Tablica 6
Działalność gospodarcza i ruchy religijne

Mieszczanie (w tym Żydzi)
różnych zawodów z końca
XVI w. Anonimowy drzeworyt
kolorowany pt. "Lament
różnego stanu ludzi nad
umarłym kredytem" z
wierszowanym tekstem
poniżej to bardzo popularna
satyra na ówczesne stosunki
ekonomiczne w
Rzeczypospolitej, w której
działalność gospodarcza była
w dużym stopniu uzależniona
od kredytu udzielanego m.in.
przez żydowskich bankierów.

Lekarze żydowscy leczą
mieszczanina. Anonimowy
obraz "Uzdrowienie
nieznanego mieszczanina
krakowskiego" z poł. XVII w. z
kaplicy bł. Izajasza Bonera w
krużgankach kościoła św.
Katarzyny w Krakowie.
Lekarze żydowscy, których
umiejętności i wiedza zdobytą

Rynek i ratusz w Tarnowie,
obraz Zygmunta Vogla z 1800
r. Żydowscy kupcy i
rzemieślnicy byli widoczni
niemal w każdym mieście
dawnej Rzeczypospolitej.
Główny miejscem ich spotkań
był rynek, gdzie w dni
targowe zjeżdżali się z
okolicznych wsi i miasteczek
w poszukiwaniu klienta.

"Baal Szem Tow" Izrael ben
Eliezer (1700-1760), rysunek
nieznanego autora. Był
twórcą chasydyzmu,
żydowskiego ruchu
religijnego, który rozwinął się
głównie wśród ubogich na

Kupcy żydowscy handlują z kupcami
chrześcijańskimi w Gdańsku.
Fragment obrazu Izaaka van den
Blocke Apoteoza Gdańska z
początku XVII w. żydowscy faktorzy,
zatrudniani przez szlachtę, spławiali
Wisłą do Gdańska zboże, drewno,
popiół i produkty leśne.

Szlachta i duchowieństwo, z racji
powszechnej umiejętności
czytania i pisania, zatrudniały
często Żydów w charakterze
zarządców posiadłości i poborców
różnych podatków, myt i ceł. Ich
znaczenie gospodarcze
wywoływało jednak niechęć
mieszczaństwa i chłopów.

Żydzi pracowali w handlu i
rzemiośle (krawcy, stolarze,
złotnicy, drukarze itp.), zajmowali
się udzielaniem kredytów. Wielu z
nich służyło na dworach
szlacheckich, magnackich czy
nawet królewskim, a niektórzy
trudnili się leczeniem i
aptekarstwem.

W wyniku wojen w XVII w. Polskę
dotknęła recesja gospodarcza,
która doprowadziła do zubożenia

1

na zagranicznych
uniwersytetach bardzo
ceniono, byli przywoływani do
chorych niezależnie od stanu
i wyznania, nie wyłączając
duchownych i królów.

Żydzi na targu końskim,
rysunek Jana P. Norblina z
ok. 1790 r. Jednym z zajęć,
które często podejmowali
Żydzi, a szczególnie ich
pobratymcy Karaimi, był
handel końmi i wołami.

Kohen Tobiasz Rofe (1653-
1729), lekarz i filozof.
Pochodził z Narola,
medycynę studiował we
Frankfurcie nad Menem i w
Padwie, napisał dzieło
encyklopedyczne pt. Maasei
Tubia (Wenecja 1707).

Wołyniu i Podolu. Głosił, że
Boga należy odnajdywać we
wszystkich przejawach życia,
a szczególnie w radosnej
ekstazie podczas śpiewu i
tańca.

Żyd balwierz, obraz Jana P.
Norblina z ok. 1811 r. Żydzi
oprócz arendy dóbr pańskich
wykonywali drobne posługi na
dworach szlacheckich. Obok
cyrulików, namiotników,
szklarzy, złotników itp. zajęcie
znajdowali także fryzjerzy.

również ludność żydowską. Wielu
cierpiących biedę Żydów szukało
pocieszenia w nowych ruchach
religijnych. Jednym z nich był
Izrael ben Eliezer z Podola, który w
połowie tego wieku utworzył ruch
zwany chasydyzmem. Ten
charyzmatyczny mówca połączył
radosną religijność z ideami
mesjańsko - mistycznymi.

Sklepik żydowski na ul. Elektoralnej
w Warszawie, rysunek Jana P.
Norblina z 1787 r. Handel żydowski
był bardzo zróżnicowany. Obok
wielkich faktorii, zajmujących się
handlem międzynarodowym i
ogólnokrajowym, funkcjonowały
także sklepy, które zaopatrywały
rynek lokalny w najpotrzebniejsze
produkty.

2

Jakub Leibowicz Frank
(1726-1791), rysunek
nieznanego autora. Był
twórcą frankizmu - ruchu
mistyczo-kabalistycznego,
który powstał na Podolu w
połowie XVIII w. Odrzucił
Talmud i ogłosił się
mesjaszem. Atakowany przez
żydowskich ortodoksów
przyjął islam, a później
katolicyzm. Frankiści za
przyjęcie chrztu otrzymali
nobilitację. Potem byli jednak
zwalczani przez część
katolickiego duchowieństwa.
Po śmierci Franka nastąpił
upadek ruchu.

Anna Woźniak

&

BLUE LINE design studio

3