50
40
30
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje 20
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
Prognozowanie i symulacje
10
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
gospodarcze
Okres
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Narzędzia analizy ekonomicznej
Wykład
Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz
WARSZAWA
© Copyright by Dariusz Prokopowicz
2006
Analizowana zmienna
Zagadnienia tematu
Zagadnienia tematu
Dane ekonomiczne
- szeregi czasowe danych
- dane przekrojowe
- graficzna ilustracja danych: wykresy, krzywe, równania
Wskaz
niki
Wielkości nominalne i realne
Istota modelu (na gruncie ekonomii)
Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne
Uwagi o relacjach: teoria  rzeczywistość gospodarcza
Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne
2
Ilościowe ujęcie analizowanych zale\
ności
Ilościowe ujęcie analizowanych zale\
ności
Analiza ekonomiczna
Zestawy danych
Modele
Narzędzia
ekonomicznych
(teorie)
stosowane
w ekonomii
3
Zestawy danych ekonomicznych
Zestawy danych ekonomicznych
Szeregi czasowe danych
Tablice Wykresy
(rysunki)
Szereg czasowy danych  zawiera kolejne wartości
przyjmowane przez daną zmienną w ró\
nych momentach
4
Dane ekonomiczne
Dane ekonomiczne
Szeregi czasowe danych  pokazują jak dana wielkość
ekonomiczna zmienia siÄ™ w czasie
X Czas 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
(Lata)
Y Zmienna 234,7 567,8 376,6 354,0 567,9 746,6 646,8 112,6
(wartość)
Y
Wykres (rysunek)  jest graficznÄ… ilustracjÄ…
szeregów czasowych danych
X
5
Wykres  szereg czasowy danych w
Wykres  szereg czasowy danych w
formie graficznej
formie graficznej
Y
X
Wykres punktowy  przedstawia określone wartości
zaobserwowane równocześnie dla dwu ró\
nych zmiennych
6
Wykres liniowy
Wykres liniowy
Czas
Wykreślenie linii na wykresach punktowych  połączenie zbioru
rozrzuconych punktów
7
Analizowana zmienna
Zale\
ność dodatnia lub ujemna
Zale\
ność dodatnia lub ujemna
Y Y
Zależność
Zależność
ujemna
dodatnia
X
X
8
Zale\
ność liniowa i nieliniowa
Zale\
ność liniowa i nieliniowa
Zależność
Zależność
Y Y
nieliniowa
liniowa
X
X
9
Wykresy (rysunki)  mogą być u\
ywane do ró\
nego rodzaju
Wykresy (rysunki)  mogą być u\
ywane do ró\
nego rodzaju
manipulacji danymi (w dziedzinie reklamy i polityce).
manipulacji danymi (w dziedzinie reklamy i polityce).
50
200
40
150
30
100
20
50
10
Okres
Okres
0
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005
2000 2001 2002 2003 2004 2005
10
Analizowana zmienna
Analizowana zmienna
Uśrednianie zbioru danych
Uśrednianie zbioru danych
Nie ma sensu posługiwanie się tablicami dziennych
zmian cen, gdy okres analizy obejmuje 10 lat
PRZYKA
AD: średnia ruchoma na wykresach kursów akcji.
11
Uśrednianie zbioru danych
Uśrednianie zbioru danych
Åšrednia z ka\
dego szeregu czasowego danych jest zawarta między
najwy\
szÄ… a najni\
szą wartością danej zmiennej
wartości średnie  wygładzają krótkookresowe wahania
poszczególnych zmiennych
50
40
30
20
10
Okres
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005
12
Analizowana zmienna
Dane przekrojowe
Dane przekrojowe
Dane przekrojowe  pokazują, jakie wartości przyjmuje
analizowana zmienna dla poszczególnych kategorii
danych (np. państw, sektorów gospodarki) lub te\
ich
grup w określonym momencie.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Polska
Niemcy
USA
Francja
13
Graficzne ujęcie danych przekrojowych
Graficzne ujęcie danych przekrojowych
120
100
Polska
80
Niemcy
60
USA
40
Francja
20
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Czas
14
Zmienna ekonomiczna
Wskaz
niki
Wskaz
niki
Wskaz
nik wyra\
a względną wartość danej zmiennej
odniesioną do jej wartości w okresie podstawowym
(bazowym).
Porównujemy wielkości nie odwołując się do jednostek miary
Przykład:
91  100
404  x x = ...
15
Wykorzystanie wskaz
ników cen jako
Wykorzystanie wskaz
ników cen jako
wielkości przeciętnych
wielkości przeciętnych
- do uzyskania jednego miernika zmian cen ró\
nych
czynników niezbędne jest skonstruowanie średniej ceny.
Dwa metale (miedz
i srebro)  Å‚Ä…czymy dwa szeregi czasowe
Np. relatywny udział miedzi i srebra w kosztach produkcji
Wybór wagi (jednego względem innych, jednego w całości) suma
równa jedności = 1
0,2 + 0,8 = 1
Udział w
produkcji
16
Inne przykłady wskaz
ników
Inne przykłady wskaz
ników
Wskaz
nik cen detalicznych  jest obliczany na
podstawie cen koszyka dóbr (i usług) nabywanych
przez typowe gospodarstwo domowe.
Procentowy wzrost tego wskaz
nika w okresie 12 miesięcy jest
najczęściej u\
ywanÄ… miarÄ… inflacji.
17
Konstrukcja wskaz
nika:
obliczenie wskaz
ników cen dla ka\
dej grupy (ró\
nych) produktów
wagi nadawane poszczególnym dobrom odzwierciedlają ich
względne znaczenie w wydatkach
Waga
Wartość Obliczony
Lp. Interpretacja
(poziom
bezwzględna wskaz
nik
istotności)
1 23 1 23 Czynnik o umiarkowanym
znaczeniu
2 45 1,5 67,5 Czynnik o bardzo dużym
znaczeniu
3 33 0,5 16,5 Czynnik o niewielkim znaczeniu
18
Wyciągnięcie średniej wa\
onej ze wskaz
ników cen
ró\
nych grup produktów.
Wskaz
niki płac w przemyśle przetwórczym  będące średnią
wa\
oną płac w poszczególnych gałęziach przemysłu
przetwórczego.
Wskaz
nik akcji 30 przedsiębiorstw FTSE  publikowany
przez Financial Times - obliczany jako średnia (cen) kursów
akcji notowanych na giełdzie londyńskiej.
W Polsce: WIG, WIG20, TECHWIG, ...
Wskaz
nikami posługujemy się równie\
mierzÄ…c inne
wielkości, np. wskaz
nik produkcji przemysłowej, który jest
równy średniej wa\
onej ilości dóbr produkowanych.
19
Wielkości nominalne i realne
Wielkości nominalne i realne
Przykłady:
PÅ‚ace (koszty) realne i nominalne
Inflacja w ujęciu nominalnym i realnym
Stopy procentowe (w bankach)  nominalne i realne
Koszty mierzone w jednostkach pieniÄ™\
nych określane
są mianem kosztów nominalnych.
Koszty realne sÄ… obliczane przez skorygowanie
kosztów nominalnych o zmiany poziomu cen.
20
Tylko przy zerowej inflacji zmiany wskaz
ników
nominalnych i realnych sÄ… identyczne.
Siła nabywcza pieniądza  kiedy rośnie cena dobra, mówimy
\
e spada siła nabywcza pieniądza, gdy\
za 100 zł mo\
emy
nabyć mniej dóbr.
Siła nabywcza pieniądza  jest to wskaz
nik ilości dóbr, które
mo\
na nabyć za jednostkę pienię\
nÄ….
21
Sposoby mierzenia zmian wielkości
Sposoby mierzenia zmian wielkości
ekonomicznych
ekonomicznych
zmiana absolutna (wyra\
ona w określonych [konkretnych]
jednostkach),
zmiana procentowa (wyra\
ona w % zmiany danej wielkości
nie podajÄ…c jednostek).
Stopa wzrostu  danej zmiennej jest to zmiana procentowa
jej poziomu w danym okresie (najczęściej w ciągu roku).
22
Istota modelu (na gruncie ekonomii)
Istota modelu (na gruncie ekonomii)
Model odzwierciedla uproszczony obraz rzeczywistości, który
zawiera jedynie najistotniejsze dla danego zagadnienia elementy.
Model jest to świadome uproszczenie rzeczywistości, dzięki
któremu mo\
emy wyodrębnić kluczowe elementy problemu,
analizować ich wzajemne zale\
ności i formułować prawa.
23
Prawo popytu
Przykład modelu:
Przykład modelu:
Zmiana wielkości popytu
D
(pozacenowe czynniki są stałe).
P
Przesunięcie funkcji
popytu (wpływ
czynników
pozacenowych: dobra
substytucyjne,
komplementarne,
opakowanie,
dystrybucja, reklama).
D Rys. Krzywa popytu
(prawo popytu)
Wielkość popytu Q
D
24
Cena
Funkcja analizowanej zmiennej
Funkcja analizowanej zmiennej
Rozmiary
zapotrzebowania na
=
* (cena biletu metra, opłata za taksówkę, cena
f
przejazdy metrem
benzyny, cena biletu na autobus, ...)
Pytanie:
W jaki sposób zmienia się liczba pasa\
erów w następstwie zmian
ka\
dego z wymienionych w modelu czynników.
Cena Liczba Cena
Przychody z
X X
= biletu pasażerów = biletu (cena biletu metra, opłata za taksówkę, cena
f
usług metra
benzyny, cena biletu na autobus, ...)
Świat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, abyśmy potrafili
Świat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, abyśmy potrafili
Świat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, abyśmy potrafili
Świat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, abyśmy potrafili
uwzględnić wszystkie jego elementy w budowanych modelach.
uwzględnić wszystkie jego elementy w budowanych modelach
uwzględnić wszystkie jego elementy w budowanych modelach
uwzględnić wszystkie jego elementy w budowanych modelach
25
Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne
Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne
Zastosowanie teorii polega na u\
yciu jej do
sformułowania podstawowych zale\
ności między
analizowanymi zmiennymi.
Teoria
Rzeczywistość
26
Empiryczne potwierdzenie teorii
Empiryczne potwierdzenie teorii
Ekonomia, podobnie jak astronomia jest w zasadzie
nauką nieeksperymentalną (w odró\
nieniu od fizyki czy
chemii).
Analizy w ekonomii przeprowadzane sÄ… zwykle
wieloetapowo:
Wpływ ceny na wielkość popytu
Wpływ poszczególnych czynników pozacenowych
27
Ekonometria
Ekonometria
Ekonometria (ekonomia + matematyka + statystyka).
Ekonometria  to dział ekonomii zajmujący się mierzeniem
związków między badanymi wielkościami przy wykorzystaniu
danych ekonomicznych.
28
Teorie ekonomiczne a rzeczywistość
Teorie ekonomiczne a rzeczywistość
Etapy powstania teorii ekonomicznej:
Obserwacja danego zjawiska i sformułowanie problemu
Skonstruowanie teorii lub modelu
Weryfikacja wniosków wynikających z teorii, dokonana na
podstawie danych ekonomicznych
29
Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne
Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne
Kategorie ekonomiczne to: pieniÄ…dz, rynek, towar,
wartość, płaca, popyt, poda\
, kapitał, inflacja.
30
Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne to podstawowe, ustalone zale\
ności
między cechami zjawisk ekonomicznych.
Powinno się je formułować: zazwyczaj, na ogół, w
większości przypadków i mają swój specyficzny charakter:
obiektywne  działają niezale\
nie od naszej woli i świadomości
\
ywiołowe  ich przebieg nie musi zgodny z naszym
oczekiwaniem, często nas zaskakuje
statyczne  ujawniają się w czasowym działaniu
historyczne  majÄ… swoje z
ródła w historii i razem z nią się
zmieniajÄ…
31
Teorie ekonomiczne
Teorie ekonomiczne
Teorie ekonomiczne to tworzenie ze sobÄ… praw
ekonomicznych w jakiejÅ› postaci i sÄ… one punktem
wyjścia dla polityki ekonomicznej kraju.
32
Model ekonomiczny
Model ekonomiczny
- to uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej.
Wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi
Dobra i usługi dla gospodarstw domowych
Wydatki
inwestycyjne
Oszczędności
Dobra
kapitałowe dla
przedsiębiorstw
Gospodarstwa
Przedsiębiorstwa
domowe
Usługi czynników produkcji
Dochody czynników produkcji
Instytucje finansowe
(w tym banki)
33