renesans046aangelsa

Temat: Scharakteryzuj poglądy A.F. Modrzewskiego na kształt państwa.

A.F. Modrzewski był typem myśliciela-teoretyka, interesowały go kwestie
społeczne, a także zagadnienia z dziedziny prawa, teologii i filozofii.
Debiutancką mową pt. "Łaski albo o karze za mężobójstwo" - wykazał dużą odwagę
poglądów; broszura dotyczyła sprawy, w której nie było możliwe znalezienie
wspólnego języka z ówczesną szlachtą. Protestuje tu Modrzewski przeciwko
niesprawiedliwości prawa karnego, które za zabójstwo szlachcica karze bardzo
wysoką grzywną, dożywotnim więzieniem lub śmiercią, a za zabicie chłopa tylko
niewielką karą pieniężną. Modrzewski wystąpił przeciw temu nieludzkiemu prawu,
opowiadając się za karą śmierci za każde zabójstwo - tu wyprzedził reformę
sądownictwa europejskiego o dwa wieki.
W dziele "O poprawie Rzeczypospolitej" Modrzewski dał wykład swoich poglądów na
państwo. "Księga I - O obyczajach" przedstawia definicję państwa jako
dobrowolnej organizacji społeczeństwa, powołanej dla zapewnienia jego członkom
szczęśliwego i spokojnego życia oraz odpowiednich warunków rozwoju. Określa
istotę i cele państwa, na którego czele winien stać król elekcyjny, wybierany
nie tylko przez szlachtę, ale i przez chłopów. Królowi w rządzeniu państwem
pomagać by mieli urzędnicy (nie dożywotni i kontrolowani przez tzw. dozorców). O
doborze dostojników państwowych decydować miały kompetencje i moralna wartość
kandydata, a nie pochodzenie. Poprzez wprowadzenie elekcji króla zrywa ze
średniowieczną teorią o boskim pochodzeniu władzy, przyczyniając się do
zeświecczenia (sekularyzacji) instytucji państwowych.
"Księga II - O prawach" - zdecydowanie walczy o równość wszystkich obywateli
wobec prawa. Wszelkie prawa miała opracowywać specjalna komisja, składająca się
z przedstawicieli wszystkich stanów. Zadaniem tej komisji byłoby także powoływać
Sąd Najwyższy państwa, do którego mógłby się odwołać zarówno szlachcic,
mieszczanin, jak i chłop. W odpowiednim systemie widzi Modrzewski zabezpieczenie
bytu niższych warstw społecznych. Państwo powinno także sprawować ustawiczny
dozór nad stosunkiem szlachty do chłopów.
W "Księdze III - O wojnie" autor występuje z postępową i śmiałą obroną pokoju.
Każda wojna jest okrutnym złem i powinno się jej unikać. Niesie cierpienie,
śmierć i degenerację tych, którzy biorą w niej udział. W poglądach tych
Modrzewski wyraźnie nawiązuje do doktryny Erazma z Rotterdamu - irenizmu - gdzie
istnieje podział wojen na sprawiedliwe (obronne) i niesprawiedliwe (zaborcze). O
zapewnienie pokoju między narodami należy starać się wszystkimi możliwymi
sposobami, poprzez odpowiednią politykę zagraniczną, współpracę gospodarczą i
przyjazne stosunki. Jednak mimo to państwo musi być przygotowane do obrony
zagrożonej niepodległości. Udział w wojnie obronnej jest najbardziej zaszczytnym
obowiązkiem obywatela.
"Księga IV - O Kościele" - księga ta spotkała się z ostrym atakiem ze strony
kleru, ponieważ autor domagał się zmian wewnątrz Kościoła, uregulowania
wzajemnego stosunku Kościoła i państwa oraz uniezależnienia go od papiestwa,
które reprezentuje w Polsce obce interesy. Modrzewski postuluje też
sekularyzację szkolnictwa.
"Księga V - O szkole" - atakuje przestarzałe poglądy i metody wychowawcze, żąda
zmiany programów nauczania i udostępnienia nauki młodzieży męskiej ze wszystkich
stanów. Postuluje utworzenie specjalnej instytucji, która przejęłaby nadzór nad
szkolnictwem. Pierwszym krokiem byłaby reorganizacja szkolnictwa elementarnego i
wprowadzenie nauczania języka polskiego. Celem nauki ma być przygotowanie ucznia
do jak najlepszego pełnienia obywatelskich obowiązków.