a caÅ‚ym Å›wiecie liczba cho­ wskutek sÅ‚abej opornoÅ›ci przeciwko gnil­ Rentgena i pierwiastkami promieniotwór-
rych na raka i Å›miertelność nym drobnoustrojom. ZajÄ™ty narzÄ…d uszka­ czemi (rad i mesotor) zdobywamy coraz
z tej choroby niepomiernie dza siÄ™, jego czynność upoÅ›ledza siÄ™ lub lepsze wyniki leczenia raka i innych nowo­
wzrosÅ‚a w ostatnich czasach. tworów. Coraz częściej stosujemy naÅ›wietla­
zupełnie zamiera, cały zaś ustrój ulega
Stwierdzono, że w Niem­ nia obok leczenia operacyjnego. Skutecz­
zatruciu, powodującemu charłactwo przez
ność leczenia jest tem większa, im wcześniej
czech w wieku od 40 roku szkodliwe działanie wytworów gnilnego
je rozpoczniemy. Rak nieleczony lub le­
życia umiera na raka co dziesiÄ…ty mężczy­ rozpadu tkanki nowotworowej.
czony niewcześnie prowadzi do śmierci,
zna i co siódma kobieta. Obliczenia, do­
N a czem polega złośliwość raka?
natomiast wczesne leczenie rakÄ… przy­
konane u nas w kraju, wykazujÄ… znaczny
Rak nietylko wzrasta w otoczenie swego
przyrost zapadalnoÅ›ci i Å›miertelnoÅ›ci z po­ wraca zdrowie.
ogniska pierwotnego, lecz, co groz
niej­
wodu raka.
K to choruje na raka?
sze, komórki rakowe drogÄ… naczyÅ„ krwio­
Rak i inne nowotwory złośliwe są groz
-
Na raka może zachorować każdy, jed­
nośnych i chłonnych przerzucają się do
nem niebezpieczeÅ„stwem, któremu zapo­
nakże bardziej od innych są narażeni na tę
innych, nawet odległych narządów, tworząc
biec może jedynie zbiorowa akcja obronna
chorobę ludzie, którzy nie przestrzegają hi-
w nich t. zw. przerzutowe ogniska ra­
uświadomionego społeczeństwa. Wszyscy
gjeny osobniczej, (niechlujne uzębienie,
kowe, które zaczynają toczyć ustrój w każ-
musimy solidarnie stanąć do zwal­
nawykowe zaparcie stolca, nieodpowiednie
dem miejscu, gdzie siÄ™ wytworzÄ…. Niele-
czania tego zła. Toteż w społeczeństwie
odżywianie się, nadużywanie wyskoku)
czony lub niewcześnie leczony rak staje się
naszem nie może znalez
ć się nikt, ktoby
wreszcie osoby zmuszone do wykonywania
wyrokiem śmierci.
nie byÅ‚ uÅ›wiadomiony o raku i nowotwo­
pracy zawodowej w swoistych niezdrowych
C z y rak jest dziedziczny?
rach.
warunkach, pracownicy przemysÅ‚u che­
Potomstwo ludzi, dotkniętych rakiem
N a czem polega rak?
micznego, kominiarze. Raka spowodowa-
rodzi się zdrowe, rak więc nie jest chorobą
Polega on na nadmiernem bujaniu tkanki
nepo warunkami pracy nazywamy rakiem
dziedzicznÄ…, natomiast zdarza siÄ™, że w nie­
nabłonkowej któregoś z narządów naszego
Zawodowym.
których rodzinach istnieje dotÄ…d niewy­
ustroju (np. nabłonka śluzówki jamy ustnej,
Ja k chronić się przed rakiem?
tłumaczona skłonność do ralca. Członkowie
przewodu pokarmowego, oddechowego, na­
takich rodzin powinni przez staÅ‚e kontro­ Higjeniczny tryb życia Å‚agodzi dziaÅ‚anie
rządów rodnych, skóry i t. p.). Powstający
lowanie stanu swego zdrowia wczeÅ›nie za­ warunków, sprzyjajÄ…cych powstawaniu raka.
w ten sposób guz nowotworowy w ciągu
Stwierdzono, że u kobiet w okresie prze-
pobiegać rozwojowi choroby.
kilkunastu tygodni lub miesiÄ™cy bezustan­
kwitania częściej zdarzają się przypadki
nie rośnie i swemi wypustkami wnika do
C zy rak jest zaraz
liwy?
raka narządów rodnych, ten przeto okres
zdrowego otoczenia, z którem ściśle się
Choroby, wywołane przez drobnoustroje,
życia kobiecego wymaga specjalnej troski,
zrasta. PosiadajÄ…c bardzo skÄ…pÄ… liczbÄ™ na­
udzielajÄ… siÄ™ od chorych zdrowemu oto­
pilnej uwagi i częstej lekarskiej kontroli
czyń, a więc słaby dopływ odżywczej krwi,
czeniu. Nazywamy je chorobami zaraz
li-
stanu zdrowia.
niebawem zaczyna się rozpadać i gnić
wemi. Raka nie wywołują zarazki. Rak nie
jest zaraz
liwy. Chorzy na raka nie sÄ… nie­
bezpieczni dla otoczenia.
1
Jakie narzÄ…dy
Jakie narządy Co wywołuje raka?
rak atakuje najczęściej?
Dotąd nie ustalono właściwej przyczyny
rak atakuje najczęściej?
raka. Stwierdzono jednak, że pewne oko­
U M
ŻCZYZN
U KOBIET
liczności sprzyjają powstawaniu raka. Do
nich należy stałe długo trwające drażnienie
język 3*8%
mechaniczne (np. stałe kaleczenie języka
język 0 4%
ostremi krawędziami zepsutych zębów, k rta ń 2 *7 %
krtań o*6%
ucisk wargi przez cybuch u palaczy i t. p.),
przełyk 8'i%
dziaÅ‚anie zbytniego gorÄ…ca lub zimna, (po­
przełyk 2%
" " " " " " " " "
łykanie gorących pokarmów), szkodliwości
chemiczne, (np. dziaÅ‚anie przetworów smo­
ły, dziegciu, aniliny), stałe podrażnienie
żo łą d e k 2 0 *0 %
mechaniczno chemiczne (np. sadza). Po­
żo łąd ek 1 4 *6 %
" " " " " "
wstawaniu raka sprzyja również naduży­
wanie trucizn (alkohol, nikotyna), wywo­
wÄ…troba i 7'7%
w Ä… tro b a 2 1 *2 %
łujących przez ciągłe drażnienie przewlekły
" " " " " " " " " " " « " " «
stan zapalny różnych narządów, wreszcie
jednostronne odżywianie, np. pokarmem
narz. płciowe 21 *6% nar z. płciowe 4  4 %
bez świeżych jarzyn, zawierających życiany
(witaminy). Stwierdzono, że w powstawa­
niu raka odgrywa zasadniczÄ… rolÄ™ dotÄ…d
niezbadana bliżej skłonność ustroju do tego
nowotworu. Tem właśnie tłumaczy się
fakt, że np. nie wszyscy palacze fajek za­
padają na raka wargi, lub nie każdy pijak
umiera na raka żołądka.
C zy rak jest uleczalny?
Wczesne rozpoznanie raka stanowi o jego
uleczalności!
DziÄ™ki udoskonalonemu lecznictwu ope­
racyjnemu, naświetlaniom promieniami
Natychmiast należy zwrócić siÄ™ do le­
karza, jeżeli spostrzeżemy objawy, które
uznać należy za podejrzane, a mianowicie:
a) trudno gojÄ…ce siÄ™ rany,
b) guzowate stwardnienia,
c) szybko rosnące narośle,
d) nieprawidłowe krwawienia z kobiecych
narządów rodnych, zwłaszcza w okresie
przekwitania,
e) pojawienie siÄ™ krwi w wymiocinach,
w stolcu, moczu i t. d.
f) dÅ‚ugo trwajÄ…ce dolegliwoÅ›ci żoÅ‚Ä…dko­
we, trudność połykania, niezrozumiałe
chudnięcie i t. d.
PamiÄ™taj, iż nie przesadny lÄ™k przed ra­
kiem zapobiega groz
nym jego skutkom,
lecz rozumne czuwanie nad własnem
zdrowiem i wczesne zasiÄ™ganie pom o­
cy lekarskiej!
Rak twarzy. Dypl. lek. St. Rak wargi.
arja SkÅ‚odowska-Curie (czy­
dotyczyÅ‚o ciaÅ‚ niebieskich nie­
taj: Kiuri) urodziła się
skończenie wielkich, natomiast odkrycie
w Warszawie dnia 7. X I.
Marji Curie dotyczyÅ‚o nieskoÅ„czenie drob­
1867 r. Ojciec jej byÅ‚ pro­
nych atomów, z których składa się materja
fesorem fizyki i matematyki
wszechświata.
w gimnazjach warszawskich,
Odkrycie radu przyniosÅ‚o Marji i Pio­
matka  przełożoną jednej z najlepszych
trowi Curie sławę i zaszczyty. Otrzymali
ówczesnych szkół Å›rednich. Dom pp. SkÅ‚o­
oni nagrodÄ™ Nobla, stworzono dla nich
dowskich był siedliskiem kultury moralnej
nowÄ… katedrÄ™ w Sorbonie, gdzie Piotr
i umysłowej.
Curie został profesorem, żona zaś jego 
Marja uczÄ™szcza do III żeÅ„skiego gimna­
kierowniczkÄ… pracowni.
zjum w Warszawie i dzięki wyjątkowym
Po śmierci męża dostała M . Curie drugą
Zdolnościom kończy je w 15 roku życia ze
nagrodÄ™ Nobla za prace chemiczne.
złotym medalem. Będąc w bardzo ciężkich
Odkrywając rad, nie wiedziała jeszcze
warunkach finansowych, obejmuje posadÄ™
wielka uczona, jakÄ… przysÅ‚ugÄ™ oddaje ludz­
nauczycielki, ha której pozostaje przez kilka
kości. Okazuje się, że promienie radu
lat. Równocześnie uczęszcza do pracowni
mają właściwości lecznicze i mogą
fizycznej Muzeum Handlu i Przemysłu
Marja Skłodowska-Curie.
być cenną bronią w wafce z rakiem.
w Warszawie. Należy również do grupy
Medycyna stwarza nowÄ… metodÄ™ leczenia,
młodych entuzjastek, które prócz własnego
zwanÄ… Curie-lecznictwem.
ogrzewana, bez podłogi, o szklanym dachu
kształcenia się szerzyły wiedzę śród sfer
Wojnę spędziła w Paryżu. Przy pomocy
niedostatecznie chroniła przed deszczem.
robotniczych, oczywiście potajemnie.
zrzeszeÅ„ kobiecych organizuje kilkaset sa­
Bez majÄ…tku i w z
Å‚ych warunkach, lecz
W roku 1891 udaje się do Paryża na studja
mochodów, ruchomych stacyj radowych.
z entuzjazmem młodości i wiarą w swoje
fi zykalno-ma tema tyczne, w dwa lata potem
Równocześnie kształci około 150 manipu-
siły dążyli naprzód.
dostaje licencjat nauk fizycznych, w trze­
lantek do obsÅ‚ugiwania tych stacyj. Wzy­
cim zaÅ› roku  licencjat nauk matema­
 Przypominam  pisze M. Curie  nasz
wana przez chirurgów jez
dzi sama, lub
tycznych. Następnie pracuje w pracowni
zachwyt, jakiego doznawaliśmy, wchodząc
Z córką Ireną, swoją asystentką, z taką
prof. Lippmana w Paryżu. Poznawszy wieczorem do pracowni, na widok naprzód
stacjÄ… do punktów opatrunkowych z nara­
Piotra Curie, wychodzi za niego zamąż. sÅ‚abo, potem coraz silniej lÅ›niÄ…cych Å›wia­
żeniem własnego życia.
Piotr Curie, majÄ…cy już za sobÄ… wspaniaÅ‚e teÅ‚ek, które ze wszech stron na nas spoglÄ…­
Przez dÅ‚ugi czas podczas wojny przyrzÄ…­
prace z zakresu krystalografji i elektrycz­ daÅ‚y44
.
dza wÅ‚asnorÄ™cznie rurki z radem dla lecze­
ności, jest idealnym towarzyszem jej pracy.
Aby uzyskać odrobinę, bo zaledwie kilka
nia rannych żoÅ‚nierzy, co nawet nieko­
W r. 1897 Marja Curie postanawia zba­
miligramów radu, musiała M . Skłodowska
rzystnie odbija siÄ™ na jej zdrowiu.
dać odkrycia BecÄ…uerela, który zauważyÅ‚, przerobić 1.000 kg rudy i wykonać wÅ‚asno­
W Polsce około 1925 roku zorganizował
że metal uran wysyÅ‚a promienie, dziaÅ‚ajÄ…ce rÄ™cznie okoÅ‚o 10.000 poszczególnych za­
siÄ™  Komitet Daru Narodowego dla Marji
na pÅ‚yty fotograficzne i powodujÄ…ce wyÅ‚a­ biegów, odÅ‚Ä…czajÄ…cych niepotrzebne do­
Skłodowskiej-Curie4, powoławszy do swego
4
dowanie elektroskopu. PracÄ™ tÄ™ zaczyna mieszki.
grona wybitne jednostki polskiego spoÅ‚e­
ZupeÅ‚nie samodzielnie, nie przeczuwajÄ…c W lipcu 1898 r. Å›wiat naukowy dowie­
czeństwa, i postanowił ofiarować jej dar,
jej wyników. Przyłączył się do niej jej mąż, dział się o odkryciu polonu, w grudniu zaś
dla niej najmilszy: wzorowy Instytut Ra­
porzucając swe badania nad kryształami. 1898  o odkryciu radu, które wywołało
dowy o charakterze naukowo-leczniczym.
Dużo potrzeba byÅ‚o pracy, aby móc prawdziwÄ… rewolucjÄ™ w Å›wiecie przyrod­
przerabiać drogÄ… analizy chemicznej wielkie niczym. Z poczÄ…tku odnoszono siÄ™ do niego Dnia 29 maja 1932 r. w Warszawie zo­
ilości rudy uranowej. PP. Curie dostali
Z niedowierzaniem, lecz póz
niej niewiara staje uroczyście otwarty w obecności P.
w tym celu starÄ… szopÄ™ na podwórzu, sÅ‚u­
prysła. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i p.
żącą za skład rupieci, nieopalaną i bez
Od czasów Kopernika żadne odkrycie Marji Skłodowskiej-Curie Instytut Radowy
żadnych urządzeń prócz stołów i tablicy.
nie spowodowaÅ‚o takiego przewrotu w po­ w Polsce Jej imienia.
Latem piekło w niej słońce, a zimą słabo
jęciach o budowie wszechświata. Odkrycie L.
-jJMgpp tarł się zwyczaj, że ludzie
chorego, którego dawniej uwżano już za
a
^ udajÄ… siÄ™ do lekarza dopiero
straconego. Wzesna operacja raka przy­
c
f wtedy, kiedy choroba tak
f
wraca zdrowie, natomiast opóz
niona ani
Jf ff? I się rozwinęła, że chorą osobę
SZPITAL
nie wróci zdrowia, ani nie odwróci śmierci.
już bardzo trudno uratować*
Do jednego ze szpitali krakowskich przy­
'WtUm ^ PotemsÅ‚yszymy żale, narze­
był człowiek, u którego stwierdzono raka
kania:  od tego jest doktór, żeby wyle­
w okresie poczÄ…tkowym Lekarze nam­
. a
czył* * / 4 Lekarz może leczyć, ale nie można
wiali chorego na operacjÄ™ i byli pewni jej
od niego wymgać, żeby był cudotwórcą
a
dobrego wyniku. Chory nie zgodził się
i zaradził złemu wtedy, kiedy już jest za-
 pójść pod nóż44 i odjechał do domu.
póz
no na pomoc.
Tymczasem choroba robiła coraz większe
Jeszcze bardziej jest rozpowszechniona
postępy. Siły się zupełnie wyczerpały,
niechęć do szpitali i obaw przed operacją.
a
a chory ledwo m utrzymać na no­
ógł się
Chorego nieraz przywożą do szpitala pod­
gach, wyglądał jak cień, przyczemmczyły
Ä™
niósłszy go niemal z łoża śmiertelnego*
go coraz dolegliwsze boleści. Weszcie po
r
Póki istnieje chociażby cieÅ„ nadziei na w­
y
roku powtórnie zgłosił się do szpitala.
zdrowienie, trzym siÄ™ go wdom nieraz
a u,
Było już zapóz
no. Nowotwór rozrósł się po
w najgorszych warunkach. Poza tem sÅ‚y­
całymżołądku, ustrój zupełnie stracił siły.
szym zdanie:  Do szpitala idzie siÄ™ na
y
Operacji wykonać już się nie dało i chory
pewną śmierć!"   pod nóż go nie damy,
zmarł. Gdyby nie lęk przed  nożem"
niech lepiej dłużej choruje, a mże jakoś
o
i nierozsÄ…dny brak zaufania do lekarzy
Z tego wyjdzie!.*."
przedwczeÅ›nie zgasÅ‚e życie byÅ‚oby urato­
Opieszałość taka nabiera szczególnej wgi
a
wane...
w przypadkach raka.  Patrzcie, chorował
Podobne zdarzenia spotykam bardzo
y
na raka, jeszcze jako tako wyglądał, a dali
często. A raka nie można lekceważyć. Nie
go do szpitala i umarÅ‚44  opowiada nie­
wyleczą go żadne  środki dom 4
owe4, żadne
jeden.  Å»yÅ‚by jeszcze, żeby nie zrobili ope­
znachorskie praktyki.
racji4, dodaje drugi. WrzeczywistoÅ›ci spra­
4
w przedstawia się inaczej. Spostrzegłszy przeto objawy, rodzące 
a
podejrzenie raka:
Pewna kobieta ze wi pod Krakowem
s
1) NiezwÅ‚ocznie udaj siÄ™ do le­
przez kilka lat chorowała na żołądek. Po
do szpitala idzie się po pewną śmierć
...rodzina, sÄ…siadki, znajomi. karza!
dłuższym czasie zwróciła się do lekarza,
2) Posłuchaj jego rady i poddaj
który stwierdziÅ‚ raka i poradziÅ‚ natychmia­
się zabiegom, które są niezbędne!
stową operację. Rodzina, sąsiadki, znajomi, wieziono chorą do Krakowa, W drodze gdyby chorą zdołano już umieścić wszpi-
tylko sam chora i jej rodzina, bo nie przy­
a
To sam jest z nieusprawiedliwionym
o
3) PamiÄ™taj, że poddanie siÄ™ lÄ™­
zaczęli odradzać, bo to  samo przejdzie4. zmarła. Weziono więc ją do szpitala, kiedy talu, szpital byłby winien, na szpital by się
4 i
wiozÅ‚a jej wczeÅ›niej, kiedy byÅ‚y jeszcze w­
i
lękiemprzed operacją. Dziś chirurgja stoi
kowi przed Zabiegiem możesz przy­
Wreszcie, kiedy było już bardzo z
le, prze- już konała. Zmarła o godzinę póz
niej; klęło i wyrzekało. Tymczasem zawiniła
doki na ratunek.
tak wysoko, że lekarze mgą wyratować
o
płacić życiem!...
JMi
1
1
p,'
W "
! «.->
r
...zapóz
no przywożą do szpitala" poszedł pod nóż.
...wygląda jak cień. ,w poradzić. "
 A j
...lekarze już me mogą.
Beznadziejnie chora cierpi coraz bardziej
Z powodu wzmagajÄ…cych siÄ™ bólów. Char­
łactwo coraz silniej się potęguje, wieczorna
ciepÅ‚ota podnosi siÄ™, czÄ™sto wystÄ™pujÄ… wy­
mioty, jeśli chorą pozbawioną łaknienia
zmuszać do jedzenia. Dla otoczenia chora
staje siÄ™ bardzo dokuczliwÄ…, gdyż prze­
a caÅ‚ym Å›wiecie toczy siÄ™ za­
Krwawienia, występujące początkowo
nikliwa woń upławów zatruwa powietrze
cięta walka z rakiem macicy.
w postaci małych, potem zaś coraz większych
całego miesz
l^nia.
Kobiety wogóle znacznie
plam ,powstajÄ…cych z rozpadu tkanki rako­
Z tego dpłakanego stanu, wzbudzającego
częściej umierają na raka,
wej, nie majÄ… żadnej Å‚Ä…cznoÅ›ci z miesiÄ…cz­
wybawcą staje się tylko śmierć.
niż mężczyz
ni, a z ogólnej
kowaniem. W najwcześniejszych okresach
w
Bezpośrednią przyczyną śmierci może
liczby kobiet, które zmarły
krwawienia te występują nie samorzutnie,
stać się silny krwotok, zapalenie płuc, lub
na raka, w jednej trzeciej części przypadków
lecz pod wpływem urazu podczas spólko-
też, co siÄ™ zdarza najczęściej, zatrucie mo­
śmierci przyczyną był rak macicy.
wania, natomiast póz
niej sÄ… one s a n l^ S te
czowe, powodowane niemożnoÅ›ciÄ… odda­
Pozornie rak żoÅ‚Ä…dka jest czÄ™stszy od ra­
i nie zależą od urazu. RównoczeÅ›nie z krwa­
wania moczu, co jest dla chorej stosunkowo
ka macicy, uwzględniwszy jednak, że
wieniem występują upławy, początkowo
najÅ‚agodniejszÄ… postaciÄ… rozstania siÄ™ z Å»y­
wszyscy ludzie posiadają żołądek, a tylko
ropne, potem szaro brunatne z domieszkÄ…
ciem, gdyż jest poÅ‚Ä…czona z utratÄ… Å›wia­
poÅ‚owa z nich obdarzona jest macicÄ…, bÄ™­
krwi, a zawsze silnie cuchnÄ…ce. Do tych
domości. A
dziemy musieli stwierdzić większy odsetek
dwóch głównych objawów dołącza się na-
||v Czas trwania choroby bywa różny. Od
raków macicznych, nie żołądkowych.
stępowo osłabienie, wychudzenie i zmiana
poczÄ…tku choroby do wystÄ…pienia pierw­
Odróżniamy dwa rodzaje raka macicy:
cery, która staje siÄ™ blada z szarawym od­
szych jej objawów zwykle upływa kilka
rak trzonu i rak szyjki macicznej. Rak trzo­
cieniem, tak znamiennym dla osób cierpiÄ…­
miesięcy, potem zaś życie trwa jeszcze rok
nu macicy wystÄ™puje zwykle u kobiet po­
cych na raka. Zmiany te czasem bywajÄ…
lub dwa lata.
wyżej 55-go roku życia, dość wczeÅ›nie wy­
tak wybitne, że rzucają się otoczeniu
Nie wszystkie osoby chore na raka ma­
wołuje bóle i nieprawidłowe krwawienia,
w oczy, czasem jednak chore dÅ‚ugo wyglÄ…­
cicy, są skazane na taki żałosny i okrutny
postÄ™puje powoli, a wyniki operacji, wy­
dają dobrze i w braku bólów zupełnie się
przebieg choroby.
konanej nawet w daleko posuniÄ™tych okre­
nie zgłaszają do lekarza.
Dzisiejszy stan wiedzy lekarskiej po­
sach choroby, sÄ… znakomite. Poza tem wy­
Dopiero w końcowych okresach choroby
zwala na doszczętne wyleczenie raka drogą
stępuje on znacznie rzadziej od raka szyjki
następują kurczowe bóle macicy lub też
operacji, której wyniki przedewszystkiem
macicy i jest mniej od niego niebezpieczny.
uczucie gniecenia w podbrzuszu, które
zależą od czasu, w którym zabieg wykonano.
Rak szyjki macicznej wystÄ™puje przeważ­
czasem Å‚Ä…czy siÄ™ z bolesnem oddawaniem
Spostrzeżenia wielkich klinik dowodzÄ… zu­
nie u kobiet mÅ‚odych, miÄ™dzy 35 45 ro­
stolca, z bolesnem parciem na mocz lub
pełnego wyleczenia osób, operowanych
kiem życia. Rzadziej spotykamy go u jeszcze
Z nerwobólem dolnych kończyn. Bóle te
w pierwszym okresie choroby.
młodszych, np. dwudziestoletnich, co na
już dowodzÄ… silnego wybujania rafia i po­
Jeżeli jeszcze dziś stosunkowo często
szczęście należy do wielkich rzadkoÅ›ci. Nie­
ważniejszych powikÅ‚aÅ„. Wiele kobiet nie­
ZgÅ‚aszajÄ… siÄ™ chore o pomoc lekarskÄ… do­
kiedy, niebardzo często, występuje u osób
stety, wówczas dopiero poraz
pierwszy
piero w bardzo daleko posuniętym stanie
powyżej lat 65.
zwraca się do lekarza, jest on już bezsilny.
choroby, kiedy ratunek jest już niemożliwy,
U dziewic i u kobiet niepłodnych rak
winÄ™ ponoszÄ… one same, albo ich otoczenie.
szyjki macicznej występuje bardzo rzadko.
Z karygodnÄ… lekkomyÅ›lnoÅ›ciÄ… zlek­
Kobiety, dotknięte rakiem szyjki zwykle
ceważyły sobie pierwsze objawy
mają kilka porodów poza sobą. Najczęściej
choroby, to jest krwawienia dołem
sÄ… to kobiety z
le odżywiane, ciężko pracu­
i upławy. Lepiej pójść do lekarza dziesięć
jące, które przez szereg lat nie dbały o swoje
razy do zbadania i dowiedzieć się, że raka
zdrowie. Przez długie lata znosiły cierpliwie
niema, aniżeli raz pójść zapóz
no. Nie brak
szereg dolegliwości pozornie nie groz
nych,
czasu lub przemęczenie pracą wstrzymuje
jak nieżyt szyjki, blizny po pęknięciach
kobietÄ™ od pójÅ›cia do lekarza, lecz najczÄ™­
szyjki w czasie porodu, nadżerki szyjki
ściej lekkomyślna opieszałość, która się
zwÅ‚aszcza na tle rzeżączki (trypra). Wyda­
potem mści okrutnie.
wałoby się, że porodowe uszkodzenia szyjki
odgrywajÄ… dużą rolÄ™ przyczynowÄ… w po­ SÅ‚usznie można rzucić pytanie, czy me­
wstawaniu raka, jednakże statystycznie dycyna nie może uchronić kobiety od tej
stwierdzono, że u prawowiernych żydówek choroby? Chociaż sprawa powstawania raka
rak szyjki należy do rzadkości, chociaż wogóle niezupełnie została wyjaśniona, to
Å»ydówki znacznie częściej rodzÄ…, niż ko­ specjalnie o jednÄ… z przyczyn raka szyjki
biety innych ras. silnie należy podejrzywać rzeżączkę (try-
WażniejszÄ… rolÄ™ odgrywa tu higjena ży­ per).
cia pÅ‚ciowego, zależna od przepisów reli­ CaÅ‚e zapobieganie powinno przeto iść
gijnych, a, co za tem idzie, rzadkość rze­ głównie w kierunku chronienia siÄ™ przed
żączki u prawowiernych żydówek. Wy­ rzeżączkÄ…, która najczęściej wywoÅ‚uje nad­
Zdrowa macica.
nika z tego, że wÅ‚aÅ›nie ta choroba sprowa­ żerki i nieżyt szyjki. Å»adna kobieta nie po­
dzajÄ…ca nadżerki silnie wpÅ‚ywa na powsta­ winna biernie znosić upÅ‚awów, trwajÄ…cych
wanie raka szyjki macicznej. całemi latami. Upławy, nieżyt, rozdarcie
Groz
ba raka szyjki polega na tem, że szyjki należy poddawać dokÅ‚adnemu le­
poczÄ…tkowo nie wywoÅ‚uje on żadnych bó­ czeniu, które najlepiej zabezpiecza przed
rakiem.
lów, które powstają dopiero pod koniec
choroby, kiedy już niema żadnego ratunku. W razie niepokojÄ…cych objawów (krwa­
W pierwszym okresie choroby bardzo wienie, cuchnące upławy) każda kobieta
mało kobiet zgłasza się o poradę lekarską, powinna natychmiast udać się do lekarza.
zwykle bowiem bardzo zapracowane ko­ Każda chwila zwÅ‚oki sprzyja zdradzieckie­
biety nie zwracajÄ… zupeÅ‚nie uwagi na zna­ mu rozwojowi choroby, natomiast doszczÄ™t­
mienne, chociaż niebolesne objawy po­ ne jej wyleczenie zależy tylko od wczesnego
czątkowe, a mianowicie: na krwawienia jego rozpoczęcia...
Początek Dalszy rozwój i prze
i upławy. raka macicy. rzuty raka macicy. Dr. H . F.
ykonywanie zajęć zawodo­ dów, sprzyjajÄ…cych powstawaniu raka, stojÄ… b) jeżeli udoskonalimy i rozpowszech­
nimy dotychczasowe sposoby rozpoznawa­
wych jest nieraz połączone również lekarze-rentgenolodzy. Narażeni
Ze szkodliwoÅ›ciami niehigie­ na dÅ‚ugotrwaÅ‚e dziaÅ‚anie promieni Rent­ nia i leczenia raka,
nicznych warunków pracy. gena, niosąc pomoc innym, sami padają c) jeżeli społeczeństwo uświadomi się
Wdychanie pyÅ‚u, zawiera­ ofiarÄ… zawodu (jednakże jedno- lub kilka­ o niebezpieczeÅ„stwie raka i zrozumie ko­
jącego arsen, lub powietrza, krotne krótkie prześwietlanie promieniami nieczność wczesnego korzystania z pomocy
przepojonego nadmiernie radem (w kopal­ Rentgena nie wywoÅ‚uje raka). lekarskiej!
niach) wywoÅ‚uje raka pÅ‚uc.  Pracownicy PracujÄ…cy w wymienionych zawodach mu­ Wystawa Przeciwrakowa.
przemysÅ‚u chemicznego (przetwory anili­ szÄ… skrupulatnie przestrzegać ostrożnoÅ›ci za­ Staraniem Okr. Zw. Kas Chorych w Kra­
nowe) zapadajÄ… na raka pÄ™cherza moczowe­ pobiegawczych, by zmniejszyć ujemny wpÅ‚yw kowie zostanie w niedÅ‚ugim czasie urucho­
go.  Kominiarze i asfalei arze i wogóle niekorzystnych warunków pracy. miona I Okrężna Wystawa Przeciwrakowa,
robotnicy, pracujÄ…cy z przetworami smoÅ‚o- Skuteczność zwalczania raka bÄ™dzie wiÄ™k­ która zapozna najszerszy ogół z zagadnie­
wemi również częściej, niż inni, chorujÄ… sza: a) jeżeli pogÅ‚Ä™bimy naukowe doÅ›wiad­ niem raka i innych nowotworów. Niech
na raka, który powstaje w skórze wskutek nie braknie nikogo na pouczającej
czenia przez tworzenie zakładów dla badań
ciÄ…gÅ‚ego drażnienia.  W szeregu zawo­ Wystawie! Lek. dypL Stf&
nad rakiem,
Redakcja  Drogi do Zdrowia" rozpisuje zatrudnienie w domu, fabryce i warszta­ 6) Dziesięć prac nadesÅ‚anych pod róż-
niniejszem wielki
cie, na przechadzce, podczas zabawy i na nemi godłami, a uznanych za najlepsze 
wywczasach, sceny sportowe i t. p. zostanie nagrodzonych. Ponadto zostanie
KONKURS
Przy zdjÄ™ciach zwierzÄ…t należy uwzglÄ™d­ przyznanych 10 wyróżnieÅ„ w postaci bez­
nić ich stosunek do człowieka i wpływ, płatnej prenumeraty rocznej  Drogi do
FOTOGRAFICZNY
jaki wywierajÄ… na jego zdrowie np. psy, Zdrowia".
Tematem nadsyłanych na konkurs zdjęć
koty, drób, muchy i t. p. 7) Sąd konkursowy stanowi redakcja
majÄ… być obrazki fotograficzne, odpowia­
 Drogi do Zdrowia".
Szczegółowe warunki konkursowe:
dające treścią kierunkowi naszego pisma,
Postanowienia sÄ…du konkursowe­
1) W konkursie może uczestniczyć każdy
przyczem pozostawia siÄ™ P. P. Autorom
go sÄ… ostateczne.
fotograf-amator.
Zupełną swobodę w szczegółowem ujęciu
2) Odbitki winny być wykonane na pa­ 8) OgÅ‚oszenie nazwisk autorów prac na­
tematu. Mogą to więc być krajobrazy lub
pierze bÅ‚yszczÄ…cym w tonie czarnym, nie grodzonych i wyróżnionych nastÄ…pi w  Dro­
portrety, zdjÄ™cia architektoniczne lub ro­
mniejsze jak 6x9, nie większe jak 18x24. dze do Zdrowia" na miesiąc czerwiec 1933*
dzajowe, a nawet zdjÄ™cia zwierzÄ…t lub ro­
3) Na odwrotnej stronie każdego obrazu
9) Zdjęcia nagrodzone przechodzą na
Å›lin, oraz t. zw. martwej natury, byle ob­
należy podać czytelnie tytuł pracy oraz własność redakcji  Drogi do Zdrowia
jawiaÅ‚a siÄ™ w treÅ›ci obrazu myÅ›l profilak­
godło uczestnika.
Z prawem reprodukcji.
tyczna i to albo pozytywnie, albo negatywnie.
Zastrzega się też prawo reprodukcji w
Do przesyÅ‚ki należy doÅ‚Ä…czyć w zamkniÄ™­
W szczególności tematem zdjęć mogą
tej kopercie opatrzonej tem samem, co  Drodze do Zdrowia" zdjęć wyróżnionych
być portrety, zwÅ‚aszcza dzieci, o uwydat­
i innych nadesłanych za wynagrodzeniem
odbitki godłem, nazwisko, imię i dokładny
niajÄ…cych siÄ™ cechach zdrowia i prawidÅ‚o­
adres autora. 5 zł od zdjęcia.
wego rozwoju, jak też odwrotnie, podo­
Zdjęć nie należy naklejać na karton ani
bizny osób ze znakami chorób lub zwy­
Nagrody: 1) Gotówką 150 zł, 2),
retuszować.
rodnienia.
3) i 4) gotówką po 50 zł, 5), 6) i 7) gotówką
Negatywy należy trzymać gotowe do
W krajobrazach należy skomponować
po 30 zł, 8), 9) i 10) gotówką po 20 zł.
wysÅ‚ania na wypadek, gdyby zdjÄ™cie zo­
motyw cechujÄ…cy okolicÄ™ jako korzystnÄ…
Przy przyznawaniu nagród rozstrzygać
stało odznaczone.
w kierunku zdrowotnym lub też zazna­
bÄ™dzie w pierwszym rzÄ™dzie treść foto­
czyć ujemną jej cechę. Podobnie należy 4) Termin nadsyłania prac upływa dnia
gramu z uwzględnieniem jego charakteru
traktować i inne kategorje zdjęć. Z rodza­ 3 i-go maja 1932 r.
propagandowo-profilaktycznego, następnie
jowych szczególnie pożądane będą zdjęcia 5) Przesyłki adresować należy: Redakcja
zaś estetyczne ujęcie tematu i poziomu
obrazujące sposób życia ludzi pracy, ich  Drogi do Zdrowia", Kraków, ul. Szlak 6.
technicznego wykonania.
WALCZ Z RAKIEM
GDYÅ» INACZEJ ON CI

POKONA!
*'W
rT
m
RAK JEST KL
SK
SP
cel spełnia właśnie leczenie chirurgiczne,
albowiem niszczy zdrowie jednostek, a tem lub miejscach, narażonych na szkodliwy
usuwające doszczętnie rakowo zmienione
samem zdrowie całego społeczeństwa i jest wpływ stałego drażnienia. Bardzo częsty
tkanki ustroju, nawet z przyleglemi do
jedną z najczęstszych przyczyn śmierci jest również rak narządów wewnętrznych.
ludzi w Å›rednim i starszym wieku. PamiÄ™­ Na raka zapadajÄ… jednak tylko te jed­ nich zdrowemi, które mogÄ… być zagrożone
taj, że rak stanowi niebezpieczeństwo dla nostki, u których przyczyny zewnętrzne chorobą. Oprócz leczenia operacyjnego
każdego  a wiÄ™c również dla ciebie i two­ przyÅ‚Ä…czajÄ… siÄ™ do wrodzonej skÅ‚onnoÅ›ci stosuje siÄ™ jeszcze skuteczne leczenie pro­
jej rodziny. ustroju, nieodzownego warunku powstania mieniami Rentgena i radem, które niszczy
Rak może rozwinąć się na powierzchni raka. utkanie rakowe. O wyborze stosownego
ustroju a zwłaszcza w bliznach (np. po Jedynym skutecznym środkiem przeciw sposobu leczenia rozstrzygać może tylko
oparzeniu skóry) niegojących się ranach, rakowi jest jego wczesne niszczenie. Ten lekarz.
W A R U N K I P R E N U M E R A T Y : z przesyłką pocztową rocznie 3 zł, numer pojed. 30 gr. Redaktor odpowiedzialny: Dr. Ryszard Kunicki. Wydawca: Okręgowy Związek Kas
Chorych w Krakowie. Adres Redakcji i Administracji:  Droga do Zdrowia** Kraków, ul. Szlak 6, I. p. Telefon 138-10. Rotograwiura Drukarni Narodowej w Krakowie