�ż




Clifford Geertz
O gatunkach zmąconych
(Nowe konfiguracje myśli społecznej)
i. Pewne prawdy, jak myślę, są oczywiste. Po pierwsze, że w życiu umysłowym nastąpiło w ostatnich latach niebywałe pomieszanie form gatunkowych i że pomieszanie to nie słabnie. Dalej, że wielu uczonych odeszło w naukach społecznych od tdeahi wyjaśnienia związanegp z pojęciem prawa naukowego i poszczególnych jego realizacji i zwróciło się ku ideałowi wynikającemu z koncepcji konkretnego przypadku i interpretacji. W mniejszym stopniu szuka się tego, co łączy �śplanety i wahadła”, w większym zaś tego, co pozwala kojarzyć �śchryzantemy i miecze”. I wreszcie, że analogie wywiedzione z humanistyki zaczynają odgrywać w rozumowaniu socjologicznym rolę podobną do tej, jaką w rozumowaniu fizykalnym pełniły' od dawna analogie zaczerpnięte z rzemiosła i techniki. Co więcej, sądzę nic tylko, że tak właśnie jest, ale też, że wszystko to się ze sobą łączy. Przedmiotem moich uwag będzie zwrot w kulturze, jaki spowodował owe wydarzenia, nowa konfiguracja myśli społecznej.
Zatarcie granic między gatunkami to coś więcej niż przeobrażenie l larry’cgo l loudiuicgo czy Richarda Nixona w postacie
Clifford Geertz - antropolog amerykański. Największy autorytet now’cj antropologii lat osiemdziesiątych XX w., kluczowa postać przełomu postmodernistycznego w refleksji antropologicznej. Lindner Professor of Social Sciences w Institute for Advanced Study w Princeton, New Jersey. Autor m.m.: The Interpretation of Cultures, 1973; Negara: The TJicoin State in Nineteenth-Century Bali, 1980; ImoI KnouJedge: Further Essays in Interpretive Anthropology. 1983; Distinguished Lecture: Auti-auti-rehaivism, �śAmerican Anthropologist", vol. 86 (1984); Works and Lives. The Anthropologist as Author, 1988.
powieściowe. To coś więcej także niż opisywanie bandyckich hulanek na Środkowym Zachodzie na wzór romansu gotyckiego. To - rozważania filozoficzne przybierające formę krytyki literackiej (por. Stanley Cavcll o Bcckctcie lub o Thoreau, Sartre o Flaubercie), dywagacje naukowe prezentowane pod płaszczykiem beletrystycznych moneattx (Lewis Thomas. Loren
F.iselcy), barokowe fantazje przedstawiane ze śmiertelną powagą jako obserwacje empiryczne (Borges, Barthclme), prace historyczne złożone z równati i tablic lub z zeznań sądowych (Fogel i Bngerman, Lc Roi Ladurie), reportaże, co brzmią jak zwierzenia poufne (Mailer), przypowieści udające opis etnograficzny (Castaneda), traktaty teoretyczne pomyślane jako pamiętnik podróży (Lévi-Strauss), spór ideologiczny ujęty w formę dociekań z zakresu historiografii (Edward Said), badania cpistemologicz-nc skonstruowane jak traktat polityczny (Paul Feyerabend), polemika metodologiczna ukształtowana na wzór wspomnień osobistych (James Watson). Bardzo chyba znamienny dla na-sz.ych czasów jest utwór Nabokova Blady ogień, ów obiekt niemożliwy, na który składają się poezja i powieść, uczone przypisy i obrazowanie rodetn z kliniki. Jeszcze trochę, a ukaże się teoria kwantowa wierszem lub biografia w zapisie algebraicznym.
W pewnym stopniu zawsze tak oczywiście bywało. Teorie swoje rymowali Lukrecjusz, Mandcville i Erazm Darwin. Dzisiejsze skotłowanie form wezbrało jednak do punktu, w którym nic tylko trudno zaszeregować autora (kim jest Foucault - historykiem, filozofem, politologiem? kim Thomas Kuhti - historykiem, filozofem, socjologiem wiedzy?), ale i zaklasyfikować dzieło (czym jest After Babel Georg�ż'a Stcincra - studium językoznawczym, szkicem krytycznoliterackim, pracą z historii kultury? czym Om Being Blue Williama Gassa - traktatem, gawędą, apologią?). idzie tu zatem o cos' więcej niż o dziwaczne igraszki, przelotne ciekawostki czy o dobrze znany fakt, że innowacje są z definicji trudne do zaszufladkowania. Zjawisko ma charakter dostatecznie powszechny i wyrazisty, by podsunąć myśl, że