WIADOMOŚCI WSTĘPNE DOTYCZĄCE

STOSOWANYCH W KOSMETYCE

PIERWIASKÓW I ZWIĄZKÓW

CHEMICZNYCH.

Opracowała

mgr Anna Kreja-Rucińska

PIERWIASTKI

•

W kosmetyce niektóre pierwiastki są stosowane w stanie

wolnym: tlen, ozon, siarka, węgiel, jod,chlor, srebro i rtęć.

•

Tlen (O ) – gaz bezbarwny, bez smaku i zapachu. W

kontakcie z tlenem oraz wykonywaniu różnych czynności

należy zachować dużą ostrożność ze względu na gwałtowne

przyspieszenie przez tlen procesów spalania.

•

Zastosowanie: Wdychanie czystego tlenu przyspiesza

procesy utleniania i ożywia pacjenta (jednak dłuższe

oddychanie czystym tlenem jest niebezpieczne). W

niektórych zabiegach balneologicznych stosuje się kąpiele w

wodzie nasyconej tlenem.

• Ozon (O ) – odmiana tlenu wystepująca w postaci

trzyatomowych cząsteczek. Gaz bezbarwny o

charakterystycznym zapachu. 10 razy lepiej rozpuszcza się w

wodzie niż tlen. Powstaje podczas wyładowań

atmosferycznych (burze), silnego promieniowania

ultrafioletowego (kwarcówki, solaria). Ozon stosuje się w

dezynfekcji ( niszczy bakterie) i dezodoryzacji wody ( w

stacjach filtrów), powietrza ( szpitale, laboratoria) i

gabinetach kosmetycznych ( ozonizatory). Wdychanie

powietrza zawierającego ozon jest szkodliwe – działa

rakotwórczo.

• Siarka (S) – substancja stała, zabarwienie j.żółte, bez smaku i

zapachu. Nie rozpuszcza się w wodzie. Ma zastosowanie w

medycynie i kosmetyce – właściwości dezynfekcyjne i

przeciwgrzybiczne. Służy do wyrobu maści, zasypek,

preparatów przeciw egzemie, grzybicy, łupieżowi, mydła

siarkowego i dziegciowo – siarkowego. Niedobór powoduje

nadmierne rogowacenie naskórka, łamliwość i wypadanie

włosów oraz choroby paznokci. Stosowana przy stanach

łojotokowych, wypadaniu włosów i trądziku. Maseczki

siarkowe oczyszczają pory skóry, działają antybakteryjnie i

przeciwzapalnie.

• Węgiel (C) – węgiel drzewny, produkt powstały w skutek

ogrzania drewna bez udziału tlenu. Pierwotnie stosowany był

czernienia i ozdabiania skóry. W przyrodzie węgiel

pierwiastkowy występuje w postaci odmian : diamentu i

grafitu. Grafit bywa stosowany do szminek teatralnych i

przyciemniania niektórych pigmentów. Węgle mają bardzo

ciemną, aksamitną barwę, ich czerń jest głęboka. W stanie

rozdrobnionym mają dobre właściwości kryjące.

Zastosowanie: do wyrobu czarnych tuszy, kredek, szminek,

cieniowania kolorów, przyciemniania pigmentów.

• Chlor ( Cl ) – gaz barwy żółto zielonej, o przykrym i ostrym

zapachu. Drażni błony śluzowe oczu, nosa i gardła. Służy do

odkażania wody wodociągowej oraz ścieków szpitalnych,

miejskich, fabrycznych.

• Jod (J) – substancja o ostrym zapachu. Jako mikroelement

wzmacnia skórę i paznokcie, wspomaga lipazę. Odgrywa

kluczową rolę w metabolizmie ciał tłuszczowych w naskórku

(dojrzewanie ceramidów, przemiany kwasu linolowego) i

tkance podskórnej. Wspomagając lipazę pełni istotna rolę w

terapii antycellulitowej. W zabiegach jontoforezy stosowany

jest do redukowania blizn. Jednym ze żródeł jodu są morskie

wodorosty tzw. Algi.

• Srebro (Ag) – jest pierwiastkiem o silnych właściwościach

bakteriobójczych. Stosowane do usuwania brodawek w

postaci azotanu srebra, tzw.lapis.

• Cynk( Zn) – W kosmetyce stosowane są głównie związki

cynku. Jony cynku wpływają na odpowiednią budowę włosów

i skóry. Niedobór cynku objawia się w postaci łojotoku i

trądziku. Działa złuszczająco i wspomaga leczenie łojotoku.

• Rtęć ( Rg) – silne właściwości dezynfekujące i trujące.

Zawiesina rozdrobnionej rtęci w tłuszczu jest stosowana w

postaci maści w chorobach skórnych i wenerycznych.

KWASY

•

Kwas solny - jest to roztwór chlorowodoru w wodzie. Ma właściwości żrące,

niszczy tkaniny, skórę i inne materiały. Używany jest do produkcji kw.

Borowego, cytrynowego, winowego oraz do badań laboratoryjnych.

•

Kwas siarkowy – bezbarwna, oleista ciecz. Ma właściwości żrące, parzące i

zwęglające. Niszczy skórę, papier i drewno. Służy do wyrobu surowców i

półproduktów dla przemysłu kosmetycznego: siarczanu glinowo-potasowego

(ałunu), nadtlenku wodoru, estrów i substancji zapachowych, barwników

organicznych.

•

Kwas azotowy – stosowany do produkcji surowców i półproduktów dla

przemysłu kosmetycznego, np. azotanu srebra (lapisu), estrów zapachowych

(ambry i piżma).

•

Siarkowodór – gaz o zapachu zgniłych jaj, dość dobrze rozpuszcza się w wodzie,

tworząc roztwór o odczynie lekko kwaśnym.

•

Zastosowanie w kąpielach leczniczych oraz do produkcji niektórych depilatorów.

•

Kwas węglowy – zastosowanie w kąpielach leczniczych, do produkcji niektórych

depilatorów.

• Kwas borowy – substancja stała, krystaliczna, dobrze rozpuszcza się w

ciepłej wodzie. Roztwór ma odczyn lekko kwaśny i wykazuje działanie

bakteriobójcze. Zastosowanie w lecznictwie do opatrunków, do

przemywania oczu, w kosmetyce stosowany jako substancja zakwaszająca,

dezynfekująca i konserwująca, np. w kremach borowo glicerynowych i

płynach dezynfekcyjnych.

• Kwas krzemowy – kwas ma postać koloidalnego lub galaretowatego osadu

(żelu), który po wysuszeniu daje stałą, szklistą masę, tzw. Silikażel – żel

krzemionkowy. Zastosowanie : do wyrobu zasypek o zdolnościach

chłonnych i osuszających, do wyrobu wonnych soli i stałych perfum. Ze

względu na gęstą i kleistą konsystencję używany jest do wyrobu kremów

mineralnych, a w postaci koloidalnej zawiesiny w preparatach

oczyszczających skórę, gdzie wykazuje prawie 100% skuteczność w

usuwaniu wykwitów trądzikowych.

ZASADY

•

Związki zawierające grupę wodorotlenową to wodorotlenki. Ich wodne

roztwory nazywamy zasadami, które mają odczyn zasadowy

( 7<pH<14). Wodorotlenki mają duże zastosowanie w kosmetyce.

•

Wodorotlenek sodu (NaOH) – substancja stała, krystaliczna, barwy

białej. Roztwór wodny ma odczyn silnie zasadowy i jest żrący (skóra,

oczy) powodując trudne do wyleczenia rany. Słuzy do produkcji

sodowych mydeł twardych oraz innych synetycznych środków

piorących i wyrobów kosmetycznych.

•

Wodorotlenek potasu (KOH) – Właściwości zbliżone do NaOH, łatwo

wchłania wilgoć z otoczenia, łatwiej reaguje z kwasami tłuszczowymi i

tłuszczami. Stosowany do produkcji mydeł (mydła potasowe są

maziste), past do golenia, niektórych kremów i płynów.

•

Produkcja preparatów kosmetycznych NaOH i KOH wymaga starannego

kontrolowania pH wyrobu końcowego, ponieważ związki te działają

drażniąco na skórę.

•

Amoniak – gaz o specyficznej woni, lżejszy od powietrza, bezbarwny, bardzo

dobrze rozpuszcza się w wodzie, tworząc wodę amoniakalną. W kosmetyce woda

amoniakalna służy wyrobu kremów, mleczka oraz do zobojętniania kwasów przy

regulowaniu pH roztworów. Rozcieńczana woda amoniakalna uzywana jest w

płynach do ondulacji i przeciw łupieżowi, przy utlenianiu i farbowaniu włosów.

•

Wodorotlenek magnezu – w roztworze wodnym ma odczyn zasadowy. Stosowany

jest do wyrobów kremów do pielęgnowania nóg, zasypek i pudrów higienicznych.

Tlenek magnezu używany jest do wyrobu proszków i past do zębów.

•

Wodorotlenek cynku – podobne zastosowanie jak wodorotlenek mgnezu.

Ponieważ związki cynku mogą wywoływać zatrucia, wykorzystywany jest wyłącznie

w kosmetykach do użytku zewnętrznego.

•

Wodorotlenek glinu – jest amfoteryczny. Ma zdolność pochłaniania wielu

substancji i dlatego jest używany do wyrobu barwnych pigmentów, zasypek,

pudrów higienicznych i kremów.

SOLE

•

Sole są produktami m.in. reakcji zobojętniania kwasu z

zasadą. Cząsteczki soli zbudowane są z atomów metalu lub

grupy amonowej i reszty kwasowej. Rozpuszczalne w

wodzie sole dysocjują a roztwory mają odczyn obojętny,

kwaśny lub zasadowy w zależności od rodzaju soli.

•

Węglan sodu – tzw. soda bezwodna, substancja biała,

sypka, higroskopijna (dobrze wchłania wilgoć).

•

Węglan sodu krystaliczny – tzw. soda krystaliczna, dobrze

rozpuszcza się w wodzie, roztwór ma odczyn zasadowy.

Węglan sodu służy do zmiękczania wody, jest składnikiem

proszków do prania, używany do produkcji mydeł z kwasów

tłuszczowych, środków pieniących, kremów i mleczka

kosmetycznego.

• Wodoroweglan sodu – tzw. kwaśny węglan

sodu. Jest związkiem nietrwałym, gdyż

podczas ogrzewania lub pod wpływem wody

ulega rozkładowi z wydzielaniem tlenu węgla.

Z tego względu uzywany jest do produkcji soli

kapielowych pieniących się, a także do kąpieli

kwasowęglowych i mineralnych, okładów i

kompresów. Jest dobrym zmywaczem skóry

( nie podrażnia).

• Czteroboran sodu – tzw. boraks; jest substancja stała

krystaliczną, dość dobrze rozpuszcza się w goracej wodzie,

roztwór ma odczyn zasadowy. Stosowany jest do zmiękczania

wody używanej w zabiegach kosmetycznych, jego roztwory

służą do odkażania i zmiękczania skóry. Roztwory o większym

stężeniu boraksu używa się do złuszczania skóry i usuwania

piegów. Używa się również go do wyrobu kremów, gdyż

reagując z kwasami tłuszczowymi wytwarza mydła powodując

emulgowanie tłuszczu, a więc ułatwia jego usuwanie ze skóry.

Ma również właściwości konserwujące.

• Nadboran sodu – substancja krystaliczna, słabo

rozpuszczalna w wodzie. Roztwór ma działanie

podobne do wody utlenionej, tj. ma właściwości

wybielające, zmiękcza wodę, w dotyku śliski. Dzięki

tym właściwościom ma zastosowanie do produkcji

proszków, do moczenia rąk w celu wydelikacenia

skóry, sporządzania kąpieli tlenowych, złuszczania

naskórka przy usuwaniu piegów i wyrobu płukanek

do rozjaśniania włosów.

• Węglan potasu – tzw. potaż; substancja biała, higroskopijna, bardzo

dobrze rozpuszczalna w wodzie. Roztwór ma odczyn zasadowy. Ma

właściwości podobne do sody. Stosowany jest jako substancja zasadowa

do emulgowania tłuszczów, wyrobów mleczka oraz kremów stearynowych

(reagując z kwasami tłuszczowymi tworzy mydła potasowe, które sa

emulgatorami).

• Węglan wapnia – substancja biała, sypka, praktycznie nierozpuszczalna w

wodzie. Dzięki właściwościom chłonnym i wysokiej bieli wykorzystywany

jest do wyrobu zasypek i pudrów oraz jest głównym składnikiem past i

proszków do zębów.

• Węglan magnezu – substancja śnieżnobiała o lekkiej konsystencji. Ma

wysoka biel, wchłania płyny, ma właściwości polerujące. Dodatkowy

składnik zasypek, pudrów, past i proszków do zębów, niektórych rodzajów

mleczka i kremów.

• Dwuwodny siarczan wapnia – minerał o nazwie gips. Podczas ogrzewania

przechodzi w tzw. gips palony, który chłonie wodę i po zarobieniu z nia

twardnieje, ponownie przechodząc w postać krystaliczną gipsu

dwuwodnego. Proces ten ma zastosowanie przy zakładaniu opatrunków

gipsowych, sporządzaniu odlewów zębów, w kosmetyce do utwardzania

niektórych wyrobów stałych, np. szminek i pudrów w kamieniu.

• Siarczek wapnia - substancja stała, krystaliczna, w zetknięciu z wilgocią i

dwutlenkiem węgla rozkłada się z wydzielaniem przykrego zapachu.

Siarczek wapnia i jego związek pochodny tzw. wodorosiarczek wapnia

posiadają właściwości depilujące. Oba związki zagęszczone kleistymi

substancjami i perfumowane w celu zatuszowania przykrej woni, są

stosowane jako depilatory.

• Sole złożone powstają przez połączenie dwóch

cząsteczek różnych soli i wykrystalizowanych w

postaci jednolitych kryształów o stałym składzie.

Największe znaczenie w kosmetyce maja ałuny.

• Siarczan (ałun) glinowo –potasowy – roztwór ma

odczyn kwaśny, cierpki smak i własciwości garbujące

tzn. ścina białko skóry i krew. Używany w postaci

sztyftów po goleniu (zobojetnia resztki mydła,

dezynfekuje ranki, skóra staje się miękka i

wygładzona) i w płynach przeciwpotowych (zwęża

ujścia kanałów potowych).

• Siarczan glinowo-amonowy – podobne właściwości i

zastosowanie jak ałun glinowo potasowy. Stosowany w

środkach przeciwpotowych, głównie do pielęgnowania stóp.

• Krzemiany – glinowe, wapniowe i magnezowe stosowane są

do zasypek. Neutralizują i wchłaniają pot. Są nośnikami

substancji zapachowych.

• jednym z najważniejszych związków stosowanych w

kosmetyce, należących do grupy soli są mleczany – sole kwasu

mlekowego ( kwas owocowy, AHA).

• Mleczan sodu – stosowany jest we wszystkich typach

kosmetyków pielęgnacyjnych. Jeden z najlepszych środków

kosmetycznych nawilżających skórę. Wiąże wodę silniej od

gliceryny.