„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Agnieszka Tarasiuk

Wykonywanie zdobień wyrobów dziewiarskich
311[42].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Wiesława Paciorek
mgr Joanna Rudź



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Agnieszka Tarasiuk



Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz



Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[42].Z3.03
Wykonywanie zdobień wyrobów dziewiarskich zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik włókienniczych wyrobów dekoracyjnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1 Haft na wyrobach dziewiarskich

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

10

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

13

4.2 Aplikacje

14

4.2.1. Materiał nauczania

14

4.2.2. Pytania sprawdzające

19

4.2.3. Ćwiczenia

19

4.2.4. Sprawdzian postępów

21

4.3 Elementy zdobnicze

22

4.3.1. Materiał nauczania

22

4.3.2. Pytania sprawdzające

24

4.3.3. Ćwiczenia

25

4.3.4. Sprawdzian postępów

27

5. Sprawdzian osiągnięć

28

6. Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy w zakresie wykonywania haftu

dziewiarskiego, łańcuszkowego, nakładanego i aplikacji na wyrobach dziewiarskich oraz
wykonywania różnego rodzaju elementów zdobiących wyroby dziewiarskie.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i testów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła
informacji. Obejmuje on również:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych
do realizacji,

−

sprawdzian postępów.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela/instruktora

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
4. Sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań testowych, którego pozytywny wynik

potwierdzi nabycie przez Ciebie umiejętności i wiadomości z zakresu tej jednostki modułowej.

5. Literaturę.

Jednostka modułowa

Wykonywanie zdobień wyrobów dziewiarskich, której treści teraz

poznasz, jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem wytwarzania
rękodzielniczych wyrobów dziewiarskich. (rys.1).

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Rys.1. Schemat układu jednostek modułowych

311[42].Z3.01

Dobieranie materiałów, narzędzi i metod

do wykonywania rękodzielniczych

wyrobów dziewiarskich

311[42].Z2.02

Wykonywanie rękodzielniczych

wyrobów dziewiarskich

311[42].Z3.03

Wykonywanie zdobień wyrobów

dziewiarskich

Moduł 311[42].Z3

Technologia wytwarzania

rękodzielniczych wyrobów

dziewiarskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

– dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku,

−

posługiwać się wzorami dziewiarskich splotów żakardowych i intarsji,

−

posługiwać się drutami dziewiarskimi i szydełkiem,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

wykonać rysunek roboczy haftu dziewiarskiego,

−

wykonać haft dziewiarski

−

wykonać rysunek roboczy haftu łańcuszkowego,

−

wykonać haft łańcuszkowy na dzianinie,

−

wykonać aplikacje płaskie,

−

wykonać aplikacje fakturalne na wyrobach dziewiarskich,

−

wykonać ozdoby typu frędzle, pompony i sznurki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Haft na wyrobach dziewiarskich

4.1.1. Materiał nauczania

Haft dziewiarski

Haft dziewiarski polega na pokrywaniu oczka dzianiny przędzą w wybranym kolorze. Gotowy

haft przypomina wyglądem splot żakardowy lub intarsję. Jego wykonanie jest jednak dużo
prostsze, gdyż nie wymaga pracy z kilkoma nawojami przędzy. Projektując wzory haftu można
wykorzystywać dowolne motywy oraz nieograniczoną gamę kolorów.

Haftem dziewiarskim można przenosić na dzianinę wzory splotów żakardowych, intarsji

oraz haftu krzyżykowego. Do motywów zawartych w książkach, katalogach i czasopismach
dołączone są gotowe rysunki robocze. W tym przypadku wystarczy dobrać odpowiedni wzór
i na jego podstawie haftować. Można także projektować własne wzory (rys.2) i wykonywać dla
nich rysunki robocze.

Rys. 2. Przykładowy projekt wzoru do wykonania haftem dziewiarskim

Aby wykonać rysunek roboczy dla zaprojektowanego wzoru należy nanieść na jego

powierzchnię siatkę (rys.3). Gęstość siatki zależy od oczekiwanej wielkości wzoru na dzianinie.
Im większy ma być motyw tym gęstsze linie siatki.

Rys. 3. Projekt z naniesioną siatką

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Kolejną czynnością jest przeniesienie wzoru na kratkówkę (rys.4). Należy odwzorować

dokładnie każdą kratkę siatki. Jeśli kratka siatki jest pusta pole zostaje puste, jeśli zapełniona
przenosi się wypełniający ją kolor na odpowiednie pole kratkówki. Obowiązuje zasada, że pole
zapełnia się tym kolorem, który zapełnia największą część kratki w siatce. Kratka kratkówki
odpowiada jednemu ściegowi haftu dziewiarskiego pokrywającemu oczko dzianiny.

Rys. 4. Wzór przeniesiony na kratkówkę

Zamiast wypełniania kratki kolorem można ją oznaczyć odpowiadającym mu symbolem

graficznym. Przykład pokazano na rys. 5.

- - - - - - - - -

- - - - - - - - -

- - - - - - - - -

- - - - - - - - -

ë - ró

żowy

- - - - - ë ë ë ë ë ë ë ë ë

S - zielony

- - - - - ë ë ë ë ë ë ë ë ë

- - fioletowy

- - - - - ë ë ë ë ë ë ë ë ë

- - - - - S S ë ë ë ë ë ë ë

S S S S S ë ë ë ë ë ë ë

S S S S S ë ë ë ë ë ë ë

ë ë ë ë ë ë ë ë ë

Rys. 5. Symboliczny zapis wzoru na kratkówce

Haft dziewiarski (rys.6) wykonuje się od strony prawej ku lewej. Ściegiem pokrywa się jedno

oczko, po czym wkłuwa się igłę ponownie w punkt wyjścia nici i przechodzi do następnego
oczka.
Po lewej stronie dzianiny powstają krótkie poziome ściegi. Do haftowania używa się grubej igły
z zaokrąglonym końcem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 6. Ścieg dziewiarski. [8, s.24]

Haft łańcuszkowy

Haft łańcuszkowy stosuje się przede wszystkim do wykonywania na dzianinie ornamentów

liniowych. Łańcuszek składa się z zamkniętych oczek – pętelek, z których każde jest połączone
z poprzednim i następnym.

Aby wykonać haft łańcuszkowy na podstawie projektu należy przenieść kontury wzoru

na papier. W tym celu na projekt nakłada się arkusz cienkiego papieru i miękkim ołówkiem
obrysowuje się wzór. Powstaje w ten sposób rysunek roboczy haftu łańcuszkowego.

Aby przenieść wzór haftu na dzianinę należy przerysować go na cienką mocną bibułkę. Bibułę

ze wzorem przyfastrygowuje się w wybranym miejscu dzianiny. Następnie gęsto konturuje się
wzór ściegiem przed igłą – przyszywając jednocześnie bibułkę do dzianiny. Do konturowania
należy użyć nici w kolorze kontrastowym do barwy dzianiny. Po przeszyciu całego wzoru bibułkę
należy delikatnie oderwać.

Ścieg łańcuszkowy(rys.7) wykonuje się w kierunku prostopadłym ku sobie. Po zamocowaniu

nitki w dzianinie i wyprowadzeniu jej na prawą stronę, wkłuwa się igłę prawie w to samo miejsce.
Z nitki tworzy się pętelkę przytrzymując ją palcem lewej ręki. Igłę wyprowadza się na prawą
stronę w odległości równej długości oczka łańcuszka. Następne oczko otrzymuje się tak samo,
wkłuwając igłę zawsze w miejsce wyjścia nitki. Długość oczek powinna być równa,
a każde następne oczko wychodzi z poprzedniego.

Rys. 7. Ścieg łańcuszkowy: a) sposób wykonania pierwszego oczka,

b) sposób wykonania dalszych oczek [6, s.41]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Kształt oczek łańcuszka może być różny (rys.8). Przy tworzeniu ściegu fantazyjnego oczka

mogą być bardziej lub mniej otwarte. Układając oczka ukośnie otrzymuje się łańcuszek łamany.

Rys. 8. Łańcuszki o różnym kształcie [6, s.42]

Pojedyncze oczka łańcuszka przytrzymane małymi ściegami za igłą, odpowiednio ustawione

mogą tworzyć kwiaty (margerytki) – rys. 9.

Rys. 9. Tworzenie wzoru z pojedynczych przytrzymywanych oczek łańcuszka [6, s.49]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega haft dziewiarski?
2. W jakim celu na projekt haftu nanosimy siatkę?
3. Do czego służy kratkówka?
4. W jaki sposób wykonasz ścieg dziewiarski?
5. Jakie ornamenty wykonuje się na dzianinie stosując haft dziewiarski?
6. W jaki sposób przeniesiesz wzór haftu łańcuszkowego na dzianinę?
7. W jaki sposób wykonasz ścieg łańcuszkowy?
8. Jakie znasz metody otrzymania ściegu łańcuszkowego fantazyjnego?
9. W jaki sposób wykonasz wzór kwiatów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj rysunek roboczy haftu dziewiarskiego zgodnie z własnym projektem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi wykonywania rysunków roboczych na podstawie

projektu,

3) wybrać własny projekt wzoru żakardowego, intarsji lub haftu krzyżykowego,
4) wykonać rysunek roboczy haftu dziewiarskiego stosując poznane zasady,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

projekt haftu,

−

papier kancelaryjny,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj haft dziewiarski zgodnie z rysunkiem roboczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać przędzę o odpowiedniej grubości i kolorach,
3) dobrać grubość igły do wykonywania haftu,
4) zaznaczyć na dzianinie środek miejsca, na którym ma być wykonany haft,
5) wykonać haft rozpoczynając od środka wzoru,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego haftu,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób dziewiarski,

−

kolorowa przędza,

−

rysunek roboczy haftu,

−

igła,

−

nożyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 3

Wykonaj rysunek roboczy haftu łańcuszkowego zgodnie z projektem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi wykonywania rysunków roboczych na podstawie

projektu,

3) wybrać projekt haftu łańcuszkowego,
4) wykonać rysunek roboczy haftu łańcuszkowego stosując poznane zasady,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

projekt haftu łańcuszkowego,

−

arkusz cienkiego papieru

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj haft łańcuszkowy zgodnie z rysunkiem roboczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi wykonywania haftu łańcuszkowego na wyrobach

dziewiarskich,

3) dobrać rodzaje ściegów łańcuszkowych do wykonania haftu,
4) dobrać przędzę o odpowiedniej grubości i kolorach,
5) dobrać grubość igły do wykonywania haftu,
6) przenieść wzór haftu łańcuszkowego na dzianinę,
7) wykonać haft na wyrobie dziewiarskim,
8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego haftu,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób dziewiarski,

−

kolorowa przędza,

−

rysunek roboczy haftu,

−

arkusz miękkiej bibuły,

−

cienka nitka w kolorze kontrastowym do koloru wyrobu dziewiarskiego,

−

igła,

−

nożyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?





2) zdefiniować pojęcia: haft dziewiarski, haft łańcuszkowy, siatka, kratkówka?





3) wykonać rysunek roboczy haftu dziewiarskiego?





4) wykonać haft dziewiarski na dzianinie?





5) wykonać rysunek roboczy haftu łańcuszkowego?





6) wykonać haft łańcuszkowy?





7) wykonać ścieg łańcuszkowy fantazyjny?





8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.2. Aplikacje

4.2.1. Materiał nauczania

Wykonanie aplikacji

Aplikacją nazywa się artystyczne naszywanie na tło kolorowych kawałków materiału według

wzoru. Motywy mogą być wykonane z sukna, płótna, skóry, filcu, jedwabiu, aksamitu, koronki
czy dzianiny. Materiały wybrane na aplikację powinny wyraźnie kontrastować z tłem, tworząc
z nim jednocześnie harmonijną całość. Każdą aplikację można wzbogacić łącząc z haftem,
naszywając kilka materiałów różniących się fakturą i kolorem, naszywając ozdobnymi ściegami.
Można także uwypuklać aplikację wypychając lub pikując jej elementy.

Pierwszym etapem wykonania aplikacji jest narysowanie konturu wzoru na przeznaczonym

na jej wykonanie materiale.

Aplikacje z tkanin cienkich i strzępiących się wycina się pozostawiając na brzegu materiału

zapas (0,5 – 0,7cm) potrzebny do zawinięcia. Wyciętą aplikację przyfastrygowuje się do tła
i zawijając brzeg przyszywa się ją ściegiem krytym lub ozdobnym (rys.10,11).

a)

b)

c)

d)

e)

Rys. 10. Ściegi stosowane do przyszywania i ozdabiania aplikacji: a) kryty, b) krzyżykowy, c) dziergany,

d) łańcuszkowy, e) zygzakowy [1, s.303-307]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 11. Sposób wykonywania aplikacji z materiałów strzępiących się: a)rysowanie konturu wzoru,

b) zawijanie brzegu aplikacji i przyszywanie go ściegiem krytym, c) przyszywanie krzyżykami,

d) przyszywanie ściegiem dzierganym [6, s.87]

Aplikacje z tkanin grubych i nie strzępiących się wycina się ściśle według wzoru. Wycięte

elementy nakłada się na tło, przyfastrygowuje i przyszywa ściegiem krytym lub ozdobnym.

Aplikację płaską uzyskuje się wykorzystując do jej wykonania materiały gładkie, jednorodne.

Można ją wzbogacić haftując jej elementy ściegami ozdobnymi (rys.12). Jeśli do wykonania
motywu użyje się materiałów różnokolorowych powstanie aplikacja kolorowa.

Rys. 12. Przykład aplikacji płaskiej wzbogaconej ściegami ozdobnymi [2, s.35]

Wykorzystując przy wykonaniu jednego motywu różne rodzaje materiałów o różnorodnej

fakturze otrzymujemy aplikację fakturalną. Taką aplikację można wzbogacać haftując
na elementach wzoru, naszywając jedną aplikację na drugą, wykonując elementy ozdobne
na szydełku, stosując frywolitki, pikując i wypychając jej elementy (rys.13).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 13. Aplikacja fakturalna wzbogacona naszyciem aplikacji na aplikację i pikowaniem [7]

Hafty nakładane

Sposób zdobienia, w którym na powierzchnię wyrobu naszywa się cekiny, koraliki i dżety

nosi nazwę haftu nakładanego. Składa się on z trzech elementów: dzianiny, nałożonych cekinów,
koralików lub dżetów oraz nitki służącej do ich naszywania.

Koraliki naszywa się w sposób pokazany na rys. 13. Igłę z nitką przeciąga się z lewej strony

dzianiny na prawą. Na igłę nawleka się koralik i wkłuwa się igłę w dzianinę w odległości równej
wielkości koralika. Następnie igłę ponownie przeciąga się z lewej strony dzianiny
na prawą w odległości dwóch średnic koralika i całą czynność powtarza się od początku.
Z naszywanych w ten sposób koralików można tworzyć różne wzory.

Rys. 14. Sposób przyszywania koralików [6, s.92]

Cekiny można przyszywać różnymi sposobami. Po wyjęciu igły z nitką z materiału na nitkę

nawleka się najpierw cekin, a potem koralik. Igłę wkłuwa się w środek cekina i przeciąga ją
na lewą stronę dzianiny. Tym sposobem cekin jest przetrzymywany koralikiem nieco większym
od otworu w nim (rys.15).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Rys. 15. Sposób przyszywania pojedynczych cekinów za pomocą koralików[6, s.92]

Pojedynczy cekin przyszywa się przez przeciągnięcie nitki z igłą przez cekin, a następnie

wkłucie igły w dzianinę tuż za brzegiem cekina (rys.16a).

Cekiny w linii ciągłej przyszywa się tak, aby jeden cekin przykrywał połowę następnego

(rys.16b).W tym celu igłę z nitką przeciąga się przez materiał, nawleka na igłę cekin i wykonuje
ścieg za igłą. Długość ściegu za igłą powinna być równa połowie szerokości cekina.
Następnie igłę wyciąga się z materiału w odległości całej średnicy cekina. W ten sam sposób
przyszywa się cekiny w linii ciągłej przytrzymywane koralikami (rys.16c), z tą różnicą, że cekiny
powinny zachodzić na siebie poza koralikami.

a)

b)

c)

Rys. 16. Sposób przyszywania cekinów: a) pojedynczy cekin b) w linii ciągłej,

c) w linii ciągłej za pomocą koralików [6, s.92]

Przyszywając pojedyncze cekiny dżetami (rys.17a)po przeciągnięciu igły z nitką przez

materiał nawleka się na igłę cekin i dżet. Następnie igłę wkłuwa się w dzianinę tuż za cekinem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Przyszywając cekiny dżetami w linii ciągłej (rys.17b) na igłę nabiera się dwa cekiny i ustawia

je tak, aby drugi zakrywał połowę pierwszego. Po nabraniu jednego dżetu igłę wkłuwa się
w materiał poprzez pierwszy cekin. W ten sposób przytwierdza się drugi cekin do pierwszego.
Igłę wyciąga się w odległości nieco większej niż średnica cekina. Na igłę nabiera się następny
cekin i ściegiem za igłą przytwierdza się dwa cekiny dżetem.

a)

b)

Rys. 17. Sposób przyszywania cekinów dżetami: a) pojedynczy cekin b) w linii ciągłej [6, s.92]

Dżetami można również zapełniać całe powierzchnie wzoru. W tym celu należy najpierw

zaznaczyć na materiale (fastrygą) kontury wzoru. Następnie po przeciągnięciu igły z nitką
przez dzianinę i dżet układa się go w sposób pokazany na rysunku 18. dżety należy przyszywać
bardzo cienką igłą i podwójną nitką. Aby dżety były dobrze przymocowane niektóre koraliki
należy przyszywać dwukrotnie.

Rys. 18. Sposób przyszywania dżetów [6, s.92]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys. 19. Motyw wykonany haftem nakładanym - serdak krakowski

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to aplikacja?
2. Jak można wzbogacić aplikację?
3. Jak przyszywa się aplikacje z materiałów cienkich i strzępiących się?
4. Co to jest aplikacja płaska?
5. Jakimi cechami charakteryzuje się aplikacja fakturalna?
6. Co to jest haft nakładany?
7. W jaki sposób przyszyjesz koraliki do dzianiny?
8. W jaki sposób przyszyjesz pojedynczy cekin do dzianiny?
9. Jakie znasz sposoby przyszywania cekinów w linii ciągłej?
10. W jaki sposób przyszyjesz cekiny w linii ciągłej?
11. W jaki sposób przyszyjesz cekiny w linii ciągłej koralikami?
12. W jaki sposób przyszyjesz cekiny w linii ciągłej dżetami?
13. W jaki sposób zapełnisz dżetami powierzchnię wzoru?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj aplikację płaską na wyrobie dziewiarskim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać wzór aplikacji płaskiej z katalogów,
3) dobrać materiał do wykonania aplikacji,
4) dobrać ścieg i igłę do przyszycia aplikacji,
5) wyciąć lub wykonać potrzebne elementy aplikacji,
6) wykonać aplikację na wyrobie dziewiarskim,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanej aplikacji,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób dziewiarski,

−

różnorodne materiały włókiennicze,

−

różnorodne przędze dziewiarskie,

−

nici szwalnicze,

−

nici do haftu,

−

katalogi,

−

blok rysunkowy formatu A4,

−

druty dziewiarskie,

−

szydełko,

−

igły,

−

nożyczki,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj aplikację fakturalną na wyrobie dziewiarskim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać wzór aplikacji fakturalnej z katalogów,
3) dobrać materiały do wykonania aplikacji,
4) dobrać ściegi i igły do ozdobienia i przyszycia aplikacji,
5) wyciąć lub wykonać potrzebne elementy aplikacji,
6) wykonać aplikację na wyrobie dziewiarskim,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanej aplikacji,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób dziewiarski,

−

różnorodne materiały włókiennicze,

−

różnorodne przędze dziewiarskie,

−

nici szwalnicze,

−

nici do haftu,

−

katalogi,

−

blok rysunkowy formatu A4,

−

druty dziewiarskie,

−

szydełko,

−

igły,

−

nożyczki,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ćwiczenie 3

Wykonaj motyw zdobniczy na dzianinie wykorzystując cekiny, koraliki i dżety.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać wzór motywu zdobniczego z katalogów,
3) wykonać rysunek roboczy wybranego motywu,
4) dobrać elementy do wykonania motywu,
5) dobrać sposób przyszywania elementów motywu,
6) przenieść kontury motywu na dzianinę,
7) wykonać motyw zdobniczy na wyrobie dziewiarskim,
8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanej pracy,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób dziewiarski,

−

katalogi,

−

bibuła

−

przybory kreślarskie,

−

blok rysunkowy formatu A4,

−

różnorodne koraliki, cekiny i dżety,

−

nici szwalnicze,

−

nożyczki,

−

igła,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?





2) dobrać materiały i ściegi do wykonania aplikacji?





3) wykonać aplikację płaska?





4) wykonać aplikację fakturalną?





5) dobrać metody przyszywania cekinów, dżetów i koralików do wykonania

wybranego motywu?





6) wykonać motyw zdobniczy wykorzystując technikę haftu nakładanego?





7) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.3. Elementy zdobnicze

4.3.1. Materiał nauczania

Pompony

Wykonywanie pomponu rozpoczyna się od wycięcia z tektury dwóch jednakowych krążków

(rys.20a). Od ich średnicy zależy wielkość pomponu. W środku krążków wycina się otwory
o średnicy 1 – 2cm. Krążki składa się ze sobą, a przez środkowy otwór przeciąga się przędzę
ściśle okręcając tekturkę (rys.20b). Krążki powinny być owinięte równomiernie.
Im więcej nawinie się przędzy tym ładniejszy będzie pompon. Po nawinięciu wsuwa się nożyczki
między krążki i przecina przędzę na całym obwodzie składa koła (rys.20c). Krążki lekko rozsuwa
się, a środek wiąże kilkakrotnie mocną nitką (rys.20d). Po związaniu rozcina się tekturki i
ostrożnie je usuwa. Następnie trzymając pompon za związane nitki roztrzepuje się go ręką i
nadaje okrągły kształt. Dłuższe sterczące nitki obcina się nożyczkami.

a)

b)

c)

d)

Rys. 20. Sposób wykonania pomponu: a) krążki z tektury, b)owijanie krążków,

c)wiązanie pomponu, d)rozcinanie tektury [4, s.63]

Frędzle

Przędzę na frędzle przygotowuje się nawijając ją na tekturę. Od ilości owinięć zależy grubość

frędzla. Po rozcięciu nitek otrzymuje się pasmo równe podwójnej długości frędzla.

Frędzle zawieszone na pętli (rys.21) otrzymuje się przez przeciągnięcie szydełkiem, złożonego

na pół pasma przędzy przez oczka brzegowe dzianiny. Przez utworzoną w ten sposób pętlę
przekłada się końce frędzla i zaciąga.

Rys. 21. Sposób wykonania frędzli zawieszonych na pętli [3, s.104]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Frędzle zawiązywane (rys.22) otrzymuje się przeciągając do połowy pasmo przędzy przez

dzianinę. Pasmo składa się i robi na nim węzeł.

Rys. 22. Sposób wykonania frędzli zawiązywanych. [3, s.104]

Chwosty

Rozpoczynając wykonanie chwostu przygotowuje się kawałki przędzy dwukrotnie dłuższe

od pożądanej długości chwostu (przez nawinięcie na tekturkę i rozcięcie). Z kilku dłuższych nitek
skręca się sznurek, którym związuje się wiązkę w środku (rys.23a). Związane pasmo składa się
podwójnie i u góry, nieco poniżej wiązania owija kilkakrotnie nitką w następujący sposób
(rys.23b). Z jednego końca przędzy tworzy się pętelkę. Dalszą jej częścią mocno owija się pasmo
przytrzymując pętelkę. Nitkę obcina się a jej koniec wsuwa się w pętelkę. Następnie chwyta się
za nitkę pętelki i zawieszony na niej koniec wciąga pod owinięcie. Zbędne końce nitek obcina się.

a)

b)

Rys. 23. Sposób wykonania chwostu: a) związywanie pasma w środku długości,

b) wykonanie wiązania chwostu [6, s.98]

Sznurki

Najprostszy sznurek otrzymuje się robiąc szydełkiem łańcuszek z pojedynczej lub kilkakrotnie

złożonej nitki.

Sznurek z podwójnego łańcuszka rozpoczyna się od zrobienia pętelki i pierwszego oczka

łańcuszka. Dalej wykonuje się podwójny łańcuszek. Sposób wykonania podwójnego łańcuszka
przedstawia rys. 24.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

a)

b)

c)

Rys. 24. Sposób wykonania podwójnego łańcuszka: a) i b) wykonywanie pierwszego oczka, c) wykonywanie

kolejnych oczek [3, s.103]

Do wykonania szydełkiem kolejnego rodzaju sznurka przygotowuje się pasmo składające się

z kilku nitek. Jeżeli nitka jest bardzo gruba, może być tylko jedna. W połowie pasma należy
zrobić pętelkę tak jak na początku łańcuszka. Włożyć szydełko w pętelkę i dociągnąć ją.
Następne czynności wykonuje się aż do uzyskania potrzebnej długości sznurka. Szydełkiem
wyciągnąć pętelkę z ostatnio dociągniętego pasma i przeciągnąć je przez pętelkę na szydełku.
Dociągnąć pasmo do właśnie przerobionej pętelki i zrobić pół obrotu sznurkiem w lewo.

Sposób wykonania sznurka plecionego przedstawia rys. 25.

a)

b)

c)

d)

Rys. 25. Sposób wykonania sznurka plecionego a), b), c) i d) kolejne etapy zaplatania [9, s.35]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest pompon?
2. Jak rozpoczyna się wykonywanie pomponu?
3. Jakie są kolejne etapy wykonywania pomponu?
4. Jak przygotowuje się przędzę do wykonania frędzli?
5. Jak wykonasz frędzle zawieszone na pętli?
6. Jak wykonasz frędzle zawiązywane?
7. Co to jest chwost?
8. W jaki sposób wykonasz chwost?
9. Jakie znasz metody wykonywania sznurków?
10. W jaki sposób wykonasz sznurek szydełkiem?
11. Na czym polega zaplatanie sznurka?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pompon.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować wielkość i kolorystykę pompona,
3) dobrać właściwą przędzę,
4) wyciąć odpowiednie krążki z kartonu,
5) wykonać pompon,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego pomponu,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza dziewiarska,

−

karton,

−

przybory kreślarskie,

−

nożyczki,

−

igła,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj chwost.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować wielkość i kolorystykę chwosta,
3) dobrać właściwą przędzę,
4) naciąć potrzebną ilość kawałków przędzy odpowiedniej długości,
5) wykonać chwost,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego chwostu,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza dziewiarska,

−

tektura

−

nożyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ćwiczenie 3

Wykonaj frędzle:

−

zawieszone na pętli,

−

zawiązywane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować długość i kolorystykę frędzli,
3) dobrać odpowiednią przędzę,
4) naciąć potrzebną do wykonania nie mniej jak dwudziestu frędzli, ilość kawałków przędzy

odpowiedniej długości,

5) wykonać co najmniej 10 frędzli każdego rodzaju,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanych frędzli,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza dziewiarska,

−

dzianina,

−

nożyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj sznurki:

−

przy pomocy szydełka,

−

pleciony.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować długość i kolorystykę sznurków,
3) dobrać odpowiednią przędzę,
4) dobrać numer szydełka do grubości przędzy,
5) przygotować odpowiednią ilość przędzy,
6) wykonać szydełkiem co najmniej 50cm sznurka,
7) przygotować pasma przędzy o odpowiedniej długości do wykonania nie mniej niż 50cm

sznurka,

8) wykonać co najmniej 50cm sznurka plecionego,
9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanych sznurków,
10) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przędza dziewiarska,

−

szydełko,

−

nożyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?





2) wykonać pompon?





3) wykonać chwost?





4) wykonać frędzle zawieszone na pętli?





5) wykonać frędzle zawiązywane?





6) wykonać sznurek przy pomocy szydełka?





7) wykonać sznurek pleciony?





8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących wykonywania zdobień wyrobów dziewiarskich.

Zadania od 1 do 14 są to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa; w zadaniach od 15 do 20 należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X

(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy zadanie będzie Ci sprawiało trudność, odłóż je na później i wróć do niego,

gdy zostanie Ci wolny czas. Zadania: 15 – 20, są z poziomu ponadpodstawowego,
zatem poświęć więcej czasu na ich rozwiązanie.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Haft dziewiarski polega na:

a) wykonywaniu z nitki pętelek,
b) pokrywaniu oczka dzianiny przędzą w wybranym kolorze,
c) wykonywaniu węzełków,
d) przyszywaniu koralików.

2. Pierwszy etap wykonywania rysunku roboczego dla zaprojektowanego wzoru haftu

dziewiarskiego to:
a) przeniesienie konturów wzoru na papier,
b) przeniesienie wzoru na kratkówkę,
c) naniesienie siatki na powierzchnię wzoru,
d) obrysowanie wzoru miękkim ołówkiem.

3. Przenosząc wzór haftu dziewiarskiego na kratkówkę, pole kratkówki zapełnia się kolorem:

a) zapełniającym największą część kratki w siatce,
b) tła,
c) kontrastowym,
d) zapełniającym co najmniej ¼ pola siatki.

4. Przenosząc wzór haftu łańcuszkowego na wyrób dziewiarski:

a) przerysowuje się wzór haftu flamastrem,
b) bibułę ze wzorem przyfastrygowuje się w wybranym miejscu dzianiny,
c) przykleja się bibułę ze wzorem do dzianiny,
d) przyfastrygowuje się do dzianiny pojedyncze elementy wzoru wycięte z papieru.

5. Haft łańcuszkowy stosuje się do wykonywania na dzianinie:

a) imitacji splotu żakardowego,
b) ozdobnych węzełków,
c) wielo kolorowych motywów przypominających intarsję,
d) ornamentów liniowych.

6. Aplikacja to:

a) ozdabianie dzianiny frędzlami,
b) artystyczne zszywanie elementów wyrobu,
c) artystyczne naszywanie na tło kolorowych kawałków materiału,
d) wykonywanie z dzianiny form przestrzennych.

7. Sposób zdobienia, w którym na powierzchnię wyrobu naszywa się cekiny, koraliki i dżety to:

a) haft kolorowy,
b) haft nakładany,
c) haft cieniowany,
d) haft wypukły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

8. Ścieg pokazany na rysunku to:

a) ścieg łańcuszkowy,
b) ścieg kryty,
c) ścieg za igłą,
d) ścieg dziergany.

9. Dżety są dobrze przymocowane do dzianiny gdy:

a) zapełniają całą powierzchnię wzoru,
b) są przyszyte gęsto,
c) niektóre koraliki są przyszyte grubszą nitką,
d) niektóre koraliki są przyszyte dwukrotnie.

10. Pierwszym etapem wykonania aplikacji jest:

a) wycięcie elementów wzoru z materiału,
b) narysowanie konturu wzoru na przeznaczonym na jej wykonanie materiale,
c) ułożenie elementów na dzianinie,
d) zawinięcie brzegów aplikacji.

11. Przędzę na chwost przygotowuje się nawijając ją na tekturę Po rozcięciu nitek otrzymuje się

pasmo o długości równej:
a) poczwórnej długości chwosta,
b) połowie długości chwosta,
c) podwójnej długości chwosta,
d) nieograniczonej długości.

12. Najprostszy sznurek otrzymuje się:

a) łącząc ze sobą kilka nitek,
b) robiąc szydełkiem łańcuszek z pojedynczej lub kilkakrotnie złożonej nitki,
c) związując kilka sznurków węzłem płaskim,
d) narzucając oczka na druty.

13. Haftem dziewiarskim można przenosić na dzianinę wzory:

a) splotów żakardowych,
b) splotów szydełkowych,
c) splotów tkackich,
d) haftów dzierganych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

14. Ścieg łańcuszkowy wykonuje się w kierunku:

a) prostopadłym od siebie,
b) prawej ręki,
c) prostopadłym ku sobie,
d) lewej ręki.

15. Scharakteryzuj materiały stosowane do wykonywania aplikacji.

16. Zaprojektuj wzór haftu dziewiarskiego i wykonaj jego rysunek roboczy.

17. Wyjaśnij, czym różni się aplikacja fakturalna od aplikacji płaskiej.

18. Opisz sposób naszycia cekinów pokazany na rysunku..

19. Opisz sposób wykonania pomponu.

20. Porównaj sposób wykonania frędzli zawieszonych na pętli i zawiązywanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie zdobień wyrobów dziewiarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź lub udziel krótkiej odpowiedzi

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

16.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

6. LITERATURA

1. „Gajzler Z., Kowalczyk K., Krysicka G.: Konfekcjonowanie dzianin cz.1. WSiP, Warszawa

1995

2. Jackowska J.: Haft i mereżki. Komitet Gospodarstwa Domowego, Zarząd Główny Ligi

Kobiet Polskich, Warszawa 1983

3. Jeske B.: Dziewiarka doskonała. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1989
4. Pięcek T.: Mój debiut w dziewiarstwie ręcznym. Wydawnictwo „Watra”, Warszawa 1988
5. Turska J.: Haft modny. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1987
6. Turska J.: Igłą malowane. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1983

Spis adresów internetowych zamieszczonych w materiale nauczania.
Podane adresy aktualne na dzień 25.04.2006r.
7. http://www.patchworkowo.org/poduszki/poduszka.html

Czasopisma
8. „Anna – Najpiękniejsze robótki ręczne", 2001, nr 2
9. „Burda Specjal”, 1994, nr 4