku i prędkoś­ci ruchu strzelającego środka.

W celu potwierdzenia zrozumienia zagadnienia należy przećwiczyć roz­wiązywanie zadań ogniowych, z uwzględnieniem różnych odległości , wpływu warunków meteorologicznych i ruchu celu.

Ucząc zasad strzelania do celów powietrznych, należy wykorzystać ośrodek OPL. Przygotować: tablice poglądowe, planszety celów powietrznych, makiety celów powietrznych, różne rodzaje broni strzeleckiej.

Podczas zajęć zapoznaje się szkolonych z zasadami i sposobami pro­wadzenia obserwacji przestrzeni powietrznej, ogólną charakterystyką celów powietrznych, znaczeniem poszczególnych terminów dla rozwią­zania zadania spotkania pocisku z celem oraz sposobami prowadzenia ognia i jego poprawiania.

Sposoby prowadzenia obserwacji przestrzeni powietrznej i wskazywa­nia celów omawia się pokazując na schemacie oraz w terenie. Przy czym należy podkreślić, że obserwację przestrzeni powietrznej w wycinku rozpoczyna się zawsze od lewej granicy - wzdłuż linii horyzontu - do prawej. Następnie, przenosząc wzrok o kilka stopni nad horyzontem, obserwuje się przestrzeń od prawej granicy do lewej. Czynności te pow­tarza się do wysokości, z której możliwy jest atak samolotu. Wskazy­wanie celów powietrznych prowadzi się: według stron świata (np. „Lot­nik - z zachodu - 5 samolotów - 40”, gdzie: 40 - odległość do celu w hektometrach); względem dozorów (np. „Lotnik - nad drugim - ­pojedynczy myśliwski - 20”, gdzie: drugi - numer dozoru); względem kierunku marszu kolumny (np. „Lotnik - z przodu - para śmigłowców - 10”). Z kolei krótko omawia się charakterystykę celów powietrz­nych - samolotów, śmigłowców i desantu spadochronowego.

Zapoznając z zasadami strzelania do celów powietrznych, objaśnia się rozwiązanie zadania spotkania pocisku z celem. Wskazane jest, aby wy­korzystywać wiadomości szkolonych z zasad strzelania do celów rucho­mych. Jednocześnie wyjaśnia się znaczenie terminów używanych pod­czas prowadzenia ognia do celów powietrznych (kurs celu, rakurs, para­metr, punkt celowania, punkt wyprzedzenia, odległość sygnałowa, kąt położenia celu itp.).

Następnie zapoznaje się szkolonych ze sposobami prowadzenia ognia. Przy czym trzeba podkreślić, że do samolotów lecących wolno i śmi­głowców oraz do samolotów bezpilotowych prowadzi się ogień celowany z uwzględnieniem wyprzedzenia. Do śmigłowców i samolotów bezpiloto­wych lecących z prędkością do 200 km/h, których kąt kursu wynosi zero lub jest bliski zeru, prowadzi się ogień z podniesionym celownikiem, a do lecących z prędkością większą niż 250 km/h - ogień zaporowy (wy­konując zaporę pionową lub pochyłą). Do samolotów odrzutowych pro­wadzi się ogień zaporowy, wykonując -- w zależności od odległości wy­krycia, wysokości i kursu celu - zaporę pionową, pochyłą lub prostopadłą. Czas wykonania zapory wynosi 4 - 5 s - przy maksymalnym natę­żeniu ognia.

Pokazując na tablicach poglądowych i posługując się bronią omawia się sposoby wykonania zapór. Samoloty nurkujące na stanowisko ogniowe zwalcza się ogniem zaporowym. Strzelanie prowadzi się celując w przednią część kadłuba, z maksymalnym natężeniem ognia przez cały czas nurkowania.

Na zakończenie zajęć omawia się sposoby prowadzenia ognia do desantu spadochronowego, podaje parametry charakterystyczne dla desantu oraz objaśnia sposób obliczania wyprzedzenia oraz wprowadzania poprawek podczas celowania. Sposób wyboru celowania pokazuje się wykorzystując broń zamocowaną w stojaku. Wskazane jest, aby bezpośrednio po zajęciach wyświetlić film o zasadach i sposobach strzelania z broni strzeleckiej do celów powietrznych.

Rozdział 4

NAUCZANIE TECHNIKI STRZELANIA Z BRONI STRZELECKIEJ

SPOSOBY NAUCZANIA PROWADZENIA CELNEGO OGNIA

Zagadnienia techniki strzelania można przerabiać w całości, częściami lub w układach kompleksowych. Szkolonych, którzy nie opanowali czyn­ności związanych z prowadzeniem ognia, bądź niedbale je wykonują, dopuszcza się do strzelań dopiero po gruntownym przygotowaniu.

Dokładnie obserwując postępy każdego szkolonego należy reagować na popełniane błędy i usuwać je. Równocześnie trzeba przygotować żoł­nierzy do wykonania zadań w składzie pododdziału.

Każdą czynność należy utrwalić przez powtarzanie aż do wykształce­nia nawyku. Zajęciom (ćwiczeniom) nadaje się więc duże tempo, łącząc je z wysiłkiem fizycznym. (Część ćwiczeń i strzelań może się odbywać np. w marszu).

Szkolenie należy prowadzić w dowolnych warunkach atmosferycznych. Podczas każdych zajęć integruje się zagadnienia wszystkich działów, ja­ko czynności nauczane lub doskonalące. Obejmują one technikę strze­lania i technikę użytkowania broni.

Ucząc techniki strzelania należy wykorzystywać w tym celu trenaże­ry sportowe i zastępcze. Część zagadnień ukierunkować pod kątem nau­czania prowadzenia celnego ognia i rozwiązywania zadań ogniowych w różnych sytuacjach bojowych.

Zagadnienia zawarte w treści poszczególnych zajęć szkoleni mogą przerabiać w całości, w indywidualnych środkach ochrony przed skaże­niami (isops) lub w maskach przeciwgazowych. Należy również mieć na uwadze konieczność kształcenia sprawności fizycznej i psychicznej. Na­uczanie strzelania w isops rozpoczyna się zwykle po opanowaniu przez szkolonych czynności bez użycia tych środków. Przeznaczenie i sposoby posługiwania się isops przerabiają podczas szkolenia przeciwchemicznego. Doskonalenie umiejętności przygotowania tych środków i posługiwania się nimi następuje podczas treningów i ćwiczeń ze szkolenia strzeleckiego.

Zajęcia organizuje i prowadzi dowódca pododdziału (kompanii, baterii). W tym celu opracowuje on plan -konspekt, prowadzi zajęcia instruktor­sko - metodyczne lub instruktaże z oficerami i podoficerami. Bezpośred­nio przed zajęciami sprawdza gotowość obiektów i stan techniczny ele­mentów zaopatrzenia materiałowego. W razie potrzeby uściśla treść za­jęć w punktach nauczania. Zgodnie z obowiązującymi ustaleniami, pod­stawowe zajęcia powtarza się w nocy z oświetleniem celów: Do oświet­lenia wykorzystuje się różne źródła światła, między innymi: kosmiczne księżyca, reflektory, naboje oświetlające, ogniska imitujące pożary itp. W czasie zajęć należy stosować zakłócenia w postaci błysków imitują­cych wybuchy, wystrzały i inne.

CELOWANIE I DANIE STRZAŁU

Do ćwiczenia przygotowuje się: muszki pokazowe i diafragmy uniwersalne, stojaki niskie, naboje szkolne, figury bojowe do nauki celowania (tarcze ćwiczebne).

Rozpoczynając ćwiczenie wyjaśnić trzeba szkolonym, że celowanie jest jednym z głównych elementów celnego strzału. W procesie szkolenia szczególną uwagę zwraca się na dobre opanowanie tego zagadnienia. Instruktor powinien objaśnić, że celuje się jednym okiem, zwykle prawym. Zdarzają się jednak przypadki, że człowiek nie widzi jednakowo ostro obydwoma oczami. Zachodzi zatem potrzeba ustalenia „oka dominującego”. W warunkach polowych, można to wykonać w sposób następujący: trzymając w wyciągniętej ręce jakikolwiek przedmiot, np. nabój szkolny, patrząc obydwoma oczami, pokrywa się trzymany przedmiot z oddalonym punktem w terenie, następnie zamykając na przemian prawe i lewe oko, należy śledzić położenie trzymanego przedmiotu. „Okiem dominującym” jest to, którym widzi się w linii prostej przedmiot trzymany i przedmiot w terenie.

Przystępując do nauki celowania, szkolonym trzeba wyjaśnić, że składa się ono z dwóch czynności, tzn. zgrania muszki ze szczerbinką i ustawienia zgranych przyrządów, z punktem celowania.

Następnie zapoznać szkolonych z przyrządami celowniczymi i ogólną budową muszki uniwersalnej. Z kolei pokazać ustawienie muszki ,,równej”, rozdać muszki uniwersalne i nakazać szkolonym, aby wykonali pokazaną czynność. Jednocześnie należy kontrolować i oceniać ich czynności.

W czasie gdy szkoleni uczą się posługiwania muszką uniwersalną, kierownik zajęć osobiście powinien przygotować pokaz wycelowania broni przez diafragmę. Na jego polecenie żołnierze kolejno podchodzą do broni, oglądają położenie linii celowania. Po każdym pokazie należy sprawdzić, czy położenie broni nie zostało naruszone. Po czym polecić im ustawić stojaki, zamocować broń i wycelować do figury geometrycznej o poziomej krawędzi.

Gdy wszyscy szkoleni opanują tę czynność, można przejść do nauczania celowania z doborem punktu na figurze o ostrych krawędziach: kwadratu, trójkąta itp. Jeżeli w punkcie nauczania nie ma odpowiedniej liczby stojaków umożliwiających nauczanie jednocześnie wszystkich żołnierzy, to część z nich może odbywać ćwiczenia z wykorzystaniem muszki uniwersalnej.

Podczas kolejnych ćwiczeń szkolonych trzeba nauczyć celowania w masce przeciwgazowej, traktując je jako doskonalenie, w nowych warunkach, czynności już opanowanej. Szkoleni doskonalą wówczas zgrywanie przyrządów celowniczych z punktem celowania oraz celowanie z broni umocowanej w stojaku. Zagadnienie to należy realizować w czasie kolejnych zajęć, ucząc celowania z broni umocowanej w stojaku oraz na trenażerach. Czynności te powinny być stałym elementem doskonalenia i treningów. Podczas ćwiczeń w celowaniu wymagać, aby szkoleni nauczyli się ustawiania szybki okulara pionowo w stosunku do linii celowania oraz umieli przygotowywać maskę przeciwgazową.

Kolejnym etapem nauki celowania to sprawdzian jednolitości celowania.

Do ćwiczenia należy przygotować: odpowiednie rodzaje broni, stojaki, szkła kontrolne, przybory do trójkąta jednolitego celowania, muszki uniwersalne, tarcze ćwiczebne, figury bojowe, trenażery odpowiedniego typu (52 MIS), broń i naboje małokalibrowe.

Nauczanie jednolitego celowania można podzielić na trzy etapy:

• pierwszy - to celowanie z broni umocowanej w stojaku do tarczy ćwiczebnej z figurami geometrycznymi i do figur bojowych.

Polega ono na tym, że szkoleni mocują broń w stojaku i wycelowują ją do wskazanego punktu na tarczy. Po każdym wycelowaniu instruktor sprawdza ustawienie przyrządów celowniczych. W razie stwierdzenia błędów i niedokładności omawia przyczyny ich powstania i nakazuje ponownie wycelować. Sprawdza również umiejętności celowania za pomocą szkła kontrolnego. Czynności celowania szkoleni powinni wykonywać kilkakrotnie; daje to pewność, że umiejętność celowania została opanowana i utrwalona;

• drugi - to ćwiczenie w celowaniu z wykorzystaniem przyrządów. Szkoleni wykonują wówczas trójkąt jednolitego celowania w odpowiednio dobranej postawie strzeleckiej. Dobre rezultaty uzyskuje się również w ćwiczeniach z wykorzystaniem trenażerów. Ćwiczenia te ocenia się zgodnie z ustalonym programem;

• trzeci - obejmuje ćwiczenia przygotowawcze, strzelania z broni pneumatycznej i małokalibrowej oraz broni zastępczej. Przedsięwzięcia te pozwalają na całościowe doskonalenie poszczególnych czynności objętych techniką celnego strzelania. Powinny być zatem wykonywane pod ścisłą kontrolą, zgodnie z ustaleniami.

Nauczanie i doskonalenie jednolitości celowania prowadzi się w każdych warunkach w dzień i w nocy oraz w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami.

Ucząc żołnierzy dania strzału, należy wyjaśnić, że poprawność wy­celowania zależy od złożenia się do strzału, natomiast sposób złożenia się warunkuje konstrukcja broni. Czynności te trzeba szkolonym pokazać i krótko objaśnić.

Wpływ błędów celowania na celność i skupienie przedstawia rys. 4.

Ściąganie języka spustowego. Początkowo ściągania języka spustowe­go można uczyć jako czynności oddzielnej, a następnie doskonalić w kompleksie zagadnień związanych z daniem strzału. Szkolonym trzeba wyjaśnić, że czynność ta polega na płynnym naciskaniu na język spusto­wy. Naciskać należy płynnie, lecz jednocześnie, zwłaszcza podczas strze­lania z broni maszynowej. Nacisk rozpoczyna się po wycelowaniu i wstrzymaniu oddechu (na wydechu). Równocześnie trzeba zwracać uwa­gę, aby broń nie zmieniła swego położenia. Na język spustowy naciska się pierwszym członem palca wskazującego. Chcąc zaobserwować, czy szkoleni wykonują czynności poprawnie, na palec ćwiczącego można za­łożyć stożek papierowy Czynności te można również kontrolować przez lekkie położenie swego palca na palcu ćwiczącego. Przestrzegając zasady stopniowania trudności, należy uczyć najpierw zginania palca, wstrzy­mywania oddechu, a następnie naciskania na język spustowy oraz wszy­stkich czynności równocześnie wraz z celowaniem.

ŁADOWANIE I ROZŁADOWANIE BRONI, NASTAWIANIE CELOWNIKA

Przerabiając to zagadnienie, szkolonych trzeba uczyć szybkiego i prawidłowego ładowania magazynów, taśm, ładowania broni, nastawiania celownika oraz rozładowywania broni. Podczas dalszych zajęć czynności związane z ładowaniem powinny być systematycznie doskonalone i wykonywanie w czasie przewidzianym normami.

Ładowanie i rozładowanie broni należy poprzedzić ładowaniem i rozładowaniem magazynów i taśm. Nauczanie tej czynności może przebiegać następująco: wykonać wzorowy pokaz - w czasie przewidzianym normami, następnie pokazując czynności - omawiać je. Z kolei wyjaśnić, że magazynek żołnierz ładuje samodzielnie lub na rozkaz dowódcy. Magazynek ujmuje w lewą rękę, donośnikiem do góry i występem oporowym w lewo. Bierze kilka naboi treningowych w prawą rękę, tak aby były zwrócone pociskami w kierunku małego palca, wkłada kolejno naboje do magazynka, dociskając je kciukiem prawej ręki. Po zakończeniu pokazu wydaje się szkolonym naboje szkolne i poleca, aby załadowali je do magazynków.

Z kolei szkolonym, należy pokazać sposób rozładowywania magazynka i krótko objaśnić tę czynność. Magazynki rozładowuje się na rozkaz dowódcy po wykonaniu zadania. Trzymając magazynek lewą ręką występem oporowym do siebie, trzeba nachylać go tak, aby naboje skierowane były pociskami w dół, zaś kciukiem lewej ręki naciskać na dno (kry­zę) naboju, wypchnąć go, chwytając w prawą rękę. Czynność tę powta­rza się przy wyjmowaniu każdego naboju. Następnie dać polecenie szko­lonym, by ćwiczyli rozładowanie magazynka.

Taśmy mogą być ładowane ręcznie lub za pomocą ładowarek mecha­nicznych. Przy ładowaniu ręcznym należy lewą ręką chwycić końców­kę taśmy, tak aby po włożeniu nabój pociskiem skierować do siebie. Prawą ręką brać po kilka nabojów i wsuwać w kolejne ogniwa, doci­skając je tak, aby przednią częścią szyjki łuski zrównać je z przednią częścią ogniwa taśmy.

W czasie rozładowania taśmy należy obracać każdy wyjmowany nabój w kierunku przeciwnym do zakończenia sprężynującej części ogniwa. Ułatwia to wysunięcie naboju.

Nauczanie ładowania i rozładowania broni należy łączyć z doskonale­niem ładowania magazynków, taśm oraz przyjmowania postaw strzele­ckich. Po ich opanowaniu przechodzi się do nauczania wykonywania tych czynności w indywidua1nych środkach ochrony przed skażeniami oraz w nocy.

Rozpoczynając ćwiczenie, należy przejrzeć broń i naboje. Następnie wykonać wzorowy pokaz ładowania i rozładowania broni, kontrolu­jąc równocześnie wykonywanie czynności.

Szkolony może ładować broń samodzielnie, po zajęciu stanowiska og­niowego, na rozkaz lub komendę dowódcy - „Ładuj broń”.

Szczegółowy sposób ładowania i rozładowania poszczególnych rodza­jów broni opisano w instrukcjach obsługiwania i wykorzystania określo­nych rodzajów uzbrojenia.

Nastawianie celownika. Nauczanie tej czynności rozpoczyna się od za­demonstrowania postaw, w jakiej będzie prowadzone ćwiczenie. Szkolo­nym należy krótko objaśnić, że celownik nastawia się na komendę lub samodzielnie po przygotowaniu nastaw początkowych do strzelania. Pod­czas nauczania trzeba zwracać uwagę, aby szkoleni, przenosząc prawą rękę na celownik jednocześnie lewą ręką przesuwali broń nieco do tyłu. Zapewnia to lepszą widoczność podziałki. Przy nastawieniu celownika, karabinu maszynowego podciąga się ciało nieco do przodu.

Przygotowując żołnierzy do prowadzenia ognia w nocy, trzeba ich u­czyć nastawiania celownika w ciemności. Ponieważ strzelanie w nocy na ogół prowadzi się w granicach strzału bezwzględnego, trzeba uczyć ich nastawiania celownika na podziałkę „S” lub „3”. Celownik na podziałkę „1” można nastawić naciskając zatrzask, ruszyć lekko suwak do przodu, zwolnić nacisk na zatrzask i pchnąć suwak do przodu. W podobny spo­sób można nastawić dowo1ną podziałkę.

PRZYJMOWANIE POSTAWY STRZELECKIEJ

Postawę strzelecką przyjmuje się w celu zapewnienia korzystnych warunków do strzelania i ukrycia się przed ogniem nieprzyjaciela. Po­winna ona ułatwić prowadzenie ognia w pozycji nieruchomej przez dłuż­szy czas, nie powodując zmęczenia. Postawę strzelecką przyjmuje się sa­modzielnie lub na komendę dowódcy. Do zajęć przygotowuje się potrzeb­ne rodzaje broni oraz stanowiska ogniowe.

Sposób przyjmowania poszczególnych postaw strzeleckich przedstawia rys. 5.

Postawa leżąca (rys. 5a). Pokazując sposób jej wykonania objaśnić, że leżąca postawa strzelecka jest najbardziej statyczna, najmniej męczą­ca i najbardziej osłania przed ogniem nieprzyjaciela. Ułatwia prowa­dzenie celnego ognia, zwłaszcza przy umiejętnym wykorzystaniu pod­pórki. Stosuje się ją zarówno podczas strzelania zza ukrycia, jak i w innych przypadkach, a ćwiczy na komendę: „Leżącą postawę strzelecką - ĆWICZ” lub „Leżącą postawę strzelecką, na tempa - ĆWICZ”, a nie­kiedy krótko na komendę „Padnij”.

W celu przyjęcia postawy leżącej (mając karabinek lub inną broń w położeniu „Na pas”) należy: Tempo, RAZ” - prawą ręką przesunąć wzdłuż pasa nieco do góry i zdejmując broń z ramienia, chwycić ją le­wą ręką za komorę zamkową, następnie chwycić broń prawą ręką z gó­ry za nakładkę oraz łoże i skierować wylotem lufy do przodu; „Tempo, DWA” - zrobić długi wykrok prawą nogą w prawo skos, pochylić tułów do przodu, zgiąć lewą nogę, jednocześnie oprzeć o ziemię dłoń le­wej ręki palcami w pobliżu prawej stopy; „Tempo, TRZY” - położyć się na lewy bok i łokieć lewej ręki, przewrócić się na brzuch, oprzeć na przedramieniach i wyprostować obie nogi w rozkroku, tak aby palce nóg były skierowane na zewnątrz, broń położyć łożem na dłoni lewej ręki, a prawą ręką chwycić za rękojeść. Z kolei przystępuje się do prak­tycznego nauczania. Szkolonych ustawia się w szeregu, w odstępach dwóch ­- trzech kroków i nakazuje im samodzielnie uczyć się pokazanych czynnoś­ci. Po sprawdzeniu ćwiczących indywidualnie, przechodzi się do omó­wienia ćwiczenia całym pododdziałem. Ucząc przyjmowania postawy le­żącej z bronią wyposażoną w kolbę rozkładaną, zwrócić uwagę, by ćwiczący rozkładali ją bez komendy, natychmiast po przyjęciu postawy. Równolegle z nauczaniem przyjmowania postawy leżącej należy uczyć powstawania. Powstaje się na komendę „POWSTAŃ” lub samodzielnie po wykonaniu zadania i rozładowaniu broni. Na komendę „POWSTAŃ” należy: na „Tempo, RAZ” - chwycić broń prawą ręką (kciukiem od góry, a pozostałymi palcami od spodu), podciągnąć ręce na wysokość piersi z jednoczesnym złączeniem nóg; na „Tempo, DWA” - unieść się na rękach i, wysuwając prawą nogę, wstać oraz przyciągnąć lewą nogę do prawej, przyjąć postawę zasadniczą; na „Tempo, TRZY” ­wziąć broń w położenie „Na pas”.

Jeżeli ćwiczenie wykonuje się z bronią, w której kolba jest składana, przed powstaniem ćwiczący samodzielnie składa kolbę. Podczas naucza­nia postawy strzeleckiej leżącej z bronią zespołową (karabin maszynowy) czynności wykonuje się identycznie jak z bronią indywidualną, a po­nadto po trzecim tempie celowniczy rozkłada samodzielnie dwójnóg. Natomiast na komendzie „POWSTAŃ” dodatkowo składa dwójnóg przed przyjęciem postawy zasadniczej.

Leżącej postawie strzeleckiej powinno się poświęcić najwięcej uwagi, ponieważ jest to postawa najlepsza i najczęściej stosowana.

Klęczącą postawę strzelecką (rys. 5b) stosuje się podczas strzelania w wysokiej trawie, w zaroślach, zza płotu, itp. Postawa ta szybko mę­czy żołnierza, dlatego stosuje się ją tylko w przypadku krótkiego zatrzymania się na jednym stanowisku ogniowym. Wykonuje się ją na komendę „Postawa KLĘCZĄCA” lub „Klęcząc - ładuj BROŃ”, a tak­że samodzielnie podczas strzelań.

Rozpoczynając nauczanie, pokazać sposób wykonania postawy i obja­śnić czynności. Następnie ćwiczyć na tempa, a później bez temp. W czasie wykonywania czynności przez szkolonych sprawdzać i usuwać zauważone błędy.

W celu przyjęcia klęczącej postawy strzeleckiej powinno się: „Tempo, RAZ” - zdjąć karabinek (broń) z ramienia i chwycić go prawą ręką za nakładkę lufy do przodu (pistolet lub pistolet maszynowy wyjmuje się z futerału, przy broni z kolbą rozkładaną - rozkłada kolbę i chwyta broń lewą ręką za łoże, prawą - za rękojeść); „Tempo, DWA - cofnąć stopę prawej nogi w ten sposób, aby tworzyła z prawym ramieniem i tułowiem linię prostą oraz klęknąć na kolano prawej nogi i usiąść na obcasie prawego buta. Lewa noga powinna być postawiona pionowo, a nosek buta zwrócony nieco w prawo. Udo prawej nogi powinno two­rzyć kąt 90° w stosunku do płaszczyzny strzału; „Tempo, TRZY ­przyłożyć karabinek (broń) łożem do lewej ręki, prawą ręką chwycić za rękojeść.

Na komendę „POWSTAŃ” na tempo, RAZ - trzeba powstać, prawą nogę dostawić do lewej i przyjąć postawę zasadniczą; na „Tempo, DWA - chwycić broń w położenie „na pas”. Przy broni z kolbą składaną, przed założeniem jej na pas lub schowaniem do futerału - złożyć kolbę.

Stojąca postawa strzelecka (rys. 5c) najłatwiejsza do przyjęcia, lecz strzelanie w niej bez wykorzystania podpórki jest trudniejsze. Jest ona .najmniej statyczna, a więc też celność strzelania jest najmniejsza. Opar­cie tułowia o stały przedmiot lub wykorzystanie podpórki (na przykład transzei) zapewnia lepsze warunki i zwiększa celność strzelania.

Ze stojącej postawy strzeleckiej można prowadzić ogień z miejsca, W czasie krótkich zatrzymań i w ruchu.

Stojącą postawę strzelecką przyjmuje się na komendę „Postawa STO­JĄCA” lub „Stojąc, ładuj BROŃ”. W celu jej przyjęcia należy: na „Tempo, RAZ” - wykonać zwrot w prawo skos i odstawić prawą nogę do tyłu mniej więcej na szerokość ramion. Ustawić ciało pionowo, tak aby ciężar był rozłożony równomiernie na obie nogi. Stopy ustawić W rozkroku, zapewniającym maksymalną stabilność ciała, na „Tempo, DWA - zdjąć karabinek (broń) z ramienia (pistolet maszynowy wyjąć z fu­terału i rozłożyć kolbę), chwycić lewą ręką za łoże (przedni uchwyt), a prawą zaś za rękojeść i skierować wylotem lufy w kierunku celu.

Postawę z pistoletem przyjmuje się wykonując zwrot w lewo - skos i odstawiając lewą nogę na szerokość ramion. Wyjęty z futerału pisto­let trzyma się na wysokości barku, lufą skierowaną do góry pod kątem 45°.

Po ukończeniu strzelania i przejrzeniu broni żołnierz samorzutnie wykonuje zwrot w lewo skos, dostawia prawą nogę do lewej i przyjmu­je postawę zasadniczą - broń w położenie „na pas” (krótką włożyć do futerału).

Gdy szkoleni opanują technikę wykonania postaw, przechodzi się do ćwiczeń z wykorzystaniem indywidualnych środków ochrony przed skażeniami (isops). Posługując się ogólnowojskowym płaszczem ochronnym, szkolonych uczyć wykorzystania go jako narzutki płaszcza lub kombinezonu. Pokaz wykonuje się w środkach ochrony przed skażeniami. Do objaśnień instruktor zdejmuje maskę przeciwgazową. Szkoleni natomiast podczas pokazu mogą być bez masek. Ćwiczą zaś w kompletnie założonych isops lub określonej ich części, np. w masce przeciwgazowej.

NAUCZANIE STRZELANIA W POSTAWIE LEŻĄCEJ Z WYKORZYSTANIEM PODPÓRKI I BEZ ORAZ W POSTAWIE KLĘCZĄCEJ I STOJĄCEJ

Podczas przerabiania tego zagadnienia szkolonych uczy się czynności związanych z daniem strzału w postawie leżącej z wykorzystaniem pod­pórki i bez niej oraz w postawie klęczącej i stojącej. Do zajęć należy przygotować: broń, naboje szkolne, worki napełnione trocinami lub ko­stki darni; stożki papierowe; szkła kontrolne; muszki uniwersalne; sto­jaki do nauki celowania; diafragmy uniwersalne.

Nauczanie rozpoczyna się pokazem przygotowania podpórki i złożenia się do strzału. Szkolonym trzeba też pokazać prawidłowe złożenie się do strzału bez podpórki, następnie kazać im wykonanie tej czynności. Po upewnieniu się, że złożenie do strzału wykonane jest właściwie, pozo­stawić część szkolonych złożonych do strzału, a kilku wyznaczonym po­lecić, aby podkładali kostki darni lub woreczki z trocinami włożyli pod łoże ich broni. Tym sposobem szkoleni dobierają wysokość podpórki, odpowiadającej budowie ich ciała.

Tego rodzaju postępowanie możliwe jest tylko w okresie nauczania początkowego. W dalszym szkoleniu zaś należy uczyć wykorzystania róż­nych przedmiotów terenowych jako podpórki, np. przedpiersia okopów i materiały podręczne, pnie drzew, płoty, fragmenty murów, kamienie. Z kolei, pokazuje się sposób złożenia się do strzelania, a następnie krót­ko go omawia. Jednocześnie trzeba wyjaśnić, że podczas wykorzystania podpórki twardej, np. pień drzewa, pod broń powinna być podłożona dłoń lub jakikolwiek inny miękki przedmiot. W przeciwnym razie zwiększa się rozrzut pocisków.

Ucząc składania się do strzału w postawie leżącej bez wykorzystania podpórki (z wolnej ręki), szkolonym trzeba pokazać i objaśnić wykony­wane wówczas czynności. Trzeba im zwrócić uwagę, że kąt zawarty między tułowiem a przedłużeniem osi broni powinien wynosić 30 - 45°. Jest to konieczne do przyjęcia dogodnej postawy i osiągnięcia stateczności broni. Wielkość tego kąta w znacznej mierze zależy od długości rąk żołnierza. Łokcie powinny być oparte o ziemię. Łokieć prawej ręki powinien być ustawiony tak, aby tworzył naturalną podpórkę. Ciężar ciała broni spoczywa wówczas na lewej ręce. Z tego względu należy jej nadać takie położenie, aby się szybko nie męczyła i nie drżała. Kąt, ja­ki tworzył łokieć lewej ręki, powinien być zbliżony do kąta prostego w celu zwiększenia stateczności broni, do strzelania z wolnej ręki moż­na wykorzystać pas, który należy odpowiednio przygotować. Długość pasa powinna zapewnić sztywne utrzymywanie broni przy założeniu na przedramię lewej ręki i z prawej strony magazynka. W czasie szkolenia trzeba zwrócić uwagę, aby pas nie był przez strzelca napinany ręką. Z każdym szkolonym indywidualnie ustala się długość pasa. Długość tę powinien on zapamiętać.

Następnie uczy się strzelania w postawie klęczącej i stojącej. Czyn­ności wykonuje się w sposób jak omówiono przy podstawie leżącej. Główne różnice polegają na złożeniu się do strzału. Dlatego należy je pokazać i omówić. W postawie klęczącej żołnierz utrzymuje broń ręką za łoże, a łokieć opiera na udzie przed lub za kolanem (w zależności od długoś­ci ramion); prawą ręką trzyma za rękojeść, palec wskazujący wewnątrz kabłąka wyprostowany; łokieć prawej ręki lekko uniesiony w bok. Le­wa noga postawiona pionowo, a czubek buta zwrócony nieco w prawo.

Udo prawej nogi powinno tworzyć kąt 90° w stosunku do płasz­czyzny strzału.

W postawie stojącej broń utrzymuje się lewą męką za łoże lub maga­zynek, a łokieć tej ręki opiera się o biodro (pas). Prawą ręką trzyma się za rękojeść, łokieć odchylony w bok. Zgrane przyrządy celownicze na­prowadza się do punktu celowania w płaszczyźnie pionowej z góry lub od dołu. Na język spustowy naciska się z takim wyliczeniem, by strzał padł w momencie pokrycia zgranych przyrządów z punktem celowania.

Technikę strzelania z poszczególnych rodzajów broni tak indywidual­nej jak i zespołowej, do różnych celów, z wykorzystaniem rozmaitych ukryć oraz w ruchu opisano w instrukcjach obsługiwania i wykorzysta­nia określonych rodzajów uzbrojenia.

Przy omawianiu techniki strzelania w różnych postawach strzele­ckich należy wskazywać na najczęściej popełniane błędy i ich wpływ na celność i skupienie.

NAUCZANIE STRZELANIA DO CELÓW NIERUCHOMYCH, UKAZUJĄCYCH SIĘ I RUCHOMYCH W DZIEŃ I W NOCY ORAZ DO CELÓW POWIETRZNYCH

Nauczanie strzelania do celów nieruchomych i ukazujących się należy realizować kompleksowo z innymi zagadnieniami techniki strzelania. Zagadnienia te powinny być przerabiane w czasie kolejnych zajęć. Cho­dzi o to, by szkoleni nie tylko opanowali technikę strzelania, ale równo­cześnie byli w pełnej sprawności strzeleckiej. Początkowo uczyć spo­sobów strzelania do celów nieruchomych, a następnie ukazujących się. Szkolenie organizować według zasady przechodzenia od szkolenia frag­mentarycznego do nauczania kompleksowego w następującej kolejności:

• obserwacja pola walki;

• ocena i wybór celu;

• określenie odległości do celów (dozorów);

• wybór celownika i punktu celowania z uwzględnieniem wpływu wa­runków atmosferycznych;

• wybór rodzaju ognia;

• obserwacja skuteczności ognia i korygowanie ogniem.

W toku nauczania wszystkie te zagadnienia stopniowo łączyć w jeden zespół czynnościowy zapewniający szkolonym nabywanie umiejętności wykonania różnych zadań ogniowych.

Nauczanie początkowo prowadzi się do jednego celu nieruchomego lub ukazującego się, a w czasie dalszego nauczania w rejonie ćwiczenia ustawia się kilka celów nieruchomych i ukazujących się na odległościach 100 - 400 m. Mogą to być obserwator, karabin maszynowy, biegnący, granatnik i inne.

Rozpoczynając zajęcia pokazać czynności związane z techniką strzela­nia, równocześnie krótko przypomnieć obowiązujące zasady. Następnie polecić zamontować część broni w stojakach. Szkoleni po zauważeniu celu ukazującego się lub wskazaniu celu nieruchomego określają do nie­go odległość, samodzielnie nastawiają celownik i wycelowują broń zamocowaną w stojaku. Można także dobór celu i poprawność wycelo­wania sprawdzić przez szkło kontrolne. Jeżeli w czasie kontroli stwierdzi się, że szkolony popełnił znaczne błędy, można stwarzać dodatkowe sy­tuacje podając, że pociski ułożyły się w górze, dole itp. Ćwiczący powi­nien wprowadzać odpowiednie poprawki. ­

Ucząc uwzględniania wpływu warunków atmosferycznych na celność strzelania należy krótko przypomnieć jakie warunki uważa się za nor­malne (tabelaryczne), jak zmienia się odległość, wysokość lotu pocisku i kształt jego toru w wyniku działania zmiennych warunków atmosfe­rycznych. W ten sposób zmusza się szkolonych do wysunięcia wniosków dotyczących uwzględniania wpływu warunków atmosferycznych.

Następnie przystąpić do nauczania doboru punktu celowania i nastaw przyrządów celowniczych. Polecić szkolonym by rozwiązali różne zada­nia dotyczące zmiany temperatury, wiatru wzdłużnego itp. W dalszej kolejności przypomnieć, że poprawkę na wiatr boczny można nastawić na szczerbiku. Punkt celowania przyjmuje się wówczas w środku celu. Podczas strzelania z tych wzorów broni, które nie posiadają ruchomego szczerbika, np. kbk AK, dobiera się punkt celowania. Poprawkę wpro­wadza się w sylwetkach celu w stronę przeciwną do kierunku wiania wiatru. Sylwetka odpowiada jednej szerokości celu mierzonej od punk­tu celowania.

Jedynie przy strzelaniu z rgppanc granatami o działaniu aktywnym, punkt celowania przesuwa się w kierunku wiatru. W celu nauczania doboru punktu celowania należy na podnośnikach zamocować co najmniej trzy figury bojowe. Podnośniki ustawić obok siebie, bez odstępów. Pod­nieść figurę środkową i kazać szkolonym wycelować do niej z uwzględ­nieniem poprawki. Celowanie wykonać z broni umocowanej w stojaku. Następnie podnieść figurę z tej strony, w którą wprowadzono poprawkę. Tym sposobem można wyrobić umiejętność wyznaczania punktu celowania. W czasie nauczania doboru punktu celowania można wykorzy­stać również trenażery.

Do kilku wystawionych celów instruktor przygotowuje urządzenie z doborem odpowiednich punktów celowania. Następnie poleca ćwiczącym celowanie z uwzględnieniem poprawki. Rejestracja wyniku następuje tylko przy prawidłowym wycelowaniu.

Nauczanie techniki strzelania do celów ruchomych należy prowadzić po opanowaniu przez szkolonych umiejętności strzelania z różnych po­staw do celów nieruchomych i ukazujących się oraz niezbędnych wiado­mości z teorii i zasad strzelania.

Do celów ruchomych strzelanie utrudnione jest z tego względu, że ­widoczne są one przez bardzo krótki czas i stale zmieniają swoje położenie. Od strzelającego wymaga się wprawy w szybkim przygotowaniu strzelania (ustalenie odległości, prędkości i kierunku ruchu celu, kąta kursowego). Technika strzelania do celów ruchomych wymaga, aby strzelający w miarę przesuwania się celu zmienił punkt celowania. W tych warunkach uwagę kierować na wyrobienie następujących umiejętności:

• przygotowanie nastaw początkowych;

• przygotowanie broni do strzelania;

• ­wykonanie strzelania najbardziej korzystnym sposobem.

Do zajęć przygotować: broń, naboje szkolne i ślepe, przyrządy do strzelania nabojami ślepymi, szkła kontrolne, trenażery, stojaki do nau­ki celowania, figury bojowe.

Po rozpoczęciu zajęć sprawdzić znajomość przez szkolonych zasad strzelania do celów ruchomych. Ćwiczenie prowadzi się na placach ćwi­czeń lub strzelnicach ,umożliwiających pokazanie celów ruchomych na rzeczywistych odległościach. Następnie rozpatrzyć sposoby strzelania do celów ruchomych. Objaśnić, że strzelając sposobem śledzenia celu, utrzymuje się broń wycelowaną w punkcie wyprzedzanym.

Strzelanie sposobem wyczekiwania na cel polega na tym, że strzelający skierowuje broń do wybranego punktu na drodze celu, gdy cel zbliży się na wielkość wyprzedzenia daje serię lub strzał. Skierowuje broń do następnego punktu i czeka na zbliżenie się celu. Po wstępnych wyjaśnieniach przystąpić do nauczania prowadzenia ognia w najmniej skomplikowanych warunkach - gdy cel porusza się w płaszczyźnie strzelania. Ogień do takich celów prowadzi się w czasie odpierania kontrataków lub pościgu za nieprzyjacielem. Do pozorowania celów wykorzystać urządzenia umożliwiające prostopadły ruch celu. Celowanie kontrolować przez szkło kontrolne. Podczas nauczania techniki strzelania zwrócić uwagę na dobór punktu celowania. Początkowo uczyć w oparciu o cele nieruchome. Następnie do celów poruszających się wolno, stopniowo zwiększając ich prędkość do 3 - 4 m/s.

Nauczanie strzelania w nocy ma wiele charakterystycznych cech, które w procesie nauczania powinny być uwzględnione. Wszystkie czynności nauczane w nocy powinny być uprzednio opanowane przez szkolonych w dzień.

Noc znacznie utrudnia wykonanie niektórych czynności, np. prowadzenie obserwacji, nastawianie przyrządów celowniczych, celowanie itp.

Jako obowiązującą zasadę przyjąć, że sposobów strzelania w nocy można uczyć tylko praktycznie w terenie. Początkowe zajęcia organizować w warunkach korzystniejszych. Chodzi o zapewnienie względnej widoczności podczas przerabiania podstawowych zagadnień. Natomiast ćwiczenia doskonalące powinny być planowane w powiązaniu z innymi przedmiotami jako zajęcia całonocne. Dotyczy to zwłaszcza strzelań, które mogą być planowane po zajęciach taktycznych lub nawet w czasie ich trwania, tym sposobem przyzwyczaja się szkolonych do długotrwałego wysiłku.

W nauczaniu należy uwzględnić następujące zagadnienia:

• ładowanie, rozładowanie i przeładowanie broni w nocy; ładowanie taśm i magazynków, nastawianie celownika, rozkładanie i składanie broni, wymiana uszkodzonych części, usuwanie niesprawności;

• strzelanie z miejsca do różnych celów oświetlonych;

• strzelanie niecelowane do celów słabo widocznych oraz demaskujących się błyskami strzałów;

• strzelanie do różnych celów z wykorzystaniem celownika noktowi­zyjnego;

• prowadzenie obserwacji, wykrywanie i wskazywanie celów w tym również źródeł promieniowania podczerwonego;

• określanie do nich odległości różnymi sposobami;

• rzucanie granatami ręcznymi z miejsca i w ruchu.

Do ćwiczenia przygotować: broń, naboje szkolne (treningowe), naboje ślepe, celowniki noktowizyjne, promienniki podczerwieni, środki oświetlające (reflektory, naboje oświetlające, ogniska), trenażery i symulatory, karabinki i naboje małokalibrowe.

Podczas nauczania obsługiwania broni trzeba wymagać, by wszystkie czynności związane z ładowaniem magazynków i taśm, ładowaniem, roz­ładowaniem i składaniem broni oraz usuwaniem zacięć, szkoleni wyko­nywali w ciemności. Strzelanie w nocy może być prowadzone z wyko­rzystaniem przyrządów noktowizyjnych lub bez nich.

Bez urządzeń noktowizyjnych można strzelać do celów oświetlanych lub nie oświetlonych. Podczas oświetlania celów, strzelania w zasadzie wykonuje się w ten sam sposób jak w dzień. Zmienne natężenie świat­ła przy oświetleniu nabojami oświetlającymi utrudnia celowanie, a przyrządy celownicze intensywnie błyszczą. Zjawisko to może być przyczyną dużych błędów w celowaniu. Aby zapobiec temu, źródła światła należy ustawić z boku lub przed strzelającymi. Trzeba jednak pamiętać, że w razie oświetlania terenu z boku mogą powstać cienie, które niekiedy są lepiej widoczne niż cele. Bardzo często zdarza się, że żołnierz daje strzał nie do celu, lecz do cienia.

Błędy tego rodzaju można wyeliminować w wyniku systematycznych treningów, podczas których trzeba uczyć odnajdywania celów obok pod­stawy cienia. Przed rozpoczęciem nauczania pokazać różne sposoby oś­wietlenia celów i krótko je scharakteryzować. Ucząc dania strzału do celów oświetlonych wyjaśnić szkolonym, że po oświetleniu terenu na­leży unikać patrzenia w kierunku źródła światła; trzymać głowę lekko uniesioną, obserwować przedpole, a po wykryciu celu opuścić głowę, przycisnąć policzek do kolby, szybko wycelować i dać strzał. Ponieważ czasu na przygotowanie strzelania jest stosunkowo mało, to czynności z tym związane powinni strzelający wykonać przed oświetleniem.

W związku z tym, ładowania i przeładowania broni oraz nastawiania celownika uczyć w całkowitej ciemności. Praktyka wymaga, aby zwrócić uwagę na nauczanie techniki dania strzału. Czynność tę rozpocząć od celowania do celów oświetlonych światłem ciągłych. Ćwiczenie pro­wadzić przy ogniskach imitujących pożary i świetle reflektorów. W po­czątkowym okresie nauczania zapewnić względnie dobrą widoczność do celów.

Następnie przystępuje się do uczenia prowadzenia ognia do celów oświetlonych przez krótki czas. Szkoleni powinni zrozumieć, że skutecz­ność ognia zależy w znacznym stopniu od tego, ile celnych serii będzie danych podczas oświetlenia celu. Dlatego strzelanie w nocy jest strze­laniem szybkim tzn. w ograniczonym czasie. W czasie nauczania prowa­dzenia ognia do celów oświetlonych wyjaśnić szkolonym następującą za­sadę: jeżeli przyrządy celownicze są widoczne, to należy je najpierw zgrać na tle jaśniejszego horyzontu, a następnie przesunąć broń w taki sposób, aby linia celowania pokryła się ze środkiem celu. Jeżeli przy­rządy celownicze są niewidoczne, broń naprowadza się na cel „po lufie”; można również celować zgrywając górną krawędź ramienia celownika ze środkiem osłony muszki naprowadzając na punkt błysku strzału.

Przygotowując zajęcia w zakresie nauczania prowadzenia ognia do słabo widocznych celów, figury bojowe ustawia się w różnych odległoś­ciach, lecz w zasięgu względnej widoczności. Najlepiej jeżeli cele te bę­dą się ukazywały w kolejności odległych do najbliższych.

Ucząc strzelania do celów powietrznych, zwrócić uwagę szkolonych na różnorodność charakterystyk tych celów, jakimi mogą być śmigłowce, samoloty i desant spadochronowy. Strzelanie do celów powietrznych, zwłaszcza szybko lecących samolotów, wymaga znajomości zasad i dłu­gotrwałych treningów.

Sposobów strzelania do celów powietrznych należy uczyć systematycznie na zajęciach ze szkolenia strzeleckiego z powszechnej OPL. Nauczanie zatem nie może się ograniczać do jednego lub kilku ćwiczeń, lecz powinno być rozłożone w czasie. Do treningów zaleca się wy­korzystywać wszystkie przypadkowe przeloty samolotów i śmigłowców.

Po zauważeniu samolotu (śmigłowca) szkolony powinien meldować jednym ze znanych sposobów.

Prowadzący ćwiczenie lub instruktor wydaje odpowiednie komendy do otwarcia ognia. W szkoleniu żołnierzy powyższych zagadnień należy posługiwać się instrukcją o powszechnej OPL w Siłach Zbrojnych RP, szczegółowo opisującą technikę prowadzenia ognia do celów powietrznych. W wyniku przerobienia zagadnień przewidzianych programem, szkoleni powinni opanować sposoby strzelania z uwzględnieniem wyprzedzenia, prowadzenia ognia zaporowego {zapora pochyła, prostopadła, pionowa) oraz sposoby niszczenia desantu spadochronowego.

Rozdział 5

NAUCZANIE RZUCANIA GRANATAMI RĘCZNYMI

BUDOWA GRANATÓW I SPOSOBY OBCHODZENIA SIĘ Z NIMI

Podczas przerabiania tego zagadnienia szkoleni powinni poznać prze­znaczenie, właściwości bojowe, podstawowe dane techniczne oraz budowę i zasady działania granatów ręcznych.

Zajęcia należy prowadzić metodą opisu z pokazem sprzętu, w na­stępującej kolejności:

• przeznaczenie i podstawowe dane granatów ręcznych;

• budowa i opis podstawowych części granatów;

• przeznaczenie i budowa zapalników;

• działanie mechanizmów granatów w czasie rzutu;

• działanie granatu na cel.

Do zajęć należy przygotować: tablice poglądowe (przeźrocza) z charak­terystyką granatów, granaty szkolne odłamkowe i przeciwpancerne, gra­naty szkolne w przekroju, zapalniki szkolne, zapalniki w przekroju.

Na wstępie zajęć pokazuje się granaty szkolne, objaśnia ich przezna­czenie, podaje pełne i skrócone nazwy oraz omawia podstawowe para­metr y.

Budowę granatów i zapalników omawia się kompleksowo. Podstawo­we części i mechanizmy pokazuje się na przekrojach i nazywa je. Na­stępnie, ilustrując tablicami poglądowymi (przeźroczami) i przekrojami, omawia się działanie mechanizmów granatów w następującej kolejności:

• uzbrajanie granatów;

• odbezpieczanie granatów;

• działanie mechanizmów zapalnika w czasie rzutu i podczas wybu­chu;

• działanie granatu odłamkowego i przeciwpancernego na cel.

W następnej kolejności trzeba omówić zasady obchodzenia się z ręcz­nymi granatami odłamkowymi i przeciwpancernymi. Zajęcia prowadzi się w jednym z punktów nauczania na placu ćwiczeń lub na strzelnicy. Do zajęć powinno się przygotować: szkolne ręczne granaty odłamkowe i przeciwpancerne, torby na granaty, szmaty lub pakuły.

Rozpoczynając zajęcia trzeba pokazać i omówić sposób oznakowania granatów szkolnych, ćwiczebnych i bojowych. Granaty szkolne są ko­loru zielonego z białym paskiem, granaty ćwiczebne pomalowane są farbą czarną, a bojowe - zieloną khaki. Granaty i zapalniki przecho­wuje się i przewozi w opakowaniach fabrycznych. Opakowania te trze­ba pokazać szkolonym.

Granaty odłamkowe i zapalniki przenosi się nie uzbrojone w torbach (granatnicach) specjalnie do tego celu przeznaczonych lub w kiesze­niach. Zapalniki podczas przenoszenia powinny być zawinięte szmatę,

pakuły lub papier. Granaty przeciwpancerne przenosi się w plecaku lub przywiązuje się do pasa. Kategorycznie zabrania się wykorzystywania do tego celu kółek zawleczek zabezpieczających.

Granaty i zapalniki nie mogą być składowane w pobliżu ognisk.

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

Aby zapobiec nieszczęśliwym wypadkom, granaty bojowe wydaje się tylko dobrze wyszkolonym żołnierzom, umiejącym obchodzić się z nimi. Podczas ćwiczeń granaty bojowe wydaje się bezpośrednio przed wykonaniem rzutu.

Następnie trzeba wyjaśnić szkolonym, że kategorycznie zabrania się rozkładania, naprawiania granatów i zapalników oraz że trzeba je chronić przed zanieczyszczeniem. Jeżeli zmokły lub zabrudziły się, należy je przy pierwszej sposobności ostrożnie oczyścić. Poza tym, granaty i zapalniki trzeba chronić zwłaszcza przed wstrząsami i uderzeniami, które mogą je uszkodzić lub spowodować wybuch.

Granaty uzbraja się bezpośrednio przed rzutem w warunkach wykluczających niebezpieczeństwo dla otoczenia Rozbrajanie granatów może być wykonane pod warunkiem, że zawleczka zabezpieczająca nie została wyciągnięta.

Ćwiczenia w rzucaniu granatami prowadzi się na rzutniach specjalnie do tego celu przygotowanych. Niewybuchy granatów bojowych zaczepnych, obronnych i przeciwpancernych niszczy się petardą trotylową w miejscu ich upadku. Pod żadnym pozorem nie wolno ich dotykać.

Sposoby obchodzenia się z granatami i warunki bezpieczeństwa powinno się doskonalić, zwłaszcza podczas ćwiczeń w rzucaniu granatami ręcznym.

RZUCANIE GRANATAMI RĘCZNYMI NA ODLEGŁOŚĆ I CELNOŚĆ Z RÓŻNYCH POSTAW

1. w postawie stojącej

W pierwszej kolejności żołnierzy uczy się rzucania granatami z postawy stojącej w miejscu. Podczas ćwiczeń uczy się ich rzucania granatami na maksymalne odległości i do celu.

Do ćwiczeń przygotowuje się: granaty i zapalniki szkolne; tabliczki do oznaczania odległości lub chorągiewki białe i czerwone; figurę bojową. Szkolony powinien rzucać granatami uzbrojonymi zapalnikami zastępczymi w oporządzeniu, z bronią etatową.

Rozpoczynając ćwiczenia żołnierzom trzeba pokazać i omówić sposób wykonania rzutu granatem zaczepnym na odległość w postawie stojącej. Rzut wykonuje się samodzielnie lub na komendę dowódcy, np.: „Do piechoty stojąc granatami (granatem) - OGNIA”. Natomiast jeżeli strzelający przyjął postawę stojącą wcześniej, wówczas podaje się komendę „Granatami (granatem) - OGNIA”. Następnie polecić szkolonym, aby uzbroili granaty i kolejno wykonywali rzuty. W początkowym okresie nauczania czynności związane z rzucaniem granatami można ćwiczyć na tempa. Sposób wykonania rzutu granatem w postawie stojącej opisano w instrukcji „Granaty ręczne”. W celu uzyskania możliwie największej odległości rzutu należy prawą nogą wykonać duży wykrok do tyłu, zgiąć ją w kolanie i jednocześnie skręcić tułów w prawo; prawą ręką wykonać ruchem kolistym zamach do tyłu w dół i energicznie wyprostowując prawą nogę i skierowując prawe ramię do celu - przenieść ciężar ciała z prawej nogi na lewą i rzucić granat w kierunku celu, a rękę z bronią energicznie przenieść do tyłu, przy czym wylot lufy odchylić w lewo.

Granat powinien być wyrzucony pod kątem około 45°, co zapewni mu największy zasięg lotu W celu wyrobienia umiejętności rzucania grana­tami pod właściwym kątem w odległości trzech metrów od stanowiska można umieścić poprzeczkę na wysokości 3 m od ziemi. Szkoleni powin­ni rzucać granaty tak, aby przelatywały nad poprzeczką. Ćwiczenia moż­na prowadzić równocześnie kolejno z kilkoma szkolonymi.

2. w postawie klęczącej

Rzut granatem ręcznym z postawy klęczącej wykonuje się samodziel­nie lub na komendę: „Do piechoty, klęcząc, granatem - OGNIA”. W po­stawie tej rzut wykonuje się z okopu oraz zza różnego rodzaju ukryć.

Po krótkim objaśnieniu, pokazuje się sposób wykonania czynności. Następnie przechodzi się do ćwiczeń praktycznych. Kolejność wykonania czynności:

• przyjąć postawę strzelecką klęczącą, po czym wziąć broń w rękę, a prawą wyciągnąć granat z torby;

• ująć granat w prawą rękę tak jak w postawie stojącej;

• unieść się na prawym kolanie i jednocześnie wykonać zamach ręką z granatem, odchylając przy tym tułów do tyłu i wykonując obrót w pra­wo;

• energicznie wyprostowując prawą nogę, gwałtownie obrócić się w lewo i - pochylając tułów do przodu - rzucić granat, a następnie wró­cić do postawy wyjściowej.

1. w postawie leżącej

Czynność ta jest trudniejsza do wykonania, wymaga więc dokładnego pokazu i objaśnienia, jak również dłuższego treningu.

Żołnierzom trzeba wyjaśnić, że rzut wykonuje się samodzielnie lub na komendę: „Do piechoty, granatami - OGNIA”. Podczas nauczania szcze­gólną uwagę zwraca się na moment energicznego poderwania ciała w chwili rzutu. Przed wykonaniem rzutu żołnierz przyjmuje postawę leżącą, kładzie broń z prawej strony na odległość lekko wyciągniętej prawej rę­ki. Następnie prawą ręką wyjmuje granat z torby, odbezpiecza go. Od­wraca się na lewy bok. Podciągając nogę lewą pod siebie, opiera się lewą dłonią o ziemię. Następnie podciąga prawą nogę i opiera się stopą lewej nogi. Po czym wykonuje zamach prawą ręką z jednoczesnym energicz­nym uniesieniem się na lewej ręce i odbiciem nogi wykonuje rzut w kierunku celu. Po wykonaniu rzutu pada, opierając się ma ugiętych rę­kach.

2. w ruchu

Ćwiczenia przeprowadza się na odpowiednio przygotowanej rzutni. Celem jest grupa piechoty ustawiona w transzei wzdłuż frontu w polu o wymiarach 5 x 10 m Ćwiczenia rozpoczyna się pokazem wykonania, czynności. W pierwszej kolejności uczy się rzucania w czasie krótkich zatrzymań, a następnie bez zatrzymań w marszu i w biegu. Przeprowa­dza się je w następującej kolejności:

• nie przerywając ruchu, wziąć broń w lewą rękę, prawą ręką wyjąć granat z torby, palcem wskazującym lewej ręki wyciągnąć zawleczkę, przyciskając jednocześnie dźwignię zapalnika do granatu;

• zatrzymać się z chwilą postawienia prawej nogi, jednocześnie wykonać zamach ręką z granatem, odwrócić tułów w prawo i zgiąć prawą nogę w kolanie;

• wykonać krok lewą nogą, wyprostowując nogę rzucić granatem, gwałtownie wykonując obrót piersią w kierunku celu;

• przenieść broń do prawej ręki i kontynuować marsz.

Rzucania granatami w ruchu bez zatrzymania się i w biegu uczy się podobnie jak w czasie krótkiego zatrzymania. Zwracać trzeba przy tym uwagę, aby szkoleni nie zatrzymywali się jednocześnie z postawieniem prawej nogi.

1. w różnych warunkach

Celem ćwiczeń jest nauczanie żołnierzy rzucania ręcznymi granatami zza ukryć, transzei i do celów pionowych. Do ćwiczeń przygotowuje się:

• szkolne (ćwiczebne) granaty ręczne i zapalniki;

• odpowiednio urządzony plac ćwiczeń;

• naboje ślepe lub szkolne;

• figury bojowe do oznaczania celów.

Ćwiczenia rozpoczyna się od rzucania granatami w postawie stojącej z transzei (okopu), W pierwszej kolejności pokazuje się i krótko objaśnia czynności, które wykonuje się następująco:

• położyć broń na przedpiersiu i ująć granat w prawą rękę;

• palcem (wskazującym) środkowym lewej ręki wyciągnąć zawleczkę, a rękę oprzeć o podłokietek;

• odstawić prawą nogę do tyłu, przenieść na nią ciężar ciała i - lekko zginając obie nogi - wykonać zamach ręką z granatem;

• gwałtownie wyprostowując i przenosząc ciężar ciała na lewą nogę, rzucić granatem do celu.

Jeżeli transzeja (okop) jest głęboka a na stanowisku brak stopnia, należy wówczas w przedniej ścianie wykonać wgłębienie na stopę lewej nogi, przytrzymać się lewą ręką transzei i po odbiciu prawą nogą oprzeć ją o tylną ścianę transzei.

Nauczając rzucania granatami zza ukryć, szkolonym trzeba zwrócić uwagę aby ciało podczas rzutu było ukryte, wychylenie może nastąpić tylko w samym momencie rzutu.

Jeżeli istnieje konieczność rzucania granatem z lewej strony ukrycia, wówczas należy wziąć granat w prawą rękę, stanąć prawym bokiem do ukrycia i wysunąć do przodu prawą nogę. Po wyciągnięciu zawleczki wykonać lewą nogą krok do przodu zwrócić pierś w kierunku celu - i wykonując zamach ręką z granatem rzucić go do celu, a następnie ukryć się.

Podczas wykonywania rzutu granatem ręcznym zza ukryć, z transzei itp. trzeba zwracać uwagę, ażeby nie uderzyć ręką o przeszkodę podczas jej wymachu do tyłu. Może to spowodować upuszczenie granatu i stać się przyczyną wypadku.

1. do celów ruchomych

Celem ćwiczeń, jest nauczenie rzucania ręcznymi granatami do różnego rodzaju pojazdów będących w ruchu. Do ćwiczeń przygotowuje się:

• szkolne (ćwiczebne) granaty i zapalniki;

• naboje szkolne (ślepe);

• makiety celów ruchomych.

Rozpoczynając ćwiczenia wyjaśnia się, że opancerzone cele ruchome mogą być niszczone granatami odłamkowymi, wiązkami granatów i granatami przeciwpancernymi. Można nimi niszczyć również samochody i inne wozy lekko opancerzone. Do celów lekko opancerzonych rzuca się granaty, celując we wrażliwe miejsca.

Rzucając granatem do celu ruchomego, należy uwzględnić odpowiednie wyprzedzenie, licząc od momentu wyrzucenia granatu do chwili jego wybuchu. Czas ten dla granatów odłamkowych wynosi około 3,5 - 4 s. Oznacza to, że rzucając granat do zbliżającego się celu trzeba go tak rzucić, aby granat upadł 10 - 15 m przed celem. Takie wyprzedzenie należy uwzględnić również podczas rzucania granatami do celów poruszających się wzdłuż frontu. Jeżeli rzuca się do takiego punktu celu, w którym granat może się zatrzymać, np. na skrzyni samochodu, wówczas trzeba celować bezpośrednio w ten punkt.

Szkolonym trzeba również wyjaśnić, że cele lekko opancerzone można niszczyć wiązkami granatów. Następnie nauczyć ich sporządzania wiązki granatów. Granaty wiąże się sznurem lub drutem. W celu ułatwienia rzutu granaty można przywiązać do drewnianego trzona. Wiązkę granatów rzuca się tylko zza ukrycia, ponieważ rzut wykonany jest na małą odległość, a siła wybuchu jest duża.

1. w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami

Rzucanie ręcznymi granatami w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami technicznie zbliżone jest do rzucania bez nich. Ucząc zakładania środków ochronnych, trzeba zwrócić uwagę na ich dopasowanie. Szkoleni powinni mieć zapewnioną swobodę ruchów, zwłaszcza rąk. W tym celu po założeniu środków podnosi się rękę do góry i w bok. Jeżeli żołnierz wyczuwa skrępowanie, powinien wówczas poluźnić paski i zapinki bez naruszenia szczelności ubioru. Podczas rzutu, trzymając granat w dłoni będącej w rękawicy, dźwignię zapalnika dociska się nieco mocniej. Kółko zawleczki można ująć między palec wskazujący i środkowy lewej ręki. Chwyt ten stosuje się przede wszystkim podczas rzucania w rękawicach z ocieplaczami. Ograniczenie ruchowe rekompensuje się większą siłą wyrzutu. Równocześnie powinno się nadać granatowi bardziej stromy tor.

2. z bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych

Ćwiczenia prowadzi się w celu nauczenia szkolonych rzucania granatem ręcznym z wozów w miejscu i w ruchu. Do ćwiczeń przygotowuje się:

• szkolne (ćwiczebne) granaty i zapalniki;

• wóz bojowy (transporter opancerzony);

• figury bojowe do oznaczenia celów. Cele ustawia się w kole o promieniu 2 m. Ponadto, wokół celu wyznacza się dodatkowe koła o promieniu 4 i 6 m.

Ćwiczenia najlepiej jest połączyć z nauczaniem prowadzenia ognia z broni pokładowej. Żołnierzom trzeba wyjaśnić, że granatami niszczy się cele położone blisko wozu bojowego. Rzut wykonuje się na komendę: ”Granatami - OGNIA”, „Do transzei granatami - OGNIA” lub „Do piechoty granatami - OGNIA”. Aby wykonać rzut, należy:

• wyjąć granat z uchwytów znajdujących się w wozie;

• przygotować górny właz do otwarcia, trzymając w prawej ręce odbezpieczony granat (wyciągnąć zawleczkę);

• otworzyć pokrywę włazu, wychylić się i rzucić granat;

• zamknąć pokrywę włazu.

Ćwiczenie to powinno się powtarzać systematycznie podczas zajęć ogniowych;

1. granatami przeciwpancernymi

Celem tych ćwiczeń jest nauczenie szkolonych rzucania granatami przeciwpancernymi do celów nieruchomych i ruchomych. Do ćwiczeń przygotowuje się: ręczne granaty przeciwpancerne - szkolne; makietę (figurę bojową) poruszającą się ruchem czołowym, bocznym i skośnym oraz cel nieruchomy (otwór strzelniczy bunkra, okno budynku lub figurę bojową).

Nauczanie realizuje się w czasie kilku ćwiczeń, wykonując rzuty do celu nieruchomego, a następnie do ruchomego, poruszającego się pod różnymi kątami w stosunku do rzucającego. Zagadnienie kierunku rzutu rozwiązuje się w ten sposób, że w stosunku do jednego celu o dowolnym usytuowaniu rzucający zmienia stanowisko.

Nauczanie obejmuje przygotowanie granatu do rzutu (uzbrajanie i rozbrajanie) oraz rzucanie granatami w różnych sytuacjach. Do jednego celu jednocześnie może rzucać kilku szkolonych, wykonując rzut z przodu, z tyłu lub z boku.

Szkolonym trzeba przypomnieć, że rzut granatem przeciwpancernym wykonuje się zawsze zza ukrycia. Natomiast po wykonaniu rzutu żołnierz powinien ukryć się, nie czekając na wybuch. Postępowanie takie uwarunkowane jest natychmiastowym działaniem granatu po uderzeniu w cel (przeszkodę). Rzucając do celu ruchomego w zależności od kierunku jego ruchu, granat kieruje się bezpośrednio do przewidywanego punktu wybuchu lub z niewielkim wyprzedzeniem równym 0,5 sylwetki. W zależności od rodzaju celu ruchomego, rzut może być wykonany na jego powierzchnię czołową, tylną, boczną lub górną.

Podczas nauczania techniki rzucania przyjmuje się takie same sposoby postępowania jak podczas rzucania granatami odłamkowymi. W sprzyjających warunkach przed wykonaniem rzutu broń kładzie się na przedpiersie lub opiera o ukrycie w taki sposób, aby natychmiast po wybuchu granatu można było otworzyć ogień.

Ucząc uzbrajania granatu przeciwpancernego, zwrócić uwagę na połączenie pobudzacza z łącznikiem oraz rękojeści z korpusem granatu. Kategorycznie zabrania się wkładania pobudzacza do gniazda granatu.

Ćwiczenia przeprowadza się pod nadzorem dowódcy plutonu. Żołnierzom wydaje się granaty ćwiczebne, które w momencie wybuchu dają efekt dźwiękowy.

Rozdział 6

PROWADZENIE ĆWICZEŃ W OBSERWACJI, OKREŚLANIE ODLEGŁOŚCI

I WSKAZYWANIE CELÓW

PROWADZENIE OBSERWACJI W RÓŻNYCH WARUNKACH ATMOSFERYCZNYCH I TERENOWYCH W DZIEŃ I W NOCY

W celu opanowania umiejętności prowadzenia skutecznej obserwacji należy organizować systematyczne ćwiczenia i treningi w terenie, w róż­nych porach dnia (w dzień i w nocy) i warunkach atmosferycznych. Przygotowując ćwiczenia, należy: wybrać teren; ustalić dozory; sposoby i sygnały kierowania celami; przygotować pozorujących; zmierzyć rzeczywiste odległości do dozorów (przedmiotów terenowych) i celów oraz określić dopuszczalny błąd w określaniu odległości (w metrach). Sporzą­dzić plan przeprowadzenia ćwiczenia.

Cele należy umieszczać w sposób nie schematyczny i pozorować je zgodnie z zasadami działania nieprzyjaciela. Jako obiekty obserwacji można wykorzystywać czołgi, transportery opancerzone, wyrzutnie ppk, samochody oraz żołnierzy z bronią i obsługi karabinów maszynowych. W nocy obiekty obserwacji należy demaskować przez oświetlenie światłem rozproszonym, prowadzenie rozmów, podawanie komend, ładowanie broni, warkot silników, wystrzały, błyski latarek, palenie papierosów, itp. Cele zamaskowane powinny się demaskować ruchem i ogniem tak, aby można je było zaobserwować gołym okiem.

W trakcie przerabiania tych zagadnień należy uczyć szkolonych umie­jętności obserwowania. terenu, szybkiego wykrywania celów oraz pra­widłowego ich wskazywania. Jednocześnie powinno się doskonalić ok­reślanie odległości do obserwowanych celów. Organizując szkolenie, na­leży kierować się wskazówkami zawartymi w programie strzelań.

Rozpoczynając ćwiczenie należy objaśnić, że obserwacja jest jednym z podstawowych sposobów zdobywania wiadomości o nieprzyjacielu i te­renie. Dlatego obowiązani są ją prowadzić dowódcy i żołnierze podod­działu. Ponadto, w celu zapewnienia ciągłości obserwacji wyznacza się obserwatorów. Obowiązkiem każdego żołnierza jest - natychmiast po zajęciu stanowiska - szczegółowo zapoznać się z terenem w wyznaczo­nym pasie lub sektorze. Powinien on zapamiętać wygląd i położenie przedmiotów terenowych. Sposób prowadzenia obserwacji trzeba pokazać i krótko objaśnić. Obserwując w nakazanym sektorze lub pasie pro­wadzi się strefami, przeszukując terem najpierw w strefie bliższej do 200 m, a następne w strefie średniej do 600 m i w strefie dalszej, obej­mującej teren na odległość ponad 600 m. Głębokość tych stref może być także ustalona odpowiednio do ukształtowania i pokrycia terenu oraz głębokości pola obserwacji. Sposób prowadzenia obserwacji przed­stawiono na rysunku 6.

Po omówieniu sposobu prowadzenia obserwacji należy postawić zadania i polecić szkolonym zająć wyznaczone stanowiska.­ Na stanowiskach szkoleni zapoznają się z terenem. Powinno się przeznaczyć na to kilka lub kilkanaście minut. Gdy zadanie zostanie wykonane, trzeba wówczas polecić szkolonym odwrócić się tyłem do kierunku obserwacji i opisać zapamiętane szczegóły pokrycia terenu w wyznaczonym sektorze. W tym zapamiętane szczegóły pokrycia terenu w wyznaczonym sektorze. W tym czasie należy dokonać zmian w położeniu drobnych przedmiotów terenowych (np. wystawić nowy krzak lub przesunąć jakiś przedmiot). Następnie trzeba polecić szkolonym prowadzić obserwację w dalszym ciągu. Ten, który zauważy zmiany w terenie, podaje określony sygnał, a po podejściu do niego instruktora melduje mu szeptem swoje uwagi.

OKREŚLANIE ODLEGŁOŚCI NA OKO I WEDŁUG KĄTOWYCH

WYMIARÓW PRZEDMIOTÓW TERENOWYCH

Sposób ten jest najprostszym i zarazem najczęściej stosowanym. Przy dostatecznym treningu umożliwia określenie odległości z niewielkim błędem, a błąd ten nie wpłynie - w istotny sposób - na określenie na­staw celownika i zniszczenie celu pierwszym strzałem, jeśli broń jest sprawna i żołnierz umie strzelać.

Rozpoczynając ćwiczenie należy przypomnieć, że odległość można określić „na oko” na podstawie stopnia widoczności przedmiotów tere­nowych i celów oraz metodą porównania znanych i dokładnie zapamię­tanych odcinków. Jednocześnie trzeba przypomnieć, że podczas określa­nia odległości tym sposobem: małe przedmioty (krzaki, żołnierz) wydają się bardziej odległe niż przedmioty większe, znajdujące się w tej samej odległości; przedmioty jasne wydają się położone bliżej niż przedmioty ciemne; jasne tło (śnieg, woda) „przybliża”, a tło ciemne bardziej mas­kuje i „oddala” przedmioty; w dni pochmurne przedmioty wydają się ­bardziej odległe, a w słoneczne - położone bliżej; w terenie górzystym położenie przedmiotów wydaje się bliższe.

W ćwiczeniu należy się posługiwać poniżej zamieszczoną tabelą 3.

Tabela 3

Tabela widoczności

Rodzaje przedmiotów i celów	Odległość w m (w przybliżeniu)
Pojedyncze domy	5000
Odosobnione drzewa	3000
Mniejsze drzewa, krzaki, osoby	1000 - 2000
Sylwetka człowieka, słupy telefoniczne, kontury drzew i ich pnie, okna domów	900 - 1000
Widoczny ogólny zarys człowieka (ruchy rąk i nóg), duże konary drzew	700 - 800
Widoczne konary drzew, zapory drutowe	500 - 600
Kolory, sylwetki ludzi, odróżnia się w ogólnych zarysach nakrycia głowy, ubiór, na drzewach widać małe gałązki, widoczne okiennice w domach, odróżnia się broń (rkm, kbk)	300 - 400
Odróżnia się owal twarzy i kolorowe odcienie ubioru, rozróżnia się rodzaje drzew	250 - 300
Odróżnia się zarysy twarzy, szczegóły ubioru i uzbrojenia, liście na drzewach, drut kolczasty	150 - 200
Widoczne części twarzy: oczy, nos, usta; na drzewach kształt liści, kory	70 - 100

Podczas ćwiczeń powinno się pokazywać różne cele i przedmioty te­renowe, rozmieszczone w takiej samej odległości, rozpoczynając pokazy­wanie od celów położonych najdalej, bądź najbliżej. Na żądanie instruk­tora szkoleni podają inne swoje spostrzeżenia. Należy uczyć ich okreś­lania odległości „na oko” metodą porównywania znanych odcinków w terenie. W tym celu trzeba wyznaczyć odcinek o długości 1000 m i oz­naczyć - za pomocą przedmiotów (chorągiewki, figury bojowe) - odcinki 100-metrowe. Następnie szkoleni uczą się określania odległości, przenosząc zapamiętane odcinki na inne kierunki. Doskonalenie umie­jętności szkolonych w określaniu odległości „na oko” trzeba realizować podczas wszystkich ćwiczeń przygotowawczych i taktycznych prowadzonych w nowym terenie, np. na strzelnicach poligonowych, placach ćwi­czeń taktycznych, itp.

Określanie odległości na podstawie kątowych wymiarów przedmiotów terenowych. Do ćwiczeń przygotować: figury bojowe; lornetki; perysko­py i celowniki optyczne broni strzeleckiej; linijki milimetrowe; ołówki; naboje szkolne; broń; sznurki o długości 50 cm.

Rozpoczynając ćwiczenie trzeba przypomnieć pojęcie tysięcznej, war­tości podziałek przyrządów optycznych oraz przedmiotów podręcznych. Następnie powinno się wskazać, że do pomiaru kątów - oprócz po­działek przyrządów optycznych - można użyć przedmiotów podręcz­nych, takich jak: naboje, pudełka zapałek itp., których wymiary są zna­ne. Należy również przypomnieć; że jeżeli takie przedmioty trzyma się w odległości 50 cm od oczu, wówczas każdemu milimetrowi odpowiada kąt równy 0 - 02.

W celu uzyskania wprawy, w początkowym okresie szkolenia, można wykorzystać 50 - centymetrowy sznurek, którego jeden koniec trzeba za­czepić do górnego guzika kurtki, a drugi - trzymać w wyciągniętej ręce wraz z przedmiotem, za pomocą którego dokonuje się pomiaru. Następnie powinno się podać szkolonym wymiary charakterystycznych celów (figur bojowych) i przedmiotów terenowych, z którymi żołnierz będzie się najczęściej spotykał.

Tabela 4

Wymiary celów i przedmiotów terenowych

Lp.	Rodzaj przedmiotu	Wysokość (m)	Szerokość (m)	Długość (m)
1.	Słup telefoniczny	6	-	-
2.	Słup energetyczny drewniany	8	-	-
3.	Człowiek biegnący (figura bojowa nr 40a)	1,5	0,5	-
4.	Człowiek stojący (figura bojowa nr 40)	1,7	0,5	-
5.	Strzelec na stanowisku w postawie leżącej (figura bojowa nr 23)	0,5	0,5	-
6.	Obserwator (figura bojowa nr 22)	0,3	0,5	-
7.	Czołg (figura bojowa nr 60)	2,4	2,5	8
8.	Transporter opancerzony (figura bojowa nr 50)	2,2	2,5	7

Przystępując do ćwiczenia należy pokazać sposób pomiaru, a następ­nie wyznaczyć przedmiot (odcinek terenu) i polecić szkolonym określić jego wartość kątową. Po wykonaniu zadania powinno się sprawdzić dokładność pomiaru, podać wartość właściwą i ocenić uzyskane przez szkolonych wyniki. Ćwiczenie należy powtarzać dotąd, aż szkoleni opa­nują umiejętność posługiwania się przyrządami optycznymi i środkami podręcznymi przy pomiarze kątów pionowych i poziomych. Następnie przechodzi się do nauczania sposobu określania odległości. W tym celu powinno się przypomnieć wzór tysięcznej.

Po przypomnieniu wzoru i sposobu jego wykorzystania wyznacza się kolejne przedmioty lub cele, do których szkoleni określają odległość po uprzednim ustaleniu ich wartości kątowych jednym ze znanych sposo­bów. Ocenę odległości różnymi sposobami należy doskonalić w czasie wszystkich zajęć ze szkolenia ogniowego i taktycznego. Podczas ćwicze­nia prowadzonego w nocy trzeba nauczyć określania odległości z wyko­rzystaniem siatki celownika noktowizyjnego.

WYKRYWANIE, ROZPOZNAWANIE I WSKAZYWANIE CELÓW

W trakcie przerabiania tych zagadnień należy uczyć szkolonych umie­jętności obserwowania terenu, szybkiego wykrywania celów oraz pra­widłowego ich wskazywania. Jednocześnie powinno się doskonalić ok­reślanie odległości do obserwowanych celów. Organizując ćwiczenia, na­leży kierować się wskazówkami zawartymi w programie strzelań.

W trakcie ćwiczenia powinno się uczyć sposobów wskazywania ce­lów. Zauważone cele żołnierz może wskazywać: naprowadzając na nie broń względem dozorów i kierunku działania oraz przy użyciu pocisków smu­gowych.

Wskazywanie celów przez naprowadzanie na nie broni może być sto­sowane z wykorzystaniem tych rodzajów broni, które są wyposażone w stabilną podstawę, np. km PKS, broń pokładowa wozów bojowych. Pole­ga na tym, że wskazujący wycelowuje broń i melduje (oznajmia), np. „Karabin maszynowy wycelowany w cel - 400” (odległość do celu).

Ucząc wskazywania celów względem dozorów i przedmiotów terenowych, należy omówić zasady i podać przykłady.

W meldunku o wskazaniu celów podaje się: nazwę, numer dozoru lub nazwę charakterystycznego przedmiotu; odchylenie celu od dozoru (przedmiotu, kierunku) w tysięcznych; odchylenie celu od dozoru (przed­miotu) w metrach; rodzaj celu; odległość do celu w metrach.

Rozpoczynając ćwiczenie powinno się postawić krótkie zadanie dotyczące obserwacji, w którym podaje się: dozory, sektor lub pas obserwacji, stanowiska i sposób wskazywania celów. Szkoleni, po zajęciu stanowisk wozów bojowych i zapoznaniu się z terenem - obserwują, a o zauważonych celach meldują instruktorowi. Jeżeli szkoleni popełniają błędy, instruktor podaje przykłady meldunków, omawia błędy i ćwiczy meldowanie - aż do uzyskania pozytywnych rezultatów.

Wskazywanie celów względem kierunku działania stosuje się w toku marszu i w czasie natarcia. Sposobem tym wskazuje się zwykle cele duże lub dobrze widoczne. W meldunku podaje się kierunek do celu, rodzaj celu i odległość do niego, np. „Z prawej czołg - 800”, „Z przodu pie­chota - 600”.

Chcąc wskazać cel pociskami smugowymi, wskazujący melduje „Na skraju krzaków działo, wskazuję smugowymi”. Następnie wskazujący daje 2 - 3 serie pociskami smugowymi w kierunku celu. Ten sposób wskazywania celów powinno się pokazać na strzelnicy.

WSKAZYWANIE I ROZPOZNAWANIE CHARAKTERYSTYCZNYCH OZNAK CELÓW

Zaleca się, aby przed ćwiczeniem zapoznać szkolonych z charaktery­stycznymi oznakami demaskującymi cele. Można to zrealizować wyświetlając film, przeźrocza lub pokazać w terenie. Równocześnie zapoz­nać z tabelą widoczności celów przez przyrządy obserwacyjne oraz za­poznać z sylwetkami figur bojowych ich przeznaczeniem i nazwami. W czasie ćwiczenia zwrócić uwagę na dokładność i wnikliwość prowadzenia obserwacji. Równocześnie nauczyć prowadzenia obserwacji strefami. O wykryciu każdego celu szkoleni meldują ustnie. Równocześnie wymagać należy aby szkoleni oceniali wykryte cele, wskazywali ich cha­rakterystyczne cechy oraz oznaki demaskujące, którymi są: dym, kurz, błysk, ruch, zwiędła roślinność, itp.

Rozdział 7

ĆWICZENIA PRZYGOTOWAWCZE Z BRONI STRZELECKIEJ

WSKAZÓWKI METODYCZNE

Zamieszczone w tym rozdziale ćwiczenia przygotowawcze zawierają ustalenia oraz krótkie wskazówki dotyczące ich prowadzenia. Służą one nauczaniu oraz systematycznemu doskonaleniu umiejętności żołnierzy w wykonywaniu zadań ogniowych w różnych warunkach. W połącze­niu z ćwiczeniami w obserwacji, określaniu odległości i wskazywaniu ­celów oraz rzucaniu granatami ręcznymi, przygotowują one do wykony­wania strzelań z broni strzeleckiej i ręcznych granatników przeciwpan­cernych.

Proponowane rozwiązanie należy traktować jako możliwe warianty realizacji szkolenia strzeleckiego w garnizonie. Uwzględniają one podsta­wowe zasady metodyki nauczania oraz bazę szkoleniową oddziałów ro­dzajów wojsk, a głównie możliwości, jakie stwarzają strzelnice garnizonowe, place treningów ogniowych (PTO) oraz place ćwiczeń ogniowych (PCO).

Przed przystąpieniem do ćwiczeń przygotowawczych żołnierze powin­ni opanować - w zakresie niezbędnym - zagadnienia dotyczące bu­dowy i użytkowania broni, amunicji, przyrządów celowniczych (obser­wacyjno - celowniczych) oraz teorii i zasad strzelania.

Równolegle z ćwiczeniami przygotowawczymi należy obowiązkowo prowadzić także ćwiczenia w nabywaniu wprawy w obsługiwaniu broni strzeleckiej oraz ćwiczenia na odległościach rzeczywistych w układzie zadań rozszerzonych. Każde z ćwiczeń należy prowadzić w dzień i w nocy, oświetlając i demaskując cele, imitując błyski strzałów oraz pow­tarzać w innych warunkach, na przykład zmieniając postawy strzeleckie, w maskach przeciwgazowych, w nocy przy wykorzystaniu celowników noktowizyjnych.

Jeżeli w warunkach ćwiczeń przewiduje się odległości większe niż zapewniają to obiekty, wówczas - proporcjonalnie do zmiany odległości - zmniejsza się wymiary celów. Wielkość figur bojowych wykorzystywanych do ćwiczeń przygotowawczych prowadzonych na PTO lub PCO zmniejsza się - odpowiednio do ich wielkości - od czterech do dzie­sięciu razy. Stosuje się przy tym zasadę, że im figura większa tym więk­szy jest stopień jej zmniejszenia i odwrotnie - im figura mniejsza tym mniejszy powinien być stopień jej zmniejszenia. Na przykład, figurę bojową nr 50 (transporter opancerzony) zmniejsza się dziesięciokrotnie, zaś figurę bojową nr 30 (klęczący) - tylko czterokrotnie. Ćwiczenia prowadzi się także z wykorzystaniem trenażerów oraz amunicji sportowej i ślepej. W ostatnim przypadku ocenia się tylko wykonanie czynności.

Przed wszystkimi ćwiczeniami przygotowawczymi należy przygotować broń i przyrządy celownicze, tak aby odpowiednio do przerabianych zagadnień żołnierze trafili w cel tylko wtedy, gdy uwzględnią prawid­łową odległość, dobiorą stosowny punkt celowania bądź zastosują wy­przedzenie do celu ruchomego zgodnie z zasadami strzelania.

Ćwiczenia mogą być prowadzone z wykorzystaniem sprzętu bojowego, zastępczego, trenażerów (urządzeń kontrolno - treningowych) , kinotrena­żerów i na poligonach miniaturowych, niezależnie od warunków w ja­kich prowadzone są ćwiczenia, należy realizować konkretne zadania wy­nikające z programu szkolenia pododdziałów rodzajów wojsk oraz me­todyki szkolenia strzeleckiego. Wykonywane przez szkolonych czynności należy oceniać zgodnie z normami szkoleniowymi. Strzelania na ogół wykonuje się ogniem pojedynczym. W związku z tym, w egzemplarzach broni strzeleckiej nie posiadających przełącznika rodzaju ognia naboje bojowe do magazynka ładuje się na przemian ze szkolnymi lub pojedyn­czo. Do nauczania obserwacji i skuteczności ognia wykorzystuje się naboje z pociskami smugowymi.

Tabela 5

Wykaz ćwiczeń przygotowawczych

Lp.	Nazwa ćwiczenia	Rodzaj broni
		kbk AK (AKM)	kbkg wz. 60	kbkg wz. 74	pm	km	rgppanc	RPG - 76
1.	Strzelanie w postawie leżącej z podpórką do celu nieruchomego	X		X	X
2.	Strzelanie w postawie leżącej do celu ukazującego się	X	X		X	X
3.	Strzelanie w postawie leżącej z podpórką do celu ruchomego	X				X
4.	Strzelanie w postawie leżącej do celu ukazującego się	X	X	X	X		X	X
5.	Strzelanie w postawie klęczącej do celów ukazujących się	X	X	X	X		X	X
6.	Strzelanie w postawie stojącej w okopie do celów ukazujących się	X				X	X	X
7.	Strzelanie w postawie stojącej z wolnej ręki do celu nieruchomego	X		X	X	X
8.	Strzelanie z różnych postaw do celów ukazujących się	X	X	X			X	X

Ćwiczenie 1

Strzelanie w postawie leżącej z podpórką do celu nieruchomego

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	kbk AK (AKM)	pm	kbkg wz. 74
Cel	Popiersie z pierścieniami (figura bojowa nr 23p) na tarczy o wymiarach 0,75 x 0,75	Popiersie (figura bojowa nr 23) na tarczy o wymiarach 0,75 x 0,75 m	Grupa piechoty (dwie figury bojowe nr 40) rozmieszczone w środku pola o szerokości 10 m i głębokości 20 m
Odległość (m)	100	100 (75)	200
Liczba nabojów	3	3	1 (40 mm)
Czas	Nieograniczony
Ocena: „bardzo dobrze” „dobrze” „dostatecznie”	Uzyskać: 24 punkty 21 punkty 18 punkty	Trafić w cel: 3 razy 2 razy raz	„dobrze” (wykonał) - trafić w pole celu

Wskazówki: Na komendę kierownika żołnierz otrzymuje naboje, ładuje je do magazynka (z wyjątkiem kbkg wz. 74) i wkłada do torby. Następnie na komendę kierownika zajmuje stanowisko na ROO, przyjmuje postawę leżącą i przygotowuje podpórkę. Po zameldowaniu o gotowości, kierownik podaje komendy do ładowania broni i otwarcia ognia, po czym nadzoruje czynności strzelającego. Po zakończeniu strzelania, sprawdzeniu rozładowania broni, kierownik wraz z żołnierzami udaje się do tarczy (celu), gdzie omawia i ocenia wykonanie ćwiczenia.

Ćwiczenie 2

Strzelanie w postawie leżącej z podpórką do celu ukazującego się

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	kbk AK (AKM)	kbkg wz. 60	kbkg wz. 74		pm		km PK (rkmD)
Cel	biegnący (figura bojowa nr 40) ukazujący sę co 30 s	transporter (figura bojowa nr 50) ukazujący się co 60 s	Karabin maszynowy (figura bojowa nr 27) w polu 10 x 20 m, ukazujący się co 60 s		Popiersie z granatem (figura bojowa nr 23g) ukazujący się 2 x 15 s z przerwą 10 s		karabin maszynowy (figura bojowa nr 27) ukazujący się 5 x 10 s z przerwami 5 - 10 s
Odległość (m)	300	100	250		100(75)		300/200
Liczba nabojów	6	2(PGN - 60)	3(40 mm)		5		6
Czas strzelania	Ograniczony ukazywaniem się celu
Ocena : „bardzo dobrze” „dobrze” „dostatecznie”	Trafić w cel:
	5 razy 2 razy raz	2 razy pierwszym granatem drugim granatem		3 razy 2 razy raz		4 razy 2 razy raz		5 razy 3 razy 2 razy

Wskazówki: Na komendę kierownika żołnierz otrzymuje naboje, ładuje je do magazynków (taśm) i wkłada do torby (skrzynki). Następnie na komendę zajmuje stanowisko na ROO, przyjmuje postawę leżącą i przygotowuje podpórkę. Po zameldowaniu o gotowości kierownik nakazuje pokazać cel, po czym nadzoruje czynności wykonywane przez żołnierza. Po zakończeniu strzelania, rozładowaniu i przejrzeniu broni na RW omawia uzyskane wyniki.

Ćwiczenie 3

Strzelanie w postawie leżącej z podpórką do celu poruszającego się

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	Kbk AK (AKM)	km PK (rkmD)
Cel	Biegnący (figura bojowa nr 40), poruszający się ruchem skośnym lub poprzecznym (figura bojowa nr 40a) na odcinku 2 x50 m
Odległość	200	300 / 200
Liczba nabojów	6	12 (seriami)
Czas	Ograniczony ruchem celów
Ocena: „bardzo dobrze” „dobrze” „dostatecznie”	Trafić w cel:
	3 razy 2 razy raz	3 razy 2 razy raz

Wskazówki: Po otrzymaniu magazynka (taśmy) z nabojami, żołnierz wkłada go do torby (skrzynki). Na komendę kierownika zajmuje stanowisko ogniowe, przygotowuje się do strzelania, melduje gotowość i obserwuje przedpole. Kierownik nakazuje uruchomić cel i obserwuje czynności szkolonego. Po rozpoczęciu ruchu celu żołnierz niszczy go krótkimi seriami. Po zakończeniu strzelania, rozładowaniu i sprawdzeniu broni, kierownik ze szkolonym udaje się do celu, gdzie omawia i ocenia wykonanie ćwiczenia.

Ćwiczenie 4

Strzelanie w postawie leżącej z wolnej ręki do celów ukazujących się

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	kbk AK (AKM)	kbkg wz. 60	kbkg wz. 74	pm	rgppanc	RPG - 76
Cel	Biegnący (figura bojowa nr 40), ukazujący się 30 s	Klęczący (figura bojowa nr 30) w polu o szerokości 10 m i głębokości 20 m, ukazujący się 60 s	Klęczący (figura bojowa nr 30) w polu o szerokości 10 m i głębokości 20 m, ukazujący się 30 s	Klęczący (figura bojowa nr 30) ukazujący się 3 x 10 s z przerwami 5 - 10 s	2 razy czołg (figura bojowa nr 60), ukazujący się 3 x 30 s, z przerwą 30 s	Czołg (figura bojowa nr 60), ukazujący się 60 s
Odległość	300	300	300	150 / 100	300 / 200	100
Liczba nabojów	5	3 (KGN)	3 (40 mm)	6	3	1
Czas strzelania	1 min 30 s	2 min	2 min	2 min 10 s	3 min	2 min
Ocena: - bardzo dobrze - dobrze - dostatecznie	Trafić w cel:
	4 razy 3 razy raz	3 razy (w wyznaczone pole) 2 razy raz	3 razy (w wyznaczone pole) 2 razy raz	4 razy 3 razy	3 razy 2 razy raz	Wszystkie czynności wykonać poprawnie

Wskazówki: Na komendę kierownika „Stanowisko na rubieży otwarcia ognia - NAPRZÓD” szkolony zajmuje je, przyjmuje postawę strzelecką leżącą (może wykorzystać pas), ładuje broń i obserwuje przedpole. Po ukazaniu się celu nastawia celownik, odbezpiecza broń, składa się do strzału i daje kolejno strzały. Czas strzelania liczy się od komendy „NAPRZÓD” do zameldowania o ukończeniu strzelania. Po rozładowaniu i przejrzeniu broni kierownik omawia strzelanie. Jeżeli nie strzela się nabojami karabinowymi, wówczas ocenia się wykonanie czynności.

Ćwiczenie 5

Strzelanie w postawie klęczącej ręki do celów ukazujących się

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	kbk AK (AKM)	kbkg wz. 60	kbkg wz. 74	pm	rgppanc	RPG - 76
Cel	klęczący (figura bojowa nr 30), ukazujący się 20 s	Transporter opancerzony (figura bojowa nr 50) lub biegnący (figura bojowa nr 40)w polu o wymiarach 10 x 20 m,, ukazujący się 30 s	Grupa piechoty (dwie figury bojowe nr 40)	biegnący (figura bojowa nr 40) ukazujący się 2 x 5 s z przerwami 5 min	Transporter opancerzony (figura bojowa nr 50), ukazujący się 50 s	Czołg (figura bojowa nr 60), ukazujący się 20 s
Odległość	200	100	250 - 300	150 / 100	300	100
Liczba nabojów	4	2 (PGN - 60lub 2 KGN)	4 (7,62 mm)	4	2	5
Czas strzelania	Ograniczony ukazywaniem się celu
Ocena: - bardzo dobrze - dobrze - dostatecznie	Trafić w cel:
	3 razy 2 razy raz	2 razy pierwszym granatem drugim granatem	4 razy 2 razy raz	3 razy 2 razy raz	Wszystkie czynności wykonać poprawnie	Wszystkie czynności wykonać poprawnie

Wskazówki: Szkolony na rubieży wyjściowej otrzymuje naboje, ładuje je do magazynka, magazynek wkłada do torby, na rozkaz kierownika zajmuje stanowisko na rubieży otwarcia ognia, przyjmuje postawę klęczącą, ładuje broń i prowadzi obserwację. Po spostrzeżeniu celu samodzielnie nastawia celownik, odbezpiecza broń i otwiera ogień. Strzelanie kończy się rozładowaniem i przejrzeniem broni. Ćwiczenia powtarza się w postawie strzeleckiej klęczącej zza różnego rodzaju ukryć oraz z okopu. Zadania z rgppanc i RPG - 76 wykonuje się nabojami szkolnymi. Ocenia się wówczas wykonanie czynności.

Ćwiczenie 6

Strzelanie w postawie stojącej w okopie do celów ukazujących się na różnych odległościach, w tym na pośrednich

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	kbk AK (AKM)	km PK (rkm D)	rgppanc	RPG - 7
Cel	Nr 1 - karabin maszynowy (figura bojowa nr 27) ukazujący się 20 s: Nr 2 - popiersie (figura bojowa nr 23), ukazujące się 3 x 5 s z przerwami 5 s	Nr 1 - karabin maszynowy (figura bojowa nr 27), ukazujący się 10 s) Nr 2 - ppk z obsługą (figura bojowa nr 35) ukazujący się 15 s po upływie 10 s od ukrycia celu nr 1	Transporter opancerzony (figura bojowa nr 50), ukazujący się 50 s	Czołg (figura bojowa nr 60), ukazujący się 50 s
Odległość	Cel nr 1 - 300 Cel nr 2 - 150	Cel nr 1 - 250-200 Cel nr 2 - 400	300 - 250 lub 150 - 200	100
Liczba nabojów	6	6	2	3 (szkol.)
Czas strzelania	1 min 20 s	2 min 30 s	1 min 45 s	ograniczony ukazywaniem celu
Ocena	trafić:		trafić w cel:
- bardzo dobrze - dobrze - dostatecznie	oba cele, w tym cel nr 1 trzykrotnie; oba cele, w tym cel nr 1 dwukrotnie; oba cele	oba cele, w tym cel nr 2 dwukrotnie; oba cele; jeden cel	2 razy; pierwszym pociskiem; drugim pociskiem	wszystkie czynności wykonać poprawnie

Wskazówki: Na komendę kierownika „Stanowisko w okopie - NAPRZÓD” szkolony zajmuje je, przyjmuje postawę, ładuje broń i przygotowuje się do strzelania. Po ukazaniu się celu otwiera ogień samodzielnie. Po ostrzelaniu celu nr 1 zmienia stanowisko ogniowe (z rgppanc i RPG 0 76 stanowisko zmieniać między strzałami). Strzelanie kończy się rozładowaniem i przejrzeniem broni.

Ćwiczenie 7

Strzelanie w postawie stojącej z wolnej ręki do celu nieruchomego

Cel: grupa piechoty (trzy figury bojowe nr 23), ustawione na odcinku 6 m, ukazujące się trzy razy po 5 s, z przerwami 5 - 10 s.

Odległość: 200 - 150 m.

Liczba nabojów: 6.

Czas strzelania: ograniczony czasem ukazywania się celu.

Ocena: trafić w

• wszystkie cele - „bardzo dobrze”

• dwa cele - „dobrze”

• jeden cel - „dostatecznie”

Wskazówki: Po otrzymaniu magazynka z nabojami, szkolony wkłada go do torby. Następnie na komendę kierownika strzelania „Stanowisko na rubieży otwarcia ognia - NAPRZÓD” zajmuje stanowisko ogniowe, przyjmując postawę leżącą, ładuje broń, przygotowuje się do strzelania i prowadzi obserwację. Po upewnieniu się o gotowości do strzelania, kierownik podaje komendę do przyjęcia postawy stojącej i nakazuje pokazać cel, który szkolony niszczy samodzielnie. Strzelanie powtarza się w postawie stojącej zza ukrycia.

Ćwiczenie 8

Strzelanie z różnych postaw do celów ukazujących się

Wyszczególnienie	Rodzaj broni
	kbk AK (AKM)	Kbkg wz. 74	pm	km PK (rkm D)
Cele	- nr 1 - karabin maszynowy (figura bojowa nr 27), ukazujący się 30 s; - nr 2 - biegnący (figura bojowa nr 40), ukazujący się 20 s; - nr 3 - klęczący (figura bojowa nr 30), ukazujący 20 s	- nr 1 - karabin maszynowy (figura bojowa nr 27) w polu o wymiarach 10 x 20 m, ukazujący się 60 s; - nr 2 - klęczący (figura bojowa nr 30), ukazujący się 20 s; - nr 3 - biegnący (figura bojowa nr 40), ukazujący się 30 s	- nr 1 - popiersie (figura bojowa nr 23), ukazująca się 15 s; - nr 2 - klęczący (figura bojowa nr 30), ukazujący się 15 s; - nr 3 - biegnący (figura bojowa nr 40), ukazujący się 10 s	- nr 1 - karabin maszynowy (figura bojowa nr 27), ukazujący się 5 s; - nr 2 - klęczący (figura bojowa nr 30), ukazujący się 2 x 20 s z przerwą 10 s; - nr 3 - biegnący (figura bojowa nr 40), ukazujący się 25 s
Odległość (m)	cel nr 1 - 200; cel nr 2 - 300; cel nr 3 - 200	cel nr 1 - 300; cel nr 2 - 200; cel nr 3 - 300	cel nr 1 - 100 / 75; cel nr 2 - 100 / 75; cel nr 3 - 150 / 100	cel nr 1 - 300 / 200; cel nr 2 - 300; cel nr 3 - 400 / 300
Liczba nabojów	6	40 mm - 2 7,62 mm - 5	6	8
Czas strzelania	2 min 10 s od komendy „Cele niszczyć samodzielnie”	2 min 50 s od komendy „Cele niszczyć samodzielnie”	2 min 30 s od komendy „cele niszczyć samodzielnie”	3 min 20 s od komendy „Cele niszczyć samodzielni”
Postawa	- cel nr 1 - leżąca z wolnej ręki; - cel nr 2 - klęcząca za ukryciem; - cel nr 3 - stojąca w okopie	- cel nr 1 - klęcząca za ukryciem; - cel nr 2 - leżąca z wolnej ręki; - cel nr 3 - stojąca za ukryciem	- cel nr 1 - leżąca z wolnej ręki; - cel nr 2 - klęcząca zza ukrycia; - cel nr 3 - stojąca w okopie	- cel nr 1 - leżąca; - cel nr 2 - klęcząca za ukrycia; - cel nr 3 - stojąca w okopie
Ocena: - „bardzo dobrze” - „dobrze” - „dostatecznie”	Trafić:
	wszystkie cele; dwa cele, w tym cel nr 1; dwa cele, lub cel nr 1	granatem w pole celu nr 1 oraz w cel nr 2 i 3 granatem w pole celu nr 1 oraz w cel nr 2 lub 3; w jeden z celów	trzy cele; dwa cele; w jeden cel	trzy cele, w tym cel nr 1 dwukrotnie; trzy cele; w dwa cele

Wskazówki: Na komendę kierownika „Stanowisko na rubieży otwarcia ognia - DO BOJU”, szkolony zajmuje je. Po zameldowaniu o gotowości do strzelania kierownik stawia zadanie, które kończy komendą: „Cele niszczyć samodzielnie”. Po ukazaniu się celu nr 1 szkolony prowadzi ogień samodzielnie, po zniszczeniu (schowaniu celu nr 1 zmienia postawę i prowadzi ogień do celu nr 2, w podobny sposób niszczy cel nr 3. Podczas powtarzania ćwiczeń należy zmieniać kolejność ukazywania celów i postawy. Kolejne cele ukazuje się co 15 - 20 s.

45

---