Montaż i wykonywanie napraw urządzeń chłodniczych i kilmatyzacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Frymus

Montaż i wykonywanie napraw urządzeń chłodniczych
i klimatyzacyjnych 724[05].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Zdzisław Kobierski
mgr inż. Henryk Krystkowiak

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Kapruziak

Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 724[05].Z4.02,
„Montaż i wykonywanie napraw urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu elektromechanik 724[05].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Klasyfikacja, budowa i charakterystyka urządzeń chłodniczych

4.1.1. Materiał nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzające
4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

23
23
25

4.2. Klasyfikacja, budowa i charakterystyka urządzeń klimatyzacyjnych

4.2.1. Materiał nauczania
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

26
30
31
31

4.3. Uruchamianie i naprawy urządzeń chłodniczych

4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

32
37
37
40

4.4. Uruchamianie i naprawy urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

4.4.1. Materiał nauczania
4.4.2. Pytania sprawdzające
4.4.3. Ćwiczenia
4.4.4. Sprawdzian postępów

41
52
52
55

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o urządzeniach chłodniczych

i klimatyzacyjnych, rozpoznawaniu i rozróżnianiu ich podzespołów, przeprowadzania drobnych
napraw, a także ocenianiu stanu technicznego urządzeń na podstawie przeprowadzanych
oględzin i przeglądów.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również:

–

ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do
realizacji ćwiczenia,

–

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

–

sprawdziany postępów,

4. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy

i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego sprawdzianu jest dowodem
opanowania umiejętności określonych w jednostce modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem materiału nauczania lub wykonaniem ćwiczenia, to

poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze
wykonujesz daną czynność. Na zakończenie jednostki modułowej spróbuj zaliczyć sprawdzian
osiągnięć.

Szczególną uwagę zwróć na informacje zawarte w dokumentacji technicznej badanych

urządzeń oraz w instrukcjach ich obsługi.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Szczególną ostrożność musisz zachować podczas wykonywania ćwiczeń praktycznych

z urządzeniami zasilanymi bezpośrednio z sieci. Podczas tych ćwiczeń szczególną uwagę zwróć
na zachowanie maksymalnego bezpieczeństwa, na organizację bezpiecznego stanowiska pracy
i postępowanie zgodne z zasadami bhp, ppoż. i ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

724[05].Z4.01

Montaż i wykonywanie napraw

urządzeń grzejnych

724[05].Z4.02

Montaż i wykonywanie napraw

urządzeń chłodniczych

i klimatyzacyjnych

724[05].Z4.03

Montaż i wykonywanie napraw

urządzeń dźwigowych

724[05].Z4

Montaż i naprawa urządzeń

elektrycznych

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznawać urządzenia i podzespoły elektryczne i ich elementy na podstawie wyglądu

zewnętrznego, oznaczeń stosowanych na nich oraz na schematach,

−

rozróżniać funkcje różnych elementów w układach elektrycznych,

−

charakteryzować podstawowe parametry podzespołów elektrycznych,

−

określać zastosowanie różnych elementów elektrycznych,

−

analizować pracę prostych urządzeń elektrycznych na podstawie schematów ideowych

i montażowych,

−

mierzyć podstawowe parametry urządzeń elektrycznych (napięcie, natężenie prądu, moc),

−

oceniać stan techniczny elementów elektrycznych na podstawie oględzin i pomiarów,

−

korzystać z literatury i kart katalogowych elementów elektrycznych,

−

dobierać zamienniki elementów i podzespołów elektrycznych z katalogów,

−

stosować podstawowe prawa i zależności dotyczące obwodów prądu przemiennego jedno-

i trójfazowego,

−

opracowywać wyniki pomiarów,

−

korzystać z komputera (obsługiwać program Word i Excel),

−

stosować zasady bhp, ochrony ppoż. i ergonomii obowiązujące na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

sklasyfikować urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne,

−

rozpoznać urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne na podstawie ich wyglądu

zewnętrznego oraz oznaczeń,

−

rozróżnić podzespoły urządzeń chłodniczych na schematach oraz na eksponatach,

−

dokonać analizy schematów wybranych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych,

−

scharakteryzować

podstawowe

parametry

wybranych

urządzeń

chłodniczych

i klimatyzacyjnych na podstawie dokumentacji technicznej,

−

skorzystać z danych umieszczonych na tabliczkach znamionowych urządzeń chłodniczych

i klimatyzacyjnych,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

dobrać narzędzia i przyrządy pomiarowe do prowadzonych prac,

−

dokonać konserwacji wybranych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych,

−

dokonać oględzin oraz przeglądów wybranych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych,

−

zlokalizować uszkodzenia w wybranych urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych na

podstawie ich oględzin i pomiarów,

−

sprawdzić stan techniczny elementów i podzespołów przeznaczonych do montażu,

−

wykonać montaż i demontaż podzespołów stosowanych w urządzeniach chłodniczych

i klimatyzacyjnych,

−

wykonać drobne naprawy wybranych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych,

−

wykonać

próby

odbiorcze

naprawach

wybranych

urządzeń

chłodniczych

i klimatyzacyjnych,

−

zamówić części zamienne wybranych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych zgodnie

z procedurą wymaganą przez producentów,

−

określić koszty naprawy urządzenia chłodniczego,

−

sporządzić kosztorys naprawy urządzenia chłodniczego,

−

dobrać podzespoły urządzeń chłodniczych korzystając z różnych źródeł informacji,

−

wykorzystać technikę komputerową przy prowadzeniu dokumentacji napraw i przeglądów,

−

zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku

pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Klasyfikacja, budowa i charakterystyka urządzeń chłodniczych

4.1.1. Materiał nauczania

Urządzenia chłodnicze

Zadaniem urządzeń chłodniczych jest obniżenie temperatury ciała poniżej temperatury

otoczenia.

Ze względu na zasadę działania urządzenia chłodnicze dzielą się na trzy grupy:

−

urządzenia sprężarkowe, w których czynnik chłodzący podlega procesowi sprężania,

−

urządzenia absorpcyjne, w których czynnik chłodzący podlega procesowi pochłaniania,

−

urządzenia termoelektryczne, w których wykorzystuje się zjawisko termoelektryczne.

Ze względu na zastosowanie urządzenia chłodnicze dzielą się na:

−

urządzenia przemysłowe, zwykle dużych mocy przystosowane do określonych procesów

technologicznych,

−

urządzenia domowe, o małych mocach, przeznaczone do stosowania w gospodarstwach

domowych.

Urządzenia sprężarkowe

W urządzeniach sprężarkowych sprężarka, napędzana silnikiem elektrycznym, spręża parę

ośrodka chłodniczego, czemu towarzyszy wzrost energii pary i jej temperatury powyżej
temperatury otoczenia. Sprężona para doprowadzona jest do wymiennika ciepła (skraplacza),
którego temperatura jest niższa niż temperatura pary (w urządzeniach domowych i handlowych
jest to temperatura otoczenia).

W skraplaczu para oddaje ciepło do otoczenia skraplacza i przechodzi w stan ciekły.

Ciecz chłodząca gromadzona jest w zbiorniku. Ze zbiornika ciecz doprowadzona jest poprzez
zawór redukcyjny do chłodnicy, w której panuje ciśnienie, przy którym ciecz paruje
w temperaturze 12°C do 15°C. Podczas parowania cieczy w chłodnicy występuje pochłanianie
ciepła z jej otoczenia i oziębianie przy tym przedmiotów znajdujących się w komorze
chłodzenia. Z chłodnicy czynnik chłodzący zasysany jest do sprężarki i wprowadzony ponownie
do obiegu.

Na rysunku 1 przedstawiono w sposób schematyczny budowę chłodniczego urządzenia

sprężarkowego, zaznaczając strzałką kierunek obiegu czynnika chłodzącego.

m – silnik napędzający sprężarkę,
sp – sprężarka,
mw – manometr wysokiego ciśnienia,
s – skraplacz,
z – zbiornik cieczy chłodzącej,
zr – zawór redukcyjny,
ch – chłodnica,
mn – manometr niskiego ciśnienia

Rys. 1. Chłodzące urządzenie sprężarkowe – szkic budowy urządzenia [10]

Urządzenia tego typu posiadają dwie części ciśnieniowe:

−

niskoprężną, od zaworu redukcyjnego poprzez chłodnicę do sprężarki,

−

wysokoprężną, od sprężarki poprzez wymiennik ciepła i zbiornik cieczy do zaworu

redukcyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaletą chłodziarek sprężarkowych jest ich wysoka sprawność (w porównaniu z innymi

chłodziarkami), natomiast wadą jest występowanie silnika.

Cechą charakterystyczną chłodziarek sprężarkowych

jest występowanie silnika

napędzającego sprężarkę.

Na rysunku 2 przestawiono schemat elektryczny sprężarkowej chłodziarki Amica 130.

Chłodziarka zasilana jest z jednofazowej sieci elektroenergetycznej za pośrednictwem

giętkiego przewodu trójżyłowego, którego żyły przyłączono do odpowiednich zacisków złączki
przyłączeniowej (przewód fazowy do zacisku oznaczonego symbolem L, przewód neutralny do
zacisku oznaczonego symbolem N, przewód ochronny do zacisku oznaczonego symbolem
uziemienia – masy).

Kondensator rozruchowy C przewidziany jest do przyłączenia w urządzeniach, w których

silnik wymaga zewnętrznego kondensatora rozruchowego (przyłącza się go do zacisków N i S
złączki).

Regulator temperatury RT posiada dwa łączniki. Jeden (przyłączony do zacisków 3

i 4) współpracuje z manometrycznym czujnikiem temperatury i jego stan (zwarcie, rozwarcie)
zależy od wartości temperatury w komorze chłodzenia w stosunku do wartości temperatury
zadanej pokrętłem regulatora. Drugi (przyłączony do zacisków 4 i 6) jest wyłącznikiem
sprzężonym z pokrętłem regulatora i przerywa obwód w skrajnym położeniu pokrętła regulatora
(położenie w pozycji wył.).

Chłodziarka posiada dwa obwody elektryczne: obwód silnika sprężarki i obwód oświetlenia

komory chłodzenia.

W skład obwodu silnika wchodzą:

−

żyła fazowa przewodu zasilającego przyłączona do zacisku L złączki,

−

przewód biały łączący zacisk L złączki z zaciskiem 6 regulatora,

KR – silnik sprężarki ze

złączką przyłączeniową,

C – kondensator rozruchowy

silnika,

RT – regulator temperatury,
H – lampka wewnętrzna,
SH – łącznik drzwiowy.

Oznaczenie kolorów

przewodów:

zz – żółtozielony (przewód

ochronny PE),

n – niebieski,
b – biały,
s – szary

Rys. 2. Schemat elektryczny sprężarkowej chłodziarki Amica 130 [16]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

obydwa łączniki regulatora, przewód szary łączący zacisk 4 regulatora z zaciskiem 1

złączki,

−

uzwojenia silnika z wyprowadzeniami przyłączonymi do zacisków 1 i N złączki,

−

żyła neutralna przewodu zasilającego przyłączona do zacisku N złączki.
W skład obwód oświetlenia komory chłodzenia wchodzą:

−

żyła fazowa przewodu zasilającego przyłączona do zacisku L złączki,

−

przewód biały łączący zacisk L złączki z zaciskiem 6 regulatora,

−

łączniki regulatora przyłączony do zacisków 3 i 6,

−

przewód biały łączący zacisk 3 regulatora z zaciskiem 1 oprawki żarówki,

−

żarówka H,

−

przewód niebieski łączący zacisk 2 oprawki żarówki z zaciskiem 2 łącznika drzwiowego,

−

przewód niebieski łączący zacisk 1 łącznika drzwiowego z zaciskiem N złączki,

−

żyła neutralna przewodu zasilającego przyłączona do zacisku N złączki.
W chłodziarce zastosowano dwustanową regulację temperatury. Styk regulatora

temperatury załącza silnik sprężarki, gdy wartość temperatury w komorze chłodzenia jest
wyższa od wartości nastawionej i wyłącza go w przeciwnym przypadku. Załączenie silnika
sprężarki może nastąpić tylko wówczas, gdy załączony jest wyłącznik sprzęgnięty
z pokrętłem regulatora (zwarte zaciski 3 i 6). Wyłącznik ten znajduje się we wspólnej części
obwodów silnika i żarówki. Umożliwia on również załączenie żarówki oświetlającej wnętrze
komory chłodzenia po otworzeniu drzwi. Otworzenie drzwi powoduje zwarcie styków łącznika
drzwiowego i zamknięcie obwodu zasilania żarówki. Wyłączenie wyłącznika regulatora
(przerwa pomiędzy stykami 3 i 6 uniemożliwia zarówno pracę silnika jak i działanie
oświetlenia.

Urządzenia absorpcyjne

Chłodziarki absorpcyjne różnią się od chłodziarek sprężarkowych tym, że do

przeprowadzania cyklu chłodzenia jest wykorzystywana energia cieplna zamiast energii
mechanicznej, w związku z czym nie posiadają silnika. Sprężarki te posiadają element grzejny.

Na rysunku 3 przedstawiono w sposób schematyczny budowę chłodniczego urządzenia

absorpcyjnego, zaznaczając strzałką kierunek obiegu czynnika chłodzącego.

g – grzejnik,
p – pochłaniacz,
s – skraplacz,
dw – dopływ wody,
ow – odpływ wody,
zz – zawór zwrotny,
z – zbiornik cieczy chłodzącej,
ch - chłodnica

Rys. 3. Chłodzące urządzenie absorpcyjne – szkic budowy urządzenia [10]

W pochłaniaczu urządzenia znajduje się ciało nasycone gazowym czynnikiem chłodzącym,

najczęściej amoniakiem. Pochłaniacz podgrzewany jest grzejnikiem elektrycznym. Pod
wpływem ciepła czynnik chłodzący wydziela się z ośrodka absorbującego i przedostaje się do
skraplacza chłodzonego wodą, gdzie wskutek chłodzenia przechodzi w stan ciekły i spływa do
zbiornika pod ciśnieniem czynnika gazowego dopływającego do skraplacza. Gdy dostateczna
ilość czynnika chłodzącego przejdzie do zbiornika, nagrzewanie pochłaniacza zostaje przerwane
i pochłaniacz stygnie. Po ostygnięciu pochłaniacza, znajdujące się w nim ciało zaczyna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ponownie pochłaniać czynnik chłodzący doprowadzony tylko z chłodnicy (dzięki zaworom
zwrotnym).

Chłodnica zbudowana jest w postaci płaszcza otaczającego komorę chłodziarki, w której

umieszczany jest wsad do oziębiania. Czynnik chłodzący wypełniający płaszcz chłodnicy
parując odbiera ciepło z komory chłodnicy, oziębiając jej wnętrze. W miarę parowania czynnika
w chłodnicy i pochłaniania go w pochłaniaczu ciekły czynnik dopływa ze zbiornika. Gdy
odpowiednia ilość czynnika przejdzie do pochłaniacza, włącza się ponownie podgrzewanie
pochłaniacza i cały obieg się powtarza.

Chłodziarki absorpcyjne posiadają skraplacz, zbiornik cieczy i chłodnicę w zasadzie takie

same jak chłodziarki sprężarkowe, a zamiast sprężarki mają pochłaniacz z grzejnikiem.

W urządzeniach chłodniczych, oprócz układu chłodzenia, stosowane są również elementy

grzejne, których zadaniem jest cykliczne odszranianie wnętrza chłodziarek w czasie przerw
w pracy układu chłodzenia.

Urządzenia termoelektryczne

Zasada pracy termoelektrycznych urządzeń chłodniczych oparta jest na wykorzystaniu

zjawisk termoelektrycznych. Podstawowym zjawiskiem wykorzystywanym w urządzeniach
chłodniczych jest zjawisko Peltiera.

Zjawisko Peltiera polega na pochłanianiu ciepła na jednym ze spojeń połączonych

przewodników (półprzewodników), a wydzielanie go na drugim (w zależności od kierunku
prądu), gdy w obwodzie przewodników (półprzewodników) płynie prąd stały. Ilość wydzielana
lub pochłaniana ciepła jest proporcjonalna do natężenia płynącego prądu i temperatury
bezwzględnej styku i zależy od rodzaju materiałów, z których wykonane jest spojenie.

Budowa modułu chłodniczego

W celu zwiększenia efektywności chłodzenia (grzania) elementy termoelektryczne łączy się

w grupy (od kilku do stu kilkudziesięciu) i umieszcza w jednej konstrukcji, pomiędzy
zewnętrznymi kontaktowymi płytami ceramicznymi (lub z innego materiału dielektrycznego)
o dużym współczynniku przewodzenia ciepła.

Na rysunku 4 przedstawiono szkic budowy modułu termoelektrycznego.
Termoelementy, poprzez pośrednie stykowe płytki miedziane, oddziałują termicznie na

płyty zewnętrzne. Spoiny „zimne” na jedną płytę (strona zimna modułu), a spoiny „ciepłe” na
drugą (strona ciepła modułu). Ze skrajnych termoelementów są wyprowadzone podłączeniowe
przewody (lub zaciski wyjściowe). Wewnętrzne połączenia termoelementów zależą od napięcia
pracy i mocy modułu. Na rysunku 4 przedstawiono szkic budowy i widok modułu
termoelektrycznego.

Rys. 4. Szkic budowy modułu termoelektrycznego i widok modułu [23]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pojedyncze moduły mogą zapewnić różnicę temperatur strony zimnej i gorącej rzędu

50–60 stopni. Typowy układ ma grubość ok. 4 mm.

W celu uzyskania większej różnicy temperatur stosuje się kaskadowe układy modułów

(umieszczone jeden nad drugim). W sześciostopniowym układzie kaskadowym można osiągnąć
temperaturę około – 100°C. Na rysunku 5 przedstawiono 3 stopniowy kaskadowy moduł
termoelektryczny.

Rys. 5. Moduł kaskadowy 3 stopniowy [4]

Moduł termoelektryczny, którego strona gorąca nie jest chłodzona, może się szybko nagrzać

do temperatury topnienia lutu łączącego poszczególne ogniwa i spowodować ich rozlutowanie –
uszkodzenie ogniwa (modułu).

Agregaty termoelektryczne to urządzenia składające się z ogniwa termoelektrycznego

(modułu), do którego przymocowany jest radiator (po stronie gorącej) z wentylatorem (rys. 6).
Konstrukcja taka umożliwia skuteczne odprowadzanie ciepła strony gorącej modułu i umożliwia
jego długotrwałą nieprzerwaną pracę.

Rys. 6. Widok agregatu termoelektrycznego [23]

Zalety agregatów termoelektrycznych to:

−

mniejsza masa i wymiary,

−

możliwość pracy w dwóch stanach (chłodzenie lub podgrzewanie) i łatwa zmiana trybu

pracy (przez zmianę kierunku przepływu prądu),

−

bardzo mała bezwładność cieplna i wysoka dokładność utrzymywania i regulowania

temperatury,

−

brak obsługi podczas pracy oraz wysoka niezawodność, długi czas użytkowania

−

odporność na wstrząsy i udary mechaniczne oraz dowolna pozycja pracy.

Do wad tych urządzeń należy zaliczyć niską sprawność energetyczną i ograniczoną moc

(z przyczyn ekonomicznych) do mocy około 1 kW.

Podstawowe parametry użytkowe modułów termoelektrycznych to:

0max

[W] – maksymalna wydajność chłodnicza.

ΔT

max

[

C] – maksymalna różnica temperatur strony zimnej i gorącej.

opt

[A] – optymalna wartość natężenia prądu zasilającego.

opt

[V] – optymalna wartość napięcia zasilania.

[V] – zalecana wartość napięcia roboczego.

[A] – zalecana wartość natężenia prądu roboczego.

Urządzenia termoelektryczne, ze względu na swoje zalety, wypierają stopniowo urządzenia

chłodnicze sprężarkowe i absorpcyjne małych mocy (do 1 kW).

Zakres ich zastosowań jest coraz większy, a w szczególności obejmuje:

−

chłodziarki domowe i samochodowe,

−

termostaty kuchenne, barowe i balkonowe,

−

inkubatory i szafy suszarnicze,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

chłodziarki i podgrzewacze napojów,

−

klimatyzatory, w tym samochodowe,

−

aparaturę medyczną,

−

termostaty w sprzęcie RTV, AGD i w komputerach,

−

mini wytwornice lodu.

−

elementy wspomagające pracę innych chłodziarek (sprężarkowych i absorpcyjnych).

Cechą charakterystyczną chłodziarek termoelektrycznych jest to, że brak jest w nich

silników, sprężarek, płynnego lub gazowego czynnika chłodniczego i elementów grzejnych
a moduły termoelektryczne zasilane są napięciem stałym wygładzonym. Układ zasilania
zmiennoprądowego zawiera prostownik i filtr wygładzający. Przykładowy uproszczony schemat
elektryczny urządzenia termoelektrycznego umożliwiającego zarówno chłodzenie jak
i nagrzewania przedstawiono na rysunku 7.

Rys. 7. Schemat elektryczny urządzenia termoelektrycznego [4]

W – wyłącznik,
B1, B2 – bezpieczniki,
LS, L1, L2 – lampki sygnalizacyjne (diody świecące LED),
Rs, R – rezystory ograniczające prąd lampek sygnalizacyjnych,
P – prostownik,
C – kondensator filtrujący (wygładzający napięcie),
K1.1, K1.2 – styki przekaźnika zmieniającego tryb pracy,
M – moduł termoelektryczny

Kondensator (lub zespół kondensatorów) C o bardzo dużej pojemności zmniejsza pulsację

prądu wyprostowanego. Zalecane jest zasilanie modułów termoelektrycznych prądem o pulsacji
max 5%. Zwiększenie pulsacji powoduje zmniejszenie wydajności chłodniczej i maksymalnej
różnicy temperatur ΔT

max

modułu. Regulator napięcia i układ sterowania stosowane są

w urządzeniach, w których wymagana jest automatyczna zmiana trybu pracy (chłodzenie –
grzanie) lub regulacja temperatury w komorze (klimatyzatory, wytwornice lodu, chłodziarki
z nastawianą temperaturą chłodzenia). W zależności od planowanego cyklu pracy i informacji
uzyskiwanych ze współpracujących czujników, układ sterowania wymusza zmiany kierunku
i natężenia prądu płynącego przez moduł. Zmiana położenia styków przekaźnika K (K1.1, K1.2)
powoduje zmianę kierunku przepływu prądu przez moduł termoelektryczny a tym samym
zmianę trybu pracy urządzenia. Chłodzenie (polaryzacja modułu jak na rysunku) sygnalizowane
jest świeceniem lampki L1 a grzanie sygnalizowane jest świeceniem lampki L2.

Istnieje wiele różnych odmian schematu przedstawionego na rysunku 7.

W urządzeniach prostych (bez regulacji temperatury) nie stosuje się regulatora napięcia

i układu automatycznego sterowania. W agregatach z modułami wysokoprądowymi (I > 40 A)
zamiast filtrów pojemnościowych stosowane są filtry indukcyjne lub indukcyjno-
pojemnościowe. W urządzeniach przewidzianych do zasilania z akumulatorów (np.
chłodziarkach lub klimatyzatorach samochodowych) nie ma transformatora, prostownika i filtra
napięcia. W agregatach o dużej wydajności chłodniczej składających się z kilkunastu modułów

K1.1

K1.2

Regulator

napięcia

(prądu)

z układem

sterowania

10000

Sieć

230 V, 50 Hz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(np. 20 połączonych szeregowo modułów o napięciu 12 V) nie używa się transformatorów,
a prostownik zasilany jest bezpośrednio z sieci.

Wadą sieciowych zasilaczy transformatorowych jest ich duża masa i wymiary. Coraz

częściej zastępowane są one układami zasilaczy impulsowych lub z przetwornicami napięcia
pracujących z dużą częstotliwością (10 kHz do 20 kHz). Wymiary i masa takich zasilaczy są
kilkakrotnie mniejsze niż w przypadku tradycyjnego układu zasilacza transformatorowego.

Szafy chłodnicze

Szafy chłodnicze i mroźne (podobnie jak lodówki i zamrażarki domowe) służą do

krótkotrwałego przechowywania artykułów spożywczych. Konstrukcja szaf jest wykonywana
najczęściej z nierdzewnej blachy stalowej lub aluminiowej (drzwi mogą być przezroczyste).
Obudowy często są lakierowane. Jako izolacja termiczna stosowana jest pianka poliuretanowa.
Obieg powietrza jest wymuszony wentylatorem. Praca wentylatora jest zatrzymywana
w momencie otwarcia drzwi łącznikiem krańcowym, który jednocześnie włącza oświetlenie
wnętrza szafy.

Szafy dwutemperaturowe posiadają dwie niezależne komory (chłodniczą i mroźną) oraz

dwa sterowane niezależnie agregaty chłodnicze.

SCH 1400

SCH 1400/S

SCH 1400/R

Rys. 8. Widok szaf chłodniczych typu SCH [15]

Witryny chłodnicze

Witryny chłodnicze (rys. 9a, zakres temperatur: +1°C do +10°C) i mroźne (rys. 9b, zakres

temperatur:

–

18°C do

–

12°C ) są urządzeniami przeznaczonymi do ekspozycji i sprzedaży

artykułów spożywczych. Wykonywane są w wersjach z agregatem chłodniczym wewnętrznym
lub zewnętrznym.

Witryny dynamiczne (rys. 9c, zakres temperatur:

–

1°C do +7°C) są to witryny chłodnicze,

w których obieg zimnego powietrza jest wymuszony pracą wentylatora.

Rys. 9. Witryny chłodnicze [15] a) witryna chłodnicza, b) witryna mroźnicza, c) witryna chłodnicza dynamiczna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Wyspa mroźna [15]

Odmianą witryn mroźnych są tak zwane wyspy mroźne (rys. 10), które przeznaczone są do

przechowywania takich produktów, jak: lody, mrożonki warzywno-owocowe, drób i gotowe
produkty w opakowaniach jednostkowych, np. pizza. Stosowane panoramiczne szyby pozwalają
na lepszą ekspozycję produktów.

Regały chłodnicze

Regały chłodnicze (rys. 11) przeznaczone są do ekspozycji i bezpośredniej sprzedaży

artykułów spożywczych przechowywanych w temperaturze +1°C do +10°C. Znajdujące się
wewnątrz regału półki ekspozycyjne posiadają możliwość zmiany wysokości oraz kąta
zawieszenia.

W miejsce półek można zamontować haki do mięsa, doposażyć w lustra górne a jego

wnętrze wykonać z blachy nierdzewnej. Regały można ustawiać w ciągi i zasilać je
z agregatów zewnętrznych.

Rys. 11. Regały chłodnicze [15]

a) regał chłodniczy MEDIUM, b) regał chłodniczy ANDY

Stoły chłodnicze

Stoły chłodnicze (rys. 12) przeznaczone są do wykonywania prac na blacie stołu oraz

przechowywania produktów w komorze stołu w temperaturze +2°C do +10°C. Wykonane są
z blachy kwasoodpornej. Posiadają automatyczny układ odszraniania z odparowaniem skroplin,
elektroniczne sterowanie i wyświetlanie temperatury wewnętrznej. Stoły mogą posiadać blat
wykonany ze stali nierdzewnej lub z granitu oraz nadstawki.

Rys. 12. Stoły chłodnicze [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lady chłodnicze

Lady chłodnicze (rysunek 13) to urządzenia pośrednie pomiędzy stołami a witrynami

chłodniczymi.

Rys. 13. Lady chłodnicze [18]

Zamrażarki

Zamrażarki (rysunek 14) umożliwiają przechowywanie produktów w temperaturach od

C do –22

C (chłodziarki od +2

C do od +10

C ).

Rys. 14. Zamrażarki [12]

a) zamrażarka z pełnymi pokrywami, b) zamrażarka przeszklona, c) zamrażarka prezentacyjna

Schładzacze do napojów

Schemat budowy przepływowego schładzacza napojów z modułami termoelektrycznymi

przedstawiono na rysunku 15.

W kanałach wymienników ciepła strony zimnej płynie ciecz chłodzona (napój, woda),

a w kanałach wymienników ciepła strony gorącej płynie woda chłodząca spoiny gorące modułu
termoelektrycznego. Woda chłodząca, przepływając przez baterię termoogniwa, może podgrzać
się do temperatury 50°C.

1 – moduły termoelektryczne,
2 – płytki ceramiczne strony gorącej,
3 – płytki ceramiczne strony zimnej,
4 – wymiennik ciepła strony gorącej,
5 – króciec dopływu wody chłodzącej,
6 – element grzejny,
7 – przegrody,
8 – wymiennik ciepła strony zimnej,
9 – króciec dopływu napoju

Rys. 15. Schemat budowy przepływowego schładzacza termoelektrycznego [4]

W urządzeniach, w których wykorzystuje się również wodę gorącą o wyższej temperaturze,

jest ona podgrzewana dodatkowo przez element grzejny.

Rozwiązanie takie stosowane jest w popularnych termoelektrycznych schładzaczach

stołowych (coolerach) oraz barach, w których wodę ciepłą z schładzacza napojów (np. piwa)
wykorzystuje się do mycia naczyń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytwornice lodu

W zależności od rodzaju otrzymywanego lodu rozróżnia się wytwornice lodu łuskowego

i wytwornice lodu w kostkach.
Zasada działania wytwornicy lodu łuskowego przedstawiona jest na rusunku 16.

Rys. 16. Wytwornica lodu łuskowego – szkic budowy [21]

Zanurzony w wodzie walec jest stale od wewnątrz chłodzony parami czynnika

chłodniczego, dzięki temu powstaje na nim cienka warstwa lodu. Naturalne naprężenia
wewnętrzne lodu umożliwiają oderwanie go od wałka w postaci łuski lodowej. Poziom wody
jest uzupełniany automatycznie. Grubość wytworzonej łuski lodowej wynosi od 1 mm do
1,56 mm a temperatura waha się w zakresie od około –8 do –5°C.

Zastosowany w urządzeniu programowalny sterownik mikroprocesorowy kontroluje

wszystkie parametry pracy łuskarki i zapewnia jej maksymalną wydajność i prawidłowe
działanie pomimo zmieniających się warunków pracy. Sterownik mikroprocesorowy umożliwia
samoczynne włączenie i wyłączenie urządzenia o pożądanej porze i pełny nadzór nad jego
pracą. Pozwala to na produkcję lodu bez udziału obsługi.

System różnorodnych czujników zabezpiecza urządzenie przed uszkodzeniem na skutek

złego zasilania, braku wody, nieprawidłowej temperatury otoczenia itp.
Na rysunkach 17 i 18 przedstawiono widok wybranych elementów wytwornic lodu łuskowego
typu MANDO. Wytwornice tego typu budowane są o wydajności od 500 do 6000 kg lodu
łuskowego grubości ok. 1,5 mm i temperaturze –8°C w ciągu 24 godzin. Masa ich bez agregatu
wynosi od 80 kg do 280 kg.

Rys. 17. Rozmieszczenie poszczególnych elementów wytwornicy [21]

Rys. 18. Widok panelu sterowania i sterownika mikroprocesorowego [21]

a) panel sterowania, b) sterownik mikroprocesorowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytwornice lodu w kostkach

Proces produkcji kostek lodu składa się z czterech faz:

−

Faza wstępna. W fazie tej następuje przygotowanie wody (filtrowanie, oczyszczanie
i dawkowanie), przygotowanie formy lodowej oraz zalewanie komórek formy wodą.

−

Faza wymrażania lodu. W fazie tej woda jest schładzana do temperatury 0°C, w której

przebiega proces krystalizacji lodu, następnie obniżana jest temperatura lodu w celu jego
przechłodzenia.

−

Faza wydobycia lodu. W fazie tej następuje odmrażanie cieplne lodu, mechaniczne

oddzielenie od formy i zbieranie w zasobniku.

−

Faza przechowywania. W fazie tej zasobnik z lodem jest chłodzony, co umożliwia długi

czas przechowywania lodu.

W gospodarstwach domowych, małych punktach gastronomicznych i barach coraz

powszechniej korzysta się z małych przenośnych sprężarkowych lub termoelektrycznych
kostkarek do produkcji lodu.

Coraz częściej w małych kostkarkach do lodu jako element chłodniczy i grzewczy (podczas

odmrażania lodu) wykorzystywany jest moduł termoelektryczny. Zmianę procesu chłodzenia na
grzanie uzyskuje się poprzez przełączanie kierunku prądu płynącego przez termoelement.
Przedstawiona na rysunku 19 kostkarka do lodu ZB-15

nie wymaga bezpośredniego podłączenia

do instalacji wodnej – posiada wbudowany pojemnik na wodę o pojemności 4,5 l. Wytwarza
kostki lodu w trzech rozmiarach w ilościach 15 kg/24h.

Urządzenie

sterowane

jest

mikroprocesorem.

Wskaźniki

świetlne

informują

o przygotowaniu lodu lub też o braku wody w zbiorniku i konieczności jej dolania.

Chłodziarki do mleka

Jednym z podstawowych warunków poprawy jakości mleka jest schłodzenie go

bezpośrednio po udoju do temp. 4°C. Obecnie dla gospodarstw indywidualnych są wytwarzane
chłodziarki konwiowe o znormalizowanej pojemności: jedno-, dwu-, cztero-, sześcio-
i ośmiokonwiowe. Schładzarka składa się z izolowanego zbiornika z przykrywą i agregatu
chłodniczego. Wewnątrz zbiornika znajduje się parownik agregatu. Zbiornik napełnia się wodą,
która ulega schłodzeniu dzięki pobraniu z niej ciepła przez parujący w parowniku czynnik
chłodniczy. Z czasem (po kilku godzinach chłodzenia) parownik ulega oblodzeniu – lód stanowi
zakumulowane zimno. Do wody lodowej wkłada się konwie z ciepłym, świeżo udojonym
mlekiem, które w następstwie wymiany ciepła ulega schłodzeniu w ciągu pierwszych 2 h do
temp. ok. 9°C i w ciągu trzeciej i dalszych do temp. 4°C.

Istotą nowoczesności w zbiorze mleka jest eliminacja konwi i wprowadzenie w ich miejsce

zbiorników chłodniczych oraz transportu mleka za pomocą cystern samochodowych
umożliwiając odbiór mleka z gospodarstw i jego przewożenie wprost do zakładu przerobowego
z pominięciem punktu skupu. Stosuje się dwa typy zbiorników: jedne służą do chłodzenia
i przechowywania schłodzonego mleka (zbiorniki chłodnicze), drugie do przechowywania
uprzednio schłodzonego mleka (zbiorniki magazynowe).

Rys. 19. Przenośna wytwornica lodu w kostkach [19]

a) widok ogólny, b) widok wnętrza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do pokrywy zbiornika jest mocowane mieszadło z jednostką napędową (motoreduktorem).

Mieszadło obraca się z prędkością około 30 obr/min. Po otwarciu pokrywy mieszadło
zatrzymuje

się automatycznie. Elektroniczny

sterownik

zabezpiecza

mleko przed

przymarzaniem do dna zbiornika. Na rysunku 20 przedstawiono wygląd przykładowych
schładzarek do mleka.

Rys. 20. Chłodziarki do mleka [11]

schładzalnik otwarty okrągły,

b) schładzalnik otwarty wannowy,

c) zbiornik magazynowy

Agregat chłodniczy

Agregat chłodniczy jest to zespół urządzeń (przynajmniej dwu – najczęściej silnik

i sprężarka) o wyodrębnionej konstrukcji, spełniających określoną funkcję w urządzeniu
chłodniczym.

Agregaty chłodnicze dzielą się na:

−

agregaty wewnętrzne (instalowane wewnątrz urządzeń chłodniczych),

−

agregaty zewnętrzne (instalowane na zewnątrz urządzeń chłodniczych).

Istnieje bardzo duża różnorodność agregatów chłodniczych. Ich konstrukcje i wygląd

są zależne od przeznaczenia. Na rysunku 21 przedstawiono trzy typy sprężarkowych
agregatów chłodniczych. Agregat chłodniczy stosowany w popularnych chłodziarkach
domowych (rys. 21 a) posiada w szczelnej obudowie silnik elektryczny i sprężarkę.

Agregaty chłodnicze firmy EltaCo (rys. 21 b) wyposażone są w sprężarki półhermetyczne

jedno-, dwu- lub trzygłowicowe. Cały typoszereg zawiera 35 modeli agregatów chłodniczych.
Agregaty firmy Gaskom (rys. 21 c) budowane są o mocach od 1,5 kW do 43 kW. Ich
przeznaczenie to urządzenia chłodnicze o temperaturze wnętrza komory od +10°C do –40°C.

Rys. 21. Sprężarkowe agregaty chłodnicze

a) agregat chłodniczy stosowany w chłodziarkach domowych [12],
b) agregat chłodniczy firmy EltaCo [17],
c) agregat chłodniczy firmy Gaskom [18]

Agregaty typu MONOBLOCK (kompaktowe-zespolone), firmy UNIBLOCK ZANOTTI to

urządzenia, które posiadają wspólny układ skraplający – skraplacz i układ wymiany ciepła –
parownik. Daje to możliwość montowania na ścianach lub dachach komór chłodniczych.
Agregaty chłodnicze tego typu są wyposażone w układ skraplający chłodzony powietrzem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o niskim poziomie hałasu i wibracji, tacę odprowadzającą skropliny (zainstalowaną u dołu
parownika) oraz pełne sterowanie elektroniczne wbudowane fabrycznie w agregat.

Agregaty chłodnicze typu MONOBLOCK mają zastosowanie w komorach chłodniczych

i mroźnych do schładzania towarów w sklepach spożywczych, restauracjach, hotelach,
pizzeriach, barach, aptekach, zakładach mięsnych – ubojniach, mleczarniach, cukierniach itp.

Na rysunku 22 przedstawiono widok agregatów chłodniczych firmy UNIBLOCK

ZANOTTI przeznaczonych do komór chłodniczych, ze skraplaczem na zewnątrz
i parownikiem wewnątrz komory:

−

agregaty serii GM przeznaczona są do komór o małej i średniej kubaturze (4–44 m

) – do

montowania na ścianie,

−

agregaty serii SB przeznaczone są do komór o małej i średniej kubaturze – do montowania

na suficie – dachu komory,

−

agregaty serii AS przeznaczone są do komór o średniej i dużej kubaturze (80–200 m

) – do

montowania na ścianie,

−

agregaty serii RS przeznaczone są do komór o średniej i dużej kubaturze (20–1200 m

)

– do montowania na ścianie,

−

agregaty serii BX przeznaczone są do komór o dużej kubaturze – do stawiania na podłodze.

a) seria GM

b) seria SB

c) seria AS

d) seria RS

e) seria BX

Rys. 22. Agregaty chłodniczych firmy UNIBLOCK ZANOTTI [26]

Komory chłodnicze

Komory chłodnicze wykonane są z płyty warstwowej z rdzeniem poliuretanowym lub

styropianowym. Podłoga w komorze, w której panują temperatury ujemne, jest izolowana.
W komorach o małej kubaturze jest montowany zawór wyrównujący ciśnienie wewnątrz i na
zewnątrz komory w celu ułatwienia otwierania drzwi. W komorach, w których panują
temperatury dodatnie, podłogę stanowi istniejąca posadzka. Drzwi chłodnicze uchylne lub
przesuwne posiadają zamki z możliwością otwarcia ich od wewnętrznej strony komory.

Komory mogą być wyposażone w wyłącznik krańcowy, powodujący automatyczne

włączenie oświetlenia w komorze oraz zatrzymanie wentylatorów chłodnicy powietrza w czasie
otwarcia drzwi.

Komory chłodnicze firmy CastroInstal (rysunek

23a) produkowane są o trzech zakresach

temperatur pracy:

−

typ TP o zakresie temperatur od +2°C do +10°C,

−

typ TM o zakresie temperatur od –2°C do +2°C ,

−

typ TN o zakresie temperatur od –18°C do –22°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Widok komór chłodniczych.

a) komora chłodnicza firmy CastroInstal [14],
b) komora chłodnicza firmy EltaCo [17]

Na rysunku 23b przedstawiono wnętrze komory chłodniczej o bardzo dużej kubaturze

z agregatami UNIBLOCK ZANOTTI serii RS.

Lodówka termoelektryczna

Coraz większą popularnością cieszą się uniwersalne lodówki przenośne zbudowane

w oparciu o ogniwa Peltiera. Przystosowane do zasilania z akumulatora samochodowego jak
i sieci energetycznej mogą być używane w domu i w czasie podróży samochodem. Przykładem
takiego rozwiązania jest lodówka przedstawiona na rysunku 24.

Rys. 24. Widok przenośnej chłodziarki termoelektrycznej [12]

Dane techniczne:

−

pojemność – 19 litrów, masa – 6,2 kg (pusta),

−

pobór mocy: 40–48 W przy 12 V oraz 52–56 W przy 220 V (wbudowany transformator,

dzięki czemu można zasilać ją napięciem 12 V jak i 220 V bez dodatkowego zasilacza),

−

wymiary: zewnętrzne – 52,5 × 29 × 33 cm (wys. × szer. × gł.), wewnętrzne – 36,5 × 21,5 × 22 cm

(wys. × szer. × gł.).

−

posiada dwie funkcje: może chłodzić lub grzać,

−

wydajność schładzania – maksimum 20 stopni poniżej temperatury otoczenia,

−

możliwość pracy w pionie i poziomie,

−

posiada ochronę przed przegrzaniem radiatora gorącego,

−

posiada zabezpieczenie przed rozładowaniem akumulatora samochodowego.

Regulacja temperatury w urządzeniach chłodniczych

Temperatura w obiektach chłodniczych podlega wpływom różnych zakłóceń, z których

najważniejsze to:
– zmiany napięcia sieci zasilającej elektryczne urządzenia chłodnicze,
– zmiany temperatury otoczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– zmiany temperatury spowodowane wymianą wsadu (otwarcie drzwi, klap itp.).

Regulację temperatury stosuje się w przypadku konieczności utrzymywania stałej

temperatury lub programowej jej zmiany.

Regulację temperatury przeprowadzać można ręcznie lub automatycznie.
Ręczna regulacja temperatury, ze względu na konieczność ciągłego dozorowania, jest

stosowana bardzo rzadko w prostych, mało odpowiedzialnych układach.

W urządzeniach chłodniczych stosowana jest najczęściej metoda regulacji przez

dostarczanie czynnika chłodzącego (chłodzenie).

Regulatory temperatury

Regulatory dwustanowe są najprostszymi i najtańszymi regulatorami, dzięki czemu nadal

mają szerokie zastosowanie. Regulacja dwustanowa polega na włączeniu znamionowej mocy
grzania (chłodzenia), gdy temperatura obiektu jest mniejsza (większa) od temperatury
wymaganej i wyłączeniu w przeciwnym przypadku. Cechą charakterystyczną regulatorów
dwustanowych jest to, że istnieje możliwość ustawiania (zadawania) tylko jednej temperatury
pracy obiektu, często posiadają jeden łącznik.

Regulacja

temperatury

w urządzeniach

chłodniczych

stacjonarnych,

stosowanych

w gospodarstwie domowym i handlu, zarówno w urządzeniach sprężarkowych jak
i absorpcyjnych, odbywa się często poprzez wykorzystanie manometrycznych regulatorów
temperatury. Działanie regulatora manometrycznego polega na złączeniu obwodu zasilania
urządzenia chłodniczego na skutek ogrzania rurki czujnika do założonej maksymalnej
temperatury. Odbywa się to dzięki zmianie objętości cieczy wypełniającej układ czujnika
i wyparciu jej do puszki membranowej, w której znajduje się dźwignia powodująca migowe
złączenie zestyków elektrycznych. Spadek temperatury poniżej nastawionej wartości o pewną
wartość (histereza) powoduje rozłączenie obwodu chłodzenia.

Na rysunku 25 przedstawiono przykładowe termostaty manometryczne.

)

Rys. 25. Regulatory manometryczne:

a) regulator typu TR-2 [25] b) regulator firmy SELFA [24]

Podstawowymi parametrami regulatorów manometrycznych są:

zakres temperatur działania regulatora (typowe od –35ºC do +35ºC),

−

dokładność (histereza – typowa +/–2ºC),

−

materiał i średnica czujnika i długość kapilary,

−

obciążalność styków (typowe 16 A/250 V~ lub 10 A/400 V~),

−

stopień ochrony obudowy IP,

−

sposób mocowania.

W kartach katalogowych producentów regulatorów (termostatów) podawane są ich

szczegółowe parametry, w oparciu o które można dobrać termostat do własnych potrzeb.
Producenci termostatów mają różne wymagania co do sposobów zamawiania urządzeń.
Najczęściej w zamówieniu należy podać:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

informację identyfikującą jednoznacznie termostat (symbol typu i wykonania, numer

katalogowy lub kod wyrobu) i liczbę zamawianych sztuk,

−

sposób i termin odbioru (odbiór własny, przesyłka) oraz płatności,

−

dane identyfikujące zamawiającego (nazwisko, nazwa firmy, adres, telefon, niezbędne dane

do wystawienia faktury, jeśli jest konieczna).
W chłodziarkach termoelektrycznych, po wyłączaniu zasilania na skutek połączenia płyt

materiałem o dobrej przewodności cieplnej, następuje szybki przepływ ciepła z płyty ciepłej do
zimnej. Aby temu zjawisku zapobiec, w okresie postoju zasila się moduł prądem o zmniejszonej
wartości (tak zwany prąd zamknięcia cieplnego).
W małych chłodziarkach termoelektrycznych regulatorów temperatury się nie stosuje i układ
pracuje nieprzerwanie.

W urządzeniach chłodniczych, zależnie od standardu, jest stosowana szeroka gama

regulatorów. Producenci regulatorów oferują zarówno bardzo proste i tanie regulatory
jednostykowe (bimetalowe, manometryczne), jak i skomplikowane o dużych możliwościach
programowania, sterowane mikroprocesorem czy też mikrokontrolerem (mikrokomputerem
jednoukładowym).

Do ważniejszych parametrów użytkowych regulatorów (termostatów) należą:

−

rodzaj sygnału wejściowego (rodzaj współpracującego czujnika temperatury –

rezystancyjny, termopara, wejście napięciowe, wejście prądowe, czujnik wbudowany),

−

zakres regulacji i pomiaru temperatury (w tym dokładność ustawiania i regulacji),

−

rodzaj regulacji i zakresy nastaw parametrów regulatora,

−

liczba i rodzaj wyjść sterujących i ich obciążalność (przekaźnikowe, tranzystorowe,

prądowe, napięciowe),

−

napięcie zasilania.

Tabliczka znamionowa

Każde urządzenie chłodnicze posiada tabliczkę znamionową, która powinna być

przymocowana w miejscu łatwo dostępnym, a jednocześnie nie szpecić wyglądu urządzenia
(szczególnie w urządzeniach domowych).

Na tabliczce znamionowej podawane są dane identyfikujące producenta (nazwa), typ

i model urządzenia, pojemność komory chłodzenia, rok produkcji (często kwartał lub miesiąc),
numer seryjny, moc znamionowa, znamionowe napięcie zasilające (rodzaj, wartość,
częstotliwość), wartość prądu znamionowego, współczynnik mocy, rodzaj pracy, częstotliwość
pracy,

rodzaj

i masa

czynnika

chłodniczego,

poziom

wytwarzanych

zakłóceń

radioelektrycznych, numer normy, zgodnie z którą urządzenia zostało wykonane, masa, znaki
bezpieczeństwa i certyfikacji.

Na tabliczce znamionowej mogą być podawane również inne informacje przewidziane

przez producenta. Dane umieszczone na tabliczce znamionowej umożliwiają:
– jednoznaczną identyfikację urządzenia,
– egzekwowanie konsumenckich praw (reklamacje, naprawy gwarancyjne),
– dobór sposobu i środka transportu (ręczny, mechaniczny),
– określenie dodatkowego obciążenia prądowego sieci zasilającej,
– określenie rodzaju zasilania i zabezpieczeń.

Przykładowe dane znajdujące się na tabliczce znamionowej chłodziarki domowej:
Typ T222R

– symbol urządzenia nadany przez producenta,

Rok 1992

– rok produkcji,

Nr 0056

– numer urządzenia nadany przez producenta,

Poj. 0,21 m

– pojemność komory chłodzenia,

1,4 A

– wartość natężenia prądu pobieranego z sieci podczas pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

130 W

– wartość mocy pobieranej z sieci podczas pracy,

Praca S1 – S3

– rodzaj pracy silnika (S1 – praca ciągła, S3 – praca przerywana),

I – 220 V 50 Hz

– rodzaj sieci zasilającej – sieć jednofazowa o napięciu znamionowym
220 V i częstotliwości 50 Hz,

KJ 2/2

– symbol kontrolera jakości sprawdzającego i dopuszczającego
urządzenie do sprzedaży,

Jl. cz. 0,13 kg

– masa czynnika chłodzącego znajdującego się w urządzeniu,

– symbol chemiczny czynnika chłodniczego,

PN 88/M – 41/02

– symbol normy zgodnie z którą urządzenie zostało wykonane,

Poziom N

– poziom generowanych zakłóceń radioelektrycznych,

– znak bezpieczeństwa.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Według jakich kryteriów klasyfikowane są urządzenia chłodnicze?
2. Jak klasyfikujemy urządzenia chłodnicze ze względu na zasadę chłodzenia?
3. Jakie są charakterystyczne cechy budowy poszczególnych rodzajów urządzeń chłodniczych?
4. Jaka jest zasada działania chłodniczych urządzeń sprężarkowych i absorpcyjnych?
5. Jaka jest zasada działania chłodniczych urządzeń termoelektrycznych?
6. Jakie są różnice w elektrycznych schematach ideowych chłodziarek?
7. Na czym polega zjawisko Peltiera i gdzie jest wykorzystywane?
8. Jakie są zalety chłodzenia termoelektrycznego?
9. Jakie urządzenia chłodnicze stosowane są w przemyśle mleczarskim?

10. Jaka jest zasada działania wytwornicy lodu łuskowego?
11. Jaka jest zasada działania wytwornicy lodu w kostkach?
12. Na czym polega zasada działania termoelektrycznego schładzacza napojów?
13. Jakie informacje są podawane na tabliczce znamionowej urządzeń chłodniczych?
14. Do czego przydatne są informacje podawane na tabliczkach znamionowych?
15. W jakim celu używane są termostaty?
16. Jaka jest podstawowa metoda regulacji temperatury urządzeń chłodniczych?
17. Jakie są podstawowe parametry techniczne regulatorów?
18. Jakie informacje należy podać przy zamawianiu termostatów manometrycznych?
19. Czym należy kierować się przy doborze termostatu do urządzenia chłodniczego?
20. Czy w termoelektrycznych urządzeniach chłodniczych stosuje się typową dwustanową

regulację temperatury?

21. Jakie dodatkowe informacje należy podać przy zamawianiu termostatów?
22. Jakie elementy występują na schemacie elektrycznym chłodziarki Amica 130?
23. Jakie elementy występują na schemacie elektrycznym chłodziarki termoelektrycznej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunków i fotografii rozpoznaj urządzenia chłodnicze i ich podzespoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj urządzenia chłodniczego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wyjaśnić zasadę działania i podać zastosowanie,
3) określić widoczne podzespoły i podać, jaką funkcję spełniają w urządzeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki, fotografie, materiały reklamowe różnych urządzeń chłodniczych.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj podzespoły elektryczne na schematach ideowych, określ warunki świecenia

elementów sygnalizacyjnych i oświetlenia urządzeń chłodniczych oraz przeanalizuj sposób
regulacji temperatury:
a) chłodziarki domowej,
b) urządzenia chłodniczego przemysłowego,
c) chłodziarki termoelektrycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj chłodziarki, rozpoznać elementy układu i ich symbole,
2) rozpoznać elementy sygnalizacyjne oraz oświetlenia i określić ich warunki pracy,
3) objaśnić, jaką funkcję spełniają te elementy w danym układzie,
4) znaleźć informację o zidentyfikowanych elementach i ich producentach w Internecie,
5) objaśnić podobieństwa i różnice występujące w układach urządzeń.
6) rozpoznać regulator temperatury i elementy z nim współpracujące,
7) przeanalizować połączenia regulatora temperatury z elementami toru silnoprądowego,
8) przeanalizować sposób regulacji temperatury w wybranych urządzeniach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy ideowe urządzeń chłodniczych,

−

instrukcje obsługi, dokumentacja techniczna wybranych urządzeń,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych z tabliczek znamionowych i danych katalogowych określ warunki

zasilania i transportu urządzeń chłodniczych, takich jak:
a) chłodziarka domowa,
b) urządzenie chłodnicze stosowane w gastronomii,
c) urządzenie chłodnicze stosowane w przemyśle.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj zasilania urządzenia i wartość znamionową prądu zasilającego,
2) określić przekroje przewodów zasilających,
3) określić rodzaj stosowanej ochrony przeciwporażeniowej,
4) określić ciężar urządzenia i zidentyfikować elementy przewidziane do transportu,
5) zaproponować środek transportu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabliczki znamionowe urządzeń (ich zdjęcia),

−

karty katalogowe lub informacyjne, rysunki ofertowe lub niezbędne fragmenty

dokumentacji technicznej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

tablice dopuszczalnych obciążeń przewodów,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek, kalkulator.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać urządzenia chłodnicze na podstawie schematu?



2) sklasyfikować urządzenia chłodnicze?



3) rozpoznać urządzenia chłodnicze na podstawie ich wyglądu?



4) scharakteryzować urządzenia chłodnicze?



5) odczytać schematy elektryczne urządzeń chłodniczych?



6) rozróżnić podzespoły urządzeń chłodniczych na schematach oraz na

eksponatach?



7) przeanalizować schemat urządzeń chłodniczych?



8) określić warunki zasilania na podstawie danych z tabliczki

znamionowej?



9) dobrać środki transportu na podstawie dokumentacji technicznej?



10) wskazać podobieństwa i różnice w zasadzie działania urządzeń

chłodniczych?



11) wskazać podobieństwa i różnice w schematach elektrycznych

urządzeń chłodniczych?



12) wyjaśnić działanie manometrycznego regulatora temperatury?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Klasyfikacja, budowa i charakterystyka urządzeń

klimatyzacyjnych

4.2.1. Materiał nauczania

Podstawowe pojęcia dotyczące klimatyzacji i wentylacji

Pod pojęciem klimatyzacji rozumiemy kształtowanie mikroklimatu pomieszczeń, a w tym

nie tylko kształtowanie temperatury, lecz również oczyszczenie powietrza z niekorzystnych
substancji i drobin jak np. alergizujących pyłków i kształtowanie wilgotności powietrza na
odpowiednim poziomie (zarówno osuszanie jak i nawilżanie).

Klimatyzatory mają przede wszystkim za zadanie obniżenie temperatury w pomieszczeniu.

Oprócz tego utrzymują wilgotność w pomieszczeniu na właściwym poziomie, dzięki
skomplikowanym systemom filtrów oczyszczają powietrze z kurzu, pyłu, a nawet bakterii
i przykrych zapachów. Niektóre urządzenia klimatyzacyjne są wyposażone w elementy grzejne,
dzięki którym można dogrzewać pomieszczenia w okresach przejściowych, przed
uruchomieniem lub po wyłączeniu instalacji centralnego ogrzewania.

Redukcja nadmiernej wilgoci w powietrzu zapobiega szkodom wynikłym z osadzania się

wilgoci na ścianach i sufitach. Nie ma możliwości tworzenia się pleśni. Dostarczane świeże
powietrze zewnętrzne jest filtrowane i wstępnie ogrzane. Wilgotne, zużyte powietrze
doprowadzane jest do krzyżowego wymiennika ciepła, w którym jest pozbawiane ciepła
i usuwane na zewnątrz. Taka sama ilość powietrza z zewnątrz jest filtrowana, ogrzewana
w krzyżowym wymienniku ciepła i doprowadzana do pomieszczeń. Ciepłe powietrze (usuwane)
ogrzewa z jednej strony powierzchnię wymiennika. Zimne powietrze z zewnątrz przemieszcza
się po drugiej stronie i pobiera ciepło z powierzchni metalowych. Sposób ogrzewania
nierozerwalnie wiąże się z całością warunków bytowych wewnątrz, a nie jedynie z utrzymaniem
właściwej temperatury. Ogrzewania i wentylacji nie rozpatruje się osobno, lecz jako problem
grzewczo-wentylacyjny. Rozwiązania kompleksowe nie tylko okazują się korzystne
ekonomicznie, ale też pozwalają uzyskać komfortowy mikroklimat w pomieszczeniach, które
wzbogaca się o urządzenia nawilżające i filtrujące powietrze.

Brak wentylacji nie jest bezpośrednio odczuwalny tak jak np. temperatura, przeciągi itp.

Objawy niedostatecznej wentylacji występują po upływie czasu. Występują dolegliwości
oddechowe, oczu, skóry, bóle głowy, mdłości, uczucie zmęczenia, niespokojny sen i ogólne złe
samopoczucie. Jest to tak zwany „syndrom chorego budynku”. Przyjęto, że zjawisko syndromu
chorego budynku występuje już wtedy, gdy 20% użytkowników danego pomieszczenia zgłasza
objawy chorobowe, które zanikają w chwili jego opuszczenia. Wiele tych problemów
bezpośrednio i pośrednio rozpoczęło się z chwilą poprawy szczelności stolarki okiennej, która
zastępując stare, złej jakości okna wyeliminowała zjawisko niekorzystnego wychłodzenia
pomieszczeń i uniemożliwia napływ świeżego powietrza do mieszkań. Zakładając całkowity
brak wentylacji w pomieszczeniach normalnie eksploatowanych przez człowieka, będziemy
mieli obraz, któremu towarzyszą:

−

wzrastające w czasie stężenie pary wodnej, której źródłem są zarówno ludzie jak
i czynności przez nich wykonywane,

−

stały wzrost stężenia związków chemicznych uwalnianych z otaczających nas przedmiotów
użytecznych,

−

zanieczyszczenia biologiczne, grzyby, bakterie, jonizację dodatnią powietrza, za którą
w dużym stopniu odpowiedzialne jest centralne ogrzewanie oraz promieniowanie radonu
występujące na wielu terenach, na których zbudowane są budynki mieszkalne.

W efekcie końcowym, w krótkim czasie uzyskamy pomieszczenie całkowicie nie nadające

się do dalszego przebywania w nim ludzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Warunkiem utrzymania komfortu cieplnego w pomieszczeniach jest zastosowanie

odpowiedniej

automatyzacji

pracy

zainstalowanych

urządzeń

klimatyzacyjnych,

wentylacyjnych, grzewczych i chłodniczych. Automatyka sterująca jest integralną częścią
urządzeń, a utrzymywanie zadanych parametrów komfortu cieplnego odbywa się bez ingerencji
człowieka. Układy automatyki obejmują zabezpieczenia przed zamarzaniem, przegrzaniem,
układy odzyskiwania ciepła, programowanie czasowe. Automatyka pozwala na oszczędną
i ekonomiczną eksploatację urządzeń, zabezpiecza je przed uszkodzeniami oraz kontroluje ich
pracę. Zestawy programowalnych układów automatyki central klimatyzacyjnych spełniają
zasadniczo dwa zadania:

−

zabezpieczają elementy składowe urządzenia przed uszkodzeniem, sygnalizują stany awarii
i utrzymują temperaturę minimalną w pomieszczeniach,

−

sterują parametrami powietrza zgodnie z wartościami zadanymi przez użytkownika.

Automatykę stosuje się do:

programowania i regulacji temperatury i wilgotności,
sterowania central nawiewnych i wywiewnych,
sterowania wentylatorów dachowych, klimakonwektorów, splitów, agregatów grzewczych,

kurtyn powietrznych.
Klimatyzatory są zbudowane podobnie do innych urządzeń chłodniczych, np. domowych

chłodziarek. Najważniejszym elementem klimatyzatora jest parownik, wewnątrz którego ma
miejsce rozprężanie i parowanie czynnika chłodzącego (freonu), co powoduje odbieranie ciepła,
czyli chłodzenie powietrza pobranego z pomieszczenia (istnieją urządzenia, które mają
możliwość pobierać powietrze z zewnątrz). Powstałe pary czynnika chłodzącego są następnie
sprężane w sprężarce i kierowane do skraplacza. Po zamianie czynnika chłodzącego z powrotem
w ciecz oddaje on pobrane ciepło. Następnie płynny czynnik chłodzący jest ponownie
kierowany do parownika i cykl chłodniczy się powtarza.

Typy klimatyzatorów
Na rys.26 przedstawiono najpopularniejsze typy klimatyzatorów.

Ścienny-split

ścienny multi-split

gabinetowy-split

kasetonowy-split

kanałowy-split

kanałowy multi-split

przenośny

okienny

chiller wodny - mini

Rys. 26. Modele klimatyzatorów [13]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Największą popularnością cieszą się klimatyzatory typu split - dwuczęściowe, składające

się z części wewnętrznej i zewnętrznej, połączonych ze sobą elektronicznym układem
sterującym oraz systemem hydraulicznym, w którym krąży czynnik chłodniczy. Klimatyzatory
monoblokowe lub kompaktowe składają się z pojedynczej jednostki, którą można umieścić np.
w oknie lub zabudować w ścianie. Systemy klimatyzacyjne pozwalają na połączenie z jedną
jednostką zewnętrzną większej ilości jednostek wewnętrznych, a przez to na centralne
sterowanie całym zintegrowanym systemem wentylacyjno-klimatyzacyjnym. Ze względu na
sposób montażu klimatyzatory dzieli się na ścienne, przysufitowe, podłogowe, okienne,
przenośne, kasetonowe i kanałowe.

Charakterystyka poszczególnych modeli klimatyzatorów

Klimatyzatory ścienne-split (rys. 26a) łączą małe wymiary z dużą wydajnością. Instaluje się

je na ścianie w niewielkiej odległości od sufitu

Klimatyzatory ścienne są najpopularniejszymi

jednostkami instalowanymi w biurach i mieszkaniach i posiadają najbardziej ze wszystkich
modeli rozbudowaną automatykę.

Modele ścienne multi-split (rys. 26b) zawierają

kilka kompresorów w jednej jednostce

zewnętrznej, co pozwala klimatyzować kilka pomieszczeń jednocześnie.

Klimatyzatory gabinetowe split (rys. 26c) zawierają

pojedynczy wentylator turbinowy

z wolną prędkością obrotową oraz są dość dużych rozmiarów.

Klimatyzatory kasetonowe-split (rys. 26d) instalowane są w przestrzeni sufitu

podwieszanego. Taka lokalizacja umożliwia równomierną 4-kierunkową dystrybucję chłodnego
powietrza z centralnego punktu pomieszczenia. Powietrze rozprowadzane jest wzdłuż sufitu,
a następnie łagodnie opada w dół wzdłuż ścian. To rozwiązanie eliminuje konieczność
przeznaczenia określonego miejsca w pomieszczeniu na zainstalowanie wewnętrznej jednostki
klimatyzatora.

Modele kanałowe multi-split (rys. 26f) są to wielojednostkowe ekonomiczne systemy,

zajmujące małą powierzchnię. Klimatyzatory typu multi charakteryzują się dużą wydajnością,
co zaowocowało możliwością podłączenia czterech jednostek wewnętrznych dużej mocy do
jednej jednostki zewnętrznej. Jednostki wewnętrzne można dobierać spośród typów
przypodłogowych, przysufitowych, kasetonowych lub kanałowych.

Klimatyzatory przenośne (rys. 26g)

posiadają regulowaną prędkość wentylacji i mogą

pracować jako wentylator lub jako

klimatyzator.

Modele okienne (rys. 26h)

charakteryzują się 4-kierunkową dystrybucją powietrza oraz

automatycznym wachlowaniem kierownic powietrza.

Chillery wodne (rys. 26i) mogą pracować w temperaturze nawet do –30°C.

Przy wyborze klimatyzatora należy uwzględnić powierzchnię pomieszczenia, ekspozycję na

światło słoneczne, ilość oraz kierunek okien i drzwi, ilość osób przebywających w środku oraz
generację ciepła przez urządzenia elektrotechniczne.
Systemy klimatyzacji:

−

System oparty na klimatyzatorach, tzw. splitach.

−

Centralne chłodzenie powietrza oparte na centrali klimatyzacyjnej z wymiennikiem

krzyżowym, nagrzewnicą i chłodnicą oraz agregacie chłodniczym. Wymiennik krzyżowy
umożliwia odzyskanie ciepła z powietrza zużytego usuwanego na zewnątrz.

−

System oparty na klimakonwektorach (urządzeniach, które latem pracują jako

klimatyzatory nawiewając chłodne powietrze, zaś zimą ogrzewają je na drodze konwekcji
i promieniowania jako klasyczny grzejnik), centrali wentylacyjnej i agregacie chłodniczym.

W domach z takimi systemami panuje minimalnie zwiększone ciśnienie powietrza, co

powoduje, że jest w nich bezpieczniejsza eksploatacja kominków (eliminacja możliwości
zaczadzenia, kominek może być odpowiednio sprzężony z instalacją nawiewną), a na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

parapetach okien nie zbiera się kurz penetrujący zwykle z zewnątrz. Grzejniki nie zajmują
miejsca na ścianach, co poprawia walory estetyczne i użytkowe pomieszczeń.

Rys. 27. Klimatyzacja w budynku mieszkalnym [20]

Na rysunku 27 przedstawiono przykładowe rozwiązanie klimatyzacji w budynku

mieszkalnym. Źródłem ciepła w systemie ogrzewania powietrznego jest piec nadmuchowy (1)
z czerpnią powietrza (6), filtrem (2) i nawilżaczem (4). Powietrze przefiltrowane i podgrzane
w piecu jest rozprowadzane układem przewodów nawiewnych (10) do poszczególnych
pomieszczeń. Odgałęzienia sieci są zakończone kratkami nawiewnymi lub nawiewnikami
z regulacją przepływu. Kanały mogą być prowadzone w podłodze lub pod sufitem. Powietrze,
ogrzane do temperatury nawiewu (np. 35°C), miesza się z powietrzem w pomieszczeniu,
podnosząc jego temperaturę. Regulację intensywności nawiewanego powietrza zapewniają
sterowane termostatem (8) przysłony nawiewników. W mniej zaawansowanych technologicznie
wersjach nawiewniki można regulować ręcznie. Równocześnie z wdmuchiwaniem powietrza,
taka sama jego ilość jest usuwana z pomieszczenia. To powietrze jest zasysane do przewodu
powrotnego (11). Zanim ponownie trafi do pieca, jest mieszane z powietrzem zaczerpniętym
z zewnątrz (w zabudowanej na kanale dolotowym komorze mieszania) i filtrowane (2).
Wymiennik krzyżowy (5) umożliwia odzyskanie ciepła z powietrza zużytego (12) usuwanego
na zewnątrz. W ten oto sposób oprócz funkcji grzewczej zapewnioną mamy w domu skuteczną
wentylację.

Dodatkowe urządzenia podnoszące komfort w klimatyzowanych pomieszczeniach

Jonizator (rys. 28a)

zapewnia świeże powietrze w otoczeniu. Poprzez wzbogacenie

negatywnych jonów wytwarza zdrowszy naturalny klimat. Filtruje wszelkie zanieczyszczenia,
takie jak dym papierosowy, zapachy potraw, bakterie, kurz, sierść zwierząt domowych itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łagodzi nadpobudliwość, bóle głowy, zaburzenia snu i stres. Wyposażony jest w wentylator
z możliwym do czyszczenia filtrem.

Nawilżacz i oczyszczacz (rys. 28b) pracuje bez jakichkolwiek wkładek filtracyjnych.

Filtrem jest woda. Urządzenie nawilżając powietrze przeciwdziała efektowi: spierzchniętych
ust, zapchanego nosa, podrażnionego gardła i wysuszonych spojówek. Zapobiega rozsychaniu
się mebli, parkietów i instrumentów muzycznych. Oczyszczając powietrze usuwa z niego kurz,
pyłki kwiatowe, sierść zwierzęcą.

Klimator (klimatyzer) przenośny (rys. 29c) to urządzenie spełniające cztery funkcje:

wentylację, schładzanie, nawilżanie i oczyszczanie powietrza.
Podstawowe zalety tego modelu klimatora to:

−

programowanie pracy – klimator wyposażony jest w wyłącznik czasowy regulujący czas
pracy (max. 8 godzin),

−

możliwość regulacji prędkości przepływu powietrza – 3 prędkości,

−

ruchome szczeliny wentylacyjne umożliwiają wybór kierunku przepływu powietrza
(strumień stały lub ruch oscylacyjny),

−

urządzenie bezpieczne – w przypadku nadmiernego przechyłu lub przewrócenia urządzenia
wbudowany wyłącznik przechyłowy wyłączy je automatycznie,

−

mobilność i niezależność od innych instalacji,

−

wskaźnik poziomu wody umożliwia kontrolę stanu napełnienia zbiornika.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak działają klimatyzatory i jak są zbudowane?
2. Jakie znasz typy klimatyzatorów?
3. Jakie funkcje do spełnienia mają poznane typy klimatyzatorów?
4. Dlaczego powinniśmy stosować wentylację mechaniczną?
5. W jaki sposób można odzyskać ciepło od zużytego powietrza?
6. Jakie są skutki dla organizmu, gdy brakuje wentylacji?
7. Co oznacza pojęcie „syndrom chorego budynku”?
8. Jakie zadania ma do spełnienia automatyka w urządzeniach klimatyzacyjnych?
9. Czy ogrzewanie pomieszczeń można traktować oddzielnie bez uwzględnienia ich

klimatyzacji?

10. Czy podwyższone ciśnienie panujące w budynku z zainstalowanymi urządzeniami

klimatycznymi jest korzystne, a jeżeli tak, to dlaczego?

11. Co jest źródłem ciepła w systemie ogrzewania powietrznego?
12. Jakie znasz systemy ogrzewania stosowane w budynkach?
13. Który system ogrzewania w budynku spełnia najwięcej funkcji?
14. Jakie znasz sposoby oczyszczania powietrza?
15. W jaki sposób można zmienić wilgotność powietrza?

a) jonizator

b) nawilżacz

klimator przenośny

Rys. 28. Widok jonizatora, nawilżacza i klimatora [22]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunków i fotografii rozpoznaj urządzenia klimatyzacyjne i ich podzespoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sklasyfikować urządzenia klimatyzacyjne,
2) rozpoznać urządzenia klimatyzacyjne na podstawie ich wyglądu zewnętrznego,
3) scharakteryzować podstawowe parametry wybranych urządzeń klimatyzacyjnych na

podstawie kart katalogowych, oferty handlowej lub tabliczki znamionowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karty katalogowe różnych typów klimatyzatorów,

−

wentylatory, nawilżacze powietrza, jonizatory, filtry.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych z tabliczek znamionowych i danych katalogowych określ warunki

zasilania i transportu urządzenia klimatyzacyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabliczki znamionowe urządzeń (ich zdjęcia),

−

karty katalogowe lub informacyjne, rysunki ofertowe lub niezbędne fragmenty
dokumentacji technicznej,

−

tablice dopuszczalnych obciążeń przewodów,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek, kalkulator.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać urządzenia klimatyzacyjne na podstawie ich wyglądu?



2) sklasyfikować urządzenia klimatyzacyjne i wentylacyjne?



3) scharakteryzować urządzenia klimatyzacyjne?



4) rozróżnić podzespoły urządzeń klimatyzacyjnych na schematach oraz

na eksponatach?



5) przeanalizować schematy urządzeń klimatyzacyjnych?



6) określić warunki zasilania na podstawie danych z tabliczki znamionowej?



7) wskazać podobieństwa i różnice w zasadzie działania urządzeń

klimatyzacyjnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Uruchamianie i naprawy urządzeń chłodniczych

4.3.1. Materiał nauczania

Uruchamianie urządzeń chłodniczych i sprawdzanie ich stanu technicznego

Użytkowanie i obsługiwanie urządzeń chłodniczych domowych powinno być zgodne

z informacjami producenta zawartymi w danych technicznych i instrukcji obsługi, dołączanych
do każdego wyrobu. Bardzo ważne jest częste sprawdzanie stanu technicznego tych urządzeń ze
szczególnym uwzględnieniem stanu obwodu zabezpieczenia przeciwporażeniowego i izolacji
elektrycznej przewodów zasilających.

Instrukcja obsługi

Każda instrukcja obsługi powinna zawierać:

−

przeznaczenie i zastosowanie urządzenia,

−

charakterystykę techniczną (podstawowe dane techniczne, opis zasady działania,

zapotrzebowanie mocy, napięcie zasilania, wymiary gabarytowe),

−

warunki eksploatacji (rodzaj sieci zasilającej i zalecane zabezpieczenia, usytuowanie

podczas pracy),

−

sposób przygotowania do użytkowania (niezbędne czynności wykonane przed włączeniem

do sieci zasilającej),

−

uwagi o bezpieczeństwie przeciwpożarowym i przeciwporażeniowym oraz zalecenia bhp,

−

opis czynności wykonywanych podczas uruchamiania z uwzględnieniem ich kolejności,

−

informacje dotyczące obsługi podczas użytkowania,

−

informacje dotyczące konserwacji i przechowywania.

Przed każdym włączeniem urządzenia elektrycznego do sieci zasilającej należy dokonać

jego dokładnych oględzin. Szczególną uwagę należy poświęcić dostępnym elementom obwodu
elektrycznego.

Oględziny i prace konserwacyjne

Oględziny przeprowadza się podczas pracy lub postoju urządzenia w zakresie i terminach

przewidzianych w instrukcji eksploatacji, a w szczególności przed załączeniem urządzenia po
dłuższej przerwie w pracy. Podczas oględzin sprawdza się stan techniczny urządzenia,
sprawdzając między innymi:

−

stan połączeń elektrycznych i mechanicznych i stan izolacji przewodów zasilających,

−

stan ochrony przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej,

−

temperaturę powierzchni obudów i stan przestrzeni roboczej,

−

poziom drgań i hałasu,

−

stan instalacji wraz z jej wyposażeniem,

−

działanie aparatury sygnalizacyjnej, sterowniczej i zabezpieczającej,

−

czystość urządzenia, jego wyposażenia i urządzeń współpracujących,

−

stan uszczelek i izolacji termicznej oraz występowanie uszkodzeń mechanicznych,

−

prawidłowość zamykania i otwierania drzwi,

−

zgodność podłączenia urządzenia do sieci zasilającej z wymogami producenta i ogólnymi

zasadami bhp,

−

stan urządzeń obwodu czynnika chłodniczego (parownika, skraplacza, połączeń

rurkowych).
W razie stwierdzenia nieprawidłowości należy je usunąć lub przekazać urządzenie do

naprawy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas przeprowadzania prac konserwacyjnych należy:

−

wyłączyć zasilanie urządzenia i wyjąć wtyczkę z gniazdka,

−

wnętrze komory chłodziarki i zamrażarki należy czyścić wilgotną gąbką zamoczoną

w ciepłej wodzie z dodatkiem detergentów, odpowiednich do mycia chłodziarek
i zalecanych przez producenta, opłukać i osuszyć,

−

nie stosować ściernych środków czyszczących,

−

nie stosować past, drucików, odplamiaczy lub octu,

−

nie stosować czyszczących urządzeń parowych,

−

czyścić skraplacz przy pomocy odkurzacza lub szczotki,

−

przeczyścić spust wody z oszraniania znajdujący się na dnie komory chłodzenia,

−

przeczyścić uszczelki drzwiowe.

Przeglądy

Przeglądy przeprowadza się w terminach i zakresie przewidzianym w przepisach

i dokumentacji technicznej urządzenia. Przeglądów dokonuje się zarówno podczas postoju jak
i normalnej pracy urządzenia. Obejmują one badania urządzenia, a w szczególności:

−

szczegółowe oględziny,

−

sprawdzenie wszystkich podzespołów urządzenia chłodniczego ze szczególnym

uwzględnieniem elementów pracujących w niskich temperaturach,

−

czynności konserwacyjne przewidziane dokumentacją fabryczną,

−

sprawdzenie stanu technicznego i ocenę skuteczności ochrony przeciwporażeniowej,

−

wymianę zużytych części i usunięcie stwierdzonych uszkodzeń,

−

pomiar rezystancji izolacji,

−

pomiary wartości prądów zasilających i poboru mocy w różnych stanach pracy.

Przeprowadzanie przeglądów wymaga często demontażu niektórych podzespołów

urządzenia (osłony, pokrywy, przegrody), aby sprawdzić elementy urządzenia niedostępne dla
obsługi podczas normalnej pracy. Podczas przeglądów należy zachować szczególną ostrożność
i bezwzględnie stosować się do zasad bhp obowiązujących podczas pracy przy urządzeniach
elektrycznych. Szczególną uwagę należy zwróć na bezpieczną i ergonomiczną organizację
stanowiska pracy.

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

Podczas prac przy urządzeniach chłodniczych należy przestrzegać podstawowych zasad

bezpieczeństwa pracy obowiązujących podczas prac przy urządzeniach elektrycznych.
W szczególności należy:

−

zapoznać się z dokumentacją techniczną urządzenia i instrukcją obsługi,

−

upewnić się, czy urządzenie nie stoi na przewodzie zasilającym,

−

wyłączyć zasilanie i wyjąć wtyczkę z gniazdka przed przystąpieniem do jakichkolwiek

czynności konserwacyjnych lub czyszczenia,

−

wszelkie prace pod napięciem (pomiar napięć i prądów zasilających, mocy itp.) wykonywać

ze szczególną ostrożnością w obecności przynajmniej jeszcze jednej osoby - prace takie są
szczególnie niebezpiecznymi dla zdrowia i życia,

−

używać przyrządów pomiarowych i przewodów posiadających pewną, nieuszkodzoną

izolację elektryczną,

−

na stanowisku pracy utrzymywać ład i porządek,

−

urządzenia wyłączone z ruchu zabezpieczyć przed przypadkowym załączeniem przez osoby

niepowołane,

−

nie używać i nie przechowywać w pobliżu urządzenia płynów i gazów łatwopalnych (np.

benzyna) – wydzielane opary mogą być przyczyną pożaru lub wybuchu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nie uszkadzać elementów obiegu czynnika chłodzącego,

−

urządzenie włączać bezpośrednio do gniazda, którego typ jest zgodny z typem wtyczki, nie

używać przedłużaczy ani rozdzielaczy,

−

stosować odpowiednie i prawidłowo obsadzone narzędzia.

Sprawdzanie stanu technicznego

Aby zapewnić bezpieczną i bezawaryjną pracę urządzeń chłodniczych, należy co pewien

czas sprawdzać ich stan techniczny. Sprawdzenie stanu technicznego tych urządzeń jest
konieczne każdorazowo po wystąpieniu objawów zakłóceń ich normalnej pracy oraz przed
uruchomieniem po dłuższej przerwie w pracy (gdy przerwa ta mogła mieć niekorzystny wpływ
na stan techniczny urządzenia – złe warunki przechowywania, korozja).

Sprawdzenie stanu technicznego polega na przeprowadzeniu dokładnych oględzin

i przeglądu obejmującego również badania urządzenia, a w szczególności:

−

sprawdzenie wszystkich podzespołów urządzenia ze szczególnym uwzględnieniem

elementów pracujących w wysokich i niskich temperaturach,

−

czynności konserwacyjne,

−

sprawdzenie stanu technicznego i ocenę skuteczności ochrony przeciwporażeniowej,

−

wymianę zużytych części i usunięcie stwierdzonych uszkodzeń,

−

pomiar rezystancji izolacji,

−

pomiary wartości prądów zasilających i poboru mocy w różnych stanach pracy.

Każde nowe urządzenie przemysłowe (oraz po remoncie) przed oddaniem do eksploatacji

powinno być komisyjnie sprawdzone i protokolarnie przyjęte do eksploatacji.

Eksploatacją przemysłowych urządzeń elektrotermicznych mogą zajmować się osoby

posiadające dodatkowe kwalifikacje potwierdzone aktualnym zaświadczeniem.

Dokumentacja

Podstawowym dokumentem producenta określającym sposób postępowania podczas

przyjmowania urządzenia do eksploatacji jest dokument zwany „Warunki Techniczne Odbioru”
(WTO). Dokument ten jest opracowywany dla każdego rodzaju i typu produkowanych
urządzeń.

Oprócz WTO istnieje wiele ogólnych wymagań i wytycznych odbiorów wydanych

w postaci: norm europejskich, państwowych i branżowych, przepisów i zarządzeń instytucji
odpowiedzialnych za prawidłową gospodarkę maszynami i urządzeniami (np. ministerstwa).

Warunki Techniczne Odbioru zawierają między innymi:

−

nazwę, symbol i typ urządzenia,

−

wykaz norm mających zastosowanie przy odbiorze,

−

opis techniczny i główne dane techniczne charakteryzujące urządzenie,

−

wykaz i wzory protokołów odbioru, karty pomiarów, karty gwarancyjne,

−

wytyczne przygotowania urządzenia do badań odbiorczych,

−

określenie miejsca i rodzaju odbioru (pełny, częściowy, stopniowy),

−

określenie rodzaju i zakresu badań odbiorczych (rodzaj obciążenia, próba pracy, rodzaj

pracy – ciągła, przerywana),

−

wykaz i charakterystykę przyrządów i urządzeń do przeprowadzania badań,

−

zakres wymagań technicznych stawianych urządzeniu oraz dopuszczalne odchyłki,

−

wytyczne sprawdzania,

−

wytyczne konserwacji, opakowania i transportu,

−

wykaz dokumentacji, którą producent zobowiązany jest dostarczyć wraz z urządzeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardzo ważne informacje znajdują się w Dokumentacji Techniczno-Ruchowej urządzeń.

Dokumentacja ta jest szczególnie przydatna podczas prowadzenia prac konserwacyjnych,
naprawczych i kontrolnych.

Dokumentacja Techniczno-Ruchowa (DTR) zawiera:

−

dane techniczne, opis techniczny, przeznaczenie, szczegółowy opis działania,

−

instrukcję obsługi,

−

opis współpracy z innymi urządzeniami (regulatory, napędy),

−

opis warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

wymagania konserwacyjne,

−

typowe objawy uszkodzeń oraz wskazówki dotyczące przyczyn, wyszukiwania

i usuwania prostych usterek,

−

wymagania transportowe i sposób instalowania,

−

rysunki gabarytowe z zaznaczonymi przyłączami,

−

wykaz wyposażenia i części zamiennych zawierające nazwy, symbole i producentów,

−

niezbędne schematy instalacji wewnętrznych,

−

orzeczenie kontroli technicznej z załączonymi wynikami pomiarów.

Naprawa chłodziarek

Najbardziej złożoną procedurą w technologii napraw chłodziarek termoelektrycznych jest

wymiana modułu w agregacie składającym się z kilku modułów. Usterka związana z awarią
modułu występuje znacznie rzadziej, niż przerwanie obwodu zasilania pomiędzy modułami.
W tym ostatnim przypadku wystarczy przylutować przewód do końcówki przyłączeniowej
modułu. Przerwa w obwodzie zasilania modułów jest następstwem krótkotrwałego przeciążenia
prądowego (najczęściej po włączeniu) lub urazu mechanicznego przy upadku chłodziarki na
podłogę.

Przy wymianie modułu należy:

−

odłączyć (rozlutować) końcówki wentylatora od agregatu,

−

odłączyć końcówki agregatu, odłączyć agregat od korpusu i wyjąć agregat,

−

rozkręcić śrubowe połączenie gorącego radiatora i płyty dystansowej,

−

odłączyć płytę dystansową tak, aby wszystkie moduły pozostały na powierzchni radiatora

strony gorącej,

−

testując obwód za pomocą omomierza zidentyfikować niesprawny moduł,

−

rozlutować końcówki modułu i wyjąć moduł,

−

usunąć starą pastę i na miejsce zainstalowania modułu nanieść warstwę nowej pasty,

−

wstawić nowy moduł, uprzednio dobrawszy go pod względem zgodności parametrów do

starego (ze względu na wysokość i rezystancję),

−

dotrzeć wstawiony moduł i przylutować końcówki,

−

sprawdzić obwód przez krótkotrwałe próbne włączenie agregatu lub za pomocą omomierza,

−

złożyć agregat i chłodziarkę w odwrotnej kolejności.

Podczas wykonywania wymienionych czynności należy przestrzegać następujących

zaleceń:

−

nie dopuszczać do zabrudzenia pastą powierzchni lutowania końcówek,

−

nie przegrzewać modułu powyżej 100°C, kontrolować temperaturę kolby lutownicy,

−

krawędzie modułu nie powinny wystawać poza odpowiednie płaszczyzny płyty

dystansowej,

−

podczas składania bloku płyta dystansowa - moduły - radiator strony gorącej dokręcać śruby

równomiernie, nie przykładając dużych naprężeń i nie dopuszczając do asymetrii naprężeń
ściskających, aby zapobiec mechanicznemu uszkodzeniu modułów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

blok uważa się za złożony prawidłowo, jeśli ani jednego modułu nie daje się przesunąć

działając na jego boczną ściankę, na przykład końcem liniału lub innego podobnego
narzędzia,

−

po złożeniu bloku należy z modułu usunąć nadmiar pasty,

−

Sprawdzenie chłodziarki po naprawie polega na włączeniu jej do pracy i kontrolowaniu

temperatury w komorze aż do osiągnięcia warunków ustalonych, czyli orientacyjnie przez
2 do 3 godzin. Temperatura w komorze lub wytwarzana różnica temperatur powinna
odpowiadać wartości podawanej przez producenta chłodziarki.

Poniżej przedstawiono występujące najczęściej niesprawności chłodziarek termoelektrycznych

i ich przyczyny.

−

Chłodziarka się nie włącza:

−

przerwany przewód zasilający lub brak kontaktu w połączeniach rozłącznych,

−

przepalony bezpiecznik.

−

Po włączeniu wentylator pracuje, ale temperatury radiatorów się nie zmieniają:

−

przerwany obwód zasilania modułów agregatu lub niesprawny moduł.

−

Chłodziarka pracuje, ale temperatura w komorze jest wyższa niż zadana:

−

niedokładne przyleganie uszczelnienia drzwi (pokrywy),

−

przesłonięty dostęp powietrza do otworów wentylacyjnych,

−

zanieczyszczony radiator strony gorącej,

−

zablokowany wirnik wentylatora lub niesprawny wentylator,

−

zły kontakt cieplny między modułami i radiatorami,

−

izolacja cieplna komory jest uszkodzona lub utraciła swoje właściwości izolacyjne.

−

Nie działa regulator temperatury, chłodziarka pracuje bez przerwy, temperatura w komorze

jest niższa od zadanej:

−

nieprawidłowa nastawa termostatu lub uszkodzony termostat,

−

nieprawidłowe miejsce zainstalowania czujnika termostatu.

−

Po włączeniu radiator strony zimnej nagrzewa się:

−

odwrotna biegunowość zasilania, zasilanie prądem zmiennym (niesprawny prostownik).

Podczas wymiany żarówki oświetlającej wnętrze urządzeń chłodniczych należy:

−

wyłączyć zasilanie urządzenia i wyjąć wtyczkę z gniazdka,

−

rozeznać sposób mocowania osłony i zdjąć ją,

−

odkręcić lub wyjąć żarówkę (niektóre typy chłodziarek wyposażone są w specjalną

żarówkę, której nie należy odkręcać, lecz wyjąć pociągając w kierunku wnętrza
chłodziarki),

−

sprawdzić żarówkę i jeśli to konieczne, wymienić na nową,

−

zamocować osłonę żarówki,

−

włożyć wtyczkę do gniazdka i włączyć zasilanie i sprawdzić działanie żarówki.

Koszty napraw

Pojęcie kosztorysu wiąże się ściśle z obliczaniem przewidywanych kosztów, które mogą

dotyczyć naprawy lub wymiany podzespołu lub części maszynowej. W celu sporządzenia
kalkulacyjnego kosztorysu, należy wziąć pod uwagę kilka istotnych składników mających wpływ
na koszty naprawy urządzenia, a mianowicie:
1) koszty bezpośrednie, które mogą być bezpośrednio odniesione do naprawianego urządzenia –

zalicza się do nich przede wszystkim wartość zużycia tzw. materiałów bezpośrednich
(surowce, półfabrykaty, materiały pomocnicze, gotowe elementy np. termostat w urządzeniu
chłodniczym), transport oraz płace bezpośrednie (wynagrodzenie łącznie z narzutem),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) koszty pośrednie, które wiążą się z utrzymaniem stanowisk pracy, z funkcjonowaniem

wydziału lub zakładu i nie ulegają bezpośrednio zmianie (koszty wydziałowe
i ogólnozakładowe).
W układzie rodzajowym kosztów własnych rozróżnia się dwie podstawowe grupy:

1) koszty osobowe (płace wszystkich pracujących oraz narzuty na ubezpieczenia społeczne),
2) koszty rzeczowe (koszty materiałowe, energii oraz zużytych środków trwałych).

W praktyce znacznie częściej sporządza się kalkulacyjny kosztorys naprawy.
Do obliczeń można posłużyć się przykładem:

1) stawka godzinowa pracownika łącznie z narzutem – 20 zł/godz,
2) koszt naprawianej części łącznie z wartością zużytych materiałów oraz kosztem zaopatrzenia

– wg cennika,

3) koszty pośrednie 50–100% sumy kosztów z pozycji 1) i 2),
4) zysk 5–20% sumy kosztów z pozycji 1) i 2),
5) koszt końcowy naprawy – suma kosztów z pozycji 1), 2), 3) i 4).

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki dokument jest niezbędny przy uruchamianiu urządzeń chłodniczych?
2. Jakie informacje zawiera instrukcja obsługi urządzeń chłodniczych?
3. W jaki sposób należy postępować podczas uruchamiania urządzeń chłodniczych?
4. Jakie czynności są wykonywane podczas oględzin i przeglądów?
5. Na czym polega sprawdzenie stanu technicznego urządzeń chłodniczych?
6. Jakie są podstawowe dokumenty związane z eksploatacją przemysłowych urządzeń

grzejnych?

7. Co zawierają Warunki Techniczne Odbioru urządzeń?
8. Jakie informacje zawiera Dokumentacja Techniczno-Ruchowa?
9. Jakie jest znaczenie instrukcji obsługi?

10. Gdzie znajdują się podstawowe informacje o oględzinach i przeglądach urządzeń?
11. Jaka jest różnica pomiędzy oględzinami i przeglądem?
12. Na czym polega bezpieczna organizacja stanowiska pracy przy urządzeniach elektrycznych?
13. Na czym polega różnica pomiędzy osobami zajmującymi się eksploatacją urządzeń

domowych i przemysłowych?

14. Gdzie można znaleźć informacje o podstawowych usterkach i przyczynach ich

występowania?

15. Jakie są składniki kosztów napraw?
16. W jaki sposób sporządza się kosztorys napraw?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej lub instrukcji eksploatacji trzech

przemysłowych urządzeń chłodniczych „zamów” po trzy części zapasowe dla każdego
urządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w dokumentacjach wykaz części zapasowych,
2) wypisać po trzy części i dane ich producentów,
3) w katalogach i Internecie znaleźć producentów części,
4) napisać zamówienie na części zgodnie z wymaganiami podanymi w katalogu producenta,
5) znaleźć producenta elementów w Internecie i wypełnić formularz zamówienia (bez

wysyłania).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja eksploatacji trzech przemysłowych urządzeń chłodniczych,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa trzech przemysłowych urządzeń chłodniczych,

−

katalogi z częściami zamiennymi,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek, liniał.

Ćwiczenie 2

Wymień regulator temperatury w urządzeniu chłodniczym i dokonaj przeglądu urządzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj urządzenia chłodniczego,

2) zapoznać się z instrukcją obsługi i wytycznymi zawartymi w dokumentacji technicznej,
3) przeanalizować pracę urządzenia na podstawie instrukcji eksploatacji i schematu ideowego,
4) zidentyfikować podzespoły dostępne dla użytkownika,
5) wyjaśnić, jaką funkcję spełniają zidentyfikowane podzespoły w urządzeniu chłodniczym,
6) sprawdzić rodzaj sieci zasilającej i zastosowanych zabezpieczeń,
7) wyjaśnić możliwość wystąpienia zagrożeń,
8) wyłączyć urządzenie i wyjąć przewód z gniazdka,
9) rozpoznać sposób mocowania regulatora temperatury i jego kapilary,

10) zorganizować stanowisko pracy i dobrać odpowiednie narzędzia,
11) wymontować regulator temperatury i zidentyfikować typ i jego parametry,
12) zamontować nowy regulator i sprawdzić poprawność zamocowania i wykonania połączeń,
13) dokonać przeglądu urządzenia zgodnie z wytycznymi zawartymi w dokumentacji,
14) uruchomić urządzenie chłodnicze, postępując zgodnie z informacjami zawartymi

w instrukcji obsługi,

15) sprawdzić działanie termostatu i innych elementów sterujących pracą urządzenia,
16) wyłączyć urządzenie zgodnie z informacjami zawartymi w instrukcji obsługi,
17) sporządzić protokół końcowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprawne urządzenie chłodnicze (np. chłodziarka domowa),

−

dokumentacja techniczna (instrukcja obsługi, schemat),

−

odpowiednio przygotowane i wyposażone stanowisko pracy,

−

zestaw narzędzi monterskich, induktor lub inny miernik rezystancji izolacji,

−

miernik rezystancji lub inny przyrząd do sprawdzania ciągłości przewodów,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wymień instalację oświetleniową i uszczelkę w drzwiach urządzenia chłodniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj urządzenia chłodniczego,
2) wyłączyć urządzenie i wyjąć przewód z gniazdka,
3) rozpoznać drogę przebiegu i sposób mocowania elementów instalacji oświetleniowej,
4) zorganizować stanowisko pracy i dobrać odpowiednie narzędzia,
5) wymontować elementy instalacji oświetleniowej (żarówkę, jej oprawkę, łącznik drzwiowy

i przewody instalacji,

6) znaleźć wymieniane elementy (lub ich zamiennik) w katalogach,
7) „złożyć” zamówienie na wymieniane elementy zgodnie z wymaganiami producenta,
8) zamontować nową instalację,
9) sprawdzić poprawność zamocowania i wykonania połączeń,

10) rozpoznać sposób mocowania drzwi i uszczelki oraz wymontować i zdemontować drzwi,
11) wymienić uszczelkę, zmontować drzwi i założyć do urządzenia,
12) wyregulować ustawienie drzwi na zawiasach,
13) sprawdzić poprawność wykonania prac (sposób zamykania drzwi i ułożenie uszczelki),
14) przygotować urządzenie do uruchomienia,
15) uruchomić urządzenie chłodnicze, postępując zgodnie z informacjami zawartymi

w instrukcji obsługi,

16) sprawdzić działanie urządzenia i wyłączyć zgodnie z informacjami zawartymi w instrukcji

obsługi,

17) uporządkować stanowisko pracy,
18) określić koszty naprawy, sporządzić kosztorys i sporządzić protokół końcowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

urządzenie chłodnicze przystosowane do symulacji uszkodzeń (np. chłodziarka domowa),

−

dokumentacja techniczna (instrukcja obsługi, schemat),

−

odpowiednio przygotowane i wyposażone stanowisko pracy,

−

katalog z podzespołami do urządzenia,

−

zestaw materiałów niezbędnych do wykonania naprawy (przewód, żarówka, oprawka,
łącznik drzwiowy, uszczelka), zestaw narzędzi monterskich,

−

miernik rezystancji lub inny przyrząd do sprawdzania ciągłości przewodów,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj wymianę agregatu chłodniczego chłodziarki termoelektrycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj urządzenia chłodniczego i typ agregatu chłodniczego,
2) przeanalizować schemat elektryczny i montażowy,
3) określić kolejne czynności związane z wymianą agregatu,
4) określić materiały i narzędzia niezbędne do wykonania poszczególnych czynności,
5) oszacować czas wykonywania poszczególnych czynności,
6) znaleźć agregat (lub zamiennik) w katalogu lub na stronie Internetowej producenta,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) „złożyć” zamówienie na wymieniane elementy zgodnie z wymaganiami producenta,
8) określić sposób sprawdzenia agregatu przed i po montażu,
9) określić sposób przygotowania do uruchomienia urządzenia,

10) określić sposób sprawdzenia działania urządzenia,
11) określić koszty naprawy i sporządzić kosztorys.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna (instrukcja obsługi, schemat elektryczny i montażowy, wykaz
podzespołów, DTR),

−

katalog z podzespołami do urządzenia (modułem termoelektrycznym),

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 5

Napraw urządzenie chłodnicze (np. chłodziarkę domową).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną urządzenia,
2) przeanalizować schemat ideowy przygotowanego urządzenia,
3) zidentyfikować na schemacie elementy i podzespoły oraz omówić ich rolę w układzie,
4) przeanalizować pracę przygotowanego urządzenia na podstawie schematu ideowego,
5) zorganizować stanowisko pracy do przeprowadzenia oględzin i przeglądu urządzenia,
6) dokonać oględzin urządzenia,
7) uruchomić urządzenie i sprawdzić jego poprawność działania,
8) dokonać przeglądu urządzenia,
9) zlokalizować uszkodzenie, usunąć je,

10) uruchomić ponownie urządzenie i sprawdzić poprawność jego działania,
11) zidentyfikować „uszkodzony” podzespół w katalogu lub wskazać jego zamiennik,
12) określić koszt naprawy,
13) sporządzić protokół pokontrolny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

urządzenie chłodnicze przystosowane do symulacji uszkodzeń (np. chłodziarka domowa),

−

dokumentacja techniczna (instrukcja obsługi, schemat),

−

odpowiednio przygotowane i wyposażone stanowisko pracy,

−

katalog z podzespołami do urządzenia,

−

zestaw materiałów niezbędnych do wykonania naprawy,

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

miernik rezystancji lub inny przyrząd do sprawdzania ciągłości przewodów,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać, jakie informacje zawiera instrukcja obsługi urządzeń

chłodniczych?



2) zorganizować stanowisko pracy do przeprowadzania napraw

urządzeń chłodniczych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) dokonać oględzin i konserwacji urządzeń chłodniczych?



4) dokonać przeglądu urządzeń chłodniczych?



5) rozpoznać rodzaj zastosowanej ochrony przeciwporażeniowej

w urządzeniach chłodniczych?



6) wyjaśnić sposób postępowania podczas uruchamiania urządzeń

chłodniczych?



7) uruchomić urządzenie chłodnicze stosowane w gospodarstwie

domowym?



8) sprawdzić stan techniczny urządzeń chłodniczych?



9) wymienić podstawowe dokumenty dotyczące eksploatacji urządzeń?



10) złożyć zamówienie na części i podzespoły urządzeń chłodniczych?



11) wymienić, jakie informacje zawiera dokumentacja techniczna?



12) wyjaśnić różnicę pomiędzy oględzinami a przeglądem?



13) wymienić, podstawowe czynności wchodzące w skład oględzin

i przeglądów?



14) przeanalizować pracę urządzeń chłodniczych na podstawie ich

dokumentacji technicznej?



15) zlokalizować proste usterki w urządzeniach chłodniczych?



16) wykonać montaż i demontaż podzespołów stosowanych

w urządzeniach chłodniczych?



17) wykonać drobne naprawy urządzeń chłodniczych?



18) określić koszty naprawy urządzeń chłodniczych i sporządzić

kosztorys tych prac?



19) dobrać podzespoły urządzeń chłodniczych korzystając z różnych

źródeł informacji?



20) zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku

pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Uruchamianie i naprawy urządzeń wentylacyjnych

i klimatyzacyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo pracy przy obsłudze urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

W czasie obsługi i wykonywania wszelkich czynności związanych z eksploatacją

instalacji i urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych powinny być przestrzegane
poniższe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy:

−

praca urządzeń wentylacyjnych jest dopuszczalna jedynie przy pełnym zabezpieczeniu
osłonami wirujących części maszyn oraz przekładni,

−

pomosty, na których są umieszczone urządzenia wentylacyjne, jak również schody

prowadzące do nich i otwory w podłodze, stropach itp. muszą być wyposażone
w poręcze,

−

pokrywy wzierników, pokrywy otworów itp. powinny być zaopatrzone w urządzenia

do ich zamocowania w położeniu otwartym (podniesionym),

−

nie wolno umieszczać żadnych obcych przedmiotów lub urządzeń w komorach

wentylacyjnych, w przewodach i na pomostach,

−

niedozwolone jest przebywanie osób postronnych pod miejscami wykonywania

oględzin lub prac remontowych wykonywanych z drabiny lub z pomostu,

−

drabiny przenośne powinny być odpowiednio mocne i zaopatrzone w gumowe

końcówki w dolnej części nóg,

−

przykręcanie śrub, remont i czyszczenie wentylatorów, silników, pomp i innych

urządzeń można prowadzić tylko po całkowitym zatrzymaniu ruchomych części,

−

maszynownie, miejsca zamontowania urządzeń wentylacyjnych, muszą być

wyposażone w stałe oświetlenie; miejsca, w których są urządzenia nie wymagające
częstej obsługi i tylko przez krótki czas, mogą być oświetlone przenośnymi lampami
elektrycznymi pracującymi przy odpowiednim napięciu; w miejscach pracy
o zwiększonym niebezpieczeństwie porażenia, a więc w pomieszczeniach: wilgotnych,
gorących i takich, w których występują żrące pary i gazy lampy przenośne i urządzenia
elektryczne powinny być zasilane napięciem obniżonym do wartości bezpiecznej
(najwyższe napięcie nie może przekraczać 25 V),

−

w czasie czyszczenia lub remontu instalacji i urządzeń wentylacyjnych należy
wyłączyć główny wyłącznik dopływu prądu elektrycznego, zawieszając na nim
ostrzeżenie: „Nie włączać

–

praca przy urządzeniach”,

−

przy zaobserwowaniu w urządzeniu uderzeń, hałasu lub wibracji należy je natychmiast

wyłączyć z pracy,

−

nie wolno wchodzić do wnętrza przewodów, zbiorników, komór wentylacyjnych,

osłon, chłodnic, komór zraszania itp. przed całkowitym unieruchomieniem
odpowiednich instalacji i urządzeń, opróżnieniem zbiorników z nagromadzonych
pyłów i przewietrzeniem wewnętrznych części instalacji,

−

urządzenia do smarowania trących części powinny być łatwo dostępne,

−

przy włączaniu i zatrzymywaniu silników pracownik powinien wkładać gumowe

rękawice,

−

osobom postronnym zabrania się uruchamiania i zatrzymywania urządzeń

i wykonywania jakichkolwiek manipulacji przy urządzeniach i instalacji,

−

w razie stwierdzenia złego stanu urządzeń dyżurny pracownik działu wentylacji jest
obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym swego przełożonego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zabezpieczenie przeciwpożarowe instalacji

Sieć przewodów wentylacyjnych, może być niebezpieczna jako źródło pożaru albo jako

element przenoszenia ognia i dymu. Instalacja wentylacyjna może stać się źródłem pożaru
w następujących przypadkach:

−

zapalenie pyłu lub osadów (np. tłuszczu w instalacjach wentylacyjnych dużych

kuchni) zgromadzonych w różnych częściach instalacji,

−

zapalenie pyłu na intensywnym źródle ciepła, np. drobne pyły mogą zapalić się

w nagrzewnicy o wysokiej temperaturze (nagrzewnicy elektrycznej lub zasilanej
przegrzaną wodą),

−

zapalenie łatwo zapalnej substancji w sąsiedztwie przewodów gorącego powietrza.

Przewody wentylacyjne mogą stać się czynnikiem rozprzestrzeniania się ognia i dymu

w następujących przypadkach:

−

przewody powietrzne przechodzące przez ściany ogniowe mogą ułatwić przenoszenie

się ognia w razie wybuchu pożaru w pewnej części obiektu,

−

przewody wykonane z materiału palnego mogą stać się drogą rozprzestrzeniania

ognia,

−

przewody, wskutek ruchu powietrza, mogą podsycać palenie, przenosić dym i przez to

prowokować panikę.
W instalacji wentylacji ogólnej ewentualne źródła pożaru to: silnik, wentylatory,

nagrzewnice (zwarcia, iskrzenie, wysoka temperatura); są one zlokalizowane najczęściej
w wydzielonej maszynowni. Komory, filtry, tłumiki akustyczne wykonywane są
z materiałów niepalnych. Olej do nawilżania filtrów powinien mieć temperaturę zapłonu
wyższą od 180°C.

W instalacji odciągów miejscowych transportowane pary, gazy i pyły mogą mieć

właściwości wybuchowe. Wybuchać mogą nawet pyły materiałów niepalnych (np. pyły
żelaza, glinu itp.). Wybuchowość mieszaniny pyłu z powietrzem zależy od wielkości
ziaren (im drobniejsze ziarna, tym niebezpieczeństwo wybuchu jest większe, gdyż między
ziarnami mieści się więcej powietrza i tlenu), stopnia zawilgocenia materiału i źródła energii
zapoczątkowującej wybuch (ogień, zwarcie przewodów elektrycznych, rozgrzane żarówki,
tarcie i elektryczność statyczna, strumienie iskier, gorące powierzchnie itp.). Pożar często
powstaje tam, gdzie przy występujących pyłach i gazach zastosowany został niewłaściwy
silnik lub instalacja została nieodpowiednio uziemiona.

Dokumentacja eksploatacyjna instalacji

Każdą instalację wentylacyjną i klimatyzacyjną wyposaża się w następujące

dokumenty: metrykę techniczną, dziennik eksploatacji, napraw i remontów, instrukcję
eksploatacji.

Metryka techniczna instalacji

Treścią

metryki

technicznej

jest

szczegółowy

opis

techniczny

instalacji,

charakterystyka jej pracy, wynik prób sprawności poszczególnych urządzeń i ocena
sprawności całej instalacji. Opis techniczny instalacji sporządza się w czasie
przekazywania jej do eksploatacji przez przedsiębiorstwo montażowe. Jest on zarazem
protokołem zdawczo-odbiorczym. Każda instalacja wentylacyjna w obiekcie oznaczona jest
kolejną liczbą porządkową z poprzedzającą ją literą N lub W –

odpowiednio dla instalacji

nawiewnej i wyciągowej. Litery i liczby pisze się niezmywalną farbą na obudowie wentylatora.

W metryce instalacji wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej podane są następujące

informacje:

−

nazwa obiektu, w którym zamontowana jest instalacja i symbol instalacji,

−

autor projektu i dane przedsiębiorstwa, które wykonało montaż,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

data przekazania instalacji do eksploatacji,

−

ogólna charakterystyka instalacji i wykaz pomieszczeń obsługiwanych przez nią,

−

charakterystyka procesu technologicznego lub stanowisk pracy obsługiwanych przez daną

instalację,

−

dane techniczne wentylatora, silnika,

−

dane techniczne nagrzewnicy, chłodnicy, filtru lub odpylnicy powietrza,

−

dane techniczne pompy dla komory zraszania i komory zraszania,

−

dane przyrządów kontrolno-pomiarowych zamontowanych w urządzeniach instalacji,

−

miejsce przechowywania dokumentacji technicznej,

−

data przeprowadzenia badania instalacji i miejsce przechowywania odnośnej dokumentacji,

autor badań,

−

dane o przeróbkach urządzeń i zmianach warunków pracy instalacji.

Dziennik eksploatacji, napraw i remontów instalacji

Dziennik eksploatacji i napraw stanowi często jeden dokument. Prowadzenie tego

dziennika rozpoczyna się jednocześnie z uruchomieniem instalacji, zapisując w nim
ewentualne przestoje w eksploatacji, wykryte usterki i przeprowadzone remonty. Przy
normalnej eksploatacji, prawidłowym działaniu urządzeń i ścisłym przestrzeganiu
instrukcji obsługi w dzienniku nie dokonuje się żadnych zapisów.
W dzienniku podaje się nazwę oddziału obsługiwanego przez daną instalację, wymienia
się osoby odpowiedzialne za eksploatację urządzeń oraz podaje się symbol instalacji.
Zapisy dotyczą następujących zagadnień:

−

przestoje – data, czas wyłączenia instalacji, przyczyny.

−

naprawy i czyszczenie – data i godzina, części naprawiane, wykonywane czynności,

−

wady eksploatacji – data i godzina, co zauważono i co zlecono.

Zapisuje się wszystkie zauważone w czasie pracy uszkodzenia oraz zalecenia

dotyczące terminu i sposobu ich usunięcia.

Instrukcja eksploatacji instalacji

W instrukcji eksploatacji podaje się szczegółowe wskazówki dotyczące warunków

uruchamiania urządzeń, utrzymywania ich wymaganej wydajności, wyłączania instalacji
oraz wymagania niezbędne do zapewnienia długotrwałej pracy urządzeń dotyczące ich
obserwacji i konserwacji.

Instrukcja zawiera następujące dane:

−

kolejność włączenia i wyłączenia instalacji,

−

wskazówki o postępowaniu w razie wybuchu pożaru lub awarii,

−

wartości obliczeniowej temperatury i wilgotności względnej powietrza w strefie pracy

lub na stanowiskach pracy,

−

wydajność i liczbę obrotów wentylatora, jego typ i wielkość,

−

charakterystykę łożysk i średnice kół pasowych wentylatora i silnika,

−

metody regulacji ilości powietrza oraz temperatury i wilgotności powietrza,

−

planowane terminy czyszczenia i remontu wentylatorów, filtrów, nagrzewnic i innych

urządzeń wentylacyjnych,

−

wykaz aparatury kontrolno-pomiarowej,

−

zakresy dopuszczalnych wielkości strat ciśnienia przy przepływie powietrza przez

filtry i nagrzewnice, których przekroczenie wymaga natychmiastowego oczyszczenia
urządzeń,

−

nazwisko pracownika odpowiedzialnego za obsługę danej instalacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczegółowe wymagania eksploatacyjne

Wentylator

Wirnik wentylatora winien być dobrze wyważony, jego praca powinna być

równomierna i niehałaśliwa. Należy zwrócić uwagę, by obracał się on w prawidłową
stronę, tzn. w wentylatorach promieniowych w kierunku rozszerzania się obudowy. Wirnik
nie może zahaczać o obudowę. Należy dbać o to, by luz między wewnętrzną powierzchnią
otworu ssawnego i przednią powierzchnią wirnika nie przekraczał dopuszczalnej wartości.
Należy prowadzić okresowe kontrole łożysk i ich smarowanie. Temperatura obudowy
łożyska nie powinna przekraczać 40–50°C. W razie wystąpienia wyższej temperatury
łożyska należy je skontrolować, umyć i na nowo nasmarować. Jeśli zaobserwuje się na
łożyskach ślady korozji lub pęknięcia – należy je wymienić na nowe. W przypadku
hałaśliwej pracy wentylatora, np. w wyniku zużycia się łożysk, przedostania się ciał obcych
do wnętrza jego obudowy itp., a także w razie wystąpienia wibracji wentylatora, należy
wyłączyć silnik i ustalić przyczyną zakłócenia. Wirnik i wewnętrzną powierzchnię obudowy
wentylatora należy systematycznie czyścić z pyłu i innych osadów. Jeżeli przez wentylator
przepływa powietrze zanieczyszczone agresywnymi substancjami, należy systematycznie
kontrolować stan powłok ochronnych powierzchni wirnika i obudowy w celu ich
odtworzenia w odpowiednim czasie.

Silnik elektryczny

Przed uruchomieniem silnika elektrycznego należy sprawdzić stan przekładni między

nim i wentylatorem. Obudowa silnika powinna być połączona z przewodem ochronnym.
Skuteczność ochrony przeciwporażeniowej wymaga okresowego sprawdzania. Należy
systematycznie kontrolować temperaturę obudowy silnika i gniazd łożyskowych, tak by jej
wartość nie wzrosła ponad 50°C. Należy systematycznie uzupełniać i zmieniać olej lub smar
w łożyskach.

Silnik elektryczny należy natychmiast wyłączyć w następujących przypadkach:

pojawienie się dymu lub ognia z obudowy silnika, nieszczęśliwy wypadek, silne drgania
silnika, wystąpienie poważnego uszkodzenia wentylatora, nadmierne rozgrzanie się łożysk
wentylatora lub obudowy silnika.

Nagrzewnica

Należy systematycznie sprawdzać szczelność połączeń między sekcjami nagrzewnic

oraz między obudową nagrzewnicy a konstrukcją budowlaną. Stwierdzone nieszczelności
powinny być natychmiast zlikwidowane. Konieczne jest ciągłe czyszczenie z kurzu
użebrowanej powierzchni nagrzewnic. W przypadku znacznego zapylenia powietrza
zewnętrznego, należy dla każdej nagrzewnicy określić maksymalną wartość oporu
przepływu powietrza, której osiągnięcie wyznacza termin czyszczenia. Czyszczenie
nagrzewnicy przeprowadza się przy wykorzystaniu strumienia sprężonego powietrza.
W razie zanieczyszczenia powierzchni nagrzewnicy mocno zleżałymi osadami pyłu, nie
poddającymi

się

działaniu

sprężonego

powietrza,

należy

zastosować

metodę

hydropneumatyczną. Nagrzewnice należy codziennie przeglądać pod kątem możliwości
wystąpienia nieszczelności w rurkach samej nagrzewnicy, w połączeniach kołnierzowych,
w armaturze albo w przewodach zasilających i powrotnych. W razie pojawienia się pary lub
wycieku wody należy natychmiast przystąpić do usunięcia nieszczelności. Sprawdzać również
należy

prawidłowość

działania

przyrządów

kontrolno-pomiarowych,

zaworów

i odwadniaczy. Urządzenie wymaga okresowego odpowietrzania. Ponadto raz w roku
należy przeprowadzać płukanie rurek nagrzewnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Komora kurzowa

Komora kurzowa wymaga systematycznego sprawdzania szczelności połączeń z innymi

elementami urządzenia, zamknięcia drzwi i włazów. Przynajmniej raz w miesiącu należy
czyścić z kurzu wszystkie jej powierzchnie, a nie tylko podłogę.

Filtr olejowy działkowy

Zanieczyszczone działki filtru myje się w wanience zawierającej 10% roztwór sody

kaustycznej o temperaturze 60–70°C, płucze się je wodą o temperaturze 40–50°C, poczym
odstawia dla przesuszenia. Następnie kilkakrotnie zanurza się w wanience z olejem
i pozostawia się je zawieszone nad zbiornikiem na przeciąg 8–10 godzin w celu ocieknięcia
nadmiaru oleju. Wskaźnikiem konieczności mycia filtrów jest wielkość straty ciśnienia dla
przepływu powietrza odczytana na mikromanometrze.

Filtr olejowy obrotowy

Ruch siatek filtracyjnych powinien być swobodny i płynny. Przy prawidłowym

kierunku wirowania silnika siatki poruszające się ku górze powinny spotykać się
z powietrzem wchodzącym do filtru. Wymianę oleju należy przeprowadzać wtedy, gdy opór
filtru wzrasta do wielkości stanowiącej 1,5-krotną wartość oporu filtru zwilżonego czystym
olejem.

Przeglądy urządzeń wentylacyjnych

Po odnotowaniu w dzienniku napraw i remontów czasu rozpoczęcia prac oraz po

wyłączeniu silnika i upewnieniu się, że nie może on zostać włączony przez osobę
postronną, rozpoczyna się przegląd czerpni powietrza, przewodu czerpnego, a następnie
maszynowni i wszystkich znajdujących się w niej urządzeń.
Następnie przystępuje się do sprawdzenia sieci przewodów powietrznych, nawiewników
i wywiewników, ssawek, okapów i obudów oraz wszystkich elementów przewodów
powietrznych. Stopień zanieczyszczenia i uszkodzenia przewodów ustala się albo przez
opukiwanie, albo przez dokładne oględziny od wewnątrz (przez otwory rewizyjne) lub od
zewnątrz.

O wszystkich zauważonych i usuniętych w czasie przeglądu usterkach oraz o czasie

zakończenia prac robi się adnotację w dzienniku napraw i remontów.

Najważniejsze prace związane z planowymi przeglądami i naprawami bieżącymi

Wspólnie podejmowanymi czynnościami przy przeglądach i naprawach bieżących

urządzeń wentylacyjnych są:

−

sprawdzenie (i ewentualna naprawa) stanu obudów, konstrukcji wsporczych (uszkodzenia
powłok ochronnych, wgniecenia, dziury, miejsca zardzewiałe) oraz stanu połączeń
nitowych i spawanych,

−

przegląd wszystkich śrub mocujących i ewentualne ich dokręcenie lub wymiana,

−

czyszczenie instalacji oraz urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych,

−

sprawdzenie hałasu i wibracji,

−

sprawdzenie stopnia nagrzania poszczególnych urządzeń,

−

sprawdzenie szczelności połączeń i ewentualna wymiana uszczelnień,

Wentylator promieniowy

Przegląd:

−

sprawdzenie wyważania wirnika (bez zdejmowania go z wału) na podstawie
obserwacji drgań płaszcza

obudowy i stopnia równomierności wirowania,

sprawdzenie luzów między wirnikiem i obudową wentylatora,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

sprawdzenie stanu łożysk, sprawdzenie zamocowania koła pasowego na wale (przy
napędzie pasowym), zamocowania wirnika na wale i kierunku jego wirowania,

−

sprawdzenie stanu łopatek wirnika (zanieczyszczenie, pogięcie itp.),

−

sprawdzenie prawidłowości wzajemnego umieszczania silnika i wentylatora (przy
napędzie pasowym), poziomu zainstalowania wentylatora na fundamencie, kierunku
wirowania i liczby obrotów wirnika wentylatora.

Naprawa bieżąca:

−

wyważenie wirnika (bez zdejmowania go z wału),

−

wymiana zużytych łożysk kulkowych,

−

wymiana poszczególnych łopatek wirnika wentylatora lub wymiana całego wirnika

(uszkodzonego), ustawienie właściwego luzu między wirnikiem i osłoną wentylatora,

−

naprawa lub wymiana przekładni pasowej.

Na rysunku 29 przedstawiono podzespoły wentylatora promieniowego. Tego typu

schematy wykorzystywane są przy pracach montażowych.

Wentylator osiowy

Przegląd obejmuje:

−

przegląd łopatek wentylatora,

−

sprawdzenie luzów między łopatkami wirnika i obudową oraz kierunku wirowania
wirnika.

Naprawa bieżąca obejmuje:

−

naprawę pogiętych łopatek,

−

wyprostowanie wgnieceń obudowy wentylatora i podstawy pod silnik, ustawienie
luzów.

1) napęd pasowy,
2) rama nośna,
3) wahacz,
4) wyposażenie wylotu,
5) tarcza ochronna,
6) pokrywa rewizyjna,
7) odpływ skroplin

Rys. 29. Podzespoły wentylatora promieniowego [7]

Silnik elektryczny

Przegląd:
Czynności przed załączeniem napięcia:

−

sprawdzenie zamocowania klina koła pasowego,

−

sprawdzenie, czy wirnik nie ociera się i nie zaczepia o stojan, przegląd dostępnych
części uzwojenia,

−

sprawdzenie stanu łożysk i pierścieni smarowniczych oraz sprawdzenie ilości smaru,

−

czyszczenie i przedmuchanie silnika (bez rozbierania),

−

regulacja wstępna szczotek i ich uchwytów przy silnikach komutatorowych
i pierścieniowych,

−

sprawdzenie stanu zacisków i połączeń przewodów elektrycznych,

−

sprawdzenie stanu i skuteczności ochrony przeciwporażeniowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynności po załączeniu napięcia:

−

sprawdzenie chłodzenia silnika,

−

ostateczna regulacja szczotek i uchwytów szczotek silników komutatorowych
i pierścieniowych,

−

pomiar prędkości obrotowej wirnika na biegu jałowym i przy obciążeniu oraz
określenie poślizgu dla silników indukcyjnych,

−

pomiar napięcia i natężenia prądu oraz mocy,

Naprawa bieżąca:

−

płukanie lub wymiana zużytych łożysk,

−

wymiana uszkodzonych szczotek,

−

regulacja pracy mechanizmu szczotkowego i uchwytów szczotek,

−

naprawa lub wymiana zacisków, wymiana uszkodzonych tulejek izolacyjnych,

−

pomiar osiowego luzu wirnika, wymiana koła pasowego,

−

sprawdzenie pracy silnika elektrycznego przy obciążeniu i na biegu jałowym,

−

wymiana wentylatora chłodzącego.

Nagrzewnica

Przegląd:

−

sprawdzenie stopnia doskonałości przylegania żeber do rurek,

−

sprawdzenie stanu rurek (ewentualne przecieki, rdzewienie lub naruszone spawy),

Naprawa bieżąca:

−

wyprostowanie pogiętych żeber, spawanie lub wymiana przeciekających rurek,

−

przemycie nagrzewnicy wodą, w razie znacznego jej zanieczyszczenia, wodą
z dodatkiem sody kaustycznej, a następnie przepłukanie i jej wysuszenie.

Filtry powietrza

Przegląd:

−

sprawdzenie stanu tkanin, rękawów, kołnierzy łączących w odpylnicach tkaninowych,

−

sprawdzenie działania mechanizmów wstrząsających w odpylnicach tkaninowych,

−

sprawdzenie stanu działek filtracyjnych oraz ich wypełnienia materiałem filtracyjnym,

−

sprawdzenie sprawności działania urządzeń zwilżających.

Naprawa bieżąca:

−

naprawa lub wymiana rękawów i tkanin,

−

naprawa działek filtracyjnych, naprawa lub wymiana siatek,

−

czyszczenie i płukanie filtrów olejowych i ponowne napełnienie ich olejem,

−

uzupełnienie lub wymiana materiału filtracyjnego,

−

dokładne przepłukanie materiału filtracyjnego w działkach filtrów wodnych.

Przewody wentylacyjne

Przegląd:

−

przegląd przepustnic (m.in. sprawdzenie stanu izolacji cieplnej przy przepustnicach
ocieplonych),

−

sprawdzenie stanu ochronnych siatek, żaluzji, daszków nad kanałami pionowymi,

−

przegląd stanu izolacji cieplnej w miejscach dostępnych.

Naprawa bieżąca:

−

pokostowanie wewnętrznych powierzchni,

−

naprawa uszkodzeń przepustnic,

−

wymiana siatek i żaluzji, naprawa daszków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instalacje odciągów miejscowych

Przegląd:

−

sprawdzenie stanu ssawek okapów i osłon odciągów miejscowych,

−

sprawdzenie stanu powłok ochronnych (szczególnie kwasoodpornych) przewodów
powietrznych i urządzeń chwytających zanieczyszczenia.

Naprawa bieżąca:

−

zamontowanie brakujących siatek i osłon,

−

usunięcie wgnieceń i właściwe zainstalowanie osłon odciągów miejscowych
z zachowaniem koniecznych odległości.

Komory wentylacyjne

Przegląd:

−

sprawdzenie stanu izolacji cieplnej komory,

−

sprawdzenie działania i stanu przepustnic i urządzeń do ich sterowania,

−

kontrola stanu fundamentu lub pomostu, na którym zainstalowana jest komora.

Naprawa bieżąca:

−

naprawa uszkodzonej izolacji,

−

naprawa uszkodzonych przepustnic.

Odbiór instalacji po naprawach

Sprawdzenie jakości przeprowadzonych przeglądów instalacji i kontrola techniczna jakości

wykonanych prac w czasie napraw instalacji wentylacyjnej przeprowadzane jest przez dział
głównego mechanika (lub głównego energetyka) ewentualnie przez inżyniera działu wentylacji.

Odbioru instalacji po remoncie dokonuje specjalna komisja, w której skład wchodzą:

przedstawiciel działu kontroli technicznej zakładu, przedstawiciel działu głównego
mechanika, mistrz warsztatu wentylacyjnego, mechanik oddziału, kierownik zespołu
obsługi urządzeń wentylacyjnych, przedstawiciel oddziału obsługiwanego przez daną
instalację oraz inspektor bezpieczeństwa i higieny pracy.

W czasie odbioru instalacji sprawdza się zgodność wykonanych prac z wydanym

zleceniem i z programem remontu, jakość wykonanych prac, prawidłowość pracy
poszczególnych części instalacji i działanie całej instalacji.

Zasadniczą częścią odbioru jest

próba sprawności

wyremontowanej instalacji

wentylacyjnej. Jeśli sprawdzenie powyższych pozycji i próba sprawności instalacji
wypadną pozytywnie – w metryce technicznej instalacji oraz w dzienniku eksploatacji,
napraw i remontów sporządza się odpowiednie notatki, a instalację przekazuje się do
eksploatacji.

Przykładowe nieprawidłowości w działaniu niektórych urządzeń wentylacyjnych
i klimatyzacyjnych, ich przyczyny i sposób usuwania

Oznaczenia stosowanych symboli:

P – przyczyna usterki.
U – sposób usunięcia usterki.

Wentylator pracujący ze znamionową prędkością obrotową ma wydajność większą

a wytwarza ciśnienie mniejsze od założonego.

P – W czasie montażu powiększono przekroje przewodów w stosunku do projektu,

zmniejszono ilość kształtek. Niewłaściwie dobrano wentylator.

U: Sprawdzić wymiary przekrojów przewodów, postać i ilość kształtek – istnienie

zasuw, przepustnic itp. Zmniejszyć liczbę obrotów wirnika wentylatora (przy
przekładni posowiej). Zastosować dodatkowy opór sieci, np. w postaci kryzy.
Zmienić wentylator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wentylator pracujący ze znamionową prędkością obrotową ma wydajność większą

a wytwarza ciśnienie równe lub większe od założonego.

P – Opór urządzenia wentylacyjnego przewyższa wartość projektową (np. w czasie

montażu zwiększono ilość kształtek). W przewodach wentylacyjnych istnieją
nieszczelności. Rzeczywisty opór filtru powietrznego przekracza wartość
przyjętą w projekcie. Wnętrze przewodów wentylacyjnych jest zanieczyszczone
osadami lub pozostawionymi przedmiotami.

U: Sprawdzić wymiary przekrojów przewodów, postać i ilość kształtek,

prawidłowość

zamontowanych

urządzeń

regulujących.

Zlikwidować

nieszczelności przewodów. Sprawdzić opór filtru powietrznego i doprowadzić
go do wartości projektowanej. Oczyścić wnętrze przewodów wentylacyjnych.
Powiększyć ilość obrotów wirnika wentylatora (przy przekładni klinowej).

Wentylator wykazuje nadmierne drgania.

P – Wirnik wentylatora został źle wyważony.
U: Sprawdzić i wyważyć wirnik wentylatora.
P – Montaż łożysk wału wirnika wentylatora został przeprowadzony nieprawidłowo

i niestarannie.

U: Sprawdzić jakość montażu łożysk wału wirnika wentylatora.
P – Zespół wentylatora z silnikiem lub sam silnik został słabo przymocowany do

fundamentu.

U: Wzmocnić zamocowanie silnika i wentylatora.

W czasie pracy wentylatora powstaje silny hałas w samym wentylatorze i w sieci

przewodów.

P – Dobrano wentylator o niskiej sprawności.
U: Wymienić wentylator (sprawność wentylatora nie powinna być mniejsza od

0,45).

P – Brak brezentowych króćców po stronie ssania i tłoczenia wentylatora.
U: Zastosować króćce brezentowe po stronie ssania i tłoczenia wentylatora.
P – Wentylator został ustawiony na metalowej ramie bez amortyzatorów.
U: Ramę wentylatora ustawić na amortyzatorach.
P – Ruchome elementy sieci wentylacyjnej (przepustnice, zasuwy, żaluzje) nie

zostały odpowiednio zamocowane, w wyniku czego drgają.

U: Zabezpieczyć ruchome części elementów sieci wentylacyjnej przed drganiami.

W łożyskach powstaje nieciągły hałas lub łożyska rozgrzewają się nadmiernie
(ponad 50°C).

P – Łożyska są zanieczyszczone lub brak smarowania.
U: Przemyć i nasmarować łożyska.
P – Zachodzi tarcie łożysk o związane z nimi elementy.
U: Rozebrać gniazdo łożyskowe i usunąć defekt.
P – Zaklinowanie zniszczonej kulki łożyskowej.
U: Wymienić łożysko kulkowe.

Korpus silnika rozgrzewa się nadmiernie (ponad 50°C).

P – Opór sieci wentylacyjnej jest znacznie mniejszy od projektowanego.
U: Opór sieci doprowadzić do wartości projektowanej: powiększyć opór sieci za

pomocą przymknięcia zasuwy po stronie ssania lub tłoczenia wentylatora.
Stopień otwarcia zasuwy reguluje się stopniem rozgrzania korpusu silnika dla
uzyskania jego normalnej temperatury.

P – Silnik został źle dobrany.
U: Obliczyć rzeczywiście potrzebną moc silnika. Silnik wymienić na właściwy.

Niewystarczające oczyszczenie powietrza doprowadzanego do pomieszczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

P – Filtry powietrza są tak silnie zanieczyszczone, że przestały spełniać swą rolę.
U: Oczyścić filtry powietrza.
P – Filtry olejowe nie zostały nawilżone olejem.
U: Nawilżyć olejem powierzchnię filtrów powietrza.
P – Istnieją nieszczelności między obudową filtrów i konstrukcją komory lub

przewodu.

U: Zlikwidować nieszczelności.
P – Filtry powietrza są uszkodzone i nie zapewniają ciągłości powierzchni

oczyszczającej.

U: Sprawdzić i naprawić lub wymienić filtry powietrza.
P – Wnętrze przewodów jest zanieczyszczone.
U: Oczyścić wnętrze przewodów.

W komorze zraszania urządzenia klimatyzacyjnego powietrze nie uzyskuje

wymaganych parametrów.

P – Część dysz zraszających uległa zanieczyszczeniu.
U: Oczyścić dysze zraszające i sprawdzić ich pracę.
P – Izolacja cieplna komory zraszania jest niewystarczająca lub nie ma jej wcale.
U: Naprawić i uzupełnić istniejącą lub zastosować nową izolację cieplną komory

zraszania.

P – Pompa nie zapewnia wymaganej ilości wody lub wymaganego ciśnienia wody.
U: Sprawdzić pracę pompy i w przypadku konieczności wymienić pompę.

Sprawdzić zawory przed i za pompą i w razie potrzeby naprawić je lub
wymienić. Sprawdzić i oczyścić rurociągi wody oraz filtr wody w wannie
komory zraszania.

P – Temperatura tłoczonej wody nie odpowiada temperaturze wymaganej.
U: Sprawdzić temperaturę wody dostarczanej przez urządzenie chłodnicze.

Sprawdzić pracę zaworu mieszającego lub zaworów regulacyjnych oraz pracę
urządzenia automatycznej regulacji.

P – Temperatura powietrza doprowadzanego do komory zraszania nie odpowiada

wartości przewidzianej w projekcie.

U: Sprawdzić pracę przepustnic regulujących mieszanie i dopływ powietrza do

komory zraszania. Sprawdzić pracę nagrzewnicy wstępnej.

Ilość powietrza dopływająca do pomieszczeń jest mniejsza od rzeczywistej

wydajności wentylatora. Ilość powietrza zasysana przez urządzenie odciągów
miejscowych jest mniejsza od rzeczywistej wydajności wentylatora.

P – W sieci wentylacyjnej istnieją nieszczelności.
U: Zlikwidować nieszczelności przez zastosowanie uszczelek między kołnierzami,

wymienić segmenty przewodów z uszkodzonymi połączeniami kołnierzowymi.

P – Opór poszczególnych odgałęzień lub całej sieci wentylacyjnej jest większy od

wartości projektowanej.

U: W przypadku zaistnienia konieczności wymienić odpowiednie odgałęzienia sieci

przewodów lub wymienić silnik elektryczny.

P – Poszczególne odcinki sieci przewodów, przede wszystkim w sąsiedztwie

kształtek, są zanieczyszczone osadami lub pozostawionymi przedmiotami.

U: Oczyścić wnętrze wszystkich przewodów sieci wentylacyjnej.
Ilość powietrza przepływająca przez główny przewód sieci odciągów miejscowych

odpowiada ilości projektowanej, a w poszczególnych odgałęzieniach nie działają odciągi
miejscowe.

P – Przy obliczeniu sieci przewodów nie uwzględniono oporu poszczególnych

odgałęzień.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

U: Sprawdzić obliczenie sieci przewodów i zmienić średnice przewodów

w odpowiednich działkach.

P – W niektórych działkach przewodów (w pobliżu nie pracujących) występują

nieszczelności, powodujące zasysanie fałszywego powietrza.

U: Zlikwidować nieszczelności przez zastosowanie uszczelek w połączeniach

kołnierzowych i wymienić uszkodzone segmenty przewodów.

Wydajności poszczególnych nawiewników i wywiewników nie odpowiadają

wydajności projektowanej.

P – W poszczególnych odcinkach przewodów występują nieszczelności.
U: Zlikwidować nieszczelności przewodów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być przestrzegane w czasie

obsługi i wykonywania wszelkich czynności związanych z eksploatacją instalacji
i urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych ?

2. W jakich przypadkach instalacja wentylacyjna może stać się źródłem pożaru?
3. Co zawiera metryka techniczna instalacji?
4. Jakie informacje podaje się w dzienniku eksploatacji, napraw i remontów instalacji?
5. Jakie dane zawiera instrukcja eksploatacji instalacji wentylacyjnej i jakie podaje

zasadnicze wskazówki dla personelu obsługującego urządzenia?

6. Jakie znasz szczegółowe wymagania eksploatacyjne dla wentylatora, silnika elektrycznego,

nagrzewnicy i filtrów?

7. Na czym polega obsługa bieżąca i konserwacja urządzenia wentylacyjnego?
8. Jaki cel mają planowe przeglądy urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?
9. Co to jest remont średni i czym różni się od remontu bieżącego?

10. Kiedy przeprowadza się remont nieplanowany?
11. Co to są planowe badania techniczne i jaki mają charakter?
12. Jaką kolejność prac zachowuje się przy przeglądach i remontach urządzeń

wentylacyjnych?

13. Jakie najważniejsze prace związane są z planowymi przeglądami i remontami wentylatora

promieniowego, silnika elektrycznego oraz nagrzewnicy?

14. Jakie informacje zawiera Dziennik eksploatacji, napraw i remontów instalacji?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymień wentylator promieniowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zdjąć osłonę ochronną z napędu,
2) poluzować śruby mocujące silnik i wentylator,
3) zdemontować przekładnię pasową (zdjąć pas klinowy oraz koła pasowe z wału silnika

i wentylatora),

4) odkręcić silnik i wentylator,
5) pobrać nowy silnik i wentylator,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) oczyścić i nasmarować wały silnika i wentylatora,
7) nabić koła pasowe i ustawić, używając młotka gumowego (nie można wykonywać tej

czynności zbyt gwałtownie, aby nie uszkodzić łożyska),

8) zabezpieczyć koła przed zsunięciem,
9) przykręcić lekko wentylator i silnik do szyn naciągowych,

10) ustawić współosiowość wałów silnika i wentylatora,
11) napiąć pas klinowy i dociągnąć śruby mocujące silnik,
12) sprawdzić naprężenie paska klinowego i wyregulować (ugięcie paska powinno wynosić

16 mm na 1 m długości odstępu pomiędzy osiami - siłę nacisku na pasek uczeń dobiera
z odpowiedniej tabeli),

13) założyć osłonę ochronną na napęd,
14) założyć amortyzatory,
15) sprawdzić, czy silnik nie jest przeciążony, a wentylator nie pracuje zbyt głośno.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rama, silnik, wentylator, koła pasowe, pas napędowy, elementy złączne,

−

schemat montażowy (np. rys. 29)

−

przymiar, smar, młotek gumowy, klucze płaskie, klucz dynamometryczny,

−

przyrządy do ustawiania współosiowości wałów.

Ćwiczenie 2

Wymień programator w urządzeniu klimatyzacyjnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj urządzenia klimatyzacyjnego,
2) zaproponuj elektroniczną formę Dziennika eksploatacji, napraw i remontów instalacji,
3) wyłączyć urządzenie i wyjąć przewód z gniazdka,
4) rozpoznać sposób mocowania programatora,
5) zorganizować stanowisko pracy i dobrać odpowiednie narzędzia,
6) wymontować programator oraz zidentyfikować typ i parametry programatora,
7) znaleźć programator (lub jego zamiennik) w katalogu,
8) „złożyć” zamówienie na programator,
9) zamontować nowy programator i sprawdzić poprawność zamocowania i wykonania

połączeń,

10) przygotować urządzenie do uruchomienia,
11) uruchomić urządzenie klimatyzacyjne postępując zgodnie z informacjami zawartymi

w instrukcji obsługi oraz sprawdzić działanie programatora,

12) wyłączyć urządzenie zgodnie z informacjami zawartymi w instrukcji obsługi,
13) uporządkować stanowisko pracy,
14) sporządzić protokół końcowy i wypełnić rubryki Dziennika eksploatacji, napraw

i remontów instalacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

urządzenie klimatyzacyjne przystosowane do symulacji uszkodzeń (np. klimatyzator
biurowy),

−

dokumentacja techniczna (instrukcja obsługi, schemat),

−

odpowiednio przygotowane i wyposażone stanowisko pracy,

−

zestaw narzędzi monterskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

katalog z podzespołami do urządzenia (z programatorem),

−

miernik rezystancji lub inny przyrząd do sprawdzania ciągłości przewodów,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź przegląd i konserwację nagrzewnicy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) sprawdzić szczelność połączeń między sekcjami nagrzewnic,
2) zlikwidować nieszczelności (wymienić uszczelnienie, dokręcić śruby),
3) sprawdzić zanieczyszczenia żeber i sekcji i usunąć je,
4) przemyć nagrzewnicę wodą, w razie znacznego jej zanieczyszczenia wodą

z dodatkiem sody kaustycznej, a następnie przepłukać ją i wysuszyć,

5) sprawdzić przyleganie żeber do rurek oraz stan rurek (ewentualne przecieki, rdzewienie

lub naruszone spawy),

6) sprawdzić stan powłoki cynkowej na powierzchniach grzejnych oraz stan powłok

ochronnych na nagrzewnicach i podstawach,

7) sprawdzić prawidłowość działania zaworów i odwadniaczy,
8) odpowietrzyć nagrzewnicę,
9) uporządkować stanowisko pracy,

10) sporządzić protokół końcowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw narzędzi monterskich,

−

nagrzewnica z dokumentacją techniczną (instrukcja obsługi, schemat),

−

odpowiednio przygotowane i wyposażone stanowisko pracy z dostępem do
strumienia sprężonego powietrza oraz wody do przemywania nagrzewnicy,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 4

Dokonaj oględzin przewodów wentylacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować odpowiednie narzędzia,
2) przejrzeć stan wewnętrznych i zewnętrznych powłok ochronnych oraz części

drewnianych,

3) przejrzeć stan przewodów metalowych,
4) sprawdzić zamocowanie przewodów (stan podwieszeń, połączeń kołnierzowych,

uchwytów i innych elementów mocujących),

5) przejrzeć przepustnice oraz sprawdzić przy nich stan izolacji cieplnej (w miejscach

dostępnych),

6) sprawdzić stan ochronnych siatek, żaluzji oraz daszków nad kanałami pionowymi,
7) oczyścić siatki i żaluzje,
8) sprawdzić jakość uszczelnienia w miejscach przejścia przewodów przez dach,
9) uporządkować stanowisko pracy,

10) sporządzić protokół końcowy z oględzin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw narzędzi monterskich, szczotka, ścierka,

−

dokumentacja techniczna instalacji (instrukcja obsługi, schemat),

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 5

Uruchom nagrzewnicę wodną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować odpowiednie narzędzia,
2) zamknąć kurki spustowe w dolnej części nagrzewnicy,
3) stopniowo otworzyć zawory odcinające w przewodzie powrotnym,
4) sprawdzić, czy zawory odpowietrzające w górnej części nagrzewnicy są otwarte,
5) zamknąć zawory odpowietrzające po ukazaniu się w nich strumienia wody,
6) otworzyć zawory odcinające w przewodzie zasilającym,
7) sprawdzić, czy nie występują przecieki i czy nie pojawia się para w nagrzewnicy,

przewodach i armaturze,

8) sprawdzić wskazania termometru w przewodzie zasilającym (jeżeli temperatura

czynnika grzejnego jest niższa od wymaganej, nie wolno włączać wentylatora),

9) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw narzędzi monterskich, ścierka, termometr,

−

dokumentacja techniczna nagrzewnicy (instrukcja obsługi, schemat),

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do przeprowadzania napraw urządzeń

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?



2) dokonać oględzin i konserwacji urządzeń wentylacyjnych

i klimatyzacyjnych?



3) dokonać przeglądu urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?



4) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie obsługi

i wykonywania wszelkich czynności związanych z eksploatacją instalacji
i urządzeń wentylacyjnych?



5) wyjaśnić sposób postępowania podczas uruchamiania urządzeń

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?



6) uruchomić wybrane urządzenie wentylacyjne?



7) sprawdzić stan techniczny urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?



8) wymienić podstawowe dokumenty dotyczące eksploatacji urządzeń

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?



9) podać, gdzie znajdują się informacje o przeprowadzaniu oględzin

i przeglądów?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) objaśnić różnicę pomiędzy oględzinami a przeglądem?



11) wyjaśnić, kiedy przeprowadza się oględziny a kiedy przeglądy?



12) wymienić podstawowe czynności wchodzące w skład oględzin?



13) wymienić podstawowe czynności wchodzące w skład przeglądu?



14) przeanalizować pracę urządzeń na podstawie ich dokumentacji

technicznej?



15) zlokalizować proste usterki w urządzeniach klimatyzacyjnych

i wentylacyjnych?



16) sprawdzić stan techniczny urządzeń klimatyzacyjnych?



17) wykonać montaż i demontaż podzespołów stosowanych w urządzeniach

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych?



18) wykonać drobne naprawy urządzeń wentylacyjnych?



19) wykonać próby po naprawach urządzeń wentylacyjnych?



20) dobrać podzespoły urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

korzystając z różnych źródeł informacji?



21) zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku

pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przystępujesz do wykonania zadania sprawdzającego, w jakim stopniu opanowałeś

wiadomości i jakie posiadasz umiejętności z zakresu jednostki modułowej „Montaż
i wykonywanie napraw urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych”.

Wynik tego testu pozwoli ci stwierdzić, jakie masz braki, czyli nad czym jeszcze musisz

popracować.

Przystępując do rozwiązania podanego zestawu zadań:

1. Przeczytaj uważnie instrukcję – masz na tę czynność 5 minut. Jeżeli są wątpliwości, zapytaj

nauczyciela.

2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Na rozwiązanie zadań masz 45 minut.
4. Test zawiera 22 zadania, odpowiadać na nie możesz w dowolnej kolejności.
5. Poprawną odpowiedź zaznacz znakiem X we właściwym polu w karcie odpowiedzi.
6. W przypadku pomyłki weź złą odpowiedź w kółko i zaznacz ponownie właściwą.
7. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
8. Warunkiem zaliczenia testu jest uzyskanie 10 punktów.
9. Przeliczenie punktów na ocenę szkolną przedstawi nauczyciel.

10. W czasie rozwiązywania zadań nie możesz korzystać z żadnych pomocy.
11. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj, aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Grzejnik stanowi element budowy:

a) chłodziarki sprężarkowej,
b) chłodziarki termoelektrycznej,
c) chłodziarki absorpcyjnej,
d) każdej chłodziarki.

2. Termoelektryczny moduł chłodzący wymaga zasilania:

a) napięciem stałym,
b) napięciem o częstotliwości podwyższonej,
c) napięciem o częstotliwości sieciowej,
d) napięciem wyprostowanym niestabilizowanym.

3. WTO to skrót określający:

a) Warunki Techniczne Obsługi
b) Wyniki Technicznego Odbioru,
c) Warunki Techniczne Odbioru,
d) Wyniki Technicznej Obsługi.

4. Zmianę trybu pracy urządzenia termoelektrycznego z chłodzenia na grzanie lub odwrotnie

można dokonać poprzez:
a) wymianę modułu termoelektrycznego,
b) wymianę regulatora temperatury,
c) zmianę napięcia zasilającego moduł ze stałego na zmienne,
d) zmianę polaryzacji napięcia zasilającego moduł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Bezpośrednie koszty naprawy to koszty:

a) bezpośrednio wpływające do kasy - koszty, które pokrywa zleceniodawca naprawy,
b) materiałów związanych z wykonywaną naprawą,
c) wynagrodzenia pracownika związanego z wykonywaną naprawą,
d) materiałów i wynagrodzenia pracownika.

6. Dwustanowy regulator temperatury to regulator, który:

a) może pracować w dwóch różnych urządzeniach,
b) może załączać lub wyłączać urządzenie,
c) może regulować dwie temperatury w urządzeniu,
d) może pracować w dwóch trybach pracy urządzenia – chłodzenie lub grzanie.

7. Przegląd przeprowadza się:

a) tylko podczas postoju,
b) tylko podczas normalnej pracy,
c) zarówno podczas postoju jak i normalnej pracy,
d) tylko po zauważonych nieprawidłowościach podczas normalnej pracy.

8. Pomiar rezystancji izolacji wykonuje się:

a) podczas oględzin,
b) podczas przeglądów,
c) zarówno podczas oględzin i przeglądów,
d) tylko po stwierdzeniu uszkodzenia izolacji.

9. Opis czynności wykonywanych podczas wystąpienia stanów awaryjnych znajduje się w:

a) instrukcji obsługi,
b) szczegółowym opisie działania,
c) opisie technicznym,
d) opisie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

10. Wskazówki dotyczące przyczyn, wyszukiwania i usuwania usterek znajdują się w:

a) instrukcji obsługi,
b) szczegółowym opisie działania,
c) wymaganiach konserwacyjnych,
d) dokumentacji techniczno-ruchowej.

11. Pomiar prądów zasilających i poboru mocy wykonuje się podczas przeprowadzania:

a) uruchamiania,
b) oględzin,
c) przeglądów,
d) zarówno oględzin jak i przeglądów.

12. Treścią metryki technicznej instalacji klimatyzacyjnej jest:

a) opis techniczny instalacji, charakterystyka jej pracy i ocena sprawności,
b) zapis o przestojach w eksploatacji,
c) opis o wykrytych usterkach i przeprowadzonych remontach,
d) zamieszczenie wskazówek dla personelu obsługującego urządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. W instalacji wentylacji ogólnej ewentualne źródła pożaru to:

a) zawory w nagrzewnicy wodnej,
b) silnik, wentylatory, nagrzewnice elektryczne znajdujące się w wydzielonej maszynowni,
c) komory, filtry, tłumiki akustyczne wykonywane z materiałów niepalnych,
d) olej do nawilżania filtrów o temperaturze zapłonu wyższej od 180°C.

14. Pod pojęciem klimatyzacji rozumiemy:

a) samą wentylację pomieszczeń,
b) oczyszczanie powietrza z niekorzystnych substancji i drobin,
c) tylko osuszanie i nawilżanie powietrza,

ogólne kształtowanie mikroklimatu pomieszczeń.

15. Niewystarczające oczyszczenie powietrza doprowadzanego do pomieszczeń może być

spowodowane tym, że:

a) filtry olejowe nie zostały nawilżone olejem,
b) część dysz zraszających uległa zanieczyszczeniu,
c) temperatura tłoczonej wody w komorze zraszania nie odpowiada temperaturze

wymaganej,

d) wirnik wentylatora został źle wyważony.

16. Warunkiem utrzymania komfortu cieplnego w pomieszczeniach jest:

a) częste ich wietrzenie,
b) włączenie termowentylatora przy wysokich temperaturach zewnętrznych,
c) utrzymanie odpowiedniej wilgotności powietrza,
d) zastosowanie odpowiedniej automatyzacji zainstalowanych urządzeń klimatyzacyjnych,

wentylacyjnych, grzewczych i chłodniczych.

17. W czasie odbioru instalacji wentylacyjnej po naprawach sprawdza się:

a) zgodność wykonanych prac z wydanym zleceniem oraz jakość wykonanych prac

i prawidłowość działania całej instalacji,

b) prawidłowość pracy tylko naprawianych poszczególnych części instalacji,
c) szczelność połączenia między wentylatorem i instalacją,
d) temperaturę pracy silnika.

18. Automatykę w instalacjach klimatyzacyjnych stosuje się do programowania i regulacji:

a) temperatury i wilgotności oraz do sterowania central nawiewnych i wywiewnych,

a także klimakonwektorów, splitów itp.,

b) ilości oleju doprowadzonego do filtrów,
c) ciśnienia sprężonego powietrza służącego do czyszczenia nagrzewnicy,
d) stopnia zanieczyszczenia kanałów wentylacyjnych.

19. Przegląd nagrzewnicy polega na sprawdzeniu:

a) napięcia paska klinowego przenoszącego napęd z silnika na wentylator,
b) stopnia doskonałości przylegania żeber do rurek oraz ich stanu,
c) jakości uszczelnienia w miejscach przejścia przewodów przez dach,
d) czy instalacja pracuje bez nadmiernego hałasu i wibracji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Żarówka będzie świeciła, gdy zwarte będą styki łącznika:

a) Ł3,
b) Ł1 i Ł3,
c) Ł2 i Ł3,
d) Ł2 i Ł1.

21. Silnik sprężarki będzie pracował, gdy zwarte będą styki łącznika (rysunek z zadania 20):

a) Ł1,
b) Ł2,
c) Ł2 i Ł3,
d) Ł2 i Ł1.

22. Skutkiem przerwy na zacisku 6 regulatora (rysunek z zadania 20) będzie to, że:

a) żarówka nie będzie świeciła i silnik nie będzie pracował normalnie,
b) żarówka nie będzie świeciła a silnik będzie pracował normalnie,
c) żarówka będzie świeciła i silnik nie będzie pracował normalnie,
d) żarówka będzie świeciła a silnik będzie pracował normalnie.

KR – silnik sprężarki ze złączką

przyłączeniową ,

C – kondensator rozruchowy

silnika,

RT – regulator temperatury,

H – lampka wewnętrzna,

Oznaczenie kolorów przewodów:

zz – żółtozielony (przewód

ochronny PE),

n – niebieski,
b – biały,
s – szary

Schemat elektryczny sprężarkowej chłodziarki Amica 130

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko .............................................……………………………………………………..

Montaż i wykonywanie napraw urządzeń chłodniczych
i klimatyzacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Bobiński A., Lorens M.: Eksploatacja urządzeń wentylacyjnych, klimatyzacyjnych

i odpylających w przemyśle lekkim. WNT, Warszawa 1999.

2. Czajewski J.: Regulacja temperatury urządzeń elektrotermicznych. WPM, Warszawa 1991.
3. Denzler H., Horstkotte K.: Poradnik montera urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.

Instalator Polski, Warszawa 1999.

4. Filin S.: Termoelektryczne urządzenia chłodnicze. IPPU MASTA, Gdańsk 2002.
5. Gutkowski K.: Chłodnictwo i klimatyzacja. WNT, Warszawa 2003.
6. Katalog ELFA. ELFA Polska Sp. z o.o., Warszawa 2005.
7. Makowiecki J.: Montaż i eksploatacja urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.

Arkady, Warszawa 1993.

8. Rubik M.: Chłodnictwo. PWNR, Warszawa 1999.
9. Skoczowski S.: Technika regulacji temperatury. RCPAK, Warszawa 2000.

10. Uczciwek T.: Skrypt dla osób dozoru i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych.

COSiW SEP, Warszawa 1994.

11. www.alimabis.com.pl
12. www.allegro.pl
13. www.blizzard.agdex.com
14. www.bouwman.pl
15. www.chłodnik.pl
16. www.elektroda.pl
17. www.etaco.neostrada.pl
18. www.gaskom.pl
19. www.hotelarze.pl
20. www.komfort-rk.com.pl
21. www.marioland.hg.pl
22. www.panasonic.com.pl
23. www.parsek.pl
24. www.selfa.pl
25. www.televox.pl
26. www.zanotti-polska.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
24 Montaż i wykonywanie napraw urządzeń chłodniczych
Montaż i wykonywanie napraw urządzeń dźwigowych
Montaz i wykonywanie napraw tra Nieznany
Montaz i wykonywanie napraw urz Nieznany
Montaż i wykonywanie napraw silników komutatorowych
21 Montaż i wykonywanie napraw silników komutatorowych
Montaż i wykonywanie napraw silników indukcyjnych
i1 Mycie i dezynfekcja urządzeń chłodniczych, BHP, Instrukcje-Jednostronicowe
08 Wykonywanie połączeń w urządzeniach precyzyjnych
KARTA KONTROLI TEMPERATURY W URZĄDZENIACH CHŁODNICZYCH I ZAM, instrukcje BHP
Urządz Chłodnicze W1

więcej podobnych podstron