Udostępnij

Skomentuj

REKLAMA

"Idea Katolickiego Państwa Narodu

Polskiego" ‐ Lipski o ONR

O historii ideologii i polityce ONR "Falangi" opowiada Jan Józef Lipski na przykładach
publicystyki sympatyków przedwojennej "Falangi" ­ książka "Idea Katolickiego Państwa
Narodu Polskiego" trafiła do księgarń.

Książka po raz pierwszy ukazała się w 1994 r., trzy lata po śmierci jej autora. Swoje dzieło
poświęcone myśli ONR "Falangi" Lipski zaczął spisywać jeszcze w latach 50. Jak przypomina we
wstępie do nowego wydania "Idei Katolickiego Państwa Narodu Polskiego" Andrzej Friszke,
"obawiał się wtedy, że ludzie »Falangi«, skupieni w Stowarzyszeniu »Pax« Bolesława Piaseckiego
mogą znów sięgnąć po władzę i wpływy".

Studia Lipskiego wynikały z "obawy i
przerażenia wizją polskości, którą niosło to
ugrupowanie". ­ Lipski nie poprzestał

3

Komentarze

5

Foto: 

Shutterstock

Książka Jana Józefa Lipskiego po raz pierwszy ukazała się w 1994 roku.

jednak na ogólnym potępieniu, ale
przeprowadził analityczne badania i opisał
ideologię oraz cele polityczne tej grupy na
podstawie wydawanej przez nią prasy ­
tłumaczy Friszke.

Po jej ukończeniu Lipski nie mógł wydać
swojej książki. Władze nie dopuściły
również do wygłoszenia referatu o
"Falandze" w Klubie Krzywego Koła, a
Lipski został dodatkowo usunięty z
Państwowego Instytutu Wydawniczego. ­
Opracowanie książki o przedwojennym

faszyzmie polskim stało się powodem represji w komunistycznej Polsce. Dlaczego? Powód był
jeden ­ rządząca partia nie chciała, by przypominano przedwojenne dokonania jej aktualnego
sojusznika. Książka Lipskiego pozostała w maszynopisie przez wiele lat ­ przypomina autor
wstępu do publikacji.

­ Zacząłem swą pracę w 1957 roku. Napisałem wówczas w ciągu dwóch lat prawie całą książkę,
jednak z lukami. Różne perypetie późniejsze zdekompletowały pracę. Podczas którejś kolejnej
rewizji służba bezpieczeństwa zabrała ją, ale zwróciła, a braki, które wówczas powstały,
tłumaczyły się raczej bałaganem niż jakimś konkretnym zamiarem. Natomiast bardzo obszerny,
istniejący tylko w rękopisie rozdział o antysemityzmie ONR »Falangi« został mi po prostu
ukradziony, przez nierzetelność osoby, której rękopis pożyczyłem ­ i wywieziony za granicę (...)
Rozdział ten, który tu zostaje przedstawiony czytelnikowi, napisany został zupełnie na nowo ­
tłumaczy Lipski.

Do swojego dzieła powrócił dopiero w 1979 r. po śmierci Bolesława Piaseckiego. Opublikował
obszerny fragment w "Krytyce". ­ Zapewne powrót do sprawy dyktowała mu obawa przed
możliwym rozwojem sytuacji. Widział narastającą akceptację dla brutalności po stronie władzy
oraz odradzanie się myślenia nacjonalistycznego w niektórych środowiskach opozycji ­ stwierdza
Friszke.

Jak przypomina Lipski w swojej książce, Obóz Narodowo­Radykalny (ONR) powstał w wyniku
rozłamu w Stronnictwie Narodowym w roku 1934. "Wówczas szeregi Stronnictwa Narodowego
opuściła liczna grupa młodych działaczy, wywodząca się politycznie z rozwiązanego wcześniej
przez władze sanacyjne Obozu Wielkiej Polski. Nie odpowiadały im wciąż wpływowe w SN
tradycje demokratyczne, reprezentowane przez »starych«, tracących w Stronnictwie z roku na rok
znaczenie, niemniej jednak wciąż jeszcze wpływowych. ONR był już natomiast organizacją typu
faszystowskiego" ­ pisze autor "Dwóch ojczyzn, dwóch patriotyzmów".

Lipski ukazuje próbę wykorzystania katolicyzmu przez skrajnych nacjonalistów. Nie uważał on
wiary katolickiej za spójną z myśleniem totalitarnym. Katolickie Państwo Narodu Polskiego nie
miało w jego oczach nic wspólnego z katolicyzmem. By ukazać sposób myślenia narodowców o

ojczyźnie, religii, kulturze czy roli Polski w świecie, autor sięga do źródeł, obszernie cytując takie
pisma jak "Kuźnica", należąca do prasy ONR "Falangi", "Młoda Polska", "Pro Christo" czy "Ruch
Młodych".

"Książka ta nie powinna być interpretowana jako atak na jakąkolwiek formację polityczną
współczesnej Polski. Lipski w swych studiach pisał o historii, zmarł w roku 1991" ­ podkreśla w
nocie od edytora Łukasz Garbal. "Nie uważał katolicyzmu za predystynowany do tendencji
totalitarnych, negował też skojarzenie prawicy z faszyzmem. Stanowisko Lipskiego było
umiarkowane, nie radykalne ­ szukał zawsze porozumienia przeciw różnym formom totalizmu" ­
zastrzega.

Jan Józef Lipski (ur. 1926 ­ zm. 1991) był krytykiem i historykiem literatury, publicystą,
żołnierzem AK i Szarych Szeregów. Brał udział w powstaniu warszawskim, działał w opozycji
demokratycznej okresu PRL, był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników i Komitetu
Samoobrony Społecznej "KOR", a także przewodniczącym Polskiej Partii Socjalistycznej.

Książka "Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego" Lipskiego ukazała się nakładem
wydawnictwa Krytyki Politycznej.