„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mariusz Winiarski

Planowanie produkcji filmu fabularnego 313[07].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Janusz Kalinowski
mgr Dariusz Janik



Opracowanie redakcyjne:
mgr Mariusz Winiarski



Konsultacja:
mgr inż. Jacek Szydłowski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[07].Z2.01
,,Planowanie produkcji filmu fabularnego”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik organizacji produkcji filmowej i telewizyjnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1.

Organizacja kinematografii, podstawowe pojęcia i terminy filmowe

6

4.1.1.

Materiał nauczania.

6

4.1.2.

Pytania sprawdzające

14

4.1.3.

Ć

wiczenia

15

4.1.4.

Sprawdzian postępów

15

4.2. Tok produkcji filmu, planowanie produkcji filmowej

16

4.2.1.

Materiał nauczania.

16

4.2.2.

Pytania sprawdzające

24

4.2.3.

Ć

wiczenia

24

4.2.4.

Sprawdzian postępów

25

5. Sprawdzian osiągnięć

26

6. Literatura

30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabyciu umiejętności niezbędnych

do planowania produkcji filmu fabularnego.

W poradniku zamieszczono:

1.

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2.

Cele kształcenia realizowane w tej jednostce modułowej.

3.

Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianu. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji.

4.

Ć

wiczenia, które zawierają m.in.:

−

wskazówki pomocne do wykonania ćwiczenia,

−

wykaz materiałów, urządzeń i niezbędnego sprzętu.

5.

Przykłady zadań oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki.

6.

Wykaz literatury.

Wykonując sprawdzian postępów powinieneś dokonać wyboru wszystkich poprawnych

odpowiedzi (pytanie może zawierać jedną, dwie, lub trzy poprawne odpowiedzi, podobnie jak
to jest na egzaminie państwowym). Jeżeli masz trudność ze zrozumieniem tematu lub
ć

wiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualnie sprawdzenie,

czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Schemat układu jednostek modułowych

313[07].Z2.01

Planowanie produkcji filmu

fabularnego

313[07].Z2.02

Przygotowanie i organizacja

produkcji filmu fabularnego

313[07].Z2

Organizacja produkcji

filmowej

313[07].Z2.03

Prowadzenie dokumentacji

finansowej zwi

ą

zanej

z produkcj

ą

filmow

ą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się komputerem w poszukiwaniu informacji,

−

posługiwać się podstawowym słownictwem występującym w produkcji filmowej,

−

pracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować zakres działania, wyposażenie i sytuację rynkową funkcjonujących
przedsiębiorstw w zakresie produkcji filmowej,

−

scharakteryzować strukturę wytwórni filmowej z wyjaśnieniem jej działów, wyposażenia
i zadań,

−

zdefiniować

pojęcia

związane

z

produkcją

i

opracowaniem

filmu,

jego

rozpowszechnianiem i dystrybucją,

−

zdefiniować pojęcia usługi produkcyjnej, koprodukcji,

−

opisać tok produkcji filmowej oraz scharakteryzować poszczególne etapy realizacji
filmu,

−

wskazać głównych realizatorów i współtwórców filmu,

−

scharakteryzować

zespół

artystów/wykonawców

(aktorów,

muzyków

i innych

współpracowników).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.Organizacja kinematografii, podstawowe pojęcia i terminy

filmowe

4.1.1. Materiał nauczania

Akty prawne używane w produkcji filmowej i telewizyjnej to:

−

USTAWA z dnia 30 czerwca 2005 r. o kinematografii, na mocy, której został powołany
Polski Instytut Sztuki Filmowej, którego głównym zadaniem jest promowanie filmu
polskiego w Polsce i zagranicą.

−

STATUT Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej

−

Notyfikacja programów dofinansowania przez Polski Instytut Sztuki Filmowej
przedsięwzięć z zakresu kinematografii zawartych w Ustawie o kinematografii, udzielona
przez Komisję Europejską 16 maja 2006 r.

−

Europejska konwencja o koprodukcji filmowej sporządzona w Strasburgu dnia 2
października 1992 r.

18 maja 2005 r. polski Parlament uchwalił nową ustawę o Kinematografii. Ustawa weszła

w życie 19 sierpnia 2005 r. Dzięki niej powołano Polski Instytut Sztuki Filmowej, korzystając
ze wzorców i rozwiązań przyjętych m.in. we Francji i Danii. Polski Instytut Sztuki Filmowej,
najmłodszy instytut filmowy w Europie, ma za zadanie przywrócić polskiemu filmowi jego
rangę i pozycję na świecie. Ma stworzyć powszechnie przyjęty w Europie mechanizm
wspierania

kinematografii:

developmentu,

produkcji,

promocji,

dystrybucji

i rozpowszechniania a także upowszechniania kultury filmowej.

Zadania Instytutu określone Ustawą o Kinematografii to:

−

tworzenie warunków do rozwoju polskiej produkcji filmów i koprodukcji filmowej;

−

inspirowanie i wspieranie rozwoju wszystkich gatunków polskiej twórczości filmowej,
a w szczególności filmów artystycznych. w tym przygotowania projektów filmowych,
produkcji filmów i rozpowszechniania filmów;

−

wspieranie działań mających na celu tworzenie warunków powszechnego dostępu do
dorobku polskiej, europejskiej i światowej sztuki filmowej;

−

wspieranie debiutów filmowych oraz rozwoju artystycznego młodych twórców
filmowych;

−

promocja polskiej twórczości filmowej;

−

dofinansowywanie przedsięwzięć z zakresu przygotowania projektów filmowych,
produkcji filmów, dystrybucji filmów i rozpowszechniania filmów, promocji polskiej
twórczości filmowej i upowszechniania kultury filmowej, w tym produkcji filmów
podejmowanych przez środowiska polonijne, świadczenie usług eksperckich organom
administracji publicznej,

−

wspieranie utrzymywania archiwów filmowych,

−

wspieranie rozwoju potencjału polskiego niezależnego przemysłu kinematograficznego,
a w szczególności małych i średnich przedsiębiorców działających w kinematografii.

Instytut udziela dofinansowania przedsięwzięciom z zakresu: developmentu (przygotowania)
projektów filmowych, produkcji filmowej, dystrybucji i rozpowszechniania filmów.
Dofinansowuje także zadania z dziedziny upowszechnienia i promocji kultury filmowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

rozwoju infrastruktury kinematograficznej oraz zachowania i ochrony dziedzictwa kultury
filmowej

Jakim budżetem dysponuje Instytut

Na mocy Ustawy głównymi źródłami finansowania kinematografii są wpłaty na rzecz

Instytutu stanowiące 1,5 % od przychodów z wyświetlania filmów i reklam w kinach, ze
sprzedaży kaset VHS i DVD, z emisji reklam przez stacje telewizyjne, od przychodu
operatorów telewizji kablowych i satelitarnych a także - jak to już miało miejsce wcześniej-
przychody z zakładów i gier losowych oraz budżetu państwa.
Struktura finansowania przedstawia się następująco:

−

ok. 75 mln zł pochodzi zł ze źródeł komercyjnych

−

6 mln zł z Funduszu Promocji Kultury, czyli z zakładów i gier specjalnych

−

oraz 21 mln z budżetu państwa.

Instytut obowiązuje zasada częściowego udziału państwa w przedsięwzięciu filmowym,
określona procentowa i kwotowo:
1.

Instytut finansuje do 50% budżetu filmu, jednak nie więcej niż:

−

4 000 000 zł - w przypadku filmu fabularnego pełnometrażowego (pow. 70 minut)
przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego wyświetlania w kinach.

−

500 000 zł - w przypadku filmu dokumentalnego

−

2 000 000 zł - w przypadku filmu dokumentalnego pełnometrażowego (pow. 70
minut) przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego wyświetlania w kinach

−

500 000 zł - w przypadku filmu animowanego

−

3 000 000 zł - w przypadku filmu animowanego pełnometrażowego (pow. 70 minut)
przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego wyświetlania w kinach.
Za zgodą Rady w/w kwoty mogą być podniesione do 85%.

2.

Instytut finansuje do 90% budżetu filmu oraz kwoty:

−

w przypadku filmu trudnego - jednak nie więcej niż 50% kwoty dofinansowania filmu
pełnometrażowego przeznaczonego w pierwszej kolejności do publicznego
wyświetlania w kinach, czyli do 2.000.000 zł;

−

w przypadku filmu niskobudżetowego - jednak nie więcej niż 40% kwoty
dofinansowania filmu pełnometrażowego przeznaczonego w pierwszej kolejności do
publicznego wyświetlania w kinach, czyli do 1.600.000zł.

3.

Dotacje na pozostałe zadania w sferze kinematografii, tj. projekty inwestycyjne,
upowszechnianie kultury filmowej, dystrybucję i rozpowszechnianie filmów, prace
scenariuszowe i development wynoszą:

−

do 50% kosztów całkowitych, jeśli wnioskodawcą jest przedsiębiorca,

−

do 90% kosztów całkowitych, jeśli wnioskodawcą jest instytucja nie prowadząca
działalności gospodarczej.

Dofinansowanie w tym przypadku nie może przekroczyć 2 mln zł, a w szczególnie
uzasadnionych przypadkach do 3 mln zł.

Struktura polskiej kinematografii

Kinematografia obejmuje: twórczość filmową, produkcję, usługi filmowe, dystrybucję

i rozpowszechnianie filmów, w tym działalność kin ,upowszechnianie kultury filmowej,
promocję polskiej twórczości filmowej, gromadzenie, ochronę i upowszechnianie zasobów
sztuki filmowej a także dokształcanie zawodowe. Kinematografia nie obejmuje działalności
telewizyjnej, a także: rejestracji audiowizualnej zdarzeń z życia społecznego, naukowego,
politycznego, gospodarczego, sportowego a także produkcji filmowej realizowanej przez
kościoły i związki wyznaniowe, resorty poza kulturą oraz do użytku własnego. W Polsce

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

państwo sprawuje mecenat nad działalnością w dziedzinie kinematografii, jako części kultury
narodowej, polegający w szczególności na promocji filmu, upowszechnianiu kultury filmowej
oraz ochronienie dziedzictwa narodowego w dziedzinie filmu. Na mocy nowej ustawy
o kinematografii nadzór na państwowymi instytucjami filmowymi sprawuje PISF.
Jednocześnie oprócz instytucji państwowych istnieje wiele firm prywatnych –produkcyjnych,
usługowych, dystrybucyjnych, zajmujących się reklamą, upowszechnianiem kultury
filmowej, organizowaniem imprez, itp.
W dziedzinie produkcji filmowej działają przedsiębiorcy (podmioty gospodarcze)
reprezentujące różne formy własności (państwowe i prywatne).
Producenci państwowi (reprezentują własność państwową i działają w formie prawnej PIF
(Państwowe Instytucje Filmowe).Prawo do prowadzenia produkcji filmowej mają te PIF-y,
które taki rodzaj działalności mają wpisany do Statutu (czyli do aktu ich utworzenia).

1.

Studia filmowe PIF:

−

KADR

−

OKO

−

PERSPEKTYWA

−

TOR

2.

ZEBRA
Studia

stanowią

samodzielne

twórczo

produkcyjne

jednostki

organizacyjne

kinematografii i nie dysponują żadną bazą techniczno-produkcyjną. Skupiają wokół
siebie scenarzystów, reżyserów, operatorów obrazu, ale nie zatrudniają ich etatowo.
Przedmiot działania: produkcja filmów własnych, uczestniczenie w koprodukcjach,
ś

wiadczenie usług produkcyjnych na zamówienie, dystrybucja i promocja filmów

własnych. Studia dysponują prawami majątkowymi do filmów wyprodukowanych przez
nie do 31.12.1989r. z zastrzeżeniem, że muszą 50% przychodów z tytułu
rozpowszechniania odprowadzać na rzecz PISF.

3.

Wytwórnie filmowe „DUśE” – państwowe jednostki organizacyjne kinematografii
stanowiace jej bazę techniczno-produkcyjną zabezpieczającą ciąg technologiczny
produkcji filmowej. Przedmiot działania: świadczenie usług techniczno-produkcyjnych
na rzecz produkcji filmowej i telewizyjnej, postprodukcja filmowa, inicjowanie produkcji
własnej:

−

WYTWÓRNIA

FILMÓW

DOKUMENTALNYCH

I

FABULARNYCH

w

WARSZAWIE. Zakres działania: komplet usług filmowych poza pirotechniką

−

WYTWÓRNIA FILMÓW FABULARNYCH WE WROCŁAWIU. Zakres dzialania:
usługi filmowe z wyłączeniem obróbki laboratoryjnej

−

ŁÓDZKIE CENTRUM FILMOWE W ŁODZI

−

Pod tą nazwą od 1.01.1994.Powstało z połączenia dawnej wytwórni filmów
fabularnych w całości, wytwórni filmów oświatowych w części i studia opracowań
dźwiękowych w całości. Obecnie dysponuje wyłącznie środkami inscenizacyjnymi,
halami zdjęciowymi oraz środkami pirotechnicznymi. Na tym terenie jest ODDZIAŁ
FILMOTEKI NARODOWEJ, gdzie przechowywane są kopie filmowe.

4.

Wytwórnie „MAŁE” i studia filmowe. Samodzielni producenci filmów i posiadające
określona bazę techniczno-produkcyjną. Dysponują autorskimi prawami majątkowymi do
filmów wyprodukowanych do 31.12.1989 i odprowadzają 50% przychodu do PISF:

−

WYTÓWRNIA FILMÓW OŚWIATOWYCH I PROGRAMU EDUKACYJNEGO.
Dysponuje: środkami techniki zdjęć i oświetleniem, środkami techniki dźwięku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

i montażu, hala zdjęciową, wydziałem filmu przyrodniczego

−

WYTWÓRNIA FILMOWA „CZOŁÓWKA” W W-WIE. Zajmuje się produkcją
filmów, postprodukcją i świadczeniem usług na zewnatrz. Dysponuje nowoczesną
bazą techniczno-produkcyjną w technikach elektronicznych.

−

STUDIA FILMÓW ANIMOWANYCH

−

Studio miniatur filmowych w warszawie i studio filmów rysunkowych w Bielsku
Białej

−

INNE JEDNOSTKI ORGANIZACJI KINEMATOGRAFII

−

Filmoteka Narodowa w Warszawie z oddziałem w Łodzi

Producenci prywatni reprezentują własność prywatną. Mogą działać jako osoby fizyczne

prowadzące działalność gospodarczą jednoosobowo lub jako osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą w spółkach cywilnych jak również spółki kapitałowe.

Zgodnie z ustawą z dnia 02.07.2004 roku ze zmianami o swobodzie działalności

gospodarczej, (art.4 ust. 1) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną
wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorcę uznaje się także
wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Aktualny wykaz prywatnych producentów znajduje się na stronie internetowej PISF.

Podstawowe pojęcia i terminy filmowe

Film jest to utwór dowolnej długości, w tym utwór dokumentalny lub animowany, złożony
z serii następujących po sobie obrazów z dźwiękiem lub bez dźwięku, utrwalonych na
jakimkolwiek nośniku umożliwiającym wielokrotne odtwarzanie, wywołujących wrażenie
ruchu i składających się na oryginalną całość, wyrażającą akcję (treść) w indywidualnej
formie, a ponadto, z wyjątkiem utworów dokumentalnych i animowanych, przeznaczony do
wyświetlania w kinie jako pierwszym polu eksploatacji w rozumieniu przepisów o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.

Film uznaje się za film polski, jeżeli jego producentem lub koproducentem jest podmiot
mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto spełniony jest, co
najmniej jeden z warunków:
1)

autor scenariusza lub adaptowanego utworu literackiego, reżyser oraz wykonawca jednej
z głównych ról są obywatelami polskimi, udział środków finansowych producenta
mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kosztach produkcji filmu
stanowi 100%, przy czym środki te, do wysokości 80% kosztów produkcji filmu, muszą
być wydatkowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto kopia wzorcowa
jest wykonana w języku polskim;

2)

autor scenariusza lub adaptowanego utworu literackiego lub reżyser lub wykonawca
jednej z głównych ról są obywatelami polskimi, udział środków finansowych
koproducenta mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kosztach
produkcji filmu stanowi co najmniej 20% przy filmie będącym koprodukcją dwustronną
oraz co najmniej 10% przy filmie będącym koprodukcją wielostronną, przy czym środki
te, do wysokości 80% kosztów produkcji filmu, muszą być wydatkowane na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto główna wersja językowa wykonana jest w języku
polskim.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

W rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych film jest

utworem i jako taki stanowi przedmiot prawa autorskiego. Przedmiotem prawa autorskiego
jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony
w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Utwór
jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia choćby miał postać nieskończoną.
W szczególności są to następujące utwory:

−

wyrażone słowem, symbolami matematycznymi i znakiem graficznym (np. literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);

−

utwory plastyczne

−

utwory fonograficzne

−

utwory lutnicze

−

utwory wzornictwa przemysłowego

−

architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

−

muzyczne i słowno-muzyczne,

−

sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

−

audiowizualne (w tym wizualne i audialne), w tym filmowe
Jednocześnie w rozumieniu tej ustawy, film jak każdy utwór audiowizualny jest utworem

łącznym. Stanowi sumę tzw. utworów składowych. Wszystkie pojedyncze utwory wchodzące
w skład filmu wyrażone np. słowem (dialogi, narracja, scenariusz, wszystkie formy
dochodzenia

do

scenariusza,

scenopis,

inne),

plastyczne

(dekoracja,

kostiumy,

charakteryzacja), fotograficzne, muzyczne, słowno-muzyczne, itd., jako efekty indywidualnej
działalności twórczej i artystycznej podlegają z osobna także ochronie praw autorskich i to
bez względu na to, czy powstały na zamówienie producenta, czy tylko zostały włączone do
filmu a powstały w przeszłości bez związku pierwotnego z tym filmem.

Film to bardzo obszerna dziedzina i można ją podzielić na wiele sposobów. Podstawowy

i najbardziej popularny z nich to podział na rodzaje:

−

film fabularny – aktorski film fikcji,

−

film animowany – tworzony za pomocą klasycznych technik poklatkowych –
rysunkowych lub przestrzennych (np. lalkowych i plastelinowych) lub najnowszych
technik komputerowych – animacji 3D,

−

film dokumentalny – film o treści niefikcyjnej, dokumentujący rzeczywistość,

−

film oświatowy – dla celów dydaktyczno-instruktażowych,
W zależności od długości filmy dzielą się na

−

krótkometrażowe– do 22 minut,

−

ś

redniometrażowe – od 22 do 55 minut,

−

pełnometrażowe – ponad 55 minut – przeciętnie 90-132 minut.

Scenariusz – tekst służący za podstawę realizacji filmu, napisany na ogół w tradycyjnie
przyjętej formie, z podziałem na sceny, z wyodrębnionym i podzielonym na postacie
dialogiem i dokładnym opisem akcji. Tradycyjna forma scenariusza przewiduje prostą formę
graficzną, okładkę bez ozdób z napisem centralnie u góry i podkreślonym tytułem, poniżej
z wyraźnie czytelnym nazwiskiem autora. Sceny powinny być ponumerowane, dialog
wyraźnie wyodrębniony, z podziałem na postacie. Scenariusz pełnometrażowego filmu
fabularnego ma zwykle ok.120 stron. Ogólnie przyjmuje się, że jeśli scenariusz opracowany
jest z zachowaniem tradycyjnie przyjętej formy, jedna jego strona równa się minucie na
ekranie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

SCENA 1

WN

Ę

TRZE. KUCHNIA W MIESZKANIU MATKI I CÓRKI

Rozmowa mi

ę

dzy dorastaj

ą

c

ą

córk

ą

a matk

ą

. Córka bardzo chce wyjecha

ć

z kole

ż

ankami

i kolegami pod namiot. Matka si

ę

sprzeciwia. Boi si

ę

o córk

ę

, ale nie potrafi tego wyrazi

ć

słowami. Córka do tej pory nigdy nie sprzeciwiała si

ę

woli rodziców. Jednak tym razem

bardzo chciałaby pojecha

ć

z przyjaciółmi pod namiot. Bardzo j

ą

ten wyjazd ekscytuje.

Zaczyna si

ę

buntowa

ć

przeciwko „niesprawiedliwym" decyzjom rodziców. Rozmowa odbywa

si

ę

podczas przygotowywania obiadu. Obie kobiety stoj

ą

w kuchni. Matka kroi warzywa na

sałatk

ę

, córka nakrywa do stołu. Córka wraca do rozmowy na temat wyjazdu. Ju

ż

raz

Matka nie wyraziła zgody na wyjazd, córka ponawia pro

ś

b

ę

:

Matka nie odwracaj

ą

c si

ę

od deski do krojenia warzyw. Spokojnie

MATKA
- powiedziałam „nie"

Córka nakrywaj

ą

c do stołu.

CÓRKA :

-ale dlaczego? cała paczka tam
jedzie.

Matka, wci

ąż

odwrócona do córki plecami, spokojnie acz stanowczo

MATKA ;

- ale ty nie pojedziesz. koniec dyskusji.

Córka przestaje nakrywa

ć

do stołu. Staje i patrzy na Matk

ę

. W głosie słycha

ć

smutek, ale

wci

ąż

spokojnie.

CÓRKA

-mamo, ale dlaczego? przecie

ż

jestem dorosła

Matka, z wyra

ź

n

ą

irytacj

ą

w głosie odwraca si

ę

na chwile do córki twarz

ą

po czym wraca do

krojenia warzyw

MATKA

-powiedziałam „nie" i koniec. nie b

ę

d

ę

z tob

ą

dyskutowała

Córka ju

ż

wyra

ź

nym buntem, podnosz

ą

c głos

CÓRKA

- ale dlaczego mi to robisz? chcesz abym jako
jedyna z paczki nie pojechała? b

ę

d

ą

si

ę

ze mnie

ś

miali ! ! ! to moi przyjaciele ! ! !

Matka wyra

ź

nie ju

ż

zdenerwowana przestaje kroi

ć

warzywa i odwraca si

ę

do Córki. Podnosi

głos

Rys. 1. Scenariusz [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Scenopis – to scenariusz zaadoptowany do zdjęć filmowych z bardzo dokładnym opisem
akcji, podziałem filmu na ujęcia i wymaganych środków technicznych w każdej scenie.
Scenopis jest szczególnie ważny, gdy scenariusz nie odpowiada klasycznym wymogom
profesjonalizmu, a jest jedynie materiałem literackim. W polskiej tradycji reżyser wraz
z autorem zdjęć pisze scenopis mającego powstać filmu po przeprowadzonej dokumentacji.

SCENA 1
Obiekt: AQUAPARK - kort tenisowy

Lokalizacja: Aąuapark

Scena 1/1'04"

Aktorzy:

-

Gabi
Gośka
Monika
Gracz I

Epizody:

Gracz II

Statyści:

6 osób

Rekwizyty:

-

piłki tenisowe - różne w tym PENN 3
rakiety tenisowe

drobny sprzęt tenisowy

reklamówka

sukienka w kwiaty dla Gabi, sandały

DZIEŃ/PLENER

SCENA 2

Obiekt: AQUAPARK - kort/domek kortowego

Lokalizacja: Aąuapark

Scena: 2/0'30"

Aktorzy:

Gabi

-

Gośka
Monika
Kortowy
Gracz I

Rekwizyty:

-

leżak

piłki tenisowe - różne w tym PENN 3

reklamówka

wyposażenie domku kortowego w sprzęt tenisowy

sukienka w kwiaty dla Gabi

DZIEN/PLENER/WNĘTRZE

SCENA 3

Obiekt: AQUAPARK - wzgórze/hali aguaparku
Lokalizacja: Aąuapark
Scena: 3/0'35"
Aktorzy: -

Gabi

Gośka

Monika

Statyści:

20 dzieci

Rekwizyty:

reklamówka

wyposażenie basenu

sukienka w kwiaty dla Gabi

Kaskaderzy:

- 2 osoby - ratownicy - zabezpieczenie planu
Uwagi: efekt deszczu na zewnątrz

DZIEN/PLENER/WNĘTRZE

Rys 2. Scenopis [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Podstawowy nośnik, na którym utrwalany i wyświetlany jest film to światłoczuła taśma
celuloidowa 35 mm. Na taśmie filmowej obraz jest zapisany w postaci pojedynczych
kadrów, przesuwających się w projektorze kinowym z prędkością 24 klatki na sekundę
(w epoce kina niemego było to 16 klatek na sek.).Coraz rzadziej są stosowane inne szerokości
taśmy – 70, 16, 8 mm i super 16 i super 8.
Początkowo filmy wyświetlano na ekranach w proporcji 1:1,33 (podstawa 4, wysokość 3) -
taki format przyjęto też dla ekranu telewizyjnego. Obecnie w kinach najczęściej stosuje się
format pośredni tzw. kaszetę (1:1,66 lub 1:1,85). Kaszeta – to efekt nadający obrazowi
kinowemu lub telewizyjnemu wrażenie panoramiczności za pomocą dodanych na dole i na
górze obrazu czarnego marginesu.
Większość współczesnych filmów jest udźwiękowiona – to znaczy posiada dźwięk ściśle
zsynchronizowany z obrazem. Dawniej popularne były filmy nieme, na których wszystkie
teksty pojawiały się w formie napisów. W historii filmu istniało kilka momentów
przełomowych. Pierwszym z ważniejszych było wprowadzenie dźwięku, później koloru,
różnych formatów ekranów (np. ekran panoramiczny – cinemascope), filmów
trójwymiarowych, dźwięku stereofonicznego (Dolby). Jednym z ostatnich przełomów było
pojawienie się technologii cyfrowej zarówno przy efektach inscenizacyjnych jak i przy
rejestracji obrazu (High Definition). Dotyczy to szczególnie filmu animowanego, gdzie coraz
powszechniejsza jest animacja 3D imitująca przestrzeń trójwymiarową .
Produkcja filmowa to zespół czynności twórczych, organizacyjnych, ekonomicznych,
prawnych i technicznych, prowadzących do wytworzenia filmu w postaci kopii wzorcowej.
Za kopię wzorcową realizatorzy (przede wszystkim reżyser, ale także operator obrazu
i producent) uważają jakąś konkretną kopię filmu w wersji ostatecznej, jaką tę najlepszą, pod
którą podpisują się bez zastrzeżeń. Produkcję inicjuje i nadzoruje producent filmu – osoba
fizyczna lub prawna, organizująca środki finansowe, angażująca głównych realizatorów,
nabywająca prawa autorskie od współtwórców i artystów wykonawców (w tym prawa do
scenariusza) oraz ponosząca odpowiedzialność za tą produkcję: materialną (ryzyko
gospodarcze) i pozamaterialną ( moralną i programową). W większych realizacjach, za
przebieg organizacji produkcji odpowiada przed producentem producent wykonawczy
(nadzorujący) o węższych lub szerszych uprawnieniach decyzyjnych w stosunku do ekipy
filmowej.
Koprodukcja polega na współdziałaniu kilku producentów filmowych, z których każdy
ponosi część odpowiedzialności za finansowanie lub/i organizację produkcji.
Z uwagi na hierarchię podejmowania kluczowych decyzji dotyczących kształtu filmu
i sposobu jego wytworzenia, rozróżnia się model producencki produkcji filmowej
w przeciwieństwie do modelu reżyserskiego. W tym pierwszym, typowym dla dużych
studiów

amerykańskich

wszystkim

decyduje

producent.

W

drugim

modelu,

charakterystycznym także dla polskiej kinematografii za autora filmu uważa się reżysera,
który najczęściej jest zainteresowany konkretnym scenariuszem, decyduje obsadzie
aktorskiej, wybiera miejsca zdjęć i ustala koncepcję realizacji, którą przeprowadza
i nadzoruje, aż do kopii wzorcowej. W zależności od rodzaju i wielkości budżetu produkcji
filmowej podział kompetencji producenta i reżysera zależą od ich dorobku i doświadczenia
(nazwiska) oraz struktury finansowania filmu.

Najważniejsze parametry produkcji filmowej to: gatunek i rodzaj filmu, koszt

produkcji, czas i miejsce realizacji, ilość dni zdjęciowych, wymiar i wersja nośnika, metraż i
ekranowy czas trwania, ilość i lokalizacja miejsc akcji, sposób zapisu dźwięku, wersja
językowa, liczebność aktorów i scen masowych, efekty specjalne, limit zużycia taśmy, inne.

Podstawową jednostką produkcyjną filmu fabularnego jest ekipa zdjęciowa, składająca

się z realizatorów i współtwórców oraz z techników i pracowników pomocniczo-twórczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Jej ścisłym kierownictwem są zaangażowani przez producenta: reżyser, operator obrazu,
kierownik produkcji i niekiedy scenograf. Pozostałych współpracowników, artystów-
wykonawców, zleceniobiorców, itp. angażuje pion produkcyjny filmu (kierownik produkcji i
jego zastępcy) w porozumieniu z producentem i reżyserem, przy czym szczegółowe
obowiązki poszczególnych członków ekipy bywają przedmiotem elastycznych uzgodnień.
Podstawą funkcjonowania ekipy produkcyjnej jest inicjatywa i pomysłowość, koordynacja
działań twórców i usługodawców, planowanie perspektywiczne i dzienne, stały monitoring
kosztów filmu, znajomość techniki filmowej.

Wydajność pracy w najkosztowniejszym okresie produkcji filmowej – okresie

zdjęciowym – ocenia się na podstawie ilości nakręconych scen i ujęć w stosunku do
zaplanowanego harmonogramu (kalendarzowego planu zdjęć). Efektem końcowym produkcji
filmowej jest kopia wzorcowa oraz komplet technicznych materiałów wyjściowych
i informacyjno-reklamowych,

umożliwiających

nieskrępowaną

dystrybucję

i rozpowszechnianie filmu na różnych polach eksploatacji (kina, TV, dyski optyczne, kasety
magnetyczne, inne nośniki).

Wielkość budżetu filmu dzieli produkcję filmową na niskonakładową, standardową lub
wysokonakładową (superprodukcję, megaprodukcję). Produkcja niezależna oznacza
produkcję finansowaną środkami pozapublicznymi, zaś produkcja offowa – to produkcja
niskonakładowa lub tworzona środkami półprofesjonalnymi, ale wskazująca nowe trendy
estetyczne lub stosująca niekonwencjonalne środki wyrazu.

Inne ważne pojęcia to:
Dystrybucja – nabycie praw do eksploatacji filmu w tym prawa do wykonywania kopii i
opracowywania filmu i przekazanie tego prawa innym podmiotom w celu rozpowszechniania
filmu. Chodzi tu o zakup praw autorskich majątkowych do filmu
Rozpowszechnianie filmu – publiczne udostępnianie filmu jakikolwiek sposób,
z wyłączeniem nadawania przez nadawców telewizyjnych – a więc wyświetlanie w kinie
i innym miejscu publicznym jak klub, pub, autobus, samolot, ściana domu, itp.
Kino – należy przez to rozumieć miejsce i zespół urządzeń technicznych służące do
publicznego udostępniania filmu (jest to jedna z wielu istniejących definicji).
Opracowanie filmu – przystosowanie filmu do innej nie pierwotna wersji

językowej; można

to wykonać poprzez dubbing, nagranie listy dialogowej przez lektora lub napisy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Opowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakim budżetem dysponuje Polski Instytut Sztuki Filmowej?

2.

Jaka jest struktura polskiej kinematografii?

3.

Jakie znasz podstawowe akty prawne dotyczące kinematografii?

4.

Jaki jest podstawowy nośnik, na którym utrwalany i wyświetlany jest film?

5.

Na czym polega koprodukcja?

6.

Na czym polega rozpowszechnianie filmu?

7.

Jakie są najważniejsze parametry produkcji filmowej?

8.

Jak zdefiniować pojęcia takie jak: film, kino, dystrybucja, scenopis i scenariusz?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj w postaci tabeli podstawowe pojęcia związane z filmem. W szczególności

uwzględnij, co to jest scenariusz, kino, dystrybucja, film, scenopis.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeczytać informacje zawarte w rozdziale 4.1. materiału nauczania,

2)

odszukać w razie wątpliwość pojęcia w Internecie,

3)

wypisać wszystkie pojęcia w słupku,

4)

zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kartka formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie scenopisu i scenariusza określ charakterystyczne ich cechy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować scenariusz i scenopis,

2)

przeczytać informacje zawarte w rozdziale 4.1. materiału nauczania,

3)

przygotować notatki dotyczące charakterystycznych cech scenopisu i scenariusza,

4)

zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykładowy scenopis,

−

przykładowy scenariusz,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące kinematografii?

2)

określić podstawowe akty prawne dotyczące kinematografii?

3)

podać strukturę polskiej kinematografii?

4)

podać podstawowe nośniki służące do zapisu filmów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2. Tok produkcji filmu, planowanie produkcji filmowej

4.2.1. Materiał nauczania

Warunki skierowania filmu do produkcji, (co powinien zawierać tzw. Pakiet

producencki):

−

roboczy tytuł filmu,

−

scenariusz,

−

trójka realizatorska (reżyser, producent, dystrybutor),

−

edycja filmu (czy taśma barwna, cz-b),

−

format filmu (szerokość nośnika),

−

orientacyjny metraż filmu,

−

terminy rozpoczęcia i zakończenia produkcji,

−

wskaźnik zużycia taśmy (czy 4:1, czy 7:1).

Pakiet oceniają eksperci pochodzący ze środowiska filmowego: reżyserzy, operatorzy,
producenci, dziennikarze. Pakiet składa się do PISF.

Proces powstawania filmu składa się z preprodukcji (okres przygotowawczy), produkcji

filmu (okres zdjęciowy) i postprodukcji (okres montażu udźwiękowienia oraz okres prac
końcowych). Anglosasi dzielą te okresy na trzy: preparation, production i postproduction.
Produkcja filmowa jest produkcją prototypową, gdyż poszczególne filmy różnią się od siebie
nawet wówczas, gdy są oparte o ten sam scenariusz. Toteż każde przedsięwzięcie jest
planowane indywidualnie. Produkcja filmów fabularnych jest uważana za najtrudniejszą,
wymagającą dłuższego okresu przygotowań i opracowania szczegółowego planu filmu – tj,
rozwiniętego budżetu składającego się z danych ogólnych, planu produkcji w czasie
i zestawienia kosztów (planu kosztów). Ten wielostronicowych dokument, o wielu niekiedy
zawiłych do opracowania załącznikach, przygotowuje kierownictwo produkcji filmu
w okresie przygotowawczym wg. Założeń wstępnych określonych przez producenta w tzw.
skierowaniu do produkcji. Te założenia dotyczą ilości dni zdjęciowych, wskaźnika zużycia
taśmy, długości całej produkcji, limitu kosztów filmu. Producent zwykle na tym wstępnym
etapie ma też wybranych głównych realizatorów (trójkę: reżysera, operatora obrazu
i kierownika produkcji lub producenta wykonawczego).
Okres preprodukcji może trwać kilkanaście tygodni lub nawet kilka lat. Może też
zakończyć się fiaskiem, jeśli producent nie zamknie budżetu, tj. nie pozyska dostatecznej
ilości pieniędzy do sfinansowania filmu.

Na okres preprodukcji składa się:

−

poszukiwanie inwestorów – oferty, listy intencyjne, sporządzanie dokumentacji (czyli
pakietów),

−

oszacowanie budżetu filmu na podstawie scenariusza,

−

utworzenie grupy zdjęciowej,

−

dokumentacja i wybór obiektów,

−

zdjęcia próbne i casting,

−

próby operatorskie,

−

pisanie scenopisu, opracowanie i skosztorysowanie planu generalnego filmu,

−

opracowanie projektów i dokumentacji scenograficznej,

−

opracowanie projektów i dokumentacji środków inscenizacyjnych,

−

sporządzenie kalendarzowego planu zdjęć,

−

zawarcie umów z realizatorami, odtwórcami, innych, dotyczących produkcji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

zgromadzenie środków technicznych, materiałowych i inscenizacyjnych, transportowych,

−

nagranie play-backów, wykonanie prac przygotowawczych związanych z zastosowaniem
niekonwencjonalnych metod zdjęć i udźwiękowienia,

−

budowa pierwszego kompletu dekoracji, zagospodarowanie terenu zdjęć plenerowych
bądź adaptacja wnętrz naturalnych,

−

ubezpieczenia.
Niektórzy włączają do prac okresu przygotowawczego tzw. okres prac literackich (szkic

scenariusza, nowela, dokumentacja scenariuszowa, scenariusz, Ew. dialogi).

Okres przygotowawczy zaczyna się w momencie skierowania filmu do produkcji

a kończy w przeddzień pierwszego dnia zdjęciowego – czyli takiego dnia, kiedy kamera jest
włączona przed wykonawcami na zainscenizowanym planie zdjęciowym i kiedy pada
pierwszy klaps. Okres przygotowawczy może trwać kilka tygodni lub kilka miesięcy –
w zależności od skali przygotowań zdjęć.

Okres zdjęciowy trwa od pierwszego do ostatniego dnia zdjęciowego. Bilans okresu
zdjęciowego obejmuje dni zdjęciowe i inne dni, jak kalendarzowe dni wolne (niedziele
i święta), dni rezerwy na niepogodę w plenerze (planuje się zwyczajowo w ilości 20%
wszystkich dni zdjęciowych), dni przygotowań i prób oraz tzw. oswojeń ekipy w nowym
obiekcie zdjęciowym, dni przerzutów i innych (np. z góry zaplanowanych przestojów lub dni
wolnych po pracy nocy). Okres ten powinien trwać jak najkrócej i jest wypadkową ilości dni
zdjęciowych w kraju i za granicą, ilości obiektów i trudności ich przygotowania, ilością scen
masowych i z tzw. trudną inscenizacją (zwierzęta, pirotechnika, wykonawcy amatorzy, efekty
na planie, itp.),ilością dni w plenerze (trudniejszych do realizacji ze względów pogodowych
niż w dekoracjach czy niektórych wnętrzach naturalnych), trudnościami z terminami
aktorskimi, itp.

Na ten okres składa się też:

−

dodatkowy casting w czasie zdjęć

−

bieżąca obróbka fotochemiczna negatywów i wykonanie kopii roboczej dziennej
produkcji (Ew. scanning negatywu, przy montażach komputerowych)

−

porządkowanie materiału zdjęciowego i wstępny montaż równolegle do zdjęć (montaż
roboczy dziennej produkcji)

−

wykonanie i gromadzenie pozostałych środków inscenizacyjnych

−

przygotowanie kolejnych likwidacja „zgranych” obiektów

−

rozwiązanie grupy zdjęciowej

Okres montażu i udźwiękowienia (postprodukcja) zaczyna się od pierwszego dnia po
ostatnim dniu zdjęciowym – nawet jeśli faktycznie jeszcze ekipa zdjęciowa nie została
rozwiązana, a kończy się dniem przeglądu filmu przez producenta, koproducentów
i współinwestorów (tzw. kolaudacja).

Na okres postprodukcji składa się:

−

montaż obrazu i dźwięku,

−

ewentualne dokrętki,

−

wstępne zmieszanie dźwięku,

−

pierwsze projekcje, tzw. robocze zmontowanego materiału – wstępna pierwsza układka,

−

ewentualne efekty laboratoryjne,

−

przyjęcie obrazu po ostatecznych decyzjach montażowych (final cut),

−

kompozycja i nagranie muzyki,

−

ostateczne zmieszanie dźwięku i wykonanie tonu międzynarodowego,

−

przyjęcie filmu (kolaudacja),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

−

wykonanie czołówki filmu i nagranie napisów końcowych,

−

ś

cięcie negatywu,

−

wykonanie dźwięku optycznego,

−

wykonanie kopii filmu: korekcyjnych, wzorcowej,

−

wykonanie materiałów wyjściowych obrazu i dźwięku do kopii eksploatacyjnych filmu,

−

sporządzenie listy montażowej, dialogowej, listy napisów, metryki filmu.

Po przyjęciu filmu sporządza się protokół i można rozpocząć okres prac końcowych.

Okres prac końcowych rozpoczyna się następnego dnia po przyjęciu filmu a kończy dniem
ostatecznego skompletowania materiałów wyjściowych filmu.

W okresie prac końcowych:

−

wykonuje się kopie zwiastuna filmu,

−

projektuje i drukuje plakaty filmu oraz powiela fotosy,

−

planuje i przygotowuje kampanię reklamową filmu,

−

ostatecznie rozlicza i zamyka produkcję filmu.

W każdym z tych okresów wykonuje się inne prace wykonywane przez różne osoby

pracujące w różnych zawodach. Jednocześnie pracują pion kierownika produkcji
(koordynatora całości bieżących spraw organizacyjnych), pion reżyserski, pion
scenograficzny, pion operatorski, itp. Niektórzy specjaliści są potrzebni jedynie w okresie
zdjęciowym, inni tylko w produkcji a jeszcze inni – przez cały czas produkcji.

Rys. 3. Systemy organizacyjne produkcji filmowej [opracowanie własne]

Producent

podwykonawczy

PRODUCENT FILMOWY

Grupa zdjęciowa

Grupa zdj

ę

ciowa w

składzie

niezb

ę

dnych

stanowisk pracy

Pozostałe

o

ś

rodki

produkcji i obsługi filmu

O

ś

rodki

zaplecza

techniczno-

-inscenizacyjnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Grupa zdjęciowa (ekipa produkcyjna, ekipa filmowa)
1)

Jest bezpośrednim wykonawcą filmu powoływana przez producenta w celu i na czas
produkcji. Działa na rzecz, rachunek i ryzyko producenta oraz w ramach jego
przedsiębiorstwa firmy.

2)

Powoływanie grupy zdjęciowej oznacza podjęcie decyzji o zatrudnieniu, które odbywa się
na podstawie umów o:

−

zlecenie (czynność),

−

dzieło materialne (nie autorskie),

−

dzieło niematerialne (autorskie).

3)

Odpowiedzialność z tytułu zatrudnienia osób do grupy zdjęciowej, leży po stronie
producenta, który angażował bezpośrednio ludzi do pracy.

Wewnętrzna struktura organizacji grupy zdjęciowej:
1)

Grupa zdjęciowa stanowi wieloosobowy zespół złożony z przedstawicieli, wyróżnia się
w niej trzy podstawowe podziały wg pracy:

−

Grupa realizatorska (reżyser, operator obrazu, operator dźwięku, scenograf,
kostiumograf, montażysta, choreograf),

−

Pracownicy pomocniczo-twórczy,

−

Pracownicy techniczno-produkcyjni.

2)

Grupa zdjęciowa realizuje film pod równoległym kierownictwem reżysera i kierownika
produkcji przy bezwzględnie silnym wsparciu ze strony operatora obrazu od strony
techniczno-technologicznej,

3)

Reżyser, kierownik produkcji filmu i operator obrazu stanowią kierownictwo produkcji
filmu,

4)

Grupa zdjęciowa zorganizowana jest w piony zawodowe (piony pracownicze) wg zasady
przedmiotowej. Przedmiotem działania każdego z pionów są kompleksy każdego z zadań
(→ pakiet).

Piony inscenizacyjne:

−

kostiumograf

−

scenograf

−

choreograf

Praca w poszczególnych pionach odbywa się na zasadzie dalszego podziału zadań
i czynności. Tak, więc w pionie scenografa to zadbanie o scenografię.

Uproszczona struktura organizacyjna typowej grupy zdjęciowej filmu fabularnego
Uproszczony skład grupy zdjęciowej:
PION REśYSERA

−

Reżyser.

−

II reżyser,

−

Asystent reżysera,

−

Sekretarka planu,

−

Montażysta obrazu,

−

Asystent montażysty,

−

Montażysta dźwięku.

PION OPERATORA OBRAZU

−

operator obrazu,

−

operator kamery,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

asystent techniczny operatora,

−

fotosista,

−

wózkarz,

−

agregaciarz,

−

mistrz oświetlenia,

−

oświetlacz,

−

oświetlacz.

PION KIEROWNIKA PRODUKCJI

−

kierownik produkcji,

−

II kierownik produkcji,

−

II kierownik produkcji,

−

Asystent kierownika produkcji,

−

Kierownik planu,

−

Sekretarka grupy zdjęciowej,

−

Administrator,

−

Kasjer.

PION OPERATORA DŹWIĘKU

−

operator dzwięku,

−

asystent operatora dzwięku,

−

technik dźwięku,

−

mikrofoniarz.

PION SCENOGRAFICZNY

−

scenograf,

−

asystent scenografa,

−

dekorator wnętrz,

−

kostiumolog,

−

asystent kostiumografa,,

−

charakteryzator,

−

asystent charakteryzatora,

−

rekwizytor,

−

garderobiany,

−

dyżurny planu.

Alokacja kosztów – rozdysponowanie kosztów

Czynniki uzależniające skład grupy zdjęciowej:
1)

Rodzaje filmowe:

−

Film fabularny, dokumentalny, oświatowy, naukowy, rysunkowy, eksperymentalny.

2)

Założenia scenariusza i scenopisu oraz wynikające z nich:

−

a) parametry techniczno-produkcyjne

−

b) wymagania technologiczne

3)

Narzucanie przez producenta rozwiązania w zakresie organizacji produkcji w tym
organizacji pracy (producent ma prawo narzucać schematy, metody organizacyjne przez
niego uznawane, a tym samym wpływając na skład grupy zdjęciowej z zastrzeżeniem
czynnika z pkt.2)

Ad.a) są to:

−

wymiany i rodzaj głośnika

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

metraż

−

edycja i forma

−

współczynnik zużycia negatywu obrazu

−

system udźwiękowienia filmu

Ad. 3) Producent ma prawo narzucać metody, schematy i sposoby organizacyjne przez niego
uznawane, w przynajmniej próbować kształtować skład grupy zdjęciowej wg uznania, ale
z zastrzeżeniem czynnika wymienionego w punkcie 2b
W produkcji filmowej działa silnie zasada tzw. „Łączenia Funkcji”

Skład grupy zdjęciowej zmienia się zależnie od formy realizacji filmu i jest największa
podczas czasu realizacji zdjęć.

Skład grupy produkcyjnej

przy opracowaniu dźwiękowym i dubbingowym:

1.

reżyser opracowania dźwiękowego

2.

dialogista

3.

operator dźwięku

główne

4.

montażysta

5.

kierownik grupy produkcyjnej

ponadto:
6.

wykonawcy dzieł i prac pomocniczych związanych z realizacją opracowania dźwięku:

a) w zakresie tekstu:

−

tłumacz

−

konsultant językowy

−

recenzent tekstu

−

wykonawcy prac pomocniczych (adiustacja tekstu)

b) w zakresie całościowego opracowania:

−

konsultanci opracowania dźwiękowego

c) w zakresie montażu obrazu

−

montażysta (o ile zaistnieje ingerencja w obrazie)

−

aktorzy do uzyskania dubbingu

−

piosenkarze, wokaliści

Środki zaplecza techniczno-inscenizacyjnego (państwowe i prywatne):

−

ŁCF

−

WFD i F - w Warszawie

−

WFD – we Wrocławiu (baza)

−

WF „Czołówka” – w Warszawie (baza)

−

WFO i Pr. E – w Łodzi

−

Studio Miniatur – w Warszawie

−

Studio Filmów Rysunkowych - w Bielsku Białej

Ośrodki zaplecza techniczno-inscenizacyjnego – to jednostki organizacyjne w kinematografii,
które zabezpieczają ciąg technologiczny tej produkcji. Świadczą usługi na zamówienie
producentów na podstawie jednostkowych zamówień produkcyjnych, albo na podstawie
umów o świadczenie usług i wtedy z reguły kompleksowych

Komplet usług filmowych obejmuje:

−

delegowanie profesjonalnego personelu do grup zdjęciowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

−

wynajem hal zdjęciowych oraz budowę dekoracji atelierowych w halach zdjęciowych
i w plenerze, adaptacja wnętrz naturalnych i wystrój dekoracji budowanych i wnętrz
naturalnych

−

wynajem środków inscenizacji (kostiumów, mebli, rekwizytów i wyrobów perukarskich
oraz stanowisk charakteryzatorskich, garderób i rekwizytorni

−

obsługa planu zdjęciowego w zakresie techniki zdjęć i oświetlenia oraz wykonawstwo
zdjęć specjalistycznych laboratoryjnych (napisów czołowych, a także wykonawstwo
fotosów, plansz, napisów i grafiki filmowej

−

pirotechnika i wykonawstwo innych efektów (imitujących zjawiska naturalne)

−

kompleksowa realizacja dźwięku na planie zdjęciowym i w studiach nagraniowych
(nagrania, przegrania, obróbka dźwięku i montażu obrazu i dźwięku w technologii
tradycyjnej i technologiach elektrycznych)

−

usługi archiwum filmowego

−

inne w tym administracyjne (np. wynajem pomieszczeń produkcyjnych dla reżysera,
kierownika produkcji), transportowe i agregatu

−

obróbka laboratoryjna dziennej produkcji, wykonawstwo kopii roboczej, kopii
wzorcowej, kopii pokazowych, bezpieczeństwa i kopii eksploatacyjnych.

Przedsiębiorstwa prywatne specjalizujące się w usługach świadczonych przez

wytwórnie, stawią dla nich konkurencje:

−

w usługach, od których wytwornie odstąpiły w ogóle (np. dostawy materiałowe do
produkcji, wykonawstwo środków inscenizacyjnych

−

w usługach, których wytwornie wogóle nie oferują lub w niewielkim zakresie (np. usługi
z użyciem sprzętu i urządzeń najnowszej generacji, którymi wytwórnie nie dysponują np.
wykonawstwo komputerowych efektów specjalistycznym transferem)

−

w usługach tradycyjnie z poza działania wytwórni (np. wykonawstwo skomplikowanych
efektów sceno-technicznych) z użyciem innych niż pirotechniczne (np. animatroniczne)

−

generalnie rzecz biorąc wyspecjalizowani w świadczeniu usług filmowych przedsiębiorcy
prywatni, którzy podjęli działalność po 1989 r. stworzyli układ konkurencyjny w sytuacji
dla nich, nie korzystnej tj. zmniejszonego popytu na usługi filmowe w skutek spadku
poziomu produkcji, sytuacja taka wzmogła dostosowanie państwowej bazy
inscenizacyjno-technicznej dla potrzeb podyktowanych popytem, skąd powstał jako
najważniejszy program restrukturyzacji jednostek organizacyjnych kinematografii
w Łodzi z dalszym skutkiem postawienia w stan likwidacji ŁCF i studia Semafor. W tym
okresie wzrosło znaczenie prywatnych przedsiębiorstw.

Pozostałe ośrodki obsługi produkcji filmu:
Chodzi tu o wszelakiego rodzaju podmioty z bliższego i dalszego otoczenia

kinematografii, o rożnych formatach własności prawnych, a także osób fizycznych, które na
zamówienie grupy zdjęciowej zabezpieczają dostawy, roboty i usługi inne jeszcze niż ośrodki
zaplecza techniczno-inscenizacyjnego

Grupy pozostałych ośrodków obsługi stanowią:

−

firmy doradztwa specjalistycznego (np. kancelarie prawne, biuro rachunkowe, lekarze,
historycy),

−

agencje aktorskie, aktorsko-castingowe modelek - na polu pozyskiwania odtwórców ról,

−

firmy świadczące usługi kaskaderskie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

−

dostawcy towarów i usług zwiąnych z zabezpieczeniem warunków socjalno-bytowych
ekipy, dostawcy wozów kempingowych, catering ,firmy świadczące usługi sanitarne,
przedsiębiorstwa turystyczne i hotelowe, przedsiębiorstwa transportowe, ubezpieczeniowe
i telekomunikacyjne,

−

ośrodki usług doraźnych (krótkotrwałych) obsługowych:

−

policja, straż miejska, firmy ochroniarskie w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa
i porządku na planie,

−

straż pożarna, służba zdrowia, ratownicy medyczni, ochrony pracy zdrowia
i przeciw pozarowego,

−

zakłady energetyczne w zakresie dostaw energetycznych oraz łączy prądowych,

−

przedsiębiorstwa sprzątające do utrzymania porządku na planie,

−

właściciele i dysponenci obiektów zdjęciowych w tym charakterystycznych środków
inscenizacji.

FILMOTEKA NARODOWA – ARCHIWIZACJA FILMÓW

Producent filmu przekazuje nieodpłatnie Filmotece Narodowej jeden egzemplarz

nieeksploatowanej kopii każdego wyprodukowanego filmu oraz materiały dokumentacyjne
związane z produkcją filmu, w szczególności scenariusz, listę montażową i dialogową, fotosy,
plakaty, listę napisów i materiały reklamowe w terminie 30 dni po zakończeniu produkcji, nie
później jednak niż w dniu rozpoczęcia dystrybucji filmu.


DYSTRYBUCJA

Dystrybucją i rozpowszechnianiem filmu zajmują się wyspecjalizowane firmy państwowe

i prywatne (pełna lista dystrybutorów znajduje się na stronie PISF). Dystrybutorzy nabywają
od producenta prawa autorskie majątkowe do filmu do wykonania kopii i opracowania filmu
i przekazania tego prawa innym podmiotom w celu rozpowszechniana (czyli kinom,
multipleksom). Dystrybutorzy zajmują się również przygotowaniem i przeprowadzeniem
całej kampanii reklamowej filmu.

Rozliczenie przychodów:
Podmiot prowadzący dystrybucję pokrywa koszty transferu oraz wykonania kopii filmu
a także pokrywa koszty promocji filmu. Zawiera stosowne umowy z firmami zajmującymi się
rozpowszechnianiem filmu (publicznym udostępnianiem filmu w jakikolwiek sposób,
z wyłączeniem nadawania przez nadawców telewizyjnych).

Podmiot prowadzący dystrybucję dokonuje wpłaty na rzecz PISF w wysokości 1,5%
przychodu uzyskanego ze sprzedaży oraz wynajmu nośników z nagranymi na nich filmami
oraz z umów upoważniających inne podmioty do takiej sprzedaży lub wynajmu.

Podmiot prowadzący kino dokonuje wpłaty na rzecz Instytutu w wysokości 1,5% przychodu
uzyskanego z tytułu wyświetlania filmów i reklam w kinie, przed podziałem z podmiotem
prowadzącym dystrybucję.

Przychody ze sprzedaży biletów pokrywają koszty poniesione przez dystrybutora na promocję
i reklamę filmu a także są przychodem dystrybutora i kin.

Tradycyjnymi kooperantami filmu także nie w charakterze zleceniodawców, są teatry,

filharmonie, rozgłośnie radiowe. Z teatrami uzgadniamy, a następnie realizujemy terminy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

aktorskie, jest to jeden z uzależniających czynników w planowaniu produkcji filmu oraz
element składający się na sztukę organizacji produkcji filmowej

Grupy potencjalnych zleceniodawców:

−

Agencje reklamowe

−

Producenci towarów i usług (reklamy, filmy instruktażowe)

−

Partie polityczne

−

Jednostki samorządowe (np. urzędy miast)

−

Wytwórnie fonograficzne

−

fundacje i stowarzyszenia

−

ministerstwa

−

producenci filmowo-telewizyjni

−

nadawcy telewizyjni

−

osoby prywatne

4.2.2. Pytania sprawdzające

Opowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co składa się na okres reprodukcji?

2.

Ile trwa okres zdjęciowy?

3.

Kiedy zaczyna się i kończy okres montażu i udźwiękowienia?

4.

Jaki jest skład grupy produkcyjnej?

5.

Co obejmuje komplet usług filmowych?

6.

Co to jest grupa zdjęciowa?

7.

Kto wchodzi w skład grupy zdjęciowej?

8.

Na czym polega rozpowszechnianie filmu fabularnego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zbuduj schemat służbowych zależności w grupie produkcyjnej pomiędzy wszystkimi

współtwórcami filmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeczytać materiał nauczania z rozdziału 4.2. poradnika dla ucznia,

2)

ustalić zależności w grupie produkcyjnej,

3)

zbudować czytelny schemat zależności w grupie produkcyjnej,

4)

zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Ćwiczenie 2

W postaci tabeli scharakteryzuj poszczególne wydziały wytwórni filmowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeczytać materiał nauczania z rozdziału 4.2. poradnika dla ucznia,

2)

przygotować na kartce papieru poszczególne wydziały wytwórni filmowych,

3)

zbudować prosty schemat wytwórni filmowych,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

podać skład grupy zdjęciowej?

2)

podać znaczenie grupy zdjęciowej w toku produkcji filmowej?

3)

określić przebieg rozpowszechniania filmu fabularnego?

4)

podać co zawiera komplet usług filmowych?

5)

podać skład grupy produkcyjnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru.

5.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

6.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

7.

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Zadania Instytutu określone Ustawą o Kinematografii to
a)

inspirowanie i wspieranie do rozwoju polskiej produkcji filmów i koprodukcji
filmowej.

b)

promocja reżysera.

c)

wspieranie reżysera.

d)

tworzenie reżyserowi warunków rozwoju.

2.

Finansowanie instytutu pochodzi

a)

2 mln od państwa.

b)

ze źródeł komercyjnych ok. 75 mln.

c)

6 mln funduszu reżysera.

d)

500 000 pochodzi ze sprzedaży filmu.

3.

Kinematografia polska obejmuje między innymi

a)

produkcje realizowaną przez kościoły.

b)

działalność telewizyjną.

c)

rejestracje audiowizualną zdarzeń z życia społecznego.

d)

dystrybucje i rozpowszechnianie filmów.

4.

Studio filmowe PIF to

a)

KADR.

b)

zboże

c)

ulica.

d)

Retrospekcja

5.

Wytwórnie filmowe „DUśE” to

a)

Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Komedii w Warszawie.

b)

Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych we Wrocławiu.

c)

Łódzkie Centrum Filmowe w Łodzi.

d)

Oddział Filmoteki Publicznej.

6.

Wytwórnie filmowe „Małe” i studia filmowe to

a)

Wytwórnia Filmowa „CZOŁÓWKA” w Warszawie.

b)

Filmoteka Narodowa w Łodzi z oddziałem w Krakowie

c)

Studia Filmów Relaksacyjnych.

d)

Wytwórnia Filmów Oświatowych i produkcji Religijnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

7.

Film jest to

a)

utwór o dowolnej długości.

b)

utwór tylko fabularny.

c)

utwór tylko i wyłącznie dokumentalny.

d)

utwór dokumentalny lub animowany.

8.

Film to bardzo obszerna dziedzina jeden z wielu rodzajów to

a)

film fabularny.

b)

film rysunkowo-plastyczny.

c)

film sklejkowy.

d)

film uniwersalny.

9.

W zależności od długości filmy dzielą się na

a)

wysokometrażowe.

b)

małometrażowe.

c)

krótkometrażowe.

d)

dowolnometrazowe.

10.

Film fabularny to film

a)

akcji.

b)

fikcji.

c)

nie fikcyjny.

d)

dydaktyczny.

11.

Film średniometrażowy trwa

a)

od 22 minut.

b)

do 22 minut.

c)

od 22 do 55 minut.

d)

ponad 5 minut.

12.

Film pełnometrażowy trwa

a)

od 22 do 60 minut.

b)

ponad 55 minut-przeciętnie 90-132 minut.

c)

od 140 do 180 minut.

d)

powyżej 100 minut.

13.

Scenariusz to

a)

tekst służący za podstawę realizacji filmu.

b)

jednolity tekst.

c)

jest to zazwyczaj treść pisana w sposób opowiadania.

d)

może być w formie rysunku.

14.

Koprodukcja polega na

a)

współdziałaniu kilku producentów filmowych, z którego każdy ponosi
odpowiedzialność za finansowanie lub organizację produkcji.

b)

działaniu tylko jednego producenta filmowego, z czego tylko on jest odpowiedzialny
za finansowanie lub organizacje produkcji.

c)

współdziałaniu kilku producentów filmowych, z czego tylko jeden ponosi
odpowiedzialność za finansowanie lub organizację produkcji.

d)

współdziałaniu dwóch producentów filmowych, z czego tylko jeden ponosi
odpowiedzialność za finansowanie lub organizację produkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

15.

Dystrybucja to

a)

publiczne udostępnienie filmu.

b)

nabycie praw do eksploatacji filmu w tym do wykonywania kopii i opracowywania
filmu i przekazanie tego prawa innym podmiotom w celu rozpowszechniania filmu.

c)

należy przez to rozumieć miejsce i zespół urządzeń technicznych służące do
publicznego udostępniania filmu.

d)

przystosowanie filmu do innej nie pierwotnej wersji językowej; można to wykonać
poprzez dubbing, nagranie listy dialogowej przez lektora lub napisy.

16.

Rozpowszechnianie filmu to

a)

przystosowanie filmu do innej nie pierwotnej wersji językowej.

b)

miejsce i zespół urządzeń technicznych służące do publicznego udostępniania filmu.

c)

publiczne udostępnianie filmu jakikolwiek sposób, z wyłączeniem nadawania przez
nadawców telewizyjnych – a więc wyświetlanie w kinie i innym miejscu publicznym
jak klub, pub, autobus, samolot, ściana domu, itp.

d)

nabycie praw do eksploatacji filmu w tym prawa do wykonywania kopii.

17.

Na okres reprodukcji składa się

a)

zdjęcia próbne i casting.

b)

próby debiutantów.

c)

zebranie funduszy na garderobę.

d)

pena charakteryzacja aktorów.

18.

Scenopis to

a)

to scenariusz zaadoptowany do zdjęć filmowych z bardzo dokładnym opisem akcji,
podziałem filmu na ujęcia i wymaganych środków technicznych w każdej scenie.

b)

to luźne zapiski.

c)

tekst służący za podstawę realizacji filmu, napisany na ogół w tradycyjnie przyjętej
formie, z podziałem na sceny, z wyodrębnionym i podzielonym na postacie dialogiem
i dokładnym opisem akcji.

d)

to materiał na którym utrwalany i wyświetlany jest film.

19.

Produkcja filmowa to

a)

to zespół czynności na którym utrwalany i wyświetlany jest film.

b)

to zespół czynności twórczych, organizacyjnych, ekonomicznych, prawnych
i technicznych, prowadzących do wytworzenia filmu w postaci kopii wzorcowej.

c)

gatunek i rodzaj filmu, koszt produkcji, czas i miejsce realizacji, ilość dni
zdjęciowych, wymiar i wersja nośnika, metraż i ekranowy czas trwania, ilość
i lokalizacja miejsc akcji, sposób zapisu dźwięku, wersja językowa, liczebność
aktorów i scen masowych, efekty specjalne, limit zużycia taśmy, inne.

20.

Okres montażu i udźwiękowienia

a)

zaczyna się od pierwszego dnia po ostatnim dniu zdjęciowym – nawet jeśli faktycznie
jeszcze ekipa zdjęciowa nie została rozwiązana, a kończy się dniem przeglądu filmu
przez producenta, koproducentów i współinwestorów.

b)

rozpoczyna się następnego dnia po przyjęciu filmu a kończy dniem ostatecznego
skompletowania materiałów wyjściowych filmu.

c)

praca odbywa się na zasadzie podziału zadań i czynności.

d)

odbywa się na życzenie scenarzysty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:..........................................................................................

Planowanie produkcji filmu fabularnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6.

LITERATURA

1.

Damm K., Kaczorowskiego B.. LEKSYKON "Kino" PWN, Warszawa 2000

2.

Dąbal W., Andrzejew P.. Kompendium terminologii filmowej w opracowaniu. Warszawa
2005

3.

Opracowania Michała Zabłockiego