PROTETYKA

Podajàc pomocnà nog´

o 40 latach beztroskiej zabawy Barbie, ulubienica milionów

dziewczynek, znalaz∏a nowe zaj´cie: u˝ycza swych nóg
pacjentom po amputacji palców. Jane L. Bahor, anaplastolog
(osoba specjalizujàca si´ w wykonywaniu realistycznych protez)
z Duke University Medical Center, odkry∏a, ˝e gi´tki staw
kolanowy lalki Barbie mo˝e byç implantowany w protezy
palców, wskutek czego stajà si´ one znacznie bardziej
funkcjonalne i podobne do prawdziwych.

Staw kolanowy z mechanizmem zapadkowym spe∏nia funkcj´

koÊci, tworzàc rusztowanie, do którego przytwierdza si´ piank´

s∏u˝àcà do formowania naturalnie
wyglàdajàcego palca – wyjaÊnia
Bahor. Dzi´ki stawowi powstaje
idealny palec zast´pczy, który
zgina si´ i mo˝e pozostaç w tej
pozycji – co by∏o niemo˝liwe
w przypadku wykonywanych
wczeÊniej protez z drutu.

Bahor i Jennifer Jordan – by∏a studentka in˝ynierii, która
potrzebowa∏a protezy dla siebie – wpad∏y na ten pomys∏
podczas burzy mózgów przed czterema laty. Na poczàtku Bahor
przeprowadza∏a minioperacje plastyczne, nacinajàc na ca∏ej
d∏ugoÊci nog´ Barbie, aby wydobyç znajdujàcy si´ wewnàtrz
plastikowy staw. Kiedy wytwarzajàca s∏ynnà lalk´ firma Mattel
dowiedzia∏a si´ o eksperymentach, przes∏a∏a jej setki tych cz´Êci.

Pacjenci z takà protezà mogà szybko zginaç palce drugà

r´kà lub przyciskajàc je do twardych powierzchni. Chocia˝
palce takie nie majà czucia, to ich zwi´kszona ruchomoÊç,
którà zapewnia staw Barbie, pozwala osobom protezowanym
utrzymaç fili˝ank´, podnieÊç kawa∏ek papieru, a niektórym
nawet pisaç – mówi Bahor (jednak wykonanie chwytu kung-fu
jest dla nich wcià˝ niemo˝liwe).

Jedynà niedogodnoÊcià jest to, ˝e „ha∏as, jaki robià protezy,

brzmi jak strzykanie w kostkach” – zauwa˝a. Obecnie badaczka
pracuje nad wyciszeniem tego klikajàcego dêwi´ku,
docierajàc nieco stawy przed ich u˝yciem w protezach.

D. M.

Â

WIAT

N

AUKI

Lipiec 2000 17

W skrócie

ANTROPOLOGIA

Stare siekiery

latach czterdziestych

XX wieku harwardzki
antropolog Hallam L. Movius,
Jr., zauwa˝y∏, ˝e praludzie
zamieszkujàcy zachodnià
Eurazj´ i Afryk´ 1.6 mln–
200 tys. lat temu wykonywali
zaawansowane narz´dzia
kamienne, takie jak siekiery
i topory rzeênickie, podczas
gdy mieszkaƒcy wschodniej
Azji trwali, jak si´ wydawa∏o,
w technologicznym zacofaniu.
Ich o wiele prostsze narz´dzia
wskazywa∏y na izolacj´
kulturowà, a zapewne
i biologicznà. Ostatnio jednak
ca∏kiem niespodziewanie

natrafiono na znaleziska
starannie obrobionych
kamieni z kotliny Bose
w po∏udniowych Chinach,
Êwiadczàce, ˝e 800 tys. lat
temu wschodnioazjatyckie
hominidy wytwarza∏y równie
z∏o˝one narz´dzia, jak ich
eurazjatyccy i afrykaƒscy
pobratymcy. Ograniczony
zasi´g stratygraficzny tych
znalezisk wskazuje, ˝e
bodêcem do wytwarzania
tak zaawansowanych
przedmiotów sta∏ si´
dost´p do nieosiàgalnego
wczeÊniej surowca –
kamiennych bu∏ ods∏oni´tych
w wyniku rozleg∏ych
po˝arów lasów. Znaleziska
opisano w Science
z 3 marca br.

Kate Wong

W

FOTOGRAFIE: CHRIS HILDRETH

Duke University Medical Center

STATYSTYKA

A jednak poczta elektroniczna

JANE L. BAHOR

wype∏nia

przestrzeƒ wokó∏ stawu,
wstrzykujàc piank´ do silikonowej
formy palca. Usuwanie stawów
kolanowych z lalki wymaga
przeprowadzenia minioperacji
plastycznej (z prawej).

P

Najstarsze azjatyckie siekiery

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Procenty

SPRZEDA˚ AKCJI

WIRTUALNE KAWIARNIE

PRACA/INTERESY

INFORMACJE TURYSTYCZNE

INFORMACJE O PRODUKTACH

SURFOWANIE PO SIECI

POCZTA ELEKTRONICZNA

Co ludzie robià w Internecie

MNIEJ NI˚ 2

2–5

rozmawiajàc przez telefon
z rodzinà i przyjació∏mi

z rodzinà
i przyjació∏mi

na imprezach
poza domem

Czas sp´dzony w Internecie (godziny tygodniowo)

Procenty

30

25

20

15

10

5

0

5 –10

PONAD 10

Wyizolowanie: internauci deklarujà,
˝e sp´dzajà mniej czasu...

èród∏o: Stanford Institute for the Quantitative Study of Society; U.S. Census Bureau.

EDWARD BELL

Osoby ˝yjàce samotnie:

Rok 1969: 16,7%

Rok 1998: 25.7%

RICHARD POTTS i HUANG WEIWEN