Ł Burkiewicz PODRÓŻ KRÓLA CYPRU PIOTRA I Z LUSIGNAN PO EUROPIE W LATACH 1362 1365 I JEGO PLANY KRUCJATOWE

STUDIA HISTORYCZNE
R. L. 2007, Z. 1 (197)
PL ISSN 0025-1429

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

Łukasz Burkiewicz

PODRÓŻ KRÓLA CYPRU PIOTRA I Z LUSIGNAN PO EUROPIE

W LATACH 1362-1365 I JEGO PLANY KRUCJATOWE

Polityka krucjatowa króla Cypru Piotra I z Lusignan (1359-1369) jest dla
większości miłośników historii nieznana. Ten młody i ambitny władca, któremu
niemal od początku życia przyświecała myśl wyrwania Ziemi Świętej z rąk
muzułmanów, stał się nie tylko najbardziej znanym i wyrazistym członkiem swojej
dynastii, ale także jedną z bardziej spektakularnych postaci późnego średniowiecza.
Jego starania doprowadziły do wyprawy krzyżowej, zwanej aleksandryjską, dzięki
której w 1365 roku został zdobyty egipski port i miasto Aleksandria. Wyprawa
Piotra I jest typowym przykładem XIV-wiecznej krucjaty a raczej wyprawy, które
przybierały charakter agresywnych rajdów na tereny opanowane przez Turków i
Mameluków

Okres rządów Piotra I związany z organizacją wyprawy krzyżowej możemy

podzielić na cztery zasadnicze części. Pierwsza obejmuje okres jego ofensywy na
wybrzeże cylicyjskie oraz zdobycie Adalii (zwana także Sattalią, dzisiejsza Antalya
w pd. Turcji), druga jego podróż na zachód Europy w latach 1362-1365, trzecia z
kolei to zdobycie w 1365 roku Aleksandrii, czwarta ostatnia to czteroletnie
negocjacje z Egiptem, przeplatane rajdami na wybrzeże syryjskie i egipskie

. W

niniejszym artykule zamierzam przedstawić podróż króla Cypru po Europie w
trakcie której przekazywał on władcom państw europejskich wiedzę o grożącym ze
strony żywiołu muzułmańskiego niebezpieczeństwie oraz przekonywał ich do
konieczności zorganizowania krucjaty, prosząc zarazem o pomoc i wsparcie w
przygotowywanej wyprawie na Wschód. Praca ta przedstawi poszczególne etapy
podróży władcy Cypru oraz stosunek odwiedzanych państw do jego planów
krucjatowych.
Piotr I z Lusignan był indywidualnością, posiadającą cechy lidera przyciągające
szerokie

rzesze

ludzi.

Charakteryzował

się

wielkim

entuzjazmem

N . H o u s l e y , Documents on the Later Crusades, 1274-1580, New York 1996, s. 77.

G . H i l l , The History of the Cyprus, Cambridge 1948, vol. II, s. 318.

religijnym

. Przez potomnych był porównywany do wielkiego krzyżowca, króla

Francji, św. Ludwika IX, a papież Urban V nazwał go atletą Chrystusa. Piotr I
wierzył, że ma do spełnienia misję, objawioną mu przez Chrystusa za młodu w
kościele św. Krzyża w Stavrovouni na Cyprze

. Zamierzał odzyskać Ziemię Świętą

i ustanowić ponownie na tych obszarach Królestwo Jerozolimskie

. W tym celu w

1347 roku założył l’Ordre de l’Espée, Zakon Kawalerów Mieczowych, który
przyciągał żarliwych zwolenników walki za krzyż z niewiernymi, a jego jedynym
znanym nam celem było odzyskanie Jerozolimy

Po upadku Akki w 1291 roku Królestwo Cypru stało się najdalej wysuniętym
bastionem chrześcijaństwa na Wschodzie, a położona na wschodnim wybrzeżu
wyspy Famagusta zaczęła odgrywać jedną z najważniejszych pozycji w handlu z
muzułmanami. Położenie Cypru, rządzonego przez pochodzącą z Francji dynastię
Lusignan, wymuszała na jego władcach konieczność stawienia czoła naporowi
muzułmańskiemu.
Piotr I pragnął zdobyć przyczółki na wybrzeżu cylicyjskim, pozwalające mu
kontrolować anatolijskie szlaki komunikacyjne i handlowe, w tym trakty karawan
przybywających z Azji Centralnej. W 1361 roku zajął armeńskie miasto Gorhigos,
zwane także Corycus (dzisiejsze Kızkalesi), położone na wybrzeżu cylicyjskim

G . d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, translated by J. Shirley, introduction and notes by P. W. Edbury,

Aldershot-Burlington-Singapore-Sydney 2001, s. 24.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 319; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie ou chronique du roi Pierre Ier, ed.

par L. de Mas Latrie, Geneva 1877, s. 20; H . D . P u r c e l l , Cyprus, London 1969, s. 135; H . L u k e , The
Kingdom of Cyprus, 1291-1369 [w:] A history of the Crusades, ed. by K . M . S e t t o n , vol. III, Madison 1975, s.
352; A. S. Atiya, The Crusade in the Later Middle Ages, London 1938, s. 320; L. d e M a s L a t r i e , Histoire de
l'île de Chypre sous le règne des princes de la maison de Lusignan, vol. II, Paris 1852, s. 213, 430, 512, 541.

A . S . A t i y a , op. cit., s. 320; G . d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, s. 25.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 319; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 11-16; N. Iorga, Philippe de

Mézières (1327-1405) et la croisade au XVIe siécle, Gèneve-Paris 1976, s. 83-85; S . R u n c i ma n , Dzieje
wypraw krzyżowych, t. III, Warszawa 1988, s. 408; P . N e w ma n , A Short History of Cyprus, London 1953, s.
139; M . M . Zi a d a , The Mamluk Sultans 1291-1517 [w:] A history of the Crusades, ed. by K. M. Setton, vol.
III, s. 489; H . L u k e , op. cit., s. 352; L. de Mas Latrie, op. cit., vol. II, s. 249-250; A. S . A t i y a , The
Crusade..., s. 320-321. Zob. D . J . B u l t o n , The Knights of the Crown. The Monarchical Orders of Knighthood
in Later Medieval Europe, 1325-1520, „Speculum” 1990, vol. 65, No. 2, s. 372-375.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 320; N . I o r g a , op. cit., s. 111-114, 356-367; K . M . S e t t o n , The Papacy and the

Levant, Philadelphia 1976, vol. I, s. 238; L. M a k h a i r a s [ M a c h a r e a s ] , Recital concerning the Sweet Land of
Cyprus entitled ‘Chronicle’, ed. and trans. by R. M. Dawkins, vol. I, Oxford 1932, s. 88, 100; Chroniques
d’Amadi et de Strambaldi, publiées par M. René de Mas Latrie, vol. I, Paris 1891-1893, s. 410-411; Chronique
de l’île de Chypre par Florio Bustron, ed. par L. de Mas Latrie, [w:] Mélanges historiques, vol. V, Paris 1886, s.
259; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 20-21; P . W . E d b u r y , The Lusignan Kingdom of Cyprus
and its Muslim Neighbours, Nicosia 1993, s. 13; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; P. Newman, op. cit., s.
139-140; H . D . P u r c e l l , op. cit., s. 134; D . A l a s t o s , Cyprus in history. A survey of 5000 years, London
1976, s. 192; A. E mi l i a n i d è s , Histoire de Chypre, Paris 1962, s. 64; H. L u k e , op. cit., s. 353; A. S . A t i y a ,
op. cit., s. 323.

Niedługo po tym, w sierpniu tego samego roku, król Cypru śmiałym rajdem

odebrał emirowi Tekke miasto Adalia

Pomimo sukcesów, Piotr I zdawał sobie sprawę ze szczupłości swoich sił.
Dlatego też za pomocą agenta we Włoszech, Jana z Werony, prowadził akcję
rekrutacyjną oraz przede wszystkim wysyłał apele o pomoc na Zachód

. Z 1362

roku zachowały się dwa listy Piotra I, z których jasno wynika, że przygotowania do
wyprawy krzyżowej trwały już od jakiegoś czasu. Na dzień 15 czerwca 1362 roku
datowana jest korespondencja Piotra I z senatem Florencji, w której król Cypru
informuje o swoich planach krucjatowych i prosi o pomoc w odzyskaniu Ziemi
Ś

więtej

. Z dnia 15 września 1362 roku znany jest list króla Cypru skierowany do

Mikołaja Acciajuoli, seneszalka Królestwa Neapolu, z podziękowaniami za jego
ofertę użyczenia galer. Niestety nie zachowały się inne listy, ale wydaje się wielce
prawdopodobne, że król Cypru skierował podobne apele do wielu władców
Europy. Być może w ten sposób chciał poprzedzić swoją podróż po Europie, która
na pewno już wtedy była jego nadrzędnym celem w przygotowaniach do krucjaty

Jednakże P. W. Edbury, walijski mediewista, zwraca uwagę na inną przyczynę

wyjazdu Piotra I do Europy. Odwołując się do greckiej kroniki Cypru autorstwa
Leontiosa Makhairasa P. W. Edbury twierdzi, że prawdziwym celem podróży króla
na Zachód była konieczność uznania przez papieża jego praw do korony
cypryjskiej, zagrożonych roszczeniami innego członka dynastii Lusignan,
Hugona

. Ponadto objęcie przewodniej roli w organizowanej wyprawie

wzmocniłoby pozycję króla Cypru w zbliżającym się sporze o koronę

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 240; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 106, vol. II, s. 14; P . W . E d b u r y,

The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191-1374, Cambridge 1991, s. 90; i d e m, The Lusignan Kingdom...,
s. 13; i d e m, The Crusading Policy of King Peter I of Cyprus, 1359-1369, [w:] The Eastern Mediterranean
Lands in the Period of the Crusades, Warminster 1977, s. 91; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. III, s. 221; G .
H i l l , op. cit., vol. II, s. 320-322; N . I o r g a , op. cit., s. 114, 124; A. S . At i y a , The Crusade…, s. 324-327; H .
D . P u r c e l l , op. cit., s. 134; D. Alastos, op. cit., s. 192; A . E mi l i a n i d è s , op. cit., s. 64; H. Luke, op. cit., s.
353; D . G e a n a k o p o l i s , Byzantium and the Crusades 1261-1354 [w:] A history of the Crusades, ed. by K. M.
Setton, vol. III, s. 14; Chronique de l’île de Chypre…, s. 250; Chroniques d’Amadi..., vol. I, s. 411-412, vol. II, s.
45-48; G u i l l a u me d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, s. 30-31.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 312; Chroniques d’Amadi..., vol. II, s. 42; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s.

236.

K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 241-242.

P. W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 164; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 236-237; L. M a k h a i r a s ,

op. cit., vol. I, s. 109; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 324; N . I o r g a , op. cit., s. 142.

J o s . H . P . H e r z s o h n , Der Überfall Alexandrien’s durch Peter I., König von Jerusalem und Cypern, aus

einer ungedruckten arabischen Quelle mit historischen und kritischen Anmerkungen dargestellt, Bonn 1886, s.
31; H . L u k e , op. cit., s. 351. K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 237-238; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I,
s. 76-80, 92-96; Chroniques d’Amadi…, vol. I, s. 408-410, vol. II, s. 35-36, 41, 165; The Life of St. Peter Thomas
by Philippe de Mézières, ed. by J. Smet, Rome 1954, s. 94; Chronique de l’île de Chypre…, s. 257-258; G. Hill,
op. cit., vol. II, s. 304, 308-310; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 92-96, 112-114. Hugon z Lusignan był synem

Głównym źródłem informacji na temat Piotra I i jego polityki krucjatowej, w

szczególności zaś etapów podróży, jest rymowana kronika Wilhelma z Machaut La
Prise d’Alixandrie, słynnego czternastowiecznego francuskiego poety i muzyka

Pierwszą edycją tego poematu było wydanie francuskiego orientalisty i historyka L.
de Mas Latrie z 1877 roku

. Ponadto dysponujemy kronikami opisującymi historię

Cypru autorstwa Leontiosa Makhairasa

, Florio Bustrona

, Amadiego

oraz

Strambaldiego

które

swoimi

fragmentami

nawiązują

wyprawy

aleksandryjskiej.
Niedługo po pierwszej publikacji kroniki Wilhelma z Machaut, powstały inne
opracowania opierające się na dziele sławnego poety. W 1878 roku swoją pracę
opublikował czeski historyk K. Jireček. Przetłumaczył on z języka francuskiego na
czeski fragmenty, opublikowanej przez L. de Mas Latrie kroniki Wilhelma z
Machaut, dotyczące zjazdu krakowskiego

. Podobnie dzieła niemieckich

mediewistów K. Herqueta, S. Steinherza oraz E. Werunskiego, dotyczące w
głównej mierze cesarza Karola IV, korzystały z francuskiego wydania La prise

Gwidona, starszego brata przyrodniego Piotra I, i Marii Burbon. Nosił on tytuł księcia Galilei i uzurpował sobie
koronę Królestwa Cypru, powołując się na prawa swojego ojca, zmarłego w 1346 roku.

P. W. Edbury, The Kingdom…, s. 164; A. S. Atiya, op. cit., s. 319.

Opis zdobycia Aleksandrii znany jest nam również z przekazu XIV-wiecznego historyka egipskiego

Muhammada ibn Qāsima ibn Muhammada al-Nuwairy al-Māliki al-Iskandarāni. Zob. M u h a m ma d B . Q ā s i m
a l -N u wa i r y a l -I s k a n d a r ā n i , Kitāb al-Ilmām, ed. by A. S. Atiya, 7 vols., Hyberabad 1968-1976; A. S .
A t i y a , A Fourteenth Century Encyclopedist from Alexandria. A critical and analytical study of Al-Nuwairy Al-
Iskandarānis “Kitāb al-Ilmām”, Salt Lake City 1977; i d e m, Le texte de Nuwairi sur l’attaque d’Alexandrie par
Pierre I de Lusignan, “Farouk I Univeristy Bulletin of the Faculty of Arts” 1946, vol. III, s. 99-110; G . J .
C a p i t a n o v i c i , Die Eroberung von Alexandria (Iskanderîje) durch Peter I. von Lusignan, König von Cypern,
1365, Berlin 1893-94; A. K a h l e , Die Katastrophe des mittelalterlichen Alexandria, „Mélanges Maspéro 1935,
vol. III, s. 137-154.

G . d e M a c h a u t , La prise d'Alexandrie...

Leontios Makhairas był Grekiem mieszkającym na Cyprze. Urodził się niedługo przed 1380 rokiem. Swoją

kronikę Cypru napisał na początku XV wieku, tworząc ją w języku greckim. W latach 1401-1402 był
kanclerzem syna feudała Jakuba z Norées, zdobywcy Adalii z 1361 roku. W swoim dziele opisał historię wyspy
od czasów zdobycia wyspy przez Ryszarda Lwie Serce w 1191 roku. Jednak szczegółowa narracja zaczyna się
od roku 1359, kiedy królem Cypru został Piotr I z Lusignan aż do inwazji Mameluków na Cypr w 1426 roku i
uprowadzenia po przegranej bitwie pod Kherokitia króla Janusa w niewolę. Zob: R . M . D a wk i n s , The Nature
of the Cypriot Chronicle of Leontios Makhairas, Oxford 1945.

Chronique de l’île de Chypre par Florio Bustron została napisana w języku francuskim przez włoskiego

Cypryjczyka Florio Bustrona w XVI wieku. Zawiera opis dziejów Cypru od roku 1191 do 1489.

Autorem Cronaca di Francesco Amadi jest Francesco Amadi. Kronika opisuje historię Cypru od VII wieku do

koronacji króla Jana II z Lusignan w 1432 roku.

Diomède Strambaldi był Cypryjczykiem żyjącym w drugiej połowie XV wieku. Należał do greckiej rodziny,

która uzyskała stan szlachecki dopiero pod koniec panowania Lusignanów. Opisuje historię wyspy Cypru od
końca XI wieku do roku 1458.

K . J i r e č e k , Guillaume de Machaut, sekretař krála Jana Lucemburského, „Časopis musea králostvi

éskeho” 1878, R. 52, s. 78-93.

d'Alexandrie w kwestii jego wizyty w Krakowie w 1364 roku

. W 1886 roku

niemiecki historyk H. P. Herzsohn opublikował pracę, która przedstawiała
zdobycie Aleksandrii przez Piotra I w świetle przekazów arabskich

Fundamentalną pozycją opisującą etapy podróży króla Cypru po Europie jest
dzieło rumuńskiego historyka N. Iorgi Philippe de Mézières (1327-1405) et la
croisade au XVIe siécle

, która opiera się na wielu przekazach źródłowych.

Dysponujemy również szeroką literaturą dotyczącą rządów Piotra I. Wśród nich
należy wymienić przede wszystkim prace autorstwa G. Hilla, S. Bliznyuk, K. M.
Settona, A. S. Atiya, Et. Combe i P. W. Edbury

Postać Piotra I jest znana polskiemu czytelnikowi w głównej mierze dzięki
publikacjom poświęconym kongresowi krakowskiemu z 1364 roku, na którym był
obecny władca Cypru. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat powstało kilka opracowań
poświęconych tamtemu wydarzeniu. Są to prace K. Szajnochy, A. Semkowicza, S.
Kutrzeby, H. Pachońskiego, S. Zajączkowskiego, R. Grodeckiego, J.
Wyrozumskiego, S. Szczura i J. Śliwińskiego

. Wymieniają one postać króla

Cypru w kontekście kongresu w Krakowie, jednak żadne z nich w sposób
szczegółowy nie przedstawia etapów jego podróży po Europie.

K . H e r q u e t , Beiträge zum Itinerar Karls IV und zu seinem Aufenthalt in Schlesien mit dem König von

Cypern im Jahre 1364, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens” 1878, bd. XXIV, s.
521-527; S . S t e i n h e r z , Die Beziehungen Ludwigs I. von Ungarn zu Karl IV Erster Theil: Die Jahre 1342-
1358, „Mitteilungen des österreichischen Instituts für Geschichtsforschung” 1887, Bd. 8, s. 558-610; E.
Werunsky, Geschichte Kaiser Karls IV und seiner Zeit, Bd. 1-4, Innsbruck 1880.

J o s . H . P . H e r z s o h n , op. cit.

N . I o r g a , op. cit. Niestety N. Iorga, pomimo niewątpliwie wysokiego poziomu swojej pracy, nie ustrzegł się

kilku prostych błędów w datacji podstawowowych faktów.

Zob: S . B l i z n y u k , A Crusader of the Later Middle Ages: King Peter I of Cyprus, [w:] The Crusades and the

Military Orders Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity, ed. by Z. Hunyadi, J. Laszlovszky,
Budapest 2001, s. 51-57; P . W . E d b u r y , The Murder of King Peter I of Cyprus (1359-1369), „Journal of
Medieval History” 1980, vol. 6, s. 219-233; i d e m, Kingdoms of the Crusaders: From Jerusalem to Cyprus,
Aldershot 1999; E t . C o mb e , Les présages annonçant la Croisade de Pierre de Lusignan et la cause cette
attaque, „Bulletin de la Société d’Archéologie d’Alexandrie” 1948, No. 37.

K . S z a j n o c h a , Wojna o cześć kobiety, [w:] Szkice Historyczne, pod red. K. Szajnocha, t. IV, Złoczów 1901,

s. 1-58; A. S e mk o wi c z , Krytyczny rozbiór Dziejów Polskich Jana Długosza (do roku 1384), Kraków 1887, s.
373-375; S . K u t r z e b a , Historya rodziny Wierzynków, Kraków 1899; H . P a c h o ń s k i , Dwa zjazdy krakowskie
za Kazimierza Wielkiego, Kraków 1914, s. 1-21 (odbitka ze Sprawozdania C.K. Seminaryum Żeńskiego w
Krakowie); S . Z a j ą c z k o ws k i , Wilhelm de Machaut i jego wiadomości do dziejów Polski I Litwy w XIV wieku,
„Kwartalnik Historyczny” 1929, R. XLIII, t. 1, s. 217-228; R . G r o d e c k i , Kongres krakowski w roku 1364,
Kraków 1995; J . W yr o z u ms k i , Kazimierz Wielki, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986; S .
S z c z u r , Krakowski zjazd monarchów w 1364 roku, „Roczniki Historyczne” 1998, R. 64, s. 35-57; J .
Ś

l i wi ń s k i , Kongres monarchów w Krakowie z września 1364 roku, Olsztyn 1997.

W ostatnich latach powstały także praca M. Dąbrowskiej

, dotycząca Piotra I i

jego obecności na kongresie krakowskim, oraz opracowanie M. Głodek

opisujące postać Filipa z Mézières, kanclerza Piotra I, który towarzyszył mu w
trakcie podróży po Europie w latach 1362-1365.
W dniu 24 października 1362 roku Piotr I wyruszył z portu w Pafos w podróż po
Europie, pozostawiając brata Jana jako regenta na czas swojej nieobecności na
wyspie

. Królowi towarzyszyli jego syn, przyszły król Cypru Piotr II, legat

papieski Piotr, syn Tomasza

i kanclerz Filip z Mézières

. Ponadto w orszaku

królewskim znajdowało się wielu znakomitych feudałów i rycerzy cypryjskich

Na początku listopada król Cypru dotarł na Rodos, gdzie spotkał się z wielkim
mistrzem zakonu joannitów, Rogerem z Pins, który wydatnie pomógł Piotrowi I
podczas jego działań na wybrzeżu cylicyjskim w 1361 roku. Po wtajemniczeniu w
plany krucjatowe wielki mistrz zobowiązał się do pomocy w planowanej
wyprawie

. Po kilku dniach pobytu na wyspie Piotr I udał się w stronę Włoch

W dniu 5 grudnia 1362 roku delegacja cypryjska dotarła do Wenecji

. Piotr I

został przywitany wśród tłumów mieszkańców, czekających na słynnego już wtedy
króla Cypru, przez samego dożę republiki św. Marka, Wawrzyńca Celsiego (1361-
1365). Stosunki pomiędzy obydwoma państwami układały się stosunkowo dobrze.
Z maja i czerwca 1360 roku zachowały się weneckie listy z gratulacjami dla Piotra

M . D ą b r o ws k a , Peter of Cyprus and Casimir the Great in Cracow, “Byzantiaka” 1994, t. 14, s. 257-267.

Artykuł pochodzi z wykładu, który prof. Dąbrowska wygłosiła na Uniwersytecie Arystotelesa w Salonikach w
dniu 15 maja 1992 roku.

M . G ł o d e k , Utopia Europy zjednoczonej. Życie i idee Filipa de Mézières (1327-1405), Słupsk 1997.

P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 164; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 239; G . H i l l , op. cit., vol.

II, s. 324; H . P a c h o ń s k i , op. cit., s. 9; K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 242; K . H e r q u e t , op. cit., s.
523; M . G ł o d e k , op. cit., s. 19 (M. Głodek, op. cit., podaje Famagustę, jako port, z którego miał wypłynąć
Piotr I w swoją podróż po Europie); M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 260 (M. Dąbrowska, op. cit., podaje datę 24
września); D . A l a s t o s , op. cit., s. 192; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 330; Chroniques d’Amadi…, vol. II, s.
50.

The Life…, s. 64-70, 193-196. Piotr, syn Tomasza, był karmelitą i biskupem Patti na Sycylii. W 1356 roku

odbył misję w Serbii, gdzie próbował nakłonić Stefana Duszana do uznania zwierzchnictwa papiestwa nad jego
kościołem ortodoksyjnym. W 1357 roku przebywał na Cyprze oraz odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej. W dniu
11 maja 1359 roku papież Innocenty VI mianował Piotra legatem na Wschód.

N . I o r g a , op. cit., s. 109, 129-131. Filip z Mézières objął stanowisko kanclerza królewskiego niedługo po

zdobyciu Adalii w 1361 roku.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 324; H . L u k e , op. cit., s. 353-354; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 330

M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 260; N . I o r g a , op. cit., s. 144; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 330;

Chroniques d’Amadi…, vol. II, s. 51.

L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 68; N . I o r g a , Philippe..., s. 144; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 324-325.

N . I o r g a , Philippe..., s. 147; P. W. Edbury, The Kingdom…, s. 164; L. de Mas Latrie, op. cit., vol. II, s. 239;

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 325; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 331.

I wysłane po objęciu przez niego tronu

. W sierpniu tego samego roku został

potwierdzony przywilej dla republiki z 1328 roku oraz nadany nowy

. Król Cypru

przedstawił władcy Wenecji sytuację, jaka panowała na Wschodzie, poinformował
o postępach Turków, którzy zdobyli Adrianopol i zaczęli bezpośrednio zagrażać
Bizancjum. Doża wysłuchał relacji władcy Cypru oraz zobowiązał się udzielić
wsparcia przyszłej krucjacie, w szczególności zaś w okrętach i żywności. Przyrzekł
również zachować planowaną wyprawę w tajemnicy, a swoim ambasadorom
przekazał polecenie wspierania króla Cypru w jego negocjacjach z innymi
władcami europejskimi. Piotr I chcąc podkreślić swoje zaangażowanie w
planowanym przedsięwzięciu dodał, że jest w stanie poświęcić nawet własne życie
dla odzyskania Jerozolimy

. Wawrzyniec Celsi składając swoją deklarację nie był

jednak bezinteresowny. Liczył na wsparcie krzyżowców w opanowaniu buntującej
się wówczas Krety, posiadłości weneckiej

Ponadto mieszane uczucia władcy Wenecji budził fakt, że ewentualna wyprawa
krzyżowa może spowodować upadek handlu z muzułmańskim Wschodem

Dlatego obiecał pomoc, równocześnie prosząc o zachowanie tego w tajemnicy.
Chodziło o handel z Mamelukami, na którym bardzo zależało Wenecjanom. Doża
nakazał swoim posłom śledzić każdy krok króla Cypru i informować o jego
zamiarach

. Jest wielce prawdopodobne, że republika św. Marka prowadziła

podwójną grę wobec planów krucjatowych Piotra I. Co prawda zgłaszała gotowość
udzielenia pomocy organizowanej wyprawie krzyżowej, marząc o przejęciu
ekonomicznej dominacji w basenie Morza Śródziemnego, jednak równocześnie
zabiegała u Mameluków o przywileje w handlu. Wenecjanie obawiali się skutków
ewentualnej wojny z sułtanem Egiptu, która mogła w rezultacie doprowadzić do
załamania wymiany handlowej ze Wschodem.
Podczas pobytu w Wenecji Piotr I zamieszkał w położnym nad wielkim
kanałem pałacu Corner Piscopia, na południe od mostu Rialto, należącym w latach
60-tych XIV wieku do Andrzeja Zane, podesty Treviso. Kilka lat wcześniej
podczas swojej wizyty w Wenecji przebywał w nim Albrecht II, książę austriacki

Według G. Hilla, jeden z członków rodziny Cornaro, Fryderyk, pożyczył królowi

N . I o r g a , op. cit., s. 147-148; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 228-229.

L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 229-232.

N . I o r g a , op. cit., s. 145-149; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 239; A. S . A t i y a , The Crusade…, s.

331.

P . W . E d b u r y, The Kingdom…, s. 164; M . G ł o d e k , op. cit., s. 19.

N . I o r g a , op. cit., s. 145.

I b i d e m, s. 148-149; K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 242; The Life..., s. 103.

N . I o r g a , op. cit., s. 142-147; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 242; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 112-

116; Chroniques d’Amadi…, vol. I, s. 412, vol. II, s. 50; Chronique de l’île de Chypre..., s. 260-261; The Life...,
s. 102-104; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 239-241. Pałac wziął swoją nazwę od bogatej rodziny
Cornarno, która miała wielkie plantacje cukru na Cyprze w rejonie miejscowości Episkopi.

Cypru 60 tyś. dukatów na potrzeby krucjaty, za co został przyjęty do Zakonu
Kawalerów Mieczowych z prawem do noszenia emblematu rodziny Lusignan

Tuż po przybyciu do Wenecji Piotr I otrzymał zaproszenie od władcy Ferrary,
Mikołaja II z dynastii Este, do odwiedzenia stolicy jego państwa. Jednak Król
Cypru nie skorzystał z zaproszenia, prawdopodobnie ze względu na napięty plan
podróży i chęć jak najszybszego dotarcia do Awinionu. Pomimo tego władca
Ferrary, będący pod ogromnym wrażeniem sławy i czynów egoztycznego władcy,
przesłał mu liczne prezenty. N. Iorga, opierając się na przekazie włoskiej kroniki
Libro del Polistore, autorstwa benedyktyna Mikołaja z Gavello, wymienia wśród
darów przekazanych Piotrowi przez władcę Ferrary m.in. sześć pięknych koni
przykrytych szkarłatnymi narzutami, czternaście dzików, dwadzieścia cieląt,
czterdzieści pawi, dwieście par kuropatw oraz dwieście kapłonów. Także władca
Padwy, Franciszek I z rodziny Carrara, wysłał do przebywającego w Wenecji
Piotra I poselstwo, które przekazało na ręce władcy Cypru zaproszenie do
odwiedzenia Padwy oraz poparcie dla jego planów krucjatowych

W dniu 1 stycznia 1363 roku król Cypru opuścił Wenecję i przez Mestre, Padwę,
Vicenzę, Weronę i przez księstwo Montferratu skierował się w stronę Mediolanu

Aż do granic Republiki Wenecji, towarzyszył mu doża Wawrzyniec Celsi oraz
podesta Treviso, Andrzej Zane. W miejscowości Oriago wspomniany już wcześniej
Franciszek I, władca Padwy, powitał króla Cypru. Piotr I spędził kilka dni w
Padwie, gdzie na pożegnanie otrzymał cztery wspaniałe konie

Dnia 21 stycznia 1363 roku Piotr I wkroczył do Mediolanu na czele dwustu
rycerzy i giermków oraz licznej świty. Władca Mediolanu, Barnaba Visconti,
pomimo swojego konfliktu z papieżem, okazał dużą życzliwość i zainteresowanie
planami przybyłego władcy Cypru

. Jednak co do powodzenia samej wyprawy

krzyżowej i planów odzyskania Ziemi Świętej odnosił się sceptycznie. Król Cypru
spędził w Mediolanie dwanaście dni, po czym skierował się w stronę w Genui

Kolejnym etapem podróży była Pawia, gdzie król Cypru został przywitany przez
miejscowego władcę Galeazzo II z rodziny Viscontich. W dniu 1 lutego 1363 roku
Piotr I był już w Vogherze na dworze Jana II z Montferratu, wnuka cesarza
bizantyjskiego Andronika II Paleologa. Następnego dnia dotarł do Tortony, gdzie

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 328; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. III, s. 815.

N . I o r g a , op. cit.,, s. 148.

I b i d e m, s. 149; P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 164; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 239, 247;

A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 331.

N . I o r g a , op. cit.,, s. 149; K. M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 243.

Konflikt pomiędzy Papiestwem a władcami Mediolanu rozpoczął się w 1350 roku, kiedy to wikariat boloński,

lenno papieskie, zostało zajęte przez Viscontich. Doprowadziło to do otwartego konfliktu Papiestwa z
Mediolanem, a Barnaba Visconti został wyklęty jako heretyk, przeciw któremu papież ogłosił krucjatę.

N . I o r g a , op. cit.,, s. 150; M . G ł o d e k , op. cit., s. 19; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 240; A. S .

A t i y a , The Crusade…, s. 331.

spędził noc i o świcie wyruszył wraz ze swoją świtą w kierunku Genui, do której
wkroczył 4 lutego

Doża Genui Szymon Boccanegra był energicznym i sprawnym politykiem, na
którego pomoc bardzo liczył Piotr I. Także król Cypru cieszył się uznaniem władcy
Genui, dlatego na prośbę doży pasował jego syna, Baptystę Boccanegra, na
rycerza. Szambelan nadworny Piotr Malosello w związku z tą uroczystością
zorganizował przyjęcie w Sturli pod Genuą. Niestety podczas kolacji doża został
otruty przez nieznanego sprawcę, działającego prawdopodobnie na polecenie
opozycyjnej arystokracji genueńskiej. Zmarł po kilkunastu dniach na początku
marca, a wieść o jego śmierci została ogłoszona mieszkańcom Genui w dniu 13
marca 1363 roku

Nowym władcą Genui został wybrany Gabriel Adorno (1363-1370). Różnił się
on diametralnie od swojego poprzednika. Nie udzielił poparcia planowanej
krucjacie, a ponadto zagroził Piotrowi I licznymi konsekwencjami, w tym i wojną,
w przypadku kiedy nie będzie on przestrzegał nadanych Genui przywilejów
handlowych. Wpłynął także na króla Cypru, aby ten nadał republice kolejne. Działo
się to w momencie, kiedy stary doża Szymon Boccanegra umierał w wyniku
spożycia trucizny, a Gabriel Adorno przygotowywał się do przejęcia władzy po
nim

. W dniu 5 marca 1363 roku król Cypru nadał republice Genui kolejne

przywileje handlowe oraz potwierdził stary, nadany jeszcze przez Henryka I z
Lusignan w 1232 roku

. W zamian republika obiecała ofiarować trzy galery na

potrzeby krucjaty

. Natychmiast po podpisaniu traktatu Piotr I udał się w stronę

Francji

Pomimo nadania Genui przywilejów, stosunki pomiędzy Cyprem i republiką
uległy zaostrzeniu. W 1364 roku doszło do konfliktu pomiędzy przebywającymi na
Cyprze Genueńczykami a mieszkańcami wyspy. Wybuchły rozruchy, podczas
których życie straciło wielu kupców i marynarzy pochodzących z Genui. Kiedy
William Ermirio, genueński podesta na Cyprze, dotarł do Włoch i przekazał relację
o tych dramatycznych wydarzeniach, senat republiki nakazał wszystkim
Genueńczykom opuścić wyspę. Regent Cypru, Jan z Lusignan, dla uspokojenia
sytuacji i przekazania wiadomości swojemu bratu wysłał poselstwo do Europy. W

N . I o r g a , op. cit., s. 150-151; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 325; K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 243.

N . I o r g a , op. cit., s. 151.

I b i d e m, s. 150-151.

I b i d e m, s. 152; P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 164; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 240, 312, 325, 348-349;

L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 112-116; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 248-249; K . M . S e t t o n ,
op. cit., vol. I, s. 243. Zob. S . B l i z n y u k , Die Genuesen auf Zypern. Publikation von Dokumenten aus dem
Archivio Segreto in Genua, Frankfurt/Main 2005.

M . G ł o d e k , op. cit., s. 19-20, N . I o r g a , op. cit.,, s. 151-153; i d e m, France de Chypre, Paris 1930, s. 54.

N . I o r g a , op. cit., s. 152; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 333.

czerwcu 1364 roku dotarło ono do Awinionu, gdzie przekazało relację Urbanowi
V.

Papież postanowił natychmiast zainterweniować, gdyż nie chciał aby przez ten

konflikt zaprzepaszczono szansę na zorganizowanie tak długo oczekiwanej
wyprawy krzyżowej. Mediacja papieska poskutkowała i 28 stycznia 1365 roku
Piotr I wysłał swoich posłów, legata Piotra, syna Tomasza, kanclerza Filipa z
Mézières oraz lekarza Gwidona z Bagnalo do Genui

. Po długich negocjacjach za

cenę kolejnych ustępstw wobec tej republiki oraz kwoty 100 tyś. złotych florenów
zawarto porozumienie w dniu 18 kwietnia 1365 roku

Podczas pobytu króla Cypru w Genui, legat papieski Piotr, syn Tomasza, udał
się do siedziby papieża Urbana V w Awinionie. Jego misja była efektem obaw
Piotra I przed spotkaniem z papieżem. Król Cypru znał poprzednika Urbana V,
Innocentego VI, który zmarł 12 września 1362 roku, natomiast nic nie wiedział o
intencjach ani poglądach nowego papieża. Dlatego zadaniem Piotra, syna Tomasza,
było przedstawienie planów krucjaty. Piotr I oczekiwał wyników misji pozostając
w Genui. Tymczasem Urban V oraz kardynałowie z wielkim aplauzem przyjęli
wiadomość o planach krucjatowych władcy Królestwa Cypru

Należy wspomnieć, że Urban V dostrzegał zagrozenie ze strony Turków, dlatego
podjął próbę zjednoczenia rozbitej Europy. Piotr Corsini, biskup Volterry, na
polecenie papieskie udał się z misją pokojową do cesarza Karola IV oraz do króla
Węgier Ludwika I, księcia Austrii Rudolfa IV i margrabiego Moraw Jana Henryka.
Jej celem było zakończenie konfliktu, który wybuchł pomiędzy Luksemburgami a
Andegawenami. Papież pragnął również doprowadzić do załagodzenia konfliktu
papiestwa z Barnabą Viscontim

Kilka dni po rozpoczęciu pontyfikatu, Urban V napisał list do arcybiskupa
Nikozji, w którym informował kościół cypryjski, że jego stanowisko do krucjaty
jest identyczne jak jego poprzednika, Innocentego VI. Papież na potrzeby
organizowanej krucjaty nakazał przekazanie wpływów z dziesięciny, która miała
zostać zebrana w przeciągu trzech najbliższych lat na terytorium Cypru. Środki
uzyskane z tego tytułu miały być gromadzone przez Piotra Demandi, arcydiakona
Limassol i nuncjusza papieskiego w jednej osobie

N . I o r g a , Philippe..., s. 257-258, 313.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 314; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 153-166, 240, 253-254; A. S .

A t i y a , The Crusade…, s. 337; Chroniques d’Amadi…, vol. II, s. 60-62.

L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 254-266; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 314, 316; K . M . S e t t o n , op.

cit., vol. I, s. 260-261; The Life…, s. 122-123; Chroniques d’Amadi…, vol. II, s. 60-62; A. S . A t i y a , The
Crusade…, s. 337.

N . I o r g a , Philippe..., s. 152-153; i d e m, France..., s. 62; M . G ł o d e k , op. cit., s. 20.

N . I o r g a , Philippe..., s. 157-158, 161; K . S z a j n o c h a , op. cit., s. 19.

N . I o r g a , Philippe..., s. 157-158.

Pod koniec marca 1363 roku papież oraz zgromadzeni dostojnicy oczekiwali
przybycia króla Cypru do Awinionu. W nieodległej miejscowości Villeneuve
przebywał również król Francji Jan II, który spędzał tam okres zimowy, a u którego
postać króla Cypru wzbudzała ogromne zainteresowanie

. Chciał zobaczyć

znanego już w Europie władcę Cypru, którego sława była coraz większa. Ponadto
Janowi II przyświecał inny cel a zarazem obowiązek wypełnienia ślubów
krucjatowych złożonych przez ojca, Filipa VI

. Ponadto za zorganizowaniem

krucjaty przemawiały także inne fakty. Królestwo Francji było zrujnowane przez
łupieżcze najazdy tzw. wolnych kompanii, oddziałów złożonych z najemników
służących w zależności od sytuacji po stronie angielskiej lub francuskiej. Krucjata
pozwoliłaby na zaangażowanie ich w wyprawie na Wschód

W dniu 29 marca 1363 roku do Awinionu przybył Piotr I wraz ze swoim
kanclerzem Filipem z Mézières

. Od razu przedstawił przebywającym tam

dostojnikom sytuację na Wschodzie. Podkreślił fakt, że jest ona niezwykle
sprzyjająca do przeprowadzenia krucjaty. Według władcy Cypru zdobycie przez
niego Adalii osłabiło pozycję muzułmanów. Ponadto okres rządów małoletniego
sułtana mameluckiego, al-Ashrafa Nasir-ad-Dina Shabana II, doprowadził do
wewnętrznych konfliktów wśród emirów egipskich. Jednocześnie Piotr I
zaproponował, aby wszyscy, którzy wezmą udział w planowanej wyprawie
krzyżowej zobowiązali się do trzyletniego pobytu na opanowanych terytoriach

Plany krucjatowe Piotra I zostały gorąco poparte przez papieża i króla Francji.
W dniu 31 marca 1363 roku, po mszy odprawionej w papieskiej kaplicy w
Awinionie, Urban V wygłosił płomienne kazanie, w którym wezwał chrześcijan do
udziału w krucjacie

. Król Francji Jan II wziął z rąk papieża krzyż na znak udziału

w krucjacie. Wraz z nim uczynili to Piotr I, hrabia d’Eu Jan z Artois, hrabia
Dammartin Karol, hrabia Tancarville Jan II z Melun, marszałkowie Francji Arnoul

I b i d e m , s. 160-162; K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 244; M . G ł o d e k , op. cit., s. 20; P . W .

E d b u r y , The Kingdom…, s. 164.

A. L e o p o l d , How to Recover the Holy Land. The Crusade Proposals of the Later Thirteenth and Early

Fourteenth Centuries, Aldershot 2000, s. 189.

N . I o r g a , Philippe..., s. 161, 165; P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 165; K . M . S e t t o n , The Papacy...,

vol. I, s. 248; N . H o u s l e y , The Mercenary Companies, the Papacy and the Crusades, 1356-1378, „Traditio”
1982, vol. XXXVIII, s. 271-272, i d e m, The Avignon Papacy and the Crusades, 1305-1378, Oxford 1986, s. 42,
249; M . G ł o d e k , op. cit., s. 20-21.

P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 164; N . I o r g a , Philippe..., s. 158-159, 165-166; The Life..., s. 105; G .

H i l l , op. cit., vol. II, s. 325; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 260; L. d e
M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 240; K . H e r q u e t , op. cit., s. 523; G . d e M a c h a u t , The Capture of
Alexandria..., s. 32; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 331.

N . I o r g a , Philippe..., s. 165-166; M . G ł o d e k , op. cit., s. 20-21; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 245, 266;

S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 411.

K . M . S e t t o n , The Papacy…, vol. I, s. 245; N . I o r g a , Philippe..., s. 165-166; A. L e o p o l d , op. cit., s.

191; P . W . E d b u r y , The Crusading Policy…, s. 92.

z Audrehem i Jan I Boucicaut oraz wielki przeor zakonu szpitalników we Francji
Robert z Juilly. Kilka dni później, 12 kwietnia 1363 roku papież ogłosił skład
ekspedycji

. Miejscem koncentracji wojsk krzyżowców stała się wyspa Rodos

Wyznaczył również datę rozpoczęcia krucjaty na 1 marca 1365 roku. Dowódcą
wyprawy został król Francji, a legatem papieskim na krucjacie kardynał Talleyrand
z Périgord

. Papież wskazał główne cele przyszłej krucjaty – egipskie państwo

Mameluków oraz tureckie zdobycze w rejonie Morza Egejskiego i Bałkanów

. Jak

podaje Wilhelm z Machaut, od 29 marca czyli dnia przybycia króla Cypru do
Awinionu do 31 marca kiedy ogłoszono krucjatę, czyli w ciągu trzech dni, ustalono
więcej niż w ciągu trzech poprzednich lat

. Zastanawiającym faktem jest to, że w

tym czasie w Awinionie nie było hrabiego Sabaudii, Amadeusza VI, zwanego od
jego ulubionego koloru Zielonym Hrabią. N. Iorga zauważył, że żadne źródła nie
potwierdzają jego obecności podczas ustalania szczegółów przyszłej krucjaty.
Przebywał on w papieskim mieście kilka miesięcy wcześniej, w dniach od 2 do 13
grudnia 1362 roku, kiedy to spotkał się m.in. z królem Francji

. Jest to bardzo

ciekawe zważywszy na fakt, że w 1366 roku władca Sabaudii zorganizował
wyprawę przeciwko władcy Imperium Osmańskiego, Muradowi I (1362-1389)

Już w dniu ogłoszenia wyprawy krzyżowej z kancelarii papieskiej zostały
nadane listy do wszystkich biskupów francuskich z informacją, że krucjata została
proklamowana. W związku z tym większość dochodów kościelnych z ostatnich
dwunastu lat oraz z sześciu przyszłych miała zostać przekazana na cel wyprawy na
Wschód. Funduszami gromadzonymi na ten cel miała zarządzać komisja złożona z
czterech prałatów – dwóch wybieranych przez króla Francji i dwóch przez papieża.
Krucjatę wśród ludności miało głosić duchowieństwo i ono nakłaniało rycerstwo
do wzięcia w niej udziału. Dobra tych, którzy wyruszą na wyprawę zostały objęte
papieską opieką. Ponadto wszystkie wojny wszczynane nie w obronie zostały
zakazane pod groźbę ekskomuniki

Dnia 16 kwietnia 1363 roku Urban V napisał do króla Nawarry Karola II, aby
ten zawarł pokój z królem Francji Janem II i królem Aragonii Piotrem IV.
Zaproponował swój arbitraż oraz z entuzjazmem informował o właśnie ogłoszonej

N . I o r g a , Philippe..., s. 166-167; H . L u k e , op. cit., s. 354; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 332.

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 245.

P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 164; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 324-325; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I,

s. 245; S. Runciman, op. cit., t. III, s. 409. N . I o r g a , Philippe..., s. 165-167; M . G ł o d e k , op. cit., s. 20-21 (M.
Głodek, op. cit., podaje datę 20 marca 1363 roku); A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 332.

P . W . E d b u r y, The Kingdom…, s. 165; N . H o u s l e y , The Avignion Papacy…, s. 41-43, 125, 248.

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 21-23 : „Il besogna plus en III jours qu’il ne cuidoit faire en III

ans...”

K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 285.

N . I o r g a , Philippe..., s. 164; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 285.

N . I o r g a , Philippe..., s. 167-169.

krucjacie. W podobnym tonie wysłał listy, datowane na dzień 25 maja 1363 roku,
do cesarza Karola IV, króla Anglii Edwarda III, małoletniego króla Czech
Wacława IV, księcia Austrii Rudolfa IV, elektora Saksonii Rudolfa II oraz książąt
bawarskich, lotaryńskich oraz władców Genui i Wenecji

. Papież wzywał do

zachowania pokoju oraz podjęcia udziału w wyprawie krzyżowej, która miała
wyruszyć w ciągu najbliższych dwóch lat

. Informacja o planowanej krucjacie

dotarła również za pośrednictwem poczty papieskiej do dowódców wielkich
kompanii, siejących spustoszenie we Francji. Specjalne zadanie otrzymał
penitencjariusz papieski, Mikołaj z Brohom, który miał odwiedzić poszczególne
oddziały i przekonywać je do wzięcia udziału w krucjacie, nawołując do walki z
niewiernymi

Piotr I opuścił Awinion 31 maja 1363 roku po dwumiesięcznym pobycie

Jednak przed wyjazdem załatwił do końca sprawę praw do tronu Królestwa Cypru.
Papież ostatecznie uznał Piotra I jako jedynego, prawowitego następcę Hugona IV i
odrzucił roszczenia ks. Galilei, Hugona z Lusignan, któremu król Cypru wypłacił
odszkodowanie

. Król Francji wyjechał wcześniej niż władca Cypru. Swoją

rezydencję w Villeneuve opuścił 9 maja, a sam Awinion pomiędzy 15 a 17 maja,
docierając do Lyonu w dniu 28 maja 1963 roku

Tymczasem jego kanclerz Filip z Mézières i legat Piotr, syn Tomasza, pozostali
w Awinionie. Papież docenił ich talenty dyplomatyczne, dlatego powierzył im za
zgodą Piotra I misję mediacyjną w konflikcie z Barnabą Viscontim, władcą
Mediolanu. Negocjacje toczyły się w Bolonii oraz Mediolanie w okresie od
czerwca 1363 roku do stycznia 1364 roku i zostały przypieczętowane podpisaniem
pokoju w dniu 20 stycznia 1364 roku

. W ich rezultacie Bolonia ponownie wróciła

pod zwierzchnictwo papieża

Kolejnym etapem podróży władcy Cypru była Alzacja oraz Nadrenia

. Po

drodze do jego świty przyłączyło się sporo rycerstwa francuskiego, przyciągniętego

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 247-248; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 338.

N . I o r g a , Philippe..., s. 167-169; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 248; A. S . A t i y a , The Crusade…, s.

338.

N . I o r g a , Philippe…, s. 172; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 248.

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 245; P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 165; N . I o r g a , Philippe..., s.

158-159.

G . H i l l , op. cit., vol. II, s . 325; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 331; Chroniques d’Amadi…, vol. II, s. 51.

N . I o r g a , Philippe..., s. 172-173; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 245.

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 247; The Life..., s. 107-110; N . I o r g a , Philippe..., s. 206-228.

N . I o r g a , Philippe..., s. 214-226; M . G ł o d e k , op. cit., s. 23.

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 246; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 332; M . G ł o d e k , op. cit., s. 21; S .

R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; N. I o r g a , Philippe..., s. 173-174. Cytowany przez N. Iorga francuski
kronikarz Jan Froissart twierdzi, że władca Cypru po opuszczeniu Awinionu udał się do Niemiec, a następnie do
Pragi, gdzie brał udział w ślubie cesarza Karola IV Luksemburskiego z Elżbietą pomorską. Jednak musiałaby to
być podróż iście ekspresowa, gdyż Piotr I pojawił się we Francji z powrotem już w sierpniu. Taki bieg wydarzeń

sławą króla Cypru. Pod koniec czerwca 1363 roku Piotr I opuścił Francję i
skierował się w stronę Renu. Z początkiem lipca dotarł do Bazylei, a 4 lipca
wkroczył do Strasburga. Na jego cześć został urządzony wielki turniej w północno-
zachodniej części miasta, na Marché aux Chevaux. Jak podaje N. Iorga rywalizacji
rycerstwa przyglądało się wiele zacnych dam, a podczas samego turnieju były
podawane trzy gatunki wina

Po trzech dniach Piotr I opuścił Strasburg i skierował się w stronę Moguncji, do
której przybył 25 lipca 1363 roku. Władca Cypru był także w pobliskiej Kolonii, co
poświadczył kronikarz tego miasta, Koelhoff, wspominający młodego i mocnego
władcę przybyłego do miasta ze świtą wystawnych rycerzy, który podróżując przez
wiele królestw i księstw wszędzie był witany z dużymi honorami

Wkrótce władca Cypru skierował się z powrotem w kierunku Francji. W sierpniu
dotarł do Paryża, gdzie kolejny raz spotkał się z królem Janem II. Tematem
rozmów ponownie stała się sprawa krucjaty. Uczestniczył w nich także syn króla
Francji, książę Normandii Karol. Dyskutowano również o problemie wielkich
kompanii nękających kraj oraz próbowano uregulować spór z królem Nawarry

Po opuszczeniu Paryża Piotr I udał się na zaproszenie księcia Karola do
Normandii, gdzie król Cypru przebywał od 13 sierpnia do 11 września 1363 roku,
odwiedzając Rouen i Caen. Pomimo, że książę Normandii zgotował mu świetne
przyjęcie, król Cypru odczuł jego niechętną postawę do planowanej wyprawy
krzyżowej, co potwierdziło się rok później, kiedy Karol został królem Francji.
Wskazywał on przede wszystkim na ciągłe zagrożenie ze strony Anglii oraz
konflikt z królem Nawarry, które nie pozwalały na pełne zaangażowanie się Francji
w wyprawie na Wschód

Być może odpowiedź księcia Normandii wpłynęła na Piotra I, który postanowił
aktywnie zaangażować się w konflikt pomiędzy Francją a Nawarrą, rozpoczynając
mediacje z braćmi Karola II, z Filipem i Ludwikiem. Nie znamy szczegółowych
ustaleń z rozmów prowadzonych w Cherbourgu, jednak pewne jest to, że nie
doprowadziły one do rozstrzygnięcia i zakończenia ciągnącego się sporu. Jednakże

musimy odrzucić. Opierając się na przekazie Wilhelma z Machaut uznanego przez historyków za najbardziej
wiarygodny, pójdziemy jego śladem. Ponadto wiemy, że ślub cesarza z jego pomorską wybranką odbył się w
Krakowie, a nie w Pradze. Według innych dokumentów, w tym przede wszystkim kroniki Wilhelma z Machaut,
władca Cypru skierował się w stronę Alzacji i Nadrenii.

N . I o r g a , Philippe..., s. 174-175; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 332.

A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 332; N . I o r g a , Philippe..., s. 175: .„…ein junk vrisch gerade man: der

zoich mit sinre ritterschaf, und die koestlich zogereit, durch vil koninkrich ind andere lantschaf, umb die lande
zo beschauwen ind sich verlustieren…”.

N . I o r g a , Philippe..., s. 175; S. R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 332.

N . I o r g a , Philippe..., s. 176, 246; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 333; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II,

s. 248.

Filip z Nawarry, jako jedyny z rodzeństwa sprzyjający porozumieniu, obiecał
podnieść krzyż i razem z 1 tyś. ludzi wziąść udział w przyszłej krucjacie

Kolejnym etapem podróży Piotra I stał się dwór króla Anglii, Edwarda III (1327-
1377). Władca Cypru opuścił Cherbourg i podróżując z trzema synami króla Jana II
– Karolem, Filipem i Janem przekroczył Sekwanę w Pont-de-l’Arche. Następnie
skierował się do regionu Ponthieu w Pikardii, przekraczając Sommę w Abbeville i
przez Rue, Montreuil i Boulogne dotarł do Calais, skąd zamierzał się przeprawić do
Anglii. Do Calais przybył w dniu 20 października 1363 roku i od razu wystosował
list do doży weneckiego informując go, że w jego szeregach jest już wielu zacnych
rycerzy francuskich, niemieckich oraz z wielu innych regionów chrześcijańskiej
Europy. Przypomniał także o pomocy, jaką doża obiecał udzielić wyprawie
krzyżowej.

Król Cypru pozostał około dwóch tygodni w Calais, po czym w dniu

2 listopada wypłynął w kierunku Anglii. Szybko pokonał Kanał La Manche i w
tym samym dniu znalazł się w Dover, skąd po dwóch dniach wyruszył do Londynu.
Wraz z nim podążała coraz liczniejsza świta, pośród której znajdował się między
innymi zacny więzień, którego N. Iorga nazywa królem Litwy. Nie był to jednak
ż

aden z synów Kiejstuta i Olgierda, ówcześnie władających Litwą, ale

najprawdopodobniej Wajdot, bliżej nieznany litewski możnowładca, który został
wzięty do niewoli przez krzyżaków podczas ich wyprawy w 1362 roku na Litwę

Piotr I dotarł do Londynu w dniu 6 listopada

. Na jego spotkanie przybyło wielu

znakomitych rycerzy i feudałów angielskich oraz francuskich. Król Cypru wkraczył
do miasta przy akompaniamencie licznych trąb, witany z największymi honorami
przez króla Edwarda III i jego żonę Filipę z Hainault, którzy zobowiązali się
pokryć wszystkie wydatki króla Cypru poniesione w ostatnim czasie

. Ponadto

król Anglii podarował Piotrowi I wielką galerę „Katarzyna”, przeznaczoną niegdyś
do odbycia podróży do Ziemi Świętej, wartą, jak podaje cytowany przez N. Iorgę
kronikarz Froissart, 12 tyś. florenów. Jednak król Cypru prawdopodobnie nie

N . I o r g a , Philippe..., s. 177.

Ibidem, s. 177-178; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. III, s. 743.

N . I o r g a , Philippe..., s. 178. Według krzyżackiego kronikarza Wiganda z Marburga, Wajdot został

najprawdopodobniej pojmany w dniu 16 kwietnia 1362 roku w bitwie pod Kownem, gdzie zginęło wówczas
3500 Litwinów. Będąc jeńcem krzyżackim został przekazany królowi Cypru przez jednego z braci zakonnych
przyciągniętych sławą króla Cypru. Później, w bliżej nieokreślonym czasie, została mu zwrócona wolność i
przyjął chrzest w Królewcu, gdzie nadano mu imię Henryk. Następnie, walcząc już po stronie Zakonu
Krzyżackiego, najeżdżał obszary Litwy i Żmudzi.

Ibidem, s. 179; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 325; K . M . S e t t o n , The Papacy..., vol. I, s. 246; A. S . At i y a ,

The Crusade…, s. 333; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 247.

N . I o r g a , Philippe..., s. 179; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 333; L.

d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 240, 252-253.

zabrał ze sobą tego cennego prezentu, gdyż kilka lat później galera była widziana w
Sandwich w Anglii

W dniu 13 listopada do Londynu przybył przyciągnięty sławą króla Cypru inny
władca, król Szkocji Dawid II (1329-1371), który przywiózł ze sobą wiele cennych
darów dla Piotra I. N. Iorga podaje, że w Londynie chciał się zjawić także król
Danii, Waldemar IV (1340-1376), jednak z nieznanych powodów nie dotarł do
Anglii

Edward III urządził na cześć króla Cypru dwa wielkie festyny w pałacu
Westminsterskim. Oczywiście pobytowi Piotra I towarzyszył także turniej, który
zorganizowano w Smitfield. Wielkie wrażenie na zgromadzonych wywarły
umiejętności bojowe oraz odwaga młodego władcy Cypru, który jak zwykle wiódł
prym w organizowanych pojedynkach

Pomysł krucjaty został dobrze przyjęty na dworze angielskim, chociaż bez
entuzjazmu. Edward III potwierdził swoje pragnienie z lat młodości odwiedzenia
Ziemi Świętej, ale podkreślał swój podeszły wiek, który nie pozwalał mu na
odległe ekspedycje i udział w walkach. Nadzieję pokładał w swoich synach, jednak
ci nie chcieli podjąć tego wyzwania. Jednakże wyraził zgodę na werbunek
rycerstwa i piechoty na terenie jego królestwa

Pomimo przychylności dla idei krucjaty, król Edward III wysunął żądanie
zwrotu koronie angielskiej Cypru w razie odzyskania Jerozolimy przez Piotra I.
Uważał się on bowiem za spadkobiercę Ryszarda Lwie Serce, który opanował
wyspę w 1191 roku podczas swojej wyprawy do Ziemi Świętej, a później sprzedał
Gwidonowi z Lusignan (1192-1194), założycielowi cypryjskiej rodziny
królewskiej

Po miesięcznym pobycie w Anglii, na początku grudnia 1363 roku Piotr I
zawitał ponownie do Francji. Po przybyciu do Boulogne władca Cypru skierował
się w stronę Amiens, gdzie od końca listopada przebywał król Francji. Oprócz Jana
II w Amiens zjawili się jego synowie – Karol oraz Filip. Piotr I zdał relację władcy
Francji ze swojego pobytu w Londynie, po czym skierował się przez Beauvais i
Pontoise w stronę Paryża. Towarzyszył mu książę Normandii Karol. Tymczasem w
Paryżu trwały przygotowania do przyjęcia władcy Cypru. Złotnicy królewscy Jan z
Picquigny i Claux z Fribourga przygotowali dla Piotra I niezwykłe dary – naczynia

N . I o r g a , Philippe..., s. 180; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; H . L u k e , op. cit., s. 354; A. S . A t i y a ,

The Crusade…, s. 333.

A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 333; N . I o r g a , Philippe..., s. 179-180.

N . I o r g a , Philippe..., s. 180-181; S. R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II,

s. 247; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 325-326.

N . I o r g a , Philippe..., s. 181.

Ibidem, s. 181-182; P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 165; M . G ł o d e k , op. cit., s. 21-22; G . H i l l , op.

cit., vol. II, s. 326.

oraz pas wykonane ze złota. Ponadto urządzono dla niego z największym
przepychem trzy komnaty w królewskiej rezydencji

Piotr I przybył do Paryża przed świętem Bożego Narodzenia i tam pozostał do
końca lutego 1364 roku. Jak podaje N. Iorga, król Cypru stał się wówczas arbitrem
w sporze pomiędzy dwoma francuskimi feudałami, nieznanymi bliżej,
Guescelinem i Wilhelmem Felton

. W tym samym czasie w Paryżu zjawił się

Ludwik, syn Jana II, który od 1360 roku na mocy pokoju z Brétigny przebywał w
angielskiej niewoli w Calais. Pomimo, że był przetrzymywany z największymi
udogodnieniami, uciekł z niewoli po trzech latach. Jego ojciec uniesiony honorem
ponownie oddał się w ręce Anglików, gdzie miejscem jego odosobnienia stał się
Pałac Sabaudzki w Londynie

W lutym 1364 roku Piotr I wyruszył z Paryża do Poitiers, do siedziby księcia
Edwarda, zwanego Czarnym Księciem

100

. Sam Edward przebywał w tym czasie w

Akwitanii, gdzie ze swoją małżonką Joanną z Kentu przygotowywał wielką
uroczystość w związku z narodzinami syna. Powitaniem Piotra I zajął się Jan
Chandos, zaufany feudał Edwarda, który z okazji przybycia króla Cypru do Poitiers
zorganizował turniej, w którym udział wzięło przeszło 40 znakomitych rycerzy z
Francji i Anglii, z których większość obiecała udział w planowanej na przyszły rok
wyprawie krzyżowej. Piotr I pozostał jeszcze w Poitiers około miesiąca, bawiąc w
licznych turniejach i przyjęciach

101

. Ponadto sam Edward, słynący on z gorącego i

porywczego temperamentu, wprost idealnego dla krzyżowca, zapowiedział swój
udział w wyprawie

102

W marcu 1364 roku Piotr I opuścił Poitiers i skierował się w stronę granic
angielskich posiadłości we Francji, podążając w kierunku Paryża. Przez całą drogę
towarzyszył mu wspomniany już Jan Chandos. Razem prowadzili werbunek
ochotników na wyprawę krzyżową. Ponadto w trakcie podróży król Cypru
odwiedził miejscowość Lusignan, skąd wywodził się jego ród

103

A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 333; N . I o r g a , Philippe..., s. 183.

A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 333; N . I o r g a , Philippe..., s. 183-184; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s.

409.

N . I o r g a , Philippe..., s. 183. W 1356 roku armia księcia Edwarda, zwanego Czarnym Księciem, syna króla

Anglii, pokonała pod Poitiers rycerstwo francuskie. Do niewoli angielskiej dostał się wówczas sam król Francji.
Zawarty w 1360 roku pokój w Brétigny doprowadził do przerwy w działaniach wojennych, a król Jan II został
uwolniony za okup w wysokości 3 milionów złotych talarów płatnych w ratach. W niewoli angielskiej pozostał
syn króla Francji, Ludwik, jako zakładnik na czas spłacenia całej kwoty przez króla Francji.

100

Ibidem, s. 173-185; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; H . L u k e , op. cit., s. 354; P . W . E d b u r y , The

Kingdom…, s. 165; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 327; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 246; A. S . A t i y a , The
Crusade…, s. 333.

101

D . A l a s t o s , op. cit., s. 193; N . I o r g a , Philippe..., s. 184.

102

M . G ł o d e k , op. cit., s. 22; N . I o r g a , Philippe..., s. 182.

103

N . I o r g a , Philippe..., s. 185.

Król Cypru planował kolejny raz spotkać się z królem Francji, kiedy na
przełomie kwietnia i maja, zbliżając się do Reims, dowiedział się o śmierci Jana II,
który zmarł w dniu 8 kwietnia w Londynie. Niestety była to już druga tragiczna
wiadomość dla Piotra I, którą przyniósł rok 1364. W dniu 17 stycznia 1364 roku
zmarł kardynał Talleyrand, żarliwy zwolennik krucjaty i od początku jej
współorganizator

104

. Śmierć Jana II była niezwykle ciężkim ciosem dla krucjaty,

która w ten sposób traciła swojego dowódcę. Ciało króla przybyło do Boulogne w
dniu 1 maja i zostało pochowane w dniu 7 maja w bazylice Świętego Dionizego,
nekropoli królów francuskich, położonej na przedmieściach Paryża

105

. Po śmierci

króla Francji Jana II rola głównodowodzącego krucjaty przypadła Piotrowi I z
Lusignan

106

Nowym królem Francji został syn Jana II, Karol V (1364-1380) zwany Mądrym,
który już w dniu 9 maja 1364 roku przyjął hołd złożony przez feudałów w Reims.
W dniu 19 maja został koronowany na władcę Francji wraz ze swoją małżonką
Joanną Burbon przez arcybiskupa Jana z Craon. Uroczystości koronacyjne
zakończył turniej rycerstwa, w którym prym wiódł władca Cypru

107

W dniu 28 maja 1364 roku Karol V wraz z królem Cypru dotarli do Paryża.
Nowy władca Francji zorganizował wystawną ucztę i turniej dla swojego gościa

108

Piotr I pozostał w Paryżu do 11 czerwca, kiedy to wyjechał w kierunku Rouen,
gdzie przebywał prawie miesiąc. Niestety nowy władca Francji nie był
zwolennikiem krucjaty, twierdząc że w jego państwie jest zbyt wiele problemów,
które nie pozwalają mu uczestniczyć w wyprawie krzyżowej. Nie mówił tego
bezpodstawnie, gdyż jego państwo po klęsce pod Poitiers, rewoltach żakerii,
intrygach króla Nawarry Karola II i księcia Bretanii Jana z Montfort oraz po
upokarzającym traktacie z Brétigny, nie mogło zaangażować się w wyprawę
krzyżową

109

. Karol V polecił Piotrowi I aby ten udał się do cesarza, posiadającego

odpowiednie środki i możliwości do wsparcia wyprawy krzyżowej

110

. Król Cypru

swoją uwagę zwrócił w kierunku państw niemieckich. Ponadto postanowił

104

Ibidem, s. 185-186; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 327; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 258; S . R u n c i ma n ,

op. cit., t. III, s. 409; P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 165; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 334.

105

N . I o r g a , Philippe..., s. 186; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 327; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 249; S .

R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 240; K . H e r q u e t , op. cit., s. 523; P .
W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 165; G u i l l a u me d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, s. 35; A. S .
A t i y a , The Crusade…, s. 334.

106

P . W . E d b u r y, The Kingdom…, s. 165.

107

N . I o r g a , Philippe..., s. 187-188; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 240; K . H e r q u e t , op. cit., s. 523;

H . L u k e , op. cit., s. 354; G . d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, s. 35; A. S . A t i y a , The Crusade…, s.
334.

108

N . I o r g a , Philippe..., s. 188.

109

M . G ł o d e k , op. cit., s. 21-22.

110

N . I o r g a , Philippe..., s. 189; A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 334.

podzielić swoją delegację na dwie części. Sam udał się w kierunku Niemiec, a
Filipowi z Mézières polecił, aby wyruszył na północ Europy

111

Po opuszczeniu Rouen Piotr I skierował się w stronę Kolonii

112

. Po drodze

odwiedził także Księstwo Flandrii i jego władcę Ludwika II Dampierre, który
gorąco przyjął go na swoim dworze w Brugii. Piotr I dotarł tam pod koniec lipca
1364 roku i przy tej okazji spotkał się także z królem Danii, Waldemarem IV, który
powracał z Awinionu, a z którym zapewne podzielił się swoimi planami
krucjatowymi. Król Cypru zawitał również do Księstwa Brabancji na brukselski
dwór księżnej Joanny i jej męża Wacława I Luksemburskiego, brata cesarza Karola
IV. Według N. Iorgi Wacław I mógł być na ceremonii koronacyjnej Karola V w
Reims i tam poznał Piotra I. W Brukseli na cześć władcy Cypru urządzono wielką
ucztę połączoną z festynem, a sam król Cypru otrzymał liczne dary. Przed
przybyciem do Kolonii Piotr I zawitał ponadto na dwór księcia Wilhelma VI,
władcy Księstwa Juliers (dzisiejsze Jülich w Niemczech), gdzie również został
przyjęty z największymi honorami

113

Z Kolonii król Cypru udał się w stronę Frankonii, gdzie w mieście Esslingen
został gorąco przyjęty. Po krótkim pobycie w Esslingen wyruszył do Turyngii. W
Erfurcie władca Cypru przedstawił swoje krucjatowe plany rycerstwu i
mieszczaństwu na wielkim wiecu. Jak się później okazało wielu ochotników na
późniejszej krucjacie pochodziło właśnie z Erfurtu, gdzie wystąpienie młodego
króla musiało zapaść w pamięci mieszkańców miasta

114

Pod koniec lipca 1364 roku Piotr I dotarł do Miśni, gdzie prosił o wsparcie
krucjaty tamtejszego władcę, margrabiego Fryderyka III

115

. Margrabia żył w

bardzo dobrych stosunkach z cesarzem, które pozwalały mu na drodze małżeństw i
zakupów powiększać swoje posiadłości we Frankonii i Łużycach. Ślub Wilhelma I,
małoletniego brata Fryderyka III ze siostrzenicą cesarza Karola IV, jeszcze mocniej
związał Marchię Miśnieńską z cesarską rodziną. Dwór margrabiego przyjął
wystawnie swojego gościa, a jego wizycie towarzyszyły wystawne uczty. Fryderyk
III zapewnił swój udział w krucjacie w zależności od zdania cesarza

116

Po opuszczeniu Miśni, król Cypru skierował się do Saksonii, gdzie spotkał się z
tamtejszym władcą Rudolfem II Askańczykiem, który na mocy Złotej Bulli Karola
IV z 1356 roku był elektorem, czyli mógł brać udział w wyborze cesarza. Rudolf II

111

M . G ł o d e k , op. cit., s. 25.

112

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 27.

113

N . I o r g a , Philippe..., s. 190.

114

Ibidem, s. 190-191; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 27-29; S . R u n c i m a n , op. cit., t. III, s.

409; K . H e r q u e t , op. cit., s. 523; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 334.

115

N . I o r g a , Philippe..., s. 190-191; G . d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, s. 37.

116

N . I o r g a , Philippe..., s. 191; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 240; G . d e M a c h a u t , La Prise

d’Alexandrie, s. 29; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 334.

był przyjacielem cesarza, razem z jego ojcem Janem Luksemburskim walczył pod
Crécy w 1356 roku, dlatego król Cypru liczył na jego wstawiennictwo u Karola IV.
Piotr I przebywał na dworze elektora dziewięć dni, po czym w jego towarzystwie
skierował się w stronę Pragi

117

Pod koniec sierpnia Piotr I pojawił się w okolicach Pragi.

118

Cesarz w otoczeniu

licznej świty wyszedł z Pragi na odległość 20 mil, czyli jednego dnia drogi,
naprzeciw nadjeżdżającemu władcy Cypru, budzącego wielkie zainteresowanie na
dworze Karola IV.

119

Wilhelm z Machaut opisuje uroczystości, jakie zostały

zorganizowane na cześć Piotra I. To było największe święto, jakie widział świat
chrześcijański od czasów powrotu króla Francji św. Ludwika IX z krucjaty

120

Cesarz ulokował gościa na zamku na Hradczanach, gdzie przedstawił go swojej
ż

onie Elżbiecie pomorskiej

121

. Powitanie króla było wspaniałe, sam Piotr I

twierdził, że nigdy wcześniej w swoim życiu nie słyszał tak wspaniałej muzyki

122

Oczywiście na cześć egzotycznego władcy został urządzony turniej rycerski, a
ś

więto trwało w Pradze przez trzy tygodnie

123

Piotr I rozmawiał z Karolem IV na temat jego udziału w krucjacie. Cesarz

twierdził, że on sam nie jest w wystarczającym stopniu go wspomóc, chociaż
odniósł się do planów króla Cypru z entuzjazmem. Dlatego też zaprosił go na
zaplanowany od dawna kongres monarchów do Krakowa, gdzie oprócz głównego
tematu zjazdu, chciał także poruszyć kwestię krucjaty na forum zaproszonych
władców

124

. W owym czasie król Polski Kazimierz Wielki pełnił rolę mediatora w

konflikcie pomiędzy cesarzem Karolem IV a królem Węgier Ludwikiem I. Spór ten
określony przez historyków wojną o cześć kobiety wybuchł, kiedy Karol IV
publicznie obraził matkę Ludwika I, Elżbietę, w obecności posłów węgierskich.
Dopiero mediacja króla Polski i księcia świdnickiego Bolka II doprowadziły do
zawarcia porozumienia, które zostało przypieczętowane ślubem cesarza z wnuczką
Kazimierza Wielkiego, księżniczką pomorską Elżbietą. W tym okresie pozycja i

117

N . I o r g a , Philippe..., s. 191-192; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 409; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II,

s. 240; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 30-31; K . H e r q u e t , op. cit., s. 524; A. S . At i y a , The
Crusade…, s. 334.

118

R . G r o d e c k i , op. cit., s. 55.

119

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 33-34; N . I o r g a , Philippe..., s. 193.

120

N . I o r g a , Philippe..., s. 193; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 35: „…revint de Tunes…”.

Prawdopodobnie Wilhelmowi z Machaut chodziło o pierwszą krucjatę króla Ludwika IX. W 1270 roku zmarł
podczas swojej wyprawy do Tunisu.

121

N . I o r g a , Philippe..., s. 193; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 35; S . K u t r z e b a , op. cit., s.

29; H . L u k e , op. cit., s. 355; A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 335.

122

A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 335; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 36: „… Ne vit si très

grant melodie...“

123

N . I o r g a , Philippe..., s. 194; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 17; A . S . A t i y a , The Crusade…, s. 335.

124

S . S z c z u r , op. cit., s. 55; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 335; G u i l l a u me d e M a c h a u t , The Capture of

Alexandria, s. 44-45.

prestiż władcy Polski stały się mocne, a jego osoba gwarantowała pokój i
stabilizację w Europie Środkowej

125

. Z początkiem września 1364 roku Piotr I

opuścił Pragę i wraz z cesarzem skierował się w stronę Krakowa. Podróż do granic
Polski zajęła 3 dni

126

, po czym orszak cesarza i króla Cypru podążał przez

widnicę, Legnicę, Głogów, Kościan, Poznań, Kalisz, Wrocław, Baranów, Opole i

Bytom w stronę stolicy Królestwa Polskiego

127

. W dniach 11-14 września byli we

Wrocławiu, a w dniu 17 września pojawili się w Opolu

128

W dniu 19 lub 20 września 1364 roku Piotr I wraz z cesarzem Karolem VI

przybyli do Krakowa, witani przez władcę Polski Kazimierza Wielkiego i króla
Węgier Ludwika I

129

. Najprawdopodobniej 21 września urządzono ucztę, na której

wszyscy bliżej się poznali, a 22 września przystąpiono do obrad

130

W obradach zjazdu uczestniczyli król Polski Kazimierz Wielki, cesarz Karol IV,
król Węgier Ludwik I, książę mazowiecki Ziemowit, książę świdnicki Bolko II,
książę opolski Władysław oraz król Cypru i prawdopodobnie przedstawiciel króla
Danii Waldemara

131

. Również być może na kongresie byli obecni książę

pomorsko-szczeciński Bogusław, jego syn Kaźko oraz margrabia brandenburski
Otto

132

Cesarz po przybyciu do stolicy Polski wezwał zebranych tam władców i
feudałów do wzięcia udziału w wyprawie krzyżowej. Ogłosił także, że napisze w
tej sprawie do papieża oraz do wszystkich pozostałych swoich wasali z wezwaniem
do wyruszenia na krucjatę

133

. Listy zostały natychmiast sporządzone i rozesłane

134

Spośród zgromadzonych monarchów, jedynie król Węgier przyrzekł osobisty
udział wraz ze swoim rycerstwem w wyprawie. Granice państwa węgierskiego i

125

M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 259-260; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 56; H . P a c h o ń s k i , op. cit., s. 20.

126

N . I o r g a , Philippe..., s. 194; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 39; S . R u n c i ma n , op. cit., t.

III, s. 409-410; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 20-21; K . H e r q u e t , op. cit., s. 524.

127

H . P a c h o ń s k i , op. cit., s. 13; J . W yr o z u ms k i , Kazimierz..., s. 135; K . H e r q u e t , op. cit., s. 524-525; G .

d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria, s. 44; N . I o r g a , Philippe..., s. 194-195: „…Ils traversèrent la
Bohême et la Silésie et arrivèrent dans cette ville par Schweidnitz, Liegnitz, Glogau (w oryginale Machaut
podaje Glagouve), Kosten, Posen (w oryginale Machaut podaje Passerent), Neustadt Kalisch, Baranow (w
oryginale Bassenouve), Oppeln et Beuthen (w oryginale Machaut Buton)…”.

128

N . I o r g a , Philippe..., s. 194-195; K . H e r q u e t , op. cit., s. 524-526; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 335;

R . G r o d e c k i , op. cit., s. 56; H. Pachoński, op. cit., s. 20.

129

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 39, N . I o r g a , Philippe..., s. 196.

130

H . P a c h o ń s k i , op. cit., s. 20.

131

Ibidem, s. 14-15; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 60; J . W yr o z u ms k i , Kazimierz..., s. 139; S . S z c z u r , op. cit.,

s. 36. Podawany w polskich przekazach udział w kongresie króla Danii Waldemara jest niemożliwy, dlatego być
może kronikarze mieli na myśli przedstawicieli duńskiego władcy.

132

R . G r o d e c k i , op. cit., s. 60.

133

N . I o r g a , Philippe..., s. 196; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 40. S . R u n c i ma n , op. cit., t.

III, s. 410; M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 264; J . W yr o z u ms k i , Kazimierz..., s. 135-136; A. S . A t i y a , The
Crusade…, s. 335.

134

N . I o r g a , Philippe..., s. 196; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 40-41; J . W yr o z u ms k i ,

Kazimierz..., s. 136.

jego wpływy w rejonie bałkańskim były bezpośrednio zagrożone przez ekspansję
turecką, dlatego też nie dziwi żywe zainteresowanie Ludwika I planami
krucjatowymi

135

. Kazimierz Wielki także obiecał pomoc, jednak zrobił to z

kurtuazji wobec przybysza z daleka. Zagrożenie ze strony Zakonu Krzyżackiego
oraz konflikt z Litwą nie pozwalał na zaangażowania rycerstwa polskiego w daleką
wyprawę krzyżową

136

Kulminacyjnym momentem kongresu był dzień 22 września 1364 roku, z
którego znany jest dokument, w którym Ludwik I zatwierdza pokój, zawarty za
pośrednictwem króla Polski i księcia świdnickiego Bolka II, pomiędzy cesarzem
Karolem IV, jego synem Wacławem i bratem Janem, margrabią Moraw

137

Potwierdza to oczywiście fakt, że zjazd monarchów został zorganizowany w
całkowicie innym celu niż wyprawa krzyżowa.

Polskie źródła wspominają o wystawnej kolacji w domu Mikołaja Wierzynka

138

rajcy miejskiego, towarzyszącej obradom kongresu

139

. Wierzynek występował jako

reprezentant miasta i jemu właśnie przypadł zaszczyt bycia gospodarzem na tej
uczcie, która przeważnie odbywała się na koszt miasta w ratuszu, jednak tym razem
być może została urządzona w domu Mikołaja Wierzynka

140

Kongres krakowski był jednym z najwspanialszych średniowiecznych zjazdów

monarchów przepełniony zabawą, hojnością, świetnością i zbytkiem

141

Swoistą ciekawostką jest fakt, że to właśnie dzięki kronice Wilhelma z Machaut,

udało się właściwie określić datę słynnego krakowskiego zjazdu monarchów z
1364 roku. Kongres z 1364 roku wspominają dwa polskie źródła: Kronika
katedralna krakowska

142

i Rocznik świętokrzyski

143

. Obydwa jednak wymieniają go

135

M . G ł o d e k , op. cit., s. 22-23; M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 264; G u i l l a u me d e M a c h a u t , La Prise

d’Alexandrie…, s. 40-41; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 69; J . W yr o z u ms k i , Kazimierz..., s. 136.

136

M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 265; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 64, 69; J . W yr o z u ms k i , Kazimierz..., s. 136;

G u i l l a u me d e M a c h a u t , The Capture of Alexandria..., s. 45. W latach 1363-1364 pielgrzymkę do Ziemi
Ś

więtej odbył książę gniewkowski Władysław Biały. W trakcie swoich podróży po Europie spotkał się także w

Awinionie z papieżem Urbanem V.

137

R . G r o d e c k i , op. cit., s. 70; H . P a c h o ń s k i , op. cit., s. 15; A. S e mk o wi c z , op. cit., s. 375.

138

S . K u t r z e b a , op. cit., s. 6-16; K . S z a j n o c h a , s. 30-32. Rodzina Wierzynków po raz pierwszy wymieniana

jest w źródłach w 1316 roku jako Wirzingus, Wirsingi, Wirsinek lub Wirzinek, co świadczy o niemieckim
pochodzeniu rodu. Pierwszy ze znanych z imienia Wierzynków, Mikołaj zajmował się handlem suknem. Od
1323 roku zasiadał w ławie, czyli sądzie miejskim, a od 1329 roku był już w radzie miasta. W latach
późniejszych był także wójtem Wieliczki oraz stolnikiem sandomierskim.

139

M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 261.

140

S . K u t r z e b a , op. cit., s. 34-35; R . G r o d e c k i , op. cit., s. 64; J . W y r o z u ms k i , Kazimierz..., s. 136-137.

141

S . K u t r z e b a , op. cit., s. 30-31.

142

R . G r o d e c k i , op. cit., s. 15; J a n k o z C z a r n k o wa , Kronika [w:]

Monumenta Poloniae Historica

, pod red.

A. Bielowski, t. II, Warszawa 1961, s. 630-631. (Autorstwo tesktu błędnie przypisywano Jankowi z Czarnkowa.
Rzeczywiście jest to fragment Kroniki katedralnej krakowskiej)

143

Rocznik świętokrzyski [w:]

Monumenta Poloniae Historica

, t. III, s. 80; R. Grodecki, op. cit., s. 16; A.

Semkowicz, op. cit., s. 374.

pod datą 1363 roku, łącząc go ze ślubem Karola IV z Elżbietą pomorską, który
także odbył się w Krakowie, a na którym z pewnością nie był obecny król Cypru.
Podobnie Jan Długosz powołując się na Rocznik świętokrzyski podaje rok 1363
jako datę zjazdu krakowskiego. Dopiero dzieło Wilhelma z Machaut, opisujące
dokładnie drogę króla Cypru po Europie, odnosi kongres krakowski do 1364 roku.
Natomiast w maju 1363 roku w Krakowie odbył się ślub Elżbiety pomorskiej z
cesarzem Karolem, a w uroczystościach uczestniczyli Bolko II świdnicki,
margrabia morawski Jan, ojciec Elżbiety Bogusław V słupski oraz Kazimierz
Wielki

144

Kongres trwał około dwóch tygodni, do pierwszych dni października

145

Zapewne wtedy Piotr I opuścił Kraków i udał się do oddalonego o 10 dni drogi
Wiednia, gdzie zatrzymał się na dworze księcia Rudolfa IV

146

. Według przekazu

Wilhelma z Machaut, Rudolf IV był niezwykle bogaty oraz posiadał potężną
władzę, o czym świadczyły posiadane przez niego uprawnienia elektorskie. Władca
Austrii był zainteresowany wzięciem udziału w krucjacie. Zobowiązał się jednak
do tego pod warunkiem, że król Węgier także weźmie w niej udział. Podobnie jak
w innych miastach i w Wiedniu został zorganizowany wielki turniej na pożegnanie
władcy Cypru, w którym oczywiście zwyciężył Piotr I

147

W czasie, kiedy Piotr I przebywał w Pradze i Krakowie, Filip z Mézières
odwiedził Westfalię, Fryzję, Holandię, Zelandię, Brandenburgię, Saksonię i
Czechy. Idąc za jego dziełem Le Songe du Vieil Pelèrin możemy stwierdzić, że
odwiedził również kraje skandynawskie i państwo Zakonu Niemieckiego

148

. Nie

posiadamy niestety dokładnej relacji, z kim w odwiedzanych miejscach rozmawiał
Filip z Mézières i jakie były rezultaty jego pertraktacji. Wiemy natomiast, że jego
podróż trwała około 10 miesięcy. W styczniu 1365 roku powrócił do Wenecji,
gdzie spotkał się z Piotrem I i przedstawił mu rezultaty swojej misji

149

Po opuszczeniu Wiednia król Cypru skierował się przez Karyntię w stronę
Wenecji, gdzie po drodze przekroczył rzeki Drawę i Sawę. Podróżował przez
patriarchat Akwilei nadmorskim pasem wybrzeża. Prawdopodobnie w dniu 26

144

J . W y r o z u ms k i , Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek-1370), [w:] Wielka Historia Polski, pod red. S.

Grodziski, J. Wyrozumski, M. Zgórniak, Kraków 2003, s. 740-741.

145

R . G r o d e c k i , op. cit., s. 67; H . P a c h o ń s k i , op. cit., s. 20.

146

P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 165; N . I o r g a , Philippe..., s. 186-199, 255, 259; G . H i l l , op. cit., vol.

II, s. 327; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 260; G u i l l a u m e d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 47-48;
S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 410; M . D ą b r o ws k a , op. cit., s. 265; K . H e r q u e t , op. cit., s. 526-527; A.
S . A t i y a , The Crusade…, s. 336.

147

N . I o r g a , Philippe..., s. 198; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 336; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 410; G .

d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 44: „…un noble duc, puissant et riche…”.

148

P h . d e M é z i è r e s , Le Songe du Vieil Pelèrin, ed. by G. W. Coopland, Cambridge 1969, 2 vols.

149

M . G ł o d e k , op. cit., s. 25, 83-84.

października 1364 roku znalazł się w okolicach Wenecji

150

. Czekał już tam na

niego Piotr, syn Tomasza, który w lipcu opuścił Awinion

151

. Do miasta wkroczył

dopiero 11 listopada od strony Trévise, oficjalnie witany przez trzech szlachetnie
urodzonych mieszkańców republiki – Marina Bono, Andrzeja Paradiso i Benedykta
Gauro

152

. Z pobytem Piotra I w Wenecji jest łączona legenda, mówiąca o tym jak

pod królem Cypru witanym przez tłumy mieszkańców miasta, zawalił się most i
władca wpadł do wody. Ponoć powiedział wtedy, że stał się w ten sposób
prawdziwym Wenecjaninem

153

. Ponadto na króla Cypru czekał od dnia 17 sierpnia

markiz Ferrary Mikołaj II, ciekawy egzotycznego władcy. Dopiero 9 grudnia było
im dane spotkać się i zjeść razem uroczysty posiłek

154

Podczas swojej podróży po Europie, Piotr I prowadził ożywioną korespondencję
z Wenecją. Zdawał sobie sprawę, że bez weneckich galer jego krucjata może nie
dojść do skutku. Kiedy w sierpniu 1363 roku wybuchły rozruchy na Krecie, doża
napisał do Piotra I aby ten przy pomocy cypryjskiej floty zablokował szlaki
morskie dla podążających na zbuntowaną wyspę statków

155

. W listopadzie 1363

roku król Cypru napisał do swojej żony i regenta, aby jak najszybciej uniemożliwili
docieranie dostaw ze Wschodu dla Krety. Tymczasem Wenecjanie otrzymali
propozycję od Amadeusza sabaudzkiego, który zaproponował doży pomoc w
stłumieniu rebelii na Krecie, w zamian za użyczenie mu floty dla planowanej przez
niego wyprawy krzyżowej

156

. Deklaracja Amadeusza skłoniła Piotra I do bardziej

energicznych działań, tym bardziej, że senat republiki był nią bardzo
zainteresowany

157

. W kwietniu 1364 roku Wenecjanie, wsparci oddziałami króla

Cypru, odpłynęli w kierunku Krety. W dniu 10 maja Candia (dzisiejszy Heraklion),

150

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 46-47; N . I o r g a , Philippe..., s. 199; A . S . A t i y a , The

Crusade…, s. 336; L. d e M a s L a t r i e , op. cit., vol. II, s. 240.

151

The Life..., s. 119.

152

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 47-48; N . I o r g a , Philippe..., s. 199-200, 255; A. S . A t i y a ,

The Crusade…, s. 336.

153

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 245, 249.

154

N . I o r g a , Philippe..., s. 200-201.

155

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 249; A. S . At i y a , The Crusade…, s. 336. Podobne rozruchy wybuchały

już na Krecie w 1332 i 1342 roku. Bezpośrednią przyczyną buntu z 1363 roku był nowy podatek nałożony przez
administrację wenecką przeznaczony na naprawę portu w Candii.

156

L . d e M a s La t r i e , op. cit., vol. II, s. 251-252; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 285; A. S . A t i y a , The

Crusade…, s. 336. Amadeusz sabaudzki był w Awinionie na dworze papieża Urbana V w styczniu 1364 roku,
gdzie zawiązał ligę z hrabią Vienne i seneszalkiem Prowansji w celu obrony przed grasującymi wolnymi
kompaniami. Wtedy też złożył śluby krucjatowe.

157

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 251-252; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 327-328.

stolica wyspy, została zdobyta

158

. Doża, w zamian za udzieloną mu pomoc,

zaoferował transport dla 1 tyś. jazdy i 2 tyś. piechoty

159

W maju 1365 roku Piotr I wraz z legatem Piotrem, synem Tomasza oraz swoim
kanclerzem Filipem z Mézières kończyli przygotowania do krucjaty. Od kilku
tygodni do Wenecji przybywali krzyżowcy z Anglii, Francji oraz Niemiec. W
pierwszym tygodniu czerwca wypłynęła w kierunku Rodos flotylla transportowców
na pokładzie, których było 500 koni

160

Piotr I dzięki własnym środkom finansowym wystawił 600 piechurów oraz
zagwarantował galery potrzebne do ich przetransportowania. Piotr dysponował 16
własnymi galerami oraz 3 innymi, które otrzymał z Genui

161

. Pomimo, że na

krucjatę nie przybyło wielu znaczących feudałów i rycerzy, którzy wcześniej
obiecali swoje uczestnictwo, pojawiło się kilka znakomitych postaci. Byli to
Wilhelm Roger, wicehrabia Turenii oraz Jan Lascaris Calopherus, bizantyjski
feudał i przyjaciel Piotra I

162

. Był także hrabia Herefordu

163

. W wyprawie brali

udział również arcybiskup Nikozji Rajmund z Pradèle oraz biskup Limassol
Gwidon z Ibelinu, którzy wystawili własne kontyngenty wojska

164

. W dniu 27 lipca

1365 roku Piotr I wyruszył z Wenecji na Rodos, zatrzymując się po drodze na
Krecie

165

Miejscem koncentracji krzyżowców była wyspa Rodos, gdzie siły
chrześcijańskie przybywały partiami. Najpierw dotarły galery z Wenecji z królem
Cypru na pokładzie oraz pojedyncze okręty z Genui i Cypru. Joannici oddali do
dyspozycji Piotra I 4 okręty. W dniu 25 sierpnia 1365 roku na Rodos przybyła flota
Królestwa Cypru licząca 108 okrętów, w tym 33 transportowce koni. Łącznie siły
chrześcijańskie były oceniane na 10 tyś. piechurów i 1,4 tyś. jazdy

166

. Oddziały

zgromadzone na wyspie, liczące w sumie 165 jednostek, zaniepokoiły okolicznych

158

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 254; N . I o r g a , Philippe..., s. 251-252; A. S . A t i y a , The Crusade…, s.

336; D . Q u i r i n i -P o p ł a w s k a , Urbs populosissima, opulentissima, liberlaissima. Mit czy rzeczywistość
późnośredniowiecznej Wenecji?, Kraków 1997, s. 119; S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 410.

159

P . W . E d b u r y , The Kingdom…, s. 166; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 327; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s.

249-257.

160

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 261; N . I o r g a , Philippe..., s. 266-267, 277-278; A. S . A t i y a , The

Crusade…, s. 341.

161

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 264; A. S . A t i y a , The Crusade…, s. 343.

162

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 265; G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 101-102; L.

M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 146-150; N . I o r g a , Philippe..., s. 278-285; Chroniques d’Amadi..., vol. II, s. 67-
68.

163

S . R u n c i ma n , op. cit., t. III, s. 410.

164

K . M . S e t t o n , op. cit., v o l . I , s . 2 6 5 ; L. Makhairas, op. cit., vol. I, s. 150.

165

M . G ł o d e k , op. cit., s. 25-26; G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 328; L. d e M a s La t r i e , op. cit., vol. III, s. 752;

N . I o r g a , Philippe..., s. 277; A. S . At i y a , The Crusade..., s. 337, 341; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 245,
249, 263.

166

The Life..., s. 127-128; K. M. Setton, op. cit., vol. I, s. 264-265; S. Runciman, op. cit., t. III, s. 410; A.

L e o p o l d , op. cit., s. 191; Chroniques d’Amadi..., vol. II, s. 65; Chronique de l’île de Chypre…, s. 262.

władców muzułmańskich, w tym emirów Efezu i Miletu

167

. Piotr I szybko odnowił

z nimi pokój, przez co udało mu się uśpić czujność pozostałych władców
muzułmańskich, w tym i sułtana Egiptu

168

. Ponadto nakazał zerwać wymianę

handlową z Syrią i wezwał swoich poddanych do opuszczenia tego rejonu,
doradzając kupcom z Famagusty, aby zabezpieczyli swoje interesy w Syrii. Już
wtedy wiedział, że uderzy na Aleksandrię, a pozorowanie ataku na Syrię i
Palestynę miały jeszcze bardziej zmylić Mameluków, którzy nie spodziewali się
gdzie nastąpi uderzenie

169

W sobotę 4 października 1365 roku flota opuściła Rodos. Następnego dnia,

kiedy krzyżowcy oddalili się od brzegów cylicyjskich, Piotr I ogłosił cel wyprawy -
Aleksandrię

170

Przez ponad dwa i pół roku król Cypru przebywał w Europie, gdzie podjął

się próby zorganizowania wyprawy krzyżowej. Odwiedził liczne dwory, będąc
gościem m.in. papieża, cesarza, królów Anglii, Francji i Polski, książąt
flandryjskich, niemieckich i śląskich, władców Genui, Mediolanu i Wenecji.
Spotkał się również z władcami Szkocji oraz Danii. Wszędzie był witany z
największymi honorami, a jego pobytowi bardzo często towarzyszyły wystawne
uczty i turnieje. Jego plany krucjatowe poznała i poparła niemal cała ówczesna
chrześcijańska Europa. Jednak czas pokazał, że oprócz obietnic król Cypru nie
mógł liczyć na nic więcej. Liczba przybyłych ochotników z Europy była
zdecydowanie mniejsza niż zakładał to król Cypru. Ponadto żaden z władców,
którzy wcześniej zadeklarowali swoją obecność, nie wziął udziału w wyprawie
krzyżowej. Być może, gdyby nie nagła śmierć króla Jana II, który został obrany
dowódcą krucjaty, na apel Piotra I odpowiedziałaby większa liczba krzyżowców.

Król Cypru stał się symbolem ostatniego z krzyżowców, pomimo że jego

starania o pozyskanie pomocy wśród chrześcijańskich narodów Europy nie
zakończyły się pełnym powodzeniem. Nie udało się przywrócić zapału
krucjatowego z końca XI-XII wieku. Ponadto nie wykorzystano sukcesu samej
wyprawy aleksandryjskiej, której jedynymi następstwami było załamanie wymiany
handlowej z Mamelukami i pogłębienie nienawiści do chrześcijan wśród
muzułmanów. Jednakże sława męstwa króla Cypru, niezaprzeczalnie głębokiej

167

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 329; A. S . A t i y a , The Crusade..., s. 343; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 264-

265; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 148-150; Chroniques d’Amadi…, vol. I, s. 414, vol. II, s. 65-67;
Chronique de l’île de Chypre…, s. 262; N. Iorga, Philippe..., s. 281; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 266.

168

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 329-330; Chroniques d’Amadi..., vol. II, s. 66; The Life..., s. 127; L.

M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 148, vol. II, s. 113-114; N . I o r g a , Philippe..., s. 281; A. S . A t i y a , The
Crusade..., s. 343.

169

G . H i l l , op. cit., vol. II, s. 331; K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 266; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s.

150; Chroniques d’Amadi..., vol. II, s. 67.

170

G . d e M a c h a u t , La Prise d’Alexandrie…, s. 64; L. M a k h a i r a s , op. cit., vol. I, s. 150, vol. II, s. 115-116;

K . M . S e t t o n , op. cit., vol. I, s. 266-267; The Life..., s. 127-129; A. S . A t i y a , The Crusade..., s. 344.

wiary oraz dążenie do zorganizowania krucjaty przetrwały w europejskiej
historiografii, także i polskiej.

Łukasz Burkiewicz

KING PETER I OF CYPRUS’S JOURNEYS IN EUROPE IN 1362-1365

AND HIS CRUSADING PLANS

Peter I of Cyprus made a series of travels across Europe in 1362-1365 to gain support for a new

crusade. This article is the first comprehensive review in the field of Polish historiography of Peter I’s
crusading plans and their reception at the courts he visited.

The implementation of his plans depended first and foremost on enlisting the support of the Pope

and the rulers of the major European countries. Peter I began his tour in Northern Italy and moved on
to France, the Netherlands, England and Germany. He saw the Pope at Avignion and Emperor Charles
IV in Prague. While his appeals were ringing out in Scandinavia, he hurried to Kraków to a grand
meeting of monarchs and princes from Central Europe in 1364. Wherever he went, he was received
with great pomp. Lavish entertainment with feasts and tournaments was organized in his honour.

In spite of the warm support Peter I was able to garner from his hosts few knights actually heeded

his call to arms. Nor did any of the rulers made good their promises of marching to battle. When an
expeditionary force eventually set sail Peter I directed it towards Alexandria in Egypt. The city was
captured and sacked, but the crusaders were in no position to consolidate their gains.

Dubbed the last crusader, Peter I of Cyprus became justly famous for his bravery, religious zeal and

unswering commitment to the crusading idea.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PODRÓŻ PO EUROPIE, pedagogika, scenariusze zajęć
8. Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII w, 17, A
Podróże po Europie w XVI, Materiały
20 maczak - zycie codzienne w podrozach po europie, kulturoznawstwo
podróże po europie, Przedszkole
22 Podróżowanie po Europie i świecie
Podróż po Europie, KATECHEZA, Scenariusze
PODRÓŻE PO EUROPIE MICKIEWICZA
cykle podroznik po Europie
scPodroz po Europie, polska i europa
s ankami po europie scenariusz
tirem po europie
Sankami po Europie - scenariusz, unia
wycieczka po Europie
scPodroz po Europie, polska i europa
Autobusem po Europie
Z obcych niw kartki z podróży po Europie spis treści

więcej podobnych podstron