3) K. Bartoszyński: Problem konstrukcji czasu w utworach epickich

 dystans w sensie relatywnym

o

nie to samo co „rzeczywista” odległość „daty” narracji od „daty” zdarzeń

przedstawionych

-

„

data” narracji i „data” wydarzeń przedstawionych

niekoniecznie musz

ą mieć tę samą „datę”. Przebieg narracji

i

zdarzeń nie musi się zazębiać, ponieważ narracja może

nawiązywać do wydarzeń wcześniejszych, bądź późniejszych,
niekoniecznie opisywać zdarzenia aktualne, obecne. Kształtują się
dwa czasy: narracji i fabularny. Dystans czasowy obejmuje
dokonaność lub niedokonalność zdarzeń przedstawionych wobec
sytuacji narracyjnej. Już nawet wprowadzenie czasu przeszłego
zakłada choćby minimalny dystans czasowy.

o

dystans „duży” (perfektywny)

-

to dystans właściwy narracji ukazanej

jako odbywającej się po zakończeniu zdarzeń przedstawionych;
opisywanie faktów z perspektywy czasowej.

o

dystans „mały” (imperfektywny) -

dotyczy narracji ukazanej jako

bezpośrednio towarzyszącej w czasie zdarzeniom przedstawionym;
jest tu obecna jedn

oczesność narracji i przebiegu wydarzeń, dana

sytuacja rozgrywa się jakby na oczach widza czy słuchacza, np.
podczas relacji meczu sportowego;

„Mały” dystans towarzyszy powieści (?) również w czasie przejścia
od przeszłości do teraźniejszości. Dystans zmniejsza się wraz z
upływem czasu powieści. Zaczynamy od wspominek, później
opisujemy wydarzenia obecne, które mają wpływ na kolejne;
wpływają na rozwój całej powieści.

Wg Goethego i Schillera epik opowiada o danym wydarzeniu jako o
należącym całkowicie do przeszłości a dramatopisarz jako zupełnie
współczesne.

 dystans w sensie absolutnym

o

uobecnienie przeszłości

-

wydarzenia wyglądają na rozgrywające się

na naszych oczach, opisy są dokładne, konkretne i barwne ->
zupełnie inaczej niż w streszczeniu; dużą rolę odgrywa tu dialog,
ponieważ chodzi o minimalizowanie dystansu. Uobecniać przeszłość
można np. za pomocą praesens historicum. Stosując ten czas
mówimy o przeszłości jak o teraźniejszości -> Wczoraj idę do sklepu.

Z dystansem uobecnienia wiążą się także dwa pojęcia : SHOWING i
TELLING

czyli

pokazywanie

i

opowiadanie,

oczywiście

rozgrywających się wydarzeń. Przejście od telling do showing
powoduje wzrost roli dialogu i poszerzenie jego kompetencji.

o

dystans niepełnej obecności

-

najprawdopodobniej będzie tu chodzić

o coś odwrotnego, czyli jakies pozostanie przy dużym dystansie.
Obecność narratora przy wydarzeniach przedstawionych nie jest już
tak pełna, czyli opisy nie są tak rozbudowane, szczegóły ulegają
zatarciu…

 horyzont czasowy narracji

o

cechy narracji o szerokim horyzoncie czasowym (punkt widzenia; wiedza
narratora; sposób przedstawiania poszczególnych faz procesu)

-

narrator

ma obraz całości przebiegu fabuły, zna przebieg zdarzeń, może
skakać po fabule między tym co było, a tym co będzie. Narrator ma
skłonności do antycypacji, czyli uprzedzania faktów, wprowadzania
sygnałów o przyszłości nieznanej jeszcze bohaterowi ani
czytelnikowi oraz do reinterpretacji - snucia refleksji, wspominaniu,
wprowadzaniu

zapowiedzi wydarzeń

W utworach, w których występuje narrator wszechwiedzący horyzont
jest szeroki, narrator opowiada o

zdarzeniach z zewnątrz, z

perspektywy osoby, która w nich nie uczestniczy.

o

cechy narracji o

wąskim horyzoncie czasowym (j. w.)

-

narrator jest

jednocześnie uczestnikiem wydarzeń, a zatem jego możliwości
obserwowania całej akcji są dla niego ograniczone; jego wiedza jest
dużo uboższa od narratora w szerokim horyzoncie. Wąski horyzont
występuje w utworach pisanych w pierwszej osobie, kiedy narrator
opowiada o swoich przeżyciach i przygodach. Narrator podąża za
chronologicznym rozwojem wydarzeń, ale często stanowią one treść
jego świadomości, uporządkowanych achronologiczniw wspomnień.
„Ja” opowiadające i „ja” będące przedmiotem powieści zbiegają się
czasowo.