Informacje organizacyjne
Kontakt:
FINANSE
FINANSE
email: [e-mail]
tel. [phone]
Konsultacje:
wtorek 11.00-13.00
dr Bogumiła Brycz
czwartek 11.00-13.00
Zakład Analiz i Planowania Finansowego
budynek B-1 p. 405
Program wykładów Literatura podstawowa
1. Finanse, red. nauk. J. Ostaszewski, Difin, Warszawa
1. Wprowadzenie do finansów
2007.
2. System finansowy państwa
2. Korenik D., Korenik S., Podstawy finansów, PWN,
Warszawa 2004.
3. System bankowy i polityka pienię\
na państwa
3. Mishkin F.S., Ekonomika pieniądza, bankowości i
4. System bud\
etowy i polityka fiskalna państwa
rynków finansowych, PWN, Warszawa 2002.
5. Rynek finansowy
4. System finansowy w Polsce, red. nauk. B Pietrzak, Z.
6. Rynek ubezpieczeniowy
Polański, B. Woz
niak, PWN, Warszawa 2008.
Warunki zaliczenia
Egzamin pisemny:
Finanse - wprowadzenie
 pytania otwarte
Finanse - definicje Finanse - definicje
Czy wszystkie zjawiska pienię\
ne wchodzą w
Potocznie: finanse = zasoby pienię\
ne
zakres finansów?
Tylko te zjawiska pienię\
ne, które są związane z kreacją i
W terminologii ekonomicznej:
ruchem realnie istniejących zasobów pieniądza bądz
te\
z
zaciąganiem zobowiązań do uruchomienia zasobów
Terminem finanse określa się stosunki
pienię\
nych w przyszłości.
ekonomiczne polegające na gromadzeniu,
podziale i wydatkowaniu zasobów pienię\
nych. Przedmiot nauki finansów  nauka o zjawiskach i
procesach pienię\
nych. Zajmuje się głównie badaniem
Przez finanse rozumie się ogół zjawisk
ruchu pieniądza: jego tworzeniem w systemie bankowym,
pienię\
nych powstających w związku z
krą\
eniem między ró\
nymi jednostkami gospodarującymi,
działalnością gospodarczą i społeczną człowieka
osiadaniem w postaci oszczędności i rezerw pienię\
nych.
Funkcje finansów Klasyfikacja zjawisk finansowych
Wyró\
nia się trzy podstawowe funkcje finansów: Podstawowe kryteria podziału zjawisk finansowych:
1. Funkcja alokacyjna
- kryterium przedmiotowe  wskazuje na tytuł
(charakter) operacji pienię\
nej;
2. Funkcja redystrybucyjna
- kryterium podmiotowe  wskazuje na rodzaj jednostki,
3. Funkcja stabilizacyjna
która dokonuje operacji pienię\
nych.
Klasyfikacja przedmiotowa Klasyfikacja przedmiotowa
Podział zjawisk według kryterium przedmiotowego:
2. Przychody i wydatki nierynkowe (transfery).
1. Przychody i wydatki rynkowe.
Charakterystyczne cechy:
Charakterystyczny cechy:
 brak świadczenia wzajemnego ze strony uczestnika transferu
 występowanie wzajemnego świadczenia między
otrzymującego świadczenie pienię\
ne;
podmiotami uczestniczącymi w danym akcie
 operacje transferowe nie są regulowane przez mechanizm rynkowy,
rynkowym (np. transakcja kupna-sprzeda\
y);
mają podstawę uznaniową
 ruch pieniądza i jego ekwiwalentów w transakcjach
rynkowych jest regulowany przez mechanizm
rynkowy i  ewentualnie  przez normy prawa
stanowionego, je\
eli państwo czy inne związki
publicznoprawne ingerują w funkcjonowanie rynku i
tworzą dla niego ramy instytucjonalne.
Klasyfikacja podmiotowa Klasyfikacja podmiotowa
Podział zjawisk według kryterium podmiotowego: 3. Finanse banków i innych pośredników finansowych
- stanowią zjawiska finansowe związane z
1. Finanse przedsiębiorstw - stanowią zespół zjawisk
funkcjonowaniem banków i innych pośredników
finansowych związanych z przychodami i wydatkami
działających na rynkach finansowych zajmujących się
pienię\
nymi podmiotów uczestniczących w procesie
kierowaniem funduszy pienię\
nych, nagromadzonych
produkcji i wymiany dóbr prywatnych.
przez jedne podmioty do drugich podmiotów, które
zgłaszają popyt na te fundusze
2. Finanse gospodarstw domowych - stanowią zespół
zjawisk finansowych związanych z przychodami i
4. Finanse publiczne  stanowią zespół zjawisk finansowych
wydatkami pienię\
nymi ludności (konsumentów).
związanych z przychodami i wydatkami pienię\
nymi
państwa i jednostek samorządu terytorialnego z
wyłączeniem jednostek sektora publicznego zaliczonych do
sektora finansów przedsiębiorstw (przedsiębiorstw
u\
yteczności publicznej)
Zasada
BILANS
równowagi
bilansowej
AKTYWA PASYWA
=
Kapitały potrzebne do
Aktywa trwałe Aktywa obrotowe
sfinansowania majątku
Podstawowe kategorie
finansowe
Kapitały Kapitały
własne obce
Zaanga\
owane w Traktowane jako
działalność operacyjną inwestycje
Słu\
ą osiągnięciu korzyści
Słu\
ą do prowadzenia
w postaci wzrostu wartości,
działalności produkcyjnej,
przychodów (odsetek,
handlowej, usługowej itp.
dywidend) itp.
Bilans
Podstawowe kategorie finansowe
Aktywa Pasywa
A. Aktywa trwałe A. Kapitał (fundusz) własny
I. Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał podstawowy Przychód - kwota, uzyskana lub nale\
na, w ramach
II. Rzeczowe aktywa trwałe II. Nale\
ne wpłaty na kapitał podstawowy
prowadzonej działalności, wykonywanej pracy
III. Nale\
ności długoterminowe III. Udziały (akcje) własne
lub z inwestycji
IV. Inwestycje długoterminowe IV. Kapitał zapasowy
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe V. Kapitał z aktualizacji wyceny
przychód oznacza wpływ przychód nie oznacza wpływu
VI. Pozostałe kapitały rezerwowe
B. Aktywa obrotowe
środków pienię\
nych środków pienię\
nych 
I. Zapasy VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
powstają nale\
ności
II. Nale\
ności krótkoterminowe VIII. Zysk (strata) netto
III. Inwestycje krótkoterminowe IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku
Przychód nie zawsze oznacza wpływ gotówki
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe Rachunek zysków i strat - zestawienie przychodów
III. Zobowiązania krótkoterminowe
uzyskanych za pewien okres z kosztami poniesionymi w danym
IV. Rozliczenia międzyokresowe
okresie. W rezultacie przeciwstawienia przychodom kosztów
Aktywa razem Pasywa razem
powstaje wynik finansowy (zysk lub strata)
Podstawowe kategorie finansowe
Koszt - wyra\
ona w pieniądzu wartość składników majątkowych,
usług obcych, nakładów pracy zu\
ytych w danym okresie
w celu prowadzenia określonej działalności
Wydatek - ka\
dy rozchód środków pienię\
nych, w formie
System finansowy państwa
gotówkowej i bezgotówkowej, w związku z zapłatą za
określone dobra, usługi, z regulowaniem ró\
nych
zobowiązań
Koszt a wydatek
- mo\
e występować koszt, z którym w ogóle nie wią\
e się wydatek
- mo\
e występować wydatek, z którym w ogóle nie wią\
e się koszt
- wydatek i koszt mogą występować równocześnie
- mo\
e występować rozbie\
ność czasowa między kosztem a
wydatkiem
System finansowy
System finansowy państwa
Funkcje systemu finansowego:
Rynkowy
Sfera
system
System
realna 1. Funkcja monetarna
finansowy
ekonomiczny
2. Funkcja kapitałowo-redystrybucyjna
System
Sfera
3. Funkcja kontrolna
Publiczny
finansowy
finansowa
System
system
prawny
finansowy
System
System finansowy składa się z dwóch podukładów:
społeczny
Gospodarka
System
finansowa
1. Rynkowy system finansowy
polityczny
podmiotów
2. Publiczny system finansowy
sfery realnej
Inne
systemy
Struktura systemu finansowego
Rynkowy system finansowy składa się z czterech ogniw:
1. Instrumenty finansowe
2. Rynki finansowe
Pieniądz
3. Instytucje finansowe
4. Zasady, na jakich działają pozostałe ogniwa
Publiczny system finansowy składa się z czterech ogniw:
1. Instytucje bud\
etowe
2. Instrumenty fiskalne
3. Publiczne instrumenty finansowe
4. Instytucje fiskalne
Pieniądz
Funkcje pieniądza
 komponent zjawisk finansowych
1. Pieniądz jest środkiem wymiany
Pieniądz - jest prawnie określonym i powszechnie
akceptowanym środkiem płatniczym. Pieniądz
oznacza wszystko, co jest powszechnie akceptowane
jako zapłata za dobra i usługi oraz spłata długu.
2. Pieniądz jest jednostką rozrachunkową
Co wpłynęło na pojawienie się pieniądza?
3. Pieniądz jest środkiem tezauryzacji
(przechowywania wartości)
System bankowy w gospodarce
System bankowy
rynkowej
Jak tworzony jest współczesny pieniądz?
Banki pełnią trzy podstawowe funkcje ekonomiczne:
Współcześnie pieniądz jest tworzony w systemie bankowym
- kreują pieniądz centralny, będący ostatecznym środkiem zapłaty;
- kreują zdecentralizowany pieniądz wkładowy jako instrument
W gospodarce rynkowej klasycznym modelem systemu
kredytowy i środek płatniczy;
bankowego jest
- pośredniczą między posiadaczami środków pienię\
nych
dwuszczeblowy system bankowy:
Współcześnie występują 2 rodzaje pieniądza:
I szczebel  bank centralny
- pieniądz gotówkowy  banknoty i monety emitowane przez bank
centralny;
- pieniądz bezgotówkowy  kreowany przez banki komercyjne;
II szczebel  banki komercyjne
Kreacja pieniądza
Poda\
pieniądza
Kwota wykreowana
przez system
Poda\
pieniądza w du\
ej części jest kreowana przez banki
1 000 bankowy:
komercyjne
965
I operacja: 965
Bank centralny wpływa na rozmiary poda\
y pieniądza na
35
II operacja: 1896
dwa sposoby:
931 965
- bezpośrednio  poprzez emisję pieniądza gotówkowego;
- pośrednio  oddziałując instrumentami polityki pienię\
nej na
ostatnia operacja:
mo\
liwości kreowania przez banki komercyjne pieniądza
27 571
34
bezgotówkowego.
965
931
Poda\
pieniądza  agregaty pienię\
ne
2008 2009
mld zł % mld zł %
Agregaty pienię\
ne i ich składniki
349,94 52,53% 388,85 53,98%
M1:
1. Gotówka w obiegu (poza kasami banków) 90,81 13,63% 89,78 12,46%
2. Depozyty bie\
ące 259,13 38,90% 299,07 41,52%
Polityka pienię\
na
660,24 99,10% 715,27 99,30%
M2:
1. M1 349,94 52,53% 388,85 53,98%
2. Depozyty pierwotne z terminem pierwotnym do 2 lat 310,29 46,57% 326,40 45,31%
3. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy 0,01 0,00% 0,02 0,00%
666,23 100,00% 720,32 100,00%
M3:
1. M2 660,24 99,10% 715,27 99,30%
2. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 3,47 0,52% 2,67 0,37%
3. Dłu\
ne papiery wart. z terminem pierwotnym do 2 lat 1,79 0,27% 1,84 0,26%
4. Jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pienię\
nego 0,73 0,11% 0,54 0,07%
Bank centralny Struktura organizacyjna NBP
W gospodarce rynkowej bank centralny pełni trzy
Organy NBP
podstawowe funkcje:
1. Bank emisyjny
2. Bank banków
Rada Polityki
Prezes NBP
Zarząd NBP
3. Bank państwa Pienię\
nej
Niezale\
ność banku centralnego:
1. Niezale\
ność instytucjonalna
2. Niezale\
ność funkcjonalna
3. Niezale\
ność finansowa
Prezes NBP Rada Polityki Pienię\
nej
- powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta, na
Skład: Prezes NBP i 9 członków wybieranych przez
kadencję 6-letnią;
Prezydenta, Sejm i Senat
- jest przewodniczącym Rady Polityki Pienię\
nej i
Zadania: corocznie ustala zało\
enia polityki
Zarządu NBP, odpowiedzialny za organizację i
pienię\
nej oraz podstawowe zasady jej
funkcjonowanie NBP, reprezentuje NBP na
realizacji
zewnątrz;
Zarząd NBP Polityka pienię\
na
Bank centralny odpowiada za rzeczywistą wartość pieniądza
Skład: przewodniczący (Prezes NBP) i 6-8 członków
powoływanych przez Prezydenta na wniosek
Bank centralny prowadzi politykę pienię\
ną, czyli działalność,
Prezesa NBP
której zasadniczym celem jest zapewnienie stabilności cen
Ustawa o NBP:
Zadania: kieruje bie\
ącą działalnością NBP, realizuje
podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie
uchwały Rady i podejmuje uchwały w
stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu
sprawach niezastrze\
onych w ustawie do
polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to
wyłącznej kompetencji innych organów
podstawowego celu NBP.
NBP
Polityka pienię\
na Polityka pienię\
na
Utrzymanie stabilnego Utrzymanie niskiej
Najwy\
sze odnotowane wartości inflacji:
=
poziomu cen inflacji
Miesiąc z najwy\
szą Najwy\
sza miesięczna Podwojenie cen w:
inflacją inflacja
Inflacja  ogólny wzrost poziomu cen
Węgry Lipiec 1946 rok 41 900 000 000 000 000% 13,5 godziny
Zimbabwe Listopad 2008 rok 79 600 000 000% 24,7 godziny
Dlaczego banki centralne mają dbać o niską inflację?
Jugosławia Styczeń 1994 rok 313 000 000% 1,4 dnia
Skutki wysokiej inflacji:
Niemcy Paz
dziernik 1924 rok 29 500% 3,7 dnia
- nieoptymalne decyzje gospodarcze
Grecja Paz
dziernik 1994 rok 13 800% 4,3 dnia
- zanik rynków finansowych
Chiny Maj 1949 rok 2 178% 6,7 dnia
- wzrost kosztów  zmiany menu
- wzrost kosztów zdobywania informacji
Czy zatem deflacja, czyli ogólny spadek poziomu cen, jest
- zniekształcenie struktury podatków
lekarstwem na problemy z wysoką inflacją?