Romantyczna koncepcja świata w balladach A. Mickiewicza











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Romantyzm >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Romantyczna koncepcja
świata w balladach A. Mickiewicza










kategoria:   J.polski
zakres:   Romantyzm
dodano:   2000-03-04




Obecne czasy
bardzo się różnią od dawnych epok. Człowiek od początku swego
istnienia na tym świecie cały czas ewoluuje. Zmienia się jego język,
kultura i obyczaje. Zmianie ulega również jego wyobrażenie na temat
świata i siebie samego. Chcąc się przekonać, jak wyglądała wizja
świata romantycznego najlepiej byłoby zbudować maszynę umożliwiającą
podróże w czasie i przestrzeni i po prostu przenieść się w tamte
czasy. Można by na przykład wybrać się w rok 1812 do Anglii i
porozmawiać z Lordem Georem Byronem o jego poglądach na pewne
tematy, albo w rok 1823 i pójść sobie na herbatkę z Adamem
Mickiewiczem. Z pewnością byłby to najlepszy sposób, aby spojrzeć z
bliska na tych ludzi, poznać ich koncepcję świata i człowieka
romantycznego. Niestety (a może jednak na szczęście??) nie jest
to jeszcze możliwe. Mimo, iż technika wciąż posuwa się naprzód nadal
brakuje tego jednego dużego kroku, który doprowadziłby nas do
podróży w czasie. Czy więc pozostają nam tylko marzenia i chęć
poznania ówczesnej kultury? Nie, mamy bowiem coś, co ci ludzie
pozostawili na tym świecie właśnie z myślą o nas - przyszłych
pokoleniach. To coś mimo tylu problemów na świecie - wojen,
biedy i nieuczciwości, które trwały w czasie dzielącym ich epokę i
naszą, ciągle żyje i trwa. Przetrwało, ponieważ jest to coś
silniejszego, mocniejszego i trwalszego nawet od spiżowego pomnika.
Jest to pamięć o tych ludziach, która ciągle żyje głęboko
zakorzeniona w naszych sercach. Są to też przede wszystkim dzieła
stworzone przez nich. Właśnie dzięki tym utworom możemy się tak
wiele dowiedzieć o tamtych czasach. Szczególnie ważne są pod tym
względem ballady pisane przez Mickiewicza. Mimo, że mają one formę
fantastycznych, można by pomyśleć, wyssanych z palca opowieści,
zawierają wiele prawd o tamtej epoce. Czego więc możemy się
dowiedzieć czytając ballady Mickiewiczowskie? Możemy poznać
koncepcję ówczesnego świata i człowieka. W tym celu przeczytałam
kilka wybranych ballad Mickiewicza. Oto jakie wnioski z nich
wyciągnęłam. Romantyczna koncepcja świata polega na odrzuceniu
poglądów, jakie były powszechne w oświeceniu. Koniec z rozumowym
poznawaniem świata, z racjonalizmem. Romantyzm odwraca się od
oświecenia o 180º. Teraz najważniejsza staje się sfera duchowa. W
utworach pojawiają się motywy świata irracjonalnego. W balladach
możemy je łatwo dostrzec. Czytając ballady, często spotykamy się
w nich z postaciami pochodzącymi z tej drugiej strony rzeczywistości
- ze świata pozaziemskiego. Równie często możemy dostrzec osoby,
które się z tymi zjawami komunikują. W romantyzmie głęboko wierzono
w możliwość porozumiewania się z "tamtym" światem. Tak, jak jest to
przedstawione w balladzie "Romantyczność": "Mówcie pacierze!
- krzyczy prostota - Tu jego dusza być musi. Jasio być musi
przy swej Karusi, On ją kochał za żywota!" Szczególne
predyspozycje miały ku temu dzieci oraz poeci. Wiara w istnienie
świata duchowego i możliwość porozumienia się z nim była dla kultury
tego okresu bardzo ważna. Stanowi ona jakby szkielet tej epoki.
Najczęściej ze światem irracjonalnym porozumiewał się prosty,
niewykształcony lud, tak jak jest to opisane w balladzie
"Romantyczność". Myślę, że jest tak dlatego, że człowiek z wysokim
wykształceniem, jak na przykład "starzec ze szkiełkiem" po prostu
nie chce uwierzyć w coś, czego nie da się dotknąć, zmierzyć,
wytłumaczyć w ten sposób w jaki on pojmuje świat - racjonalnie,
naukowo. To zrozumiałe, że człowiek, który przez całe życie jest
pewien, że drzewo jest wtedy, kiedy on je widzi, może dotknąć,
poczuć, nie uwierzy, kiedy ktoś będzie mu opowiadał o drzewie, które
rzekomo ta osoba widzi, a on nie. Co innego człowiek, który często
słuchał baśni o drzewie, które jest niewidzialne. On uwierzy, że to
drzewo jest rzeczywiście. Sens świata romantycznego polega na tym,
aby uwierzyć w istnienie tego drzewa nawet jeśli się go nie widzi.
Tak samo jest z postrzeganiem świata irracjonalnego. Kolejną
cechą romantycznej koncepcji świata i człowieka jest ogromna rola
przyrody w romantyzmie. Przyroda - czyli wszystko to, co nas otacza,
jest czymś ogromnym, czymś co nas przerasta. Jest to wyższa siła,
której człowiek nigdy nie zdoła prześcignąć ani oswoić. Człowiek nie
ma wpływu na przyrodę, ponieważ rządzi się ona swoimi własnymi
prawami. Nie ma sensu próbować ją pokonać, ponieważ walka z nią
obróci się przeciwko nam, a przyroda i tak wygra. Dzięki temu,
że jest to siła niezwyciężona, nieporównywalna z niczym, pełni
odgrywa dużą rolę w balladach. Wszystko co jest w nich opisywane,
dzieje się w tajemniczych miejscach. W balladzie "Świteź" jest to
legendarne jezioro położone w lesie. W "Lilijach" dworek na skraju
lasu i chata pustelnika. Otoczenie ma nadawać balladzie
charakter tajemniczości i grozy, które w połączeniu ze światem
irracjonalnym stworzą specyficzny baśniowy klimat jak na przykład w
balladzie "Lilije": "Zmrok pada, wietrzyk wieje; Ciemno,
wietrzno, ponuro. Wrona gdzieniegdzie kracze I puchają
puchacze." Oprócz otoczenia na atmosferę ballady duży wpływ
mają szczegóły, które mimo że są ledwo zauważalne, pełnią ważną
funkcję. Są to na przykład: puchacze, kracząca wrona, ciemność,
księżyc, wiatr szumiący w koronach drzew, grząska ziemia, wzburzone
fale, szeleszcząca pod nogą gałązka. Wszystko to zebrane razem ma
pobudzać wyobraźnię czytelnika i wprowadzać go w panującą atmosferę
grozy. Ważnym elementem świata przedstawionego w balladach jest
ludowość. Mickiewicz często nawiązuje do podań i legend ludowych,
jak na przykład w balladzie "Lilije", która ma swoje źródło właśnie
w legendach ludowych. Równie często po prostu wymyślał on legendę i
podpisał ją jako jedno z podań ludowych. Czasami zapożyczał jedynie
jakiś konkretny motyw z wybranego mitu krążącego wśród ludzi,
wplatając go w wymyśloną przez siebie fabułę. Ludowość jest
ściśle związana z przyrodą. Chodziło o pokazanie zależności
człowieka od natury, poszukiwanie prawd, które od niej pochodzą.
Prosty lud wierzył, że matka-ziemia sama wymierza sprawiedliwość i
dlatego czuł do niej respekt i szanował ją. Dlatego też miała ona
takie znaczenie w podaniach i legendach ludowych. Romantyczność
jest epoką jedyną w swoim rodzaju. Tacy są też ludzie tej epoki i
ich podejście do życia. Porzucają oni wszelkie narzucone nakazy,
zarówno w poezji jak i w życiu i postępują tak, jak uważają za
słuszne. Koniec z więzami reguł, które dotąd krępowały ręce i umysł
poety. Poeci uzmysłowili sobie, że ich twórczość jest jedyna w swoim
rodzaju i musi być rzeczywista. Musi ona wyrażać uczucia i myśli
twórcy, dlatego musi być zwolniony z ograniczeń stawianych przez
klasyków literatury. Aby pisać naprawdę to co czują i w ten sposób,
w jaki to czują, muszą pozbyć się szablonów i pisać to, co każe im
natchnienie, a nie specjaliści z danej dziedziny. Doskonale oddaje
to ostatnia strofa "Romantyczności": "Martwe znasz prawdy,
nieznane dla ludu, Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd
iskierce Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu! Miej
serce i patrzaj w serce!" W tym okresie od racjonalnego
myślenia ważniejsze staje się słuchanie uczuć i własnego sumienia.
Ludzie przestają wierzyć0 nauce, a zaczynają przeczuciom. Dla nich
nie jest ważne to, czego można dowieść, udowodnić naukowo.
Najważniejszym "autorytetem" są dla nich uczucia i przede wszystkim
im wierzą. Ich zdaniem najważniejsze jest nie postępowanie rozważne,
racjonalne i przemyślane, ale postępowanie zgodne ze swoim
sumieniem. Z tą tezą zgadza się również narrator ballady pod tytułem
"Romantyczność", mówiąc: "Miej serce i patrzaj w serce."
Kolejnym ważnym elementem koncepcji świata i człowieka
romantycznego w balladach Mickiewicza jest tragizm. Polega on na
tym, że ballady kończą się praktycznie zawsze jakimś tragicznym
wydarzeniem. W balladzie "Świteź" jest to najpierw zatopienie
miasta, a później śmierć żołnierzy rosyjskich: "Kto tylko
ściągną do głębini ramię Tak straszna jest kwiatów władza Że
go natychmiast choroba wyłamie I śmierć gwałtowna ugadza."
W "Lilijach" również widzimy tragiczne wątki. Po pierwsze
kobieta zabija niewinnego męża, po drugie cały kościół zapada się na
koniec pod ziemię, jak jest opisane w wierszu: "Wstrzęsła
się cerkwi posada Z zrębu wysuwa się zrąb Sklep trzeszczy,
głąb zapada Cerkiew zapada w głąb Ziemia ją z wierzchu kryje
Na niej rosną lilije A rosną tak wysoko Jak pan leży
głęboko" W "Świteziance" zakończenie jest równie tragiczne:
"Burzy się, wzdyma i wre aż do dna Kręconym nurtem
pochwyca Roztwiera paszczę otchłań podwodna Ginie z
młodzieńcem dziewica." Jedną z cech ballad jest występek,
którego dopuszcza się któryś z bohaterów, i kara za niego. Ale dość
często zdarza się, że oprócz winnych, karę ponoszą również zupełnie
niewinni ludzie. Kiedy w utworze "Lilije" kościół zapada się pod
ziemię ginie nie tylko niewierna małżonka, ale również niewinni
bracia, oraz inni ludzie, którzy z pewnością przebywali w tym
kościele, na przykład dzieci niewiernej kobiety, ksiądz udzielający
sakramentu oraz prawdopodobnie zaproszeni goście, o ile tacy byli.
Podobnie w utworze "Świteź", czym zawinili żołnierze carskiej armii?
Przecież nie wiedzieli nic o tragedii, jaka tam miała miejsce.
Ballady można zaliczyć do grupy utworów moralizujących, czyli
takich, które mają czytelnika czegoś nauczyć. W balladzie
"Romantyczność" przesłanie zawarte jest w ostatniej strofie:
"Martwe znasz prawdy nie znane dla ludu Widzisz świat w
proszku, w każdej gwiazd iskierce. Nie znasz prawd żywych, nie
obaczysz cudu! Miej serce i patrzaj w serce!" Ze słów
tych wypowiedzianych do starca przez narratora dowiadujemy się, że
świat trzeba odbierać poprzez uczucia, sumienie, a nie tylko przez
rozum i twierdzenia naukowe. W balladzie "Świtezianka" poznajemy
moc przysięgi i konsekwencje jej złamania. Uczymy się z niej, że
trzeba być konsekwentnym w powziętych postanowieniach. Dowiadujemy
się tego ze słów, które wypowiada do młodzieńca zdradzona
dziewczyna: "A gdzie przysięga? gdzie moja rada? Wszak
kto przysięgę naruszy, Ach, biada jemu, za życia biada! I
biada jego złej duszy!" W "Powrocie taty" również zawarty
jest morał. Wypowiada go herszt bandy zbójców, która napada na
wracającego z dziećmi ojca: "Kupiec dziękuje, a zbójca
odpowie: 'Nie dziękuj; wyznam ci szczerze, Pierwszy bym
pałkę strzaskał na twej głowie, Gdyby nie dziatek pacierze.
Dziatki sprawiły, że uchodzisz cało, Darzą cię życiem i
zdrowiem; Im więc podziękuj za to, co się stało, A jak się
stało opowiem'" Z tych słów dowiadujemy się, jak dużą moc ma
modlitwa.Podmiot liryczny sugeruje nam, że powinniśmy zaufać Bogu i
jego prosić o pomoc w trudnych sytuacjach. Z tego samego utworu
możemy odczytać jeszcze jeden morał: Nawet zbójcy mają serce, też są
ludźmi i potrafią odczuwać również pozytywne uczucia jak litość,
współczucie: "Słucham, ojczyste przyszły na myśl strony
Buława upadła mi z ręki; Ach ja mam żonę! I u mojej żony
Jest synek taki maleńki. Kupcze! Jedź w miasto, ja do
lasu muszę; Wy, dziatki, na ten pagórek Biegajcie sobie i za
moją duszę Zmówcie też czasem paciórek." Inną cechą,
która również jest romantyczna dla romantycznego wizerunku świata i
człowieka jest religijność, która się przejawia w częstym zwracaniu
się bohaterów ballad do Boga. W "Romantyczności" ludzie modlą się do
Boga za duszę Karusi. W "Powrocie Taty" dzieci ratują ojcu życie
modlitwą. W balladzie "Lilije nie jest to aż tak widoczne, ale
kobieta zamordowawszy i zakopawszy męża, pierwsze co robi, to
biegnie do pustelnika wyspowiadać się z tego, co zrobiła. Jeszcze
mniej wyraziste jest to w "Świteziance", gdzie nie ma bezpośredniego
odniesienia do Boga, ale za to karą za grzech jest piekło. W utworze
kilka razy przewija się motyw piekła jako kary, czyli czegoś złego.
Jednym z ważniejszych motywów w balladach jest motyw
nieszczęśliwej miłości. Szczególnie wyraźny jest on w balladzie
"Romantyczność". Karusia, której ukochany umarł jest zrozpaczona i
pragnie się z nim porozumieć. Widzi go jako ducha, ale inni ludzie
nie mogą go zobaczyć i nie rozumieją jej. To również można uznać za
motyw tragiczny, ponieważ Karusia po śmierci ukochanego czuje się
strasznie samotna, a tłum, który nie potrafi lub nie chce jej
zrozumieć, jest dla niej dodatkową przykrością. Tak zwraca się do
ukochanego: "Ach, jak tam zimno musi być w grobie!
Umarłeś! Tak, dwa lata! Weź mię, ja umrę przy tobie, Nie
lubię świata. Źle mnie w złych ludzi tłumie, Płaczę, a
oni szydzą; Mówię, nikt nie rozumie; Widzę, oni nie widzą!"
Takie oto refleksje nasunęły mi się po zapoznaniu się z
balladami Adama Mickiewicza. Jak więc z tego wynika, to, co zostawił
nam ten słynny wieszcz jest naprawdę pomnikiem trwalszym od
spiżowego, jak powiedział kiedyś Horacy. Jestem pewna, że z tych
utworów można by wyciągnąć jeszcze wiele innych wniosków, ale chyba
te są najważniejsze. Dlatego drodzy naukowcy! Nie spieszcie
się zbytnio ze stawianiem tego ostatniego kroku, którego się już nie
da cofnąć. My sobie poradzimy i bez podróży w czasie. Co to by było
za życie, jakby wszystko można było cofnąć? A gdzie spontaniczność?
Gdzie ryzyko? Rozwój techniczny może jeszcze zaczekać. Spróbujcie
wziąć przykład z ludzi żyjących w romantyzmie i choć przez jeden
dzień nie patrzcie na świat przez "mędrca szkiełko i oko", ale
spróbujcie spojrzeć na świat "oczami duszy swojej" i swego serca.
Zróbcie to, co wam podpowiada serce i sumienie. Z
poważaniem... Ka(ru)sia







Autor: Kasia M.

Ocena : 5 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000