PRAWO JEST TO USTANOWIONY PRZEZ PAŃSTWO SYSTEM NAKAZÓW I
ZAKAZÓW, KTÓREGO PRZESTRZEGANIE JEST ZAGWARANTOWANE PRZEZ
PRZYMUS PAŃSTWOWY

Oznacza to, że jeśli w państwie zostaną utworzone pewne nakazy i zakazy (ustawy) to
wszyscy podlegający muszą się do nich stosować. Osoby, które nie stosują się do prawa są
karane (naruszenie nakazu prawa, np. przekroczenie prędkości jest karane mandatem).
Państwo nakłada sankcje, czyli kary za nieprzestrzeganie prawa.

Dwa podstawowe działy prawa to

PRAWO PUBLICZNE

i

PRAWO PRYWATNE

PRAWO PUBLICZNE

Dotyczy relacji pomiędzy podmiotami, z których jeden ma władzę nad drugim. Mówi o tym
ile władzy posiada podmiot, który ją ma. Jeśli chcemy rozpocząć budowę musimy udać się do
urzędu po wydanie pozwolenia. Urząd posiada władzę nad nami, ale musi stosować się do
zasad , na które pozwala prawo publiczne. Władza jest ograniczona ustawami.

PRAWO PRYWATNE

Dotyczy relacji pomiędzy podmiotami sobie równymi, żaden nie ma władzy nad drugim. Nie
ma tutaj nakazów ani zakazów, tylko występuje umowa , która nakazuje wywiązanie się z
niej.

PRAWO PRYWATNE

PRAWO CYWILNE

1.

ogólna część prawa cywilnego dotyczy przede wszystkim ogólnych pojęć

2.

prawo rzeczowe dotyczy takich relacji prawnych, które dotyczą rzeczy czyli
własności

3.

prawo zobowiązań dotyczy umów(zawieranie, rozwiązywanie) i odszkodowań
(komu, od kogo i w jakiej wysokości należy się odszkodowanie)

PRAWO SPADKOWE

Mówi o tym kto zostaje spadkobiercą, a kto jest spadkodawcą, kiedy i jakim stopniu

PRAWO RODZINNE

Dotyczy: relacji pomiędzy małżonkami oraz pomiędzy rodzicami a dziećmi, relacje
majątkowe (pieniądze) i niemajątkowe (uczucia)

PRAWO CYWILNE

OGÓLNA CZĘŚC PRAWA CYWILNEGO

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków ( jeśli ktoś

może mieć jakieś prawo lub obowiązek, tzn. że posiada zdolność prawną). Zdolność prawna
przysługuje wszystkim osobom od jej urodzenia aż do śmierci.
Zdolność prawna przysługuje osobom prawnym, czyli jednostki organizacyjne, którym
przepisy nadały zdolność prawną (np. szkoły zostały zarejestrowane) są osobami prawnymi
mają zdolność prawną (spółki są osobami prawnymi)

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

jest to możność wywoływania skutków

prawnych poprzez swoje własne działania (tzn, jeśli ktoś coś napisze lub powie to będzie to
miało skutek prawny).
Zdolność do czynności prawnych nie przysługuje wszystkim i zależy od wieku i stanu
psychicznego

jeżeli osoba nie ukończyła 13 lat to nie posiada zdolności do czynności
prawnych. Oznacza to, że bez względu na to co one zrobią nie ma żadnych
skutków prawnych, np. ośmioletni chłopiec nie może kupić samochodu (bo nie
posiada zdolności do czynności prawnych), ale może posiadać samochód (bo ma
zdolność prawną). Przepisy mówią, że jeśli osoba, która nie skończyła 13 roku
życia dokonała drobnych czynności prawnych (zakup chleba) to są skuteczne,
chyba że osoba ta została rażąco pokrzywdzona. Inne czynności są dokonywane
przez rodziców lub opiekuna prawnego (dziecko pozywa ojca o alimenty, ale
podpisuje matka)

osoby pomiędzy 13-18 rokiem życia mają ograniczoną zdolność do czynności
prawnych, tzn. że wszystkie czynności są nieważne tylko jest więcej wyjątków
-mogą dokonywać drobnych czynności dnia codziennego nawet wówczas jeśli są
przy tym pokrzywdzone
- jeśli same zarabiają pieniądze to mogą samodzielnie je wydawać
-sama nie może podpisać umowy o pracę
-osoba, która otrzyma od rodzica lub opiekuna pewien przedmiot lub pieniądze do
swobodnego użytku to może dokonywać czynności prawnych związanych z tym
przedmiotem lub pieniędzmi

osoba, która ukończyła 18 lat uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych, a
rodzice przestają mieć prawo do wykonywania za dzieci czynności prawnych. Od
tej chwili rodzice muszą posiadać pełnomocnictwo.

Może się okazać jednak, że stan psychiczny danej osoby wskazuje na to, że nie może
samodzielnie dokonywać czynności prawnych (niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna,
uzależnienia od narkotyków, alkoholu itp.) tylko sąd może taką osobę ubezwłasnowolnić ,
dla ochrony jej samej i otoczenia, aby poprzez swoje zachowanie nie zrobiła krzywdy sobie i
innym
Ubezwłasnowolnienie może być całkowite lub częściowe
Ubezwłasnowolnienie całkowite ma takie same skutki jak brak zdolności do czynności
prawnych (czyli jak u osób do 13-tego roku życia)
Ubezwłasnowolnienie częściowe ma taki sam skutek jak ograniczona zdolność do czynności
prawnych (czyli jak u osób pomiędzy 13-18 rokiem życia). Sąd musi wyznaczyć kuratora,
który będzie dokonywał czynności prawnych za tą osobę i posiada takie same prawa jak
rodzice. Kurator musi dokładnie działać tak, aby dbać o interesy osoby ubezwłasnowolnionej,
musi zdawać relacje przed sądem, nie może przejąć majątku lub wydawać go na swoją
korzyść

Ubezwłasnowolnienie nie jest jednak definitywne i jeśli zmieni się stan psychiczny danej
osoby, to sąd ( jedynie na wniosek osoby ubezwłasnowolnionej) może je uchylić lub zmienić.
Umowa zawarta z osobą, która nie zdolności do czynności prawnych nie ma podstawy
prawnej. Wyroki sądu zawsze są jawne, natomiast sprawa sądowa może być wyłączona
z jawności.
Żeby być obdarowanym trzeba również posiadać zdolność do czynności prawnych, ponieważ
trzeba wyrazić zgodę na to , aby być obdarowanym.

DONYWANIE CZYNNOŚCI PRAWNYCH TWORZĄCYCH UMOWĘ

Umowa zakłada, że są zgodne oświadczenia woli dwóch lub większej ilości podmiotów.

Umowy są zawierane w trybie ofertowym (najbardziej powszechne).
OFERTA to jest oświadczenie woli zawierającej w swojej treści wiążącą propozycję
zawarcia umowy, wskazanie jej warunków oraz określającą podstawowe jej postanowienia.
Towar na półkach sklepowych to również oferta, dostajemy propozycję i ją przyjmujemy lub
nie, albo możemy ją zignorować, czyli nie odpowiedzieć na ofertę.
Jest jednak wyjątek w Kodeksie Cywilnym, jeśli oferta jest skierowana do przedsiębiorcy
(osoba prowadząca działalność) przez osobę, z którą ten przedsiębiorca pozostaje w stałych
relacjach gospodarczych i oferta ta dotyczy umowy, która mieści się w zakresie działalności
gospodarczej tego przedsiębiorcy wówczas brak niezwłocznej odpowiedzi jest uznawana jako
jej przyjęcie. Jeśli komuś coś oferujemy to musimy być świadomi tego, że należy się z tego
wywiązać.
Liczy się to w jakiej formie oferta została złożona:
-w czasie komunikowania się, czyli w czasie rzeczywistym (również rozmowa telefoniczna,
ale nie sms ) i nie został określony termin do jakiego mamy dostać odpowiedź, to taka oferta
trwa do końca komunikowania się (rozmowy).
-e-mailem lub listem wiąże do czasu, do kiedy w normalnym czynności można było
odpowiedzieć, czyli wysłać odpowiedź niezwłocznie (należy rozważyć długość okresu, np.
wolne dni od pracy, święta, itp.)

PRAWO RZECZOWE

Prawo własności

–właściciel może posiadać rzecz, może z niej korzystać, pobierać pożytki i

rozporządzać nią.

Posiadanie

to stan faktyczny, czyli posiadam tą rzecz fizycznie (to nie jest prawo- własność

jest prawem). Właściciel ma prawo posiadać rzecz, natomiast np. złodziej jest posiadaczem,
ale nie ma prawa.

Korzystanie z rzeczy

– właściciel ma prawo używać tą rzecz, może ją zużywać, zużyć lub

zniszczyć. Są jednak przepisy, które ograniczają naszą możliwość do korzystania z rzeczy,
nie możemy zabić psa, choć jesteśmy jego właścicielem.

Pobieranie pożytków

– jeżeli rzecz przynosi pewne dochody, to te dochody są własnością

właściciela rzeczy (pożytki).

Rozporządzanie rzeczy

–właściciel może przenieść swoją własność na inną osobę, może

sprzedać, podarować, zamienić.

Stajemy się

właścicielami

rzeczy wtedy, gdy ktoś kto był jej właścicielem danej rzeczy

przeniósł na nas własność tej rzeczy. Jednak nie zawsze, co dwa wyjątki:

zasiedzenie rzeczy

jest to długotrwałe samoistne posiadanie rzeczy, które powoduje nabycie

prawa posiadania tej rzeczy

nieruchomości
- 20 lat – wszedł w posiadanie tej nieruchomości będąc w dobrej wierze (był przekonany, że
to jest jego nieruchomość)
- 30 lat – wszedł w posiadanie tej nieruchomości będąc w złej wierze ( wiedział, że nie jest
właścicielem wchodzą w posiadanie nieruchomości)
Jeżeli nieruchomość jest zbywana przez osobę wpisaną do księgi wieczystej jako właściciel,
to zbycie jest skuteczne nawet wtedy, kiedy w rzeczywistości właścicielem nie jest (chyba, że
nabył w złej wierze)
ruchomości
- 3 lata – można stać się posiadaczem rzeczy ruchomej tylko w dobrej wierze, czyli jeżeli
ktoś zabrał nam rzecz (kradzież) i stał się posiadaczem samoistnym naszej ruchomości w złej
wierze nigdy nie zostanie jej właścicielem.
Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania cudzą rzeczą ruchomą zbywa tą rzecz i wydaje
ją nabywcy, to nabywca staje się właścicielem chyba ,że nabył w złej wierze (paserstwo)

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ

Zobowiązanie

polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia,

a dłużnik ma to świadczenie spełnić.
Wierzytelność- to co wierzyciel może żądać od dłużnika
Dług –to co dłużnik musi spełnić (zapłacić)
Są firmy, które zajmują się handlem wierzytelnościami (a nie długami)

Zawarcie umowy występuje wtedy, gdy sami na siebie nakładamy obowiązek świadczenia na
rzecz drugiej osoby (np. bierzemy kredyt). Z tytułu tej samej umowy jesteśmy wierzycielami
(bank wypłaca nam pieniądze) i dłużnikami (musimy zwrócić dług do banku). Jest to umowa
wzajemna.
Jeżeli jedna osoba wyrządzi drugiej osobie szkodę to jest zobowiązania do jej naprawienia.
Sprawca szkody staje się dłużnikiem osoby poszkodowanej, a osoba poszkodowana jest
wierzycielem sprawcy szkody. Dłużnik ma spełnić świadczenie wobec wierzyciela. Jest to
odszkodowanie.
Umowa jest legalna, ważna i rodzi skutki prawne, gdy jest zawarta zgodnie z prawem,
niekoniecznie z zasadami moralnymi

RODZAJE UMÓW

UMOWA SPRZEDAŻY jest zawierana pomiędzy sprzedawcą i kupującym.
Sprzedawca zobowiązany jest do przeniesienia na kupującego własność rzeczy i do wydania
rzeczy, a kupujący zobowiązany jest do zapłacenia ceny i do odebrania rzeczy od
sprzedającego w czasie i miejscu ustalonym przez strony.

UMOWA NAJMU jest zawierana pomiędzy wynajmującym a najemcą
Wynajmować to znaczy oddawać rzecz innej osobie do używania (wynajmujący).
Najmować to znaczy korzystać z cudzej rzeczy za zezwoleniem wynajmującego i za opłatą
czynszu (nie ma różnicy pomiędzy nieruchomością i ruchomością).

UMOWA DZIERŻAWY jest zawierana pomiędzy wydzierżawiającym i dzierżawcą.
Jest to korzystanie i pobieranie pożytku z cudzej rzeczy. Dochody, które rzecz przynosi są
własnością dzierżawcy.
Wydzierżawiać –oddać innej osobie rzecz do użytkowania i pobierania pożytków.

Dzierżawić –brać na własność płody, owoce, dochody, które rzecz przynosi. Dzierżawca płaci
czynsz

UMOWA UŻYCZENIA jest zawierana często, ale w większości przypadków nie zdajemy
sobie z tego sprawy, jest nieoficjalna. Zezwala na korzystanie z rzeczy bez płacenia za nią
(rodzice pozwalając korzystać dziecku z pokoju w swoim domu zawierają umowę użyczenia).
Umowę użyczenia należy wymówić formalnie przez sąd (zameldowanie nie daje prawa, jest
stwierdzeniem pewnego stanu),należy założyć sprawę o eksmisję. Własność pozostaje cały
czas osobie, która jest właścicielem.

UMOWA POŻYCZKI jest zawierana pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą.
Polega na tym, że pożyczkodawca oddaję pożyczkobiorcy pewną ilość rzeczy na własność, a
po pewnym określonym w umowie czasie pożyczkobiorca jest zobowiązany do oddania
pożyczkodawcy takiej samej ilości rzeczy lub pieniędzy na własność, ewentualnie wraz z
określonymi w umowie procentami (właścicielem staje się pożyczkobiorca, który oddaje nie
te same, ale takie same rzeczy, pożyczamy cukier, użyczamy mikser).

UMOWA O DZIEŁO zawierana pomiędzy udzielającym zamówienia i wykonawcą.
Udzielającym zamówienia zobowiązany jest do zapłacenia wynagrodzenia wykonawcy, w
zamian za to, że wykonawca osiągnie pewien w umowie określony efekt końcowy, który jest
miernikiem wykonania zadania w sposób właściwy (płytkarz, tynkarz, malarz).

UMOWA ZLECENIA zawierana jest pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą.
Zleceniodawca jest zobowiązany zleceniobiorcy wynagrodzenie w zamian za staranne
wykonanie określonych w umowie czynności. Nie jest rozstrzygające czy zostanie osiągnięty
efekt końcowy, ważne jest czy czynność była dokonywana z należytą starannością (lekarz,
prawnik, nauczyciel).

PRAWO SPADKOWE

ZASADY DZIDZICZENIA USTAWOWEGO

Dziedziczenie ustawowe zachodzi wówczas, kiedy spadkodawca nie zostawił testamentu,
albo zostawił taki, który okazał się nieważny. W takim przypadku

-w pierwszej kolejności spadkobiercami ustawowymi są małżonek spadkodawcy oraz dzieci
spadkodawcy. Małżonek i dzieci dziedziczą w częściach równych z tym, że część spadku
przypadająca na małżonka nie może być mniejsza niż ¼ spadku.

-Jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając małżonka, lecz same dzieci (dziecko
adoptowane, czyli przysposobione jest traktowane jak dziecko biologiczne) spadek dzielony
jest pomiędzy dzieci w częściach równych.

-Jeżeli którekolwiek z dzieci spadkodawcy zmarło przed spadkodawcą pozostawiając własne
dzieci wówczas część spadku, która przypadałaby na zmarłe dziecko spadkodawcy dzielona
jest pomiędzy dzieci tego dziecka w częściach równych.

- jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając dzieci, ani też dalszych potomków, wówczas
spadek jest dzielony pomiędzy małżonka spadkodawcy oraz rodziców spadkodawcy.
Małżonek otrzymuje w takiej sytuacji połowę spadku, zaś każde z rodziców po ¼ spadku.

-Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy zmarło przed spadkodawcą, wówczas część
przypadająca na zmarłego rodzica spadkodawcy dzielona jest pomiędzy rodzeństwo
spadkodawcy w częściach równych.

-Jeżeli brat lub siostra spadkodawcy , którzy mieliby otrzymać część spadku zmarliby przed
spadkodawca, wówczas część spadku, która przypadałaby na zmarłego brata lub siostrę
spadkodawcy przechodzi na jego lub jej dzieci, które dzielą się tą częścią po równo.

-jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając dzieci, dalszych potomków, małżonka,
rodziców rodzeństwa, ani też potomków rodzeństwa, wówczas spadek przypada dziadkom
spadkodawcy w częściach równych.

-jeżeli dziadek lub babcia spadkodawcy zmarli przed spadkodawcą, wówczas część spadku,
która przypadałaby na zmarłego dziadka lub babcię przechodzi na jego lub jej dzieci, które
dzielą się tą częścią po równo. To samo dotyczy sytuacji, w której dziecko dziadka lub babci
zmarło przed spadkodawcą.

- jeżeli z braku wszystkich wymienionych wcześniej osób spadek dziedziczy pasierb
spadkodawcy (dziecko małżonka spadkodawcy nie będące dzieckiem spadkodawcy), pod
warunkiem, że w chwili śmieci spadkodawcy nie żyli rodzice pasierba.

-jeżeli z braku wszystkich wymienionych wcześniej osób spadek dziedziczony jest przez
gminę, na której obszarze spadkodawca zamieszkiwał w chwili śmierci, a jeżeli zamieszkiwał
za granicą lub nie można ustalić miejsca zamieszkania spadkodawcy spadek dziedziczony jest
przez skarb państwa.

ZAD. 1
Zmarł spadkodawca i pozostawił żonę, dwie córki i trzech synów. Czwarty syn zmarł przed
spadkodawcą nie pozostawiając potomków, a piąty zmarł przed spadkodawcą pozostawiając
troje swoich dzieci. Kto i w jakiej części dziedziczy.
Żona- ¼
Dzieci 3/4 x 1/6 = 3/24 =1/8
Dzieci 5 syna 1/8 x 1/3 = 1/24

ZAD.2
Zmarł spadkodawca i pozostawił żonę, matkę, dwóch braci i trzy siostry, była czwarta siostra,
ale zmarła przed spadkodawcą pozostawiając swoich dwóch synów. Spadkodawca nie miał
dzieci, a jego ojciec zmarł przed spadkodawcą.
Żona ½
Matka ¼
Rodzeństwo 1/4 x 1/6= 1/24
Dzieci zmarłej siostry 1/24 x 1/2 = 1/48

ZAD.3
Spadkodawca zmarł nie pozostawiając małżonka, potomków, rodziców, rodzeństwa. Żyje
babcia spadkodawcy od strony ojca, nie żyje dziadek od strony ojca i nie żyją dziadkowie od
strony matki. Dziadek spadkodawcy od strony ojca ma trzech żyjących synów i dwie żyjące
córki, zaś nieżyjący dziadkowie od strony matki mają czterech żyjących synów i żyjącą córkę.
Dziadek od strony ojca ¼
Babcia od strony ojca ¼
Dziadek od strony matki ¼
Babcia od strony matki ¼
Dzieci dziadka od strony ojca 1/4 x 1/5 = 1/20
Dzieci nieżyjących dziadków od strony matki 1/2 x 1/5 = 1/10

TESTAMENT

WAŻNOŚĆ TESTAMENTU

1. może być sporządzone wyłącznie przez osobę pełnoletnią (niepełnoletnia-nieważny)
2. nie może być sporządzony przez osobę ubezwłasnowolnioną ( trzeba mież pełną

zdolność do czynności prawnych)

3. musi być sporządzony osobiście, nie przez pełnomocnika
4. w chwili sporządzania trzeba mieć możliwość świadomego i swobodnego powzięcia

decyzji i wyrażania woli

5. można w ciągu życia sporządzić dowolną ilość testamentów, ale ważny jest ostatni z

nich (poprzednie, które nie są zniszczone są nieważne) ,chyba że testament późniejszy
jest uzupełnieniem wcześniejszego. Jeżeli testament wcześniejszy i późniejszy nie są
ze sobą sprzeczne, wówczas ważność zachowują obydwa.

6. musi być określony w jednej ustanowionej przez prawo formie

a. testament własnoręczny (najwięcej powstaje w tej formie)- spadkodawca

pisze swoją ostatnią wolę w całości pismem ręcznym (jeżeli nie jest w 100%
napisany pismem ręcznym jest nieważny, grafolog musi mieć próbkę tekstu,
sam podpis nie wystarczy), podpisuje się (pod-pis , czyli napisane pod tekstem,
nie może go brakować) i zaopatruje w datę (brak daty nie jest automatycznie
traktowany jako wada, data jest potrzebna, jeśli jest kilka testamentów i trzeba
ustalić, który jest ostatni)

b. testament notarialny (forma aktu notarialnego ). Notariuszowi ustnie

przekazujemy swoją wolę, który ją spisuje i podpisuje. Nie musi być
podpisany przez spadkodawcę. (jeśli później napisze własnoręcznie, to ostatni
jest ważny). Zniszczenie cudzego testamentu jest przestępstwem (osoba, która
zniszczy nie już być spadkobiercą, ani z tytułu testamentu, ani z tytułu
ustawy). Notarialny jest bezpieczny, ponieważ jest zabezpieczony w kancelarii
notarialnej, wydawane są tylko odpisy (kopie) testamentu, nigdy oryginał.

c. testament przed urzędnikiem samorządowym (w zastępstwie notarialnego )-

można oświadczyć swoją wolę przed uprawnionym urzędnikiem
samorządowym (kierownik stanu urzędu cywilnego, sekretarz gminy ) i
dwoma świadkami

d. testament przed trzema świadkami – jest testamentem szczególnym,

ponieważ może być sporządzony w chwili wystąpienia obawy przed nagłą
śmiercią (wypadek). Ustnie, nie musi być spisany, ponieważ świadkowie
wyznają przed sądem. Musi to być osoba:

- dorosła i nie ubezwłasnowolniona
- świadek nie może być spadkodawcą, ani też jego rodziną
-nie może to być osoba niewidoma, głucha lub niema
- nie może być skazana za składanie fałszywych zeznań
- musi posługiwać się językiem, w którym spadkodawca określił swój
testament

ZACHOWEK

Jeżeli dzieci, małżonek lub rodzice spadkodawcy dziedziczyliby spadek oprzy dziedziczeniu
ustawowym przysługuje im roszczenie pieniężne w stosunku do spadkobierców
testamentowych. Celem określenia tego roszczenia powinniśmy ustalić jaka byłaby wysokość
udziału spadkowego danej osoby w przypadku dziedziczenia ustawowego, a następnie
pomnożyć ten ułamek przez 2/3 w przypadku, gdy osoba uprawniona do zachowku jest
małoletnia lub gdy jest ona trwale niezdolna do pracy (inwalida), w pozostałych
przypadkach1/2.Roszczenie o zachowek ulega zmniejszeniu o wartość udziału spadkowego
przeznaczonego danej osobie uprawnionej do zachowku w testamencie, jak również o wartość
uczynionej na rzecz tej osoby przez spadkodawcę darowizny. Spadkodawca może w
testamencie spowodować, że osoba, która byłaby uprawniona do zachowku, zachowku jednak
nie otrzyma (wydziedziczenie)

.

Wydziedziczenie jest możliwe jeśli:

osoba uprawniona do zachowku uporczywie nie dopełniała obowiązków
rodzinnych względem spadkodawcy

osoba uprawniona do zachowku dopuściła się umyślnego przestępstwa przeciwko
spadkodawcy, albo też rażącej obrazy ich czci

osoba uprawniona do zachowku uporczywie postępowała wbrew woli
spadkodawcy i jednocześnie w sposób niezgodny z zasadami współżycia
społecznego

Spadkodawca musi w testamencie zapisać nie tylko to, że chce daną osobę wydziedziczyć,
ale również podać rzeczywisty powód jej wydziedziczenia.
ZAD.1
Spadkodawca w testamencie przekazał majątek osobie spoza rodziny. W chwili śmierci
pozostawił on zdolną do pracy i pełnoletnią żonę, trzech niepełnoletnich synów i zdolną do
pracy córkę, a także pełnoletnich i i niezdolnych do pracy rodziców. Komu i w jakiej
wysokości przysługuje majątek?
Żona 1/4 x 1/2 = 1/8
Dzieci 3/4 x 1/5 =2/30
Syn niepełnoletni 2/30 x 2/3 = 6/60 = 1/10
Córka pełnoletnia i zdolna do pracy 2/30 x 1/2 = 3/40

Na spadek składają się nie tylko rzeczy i prawa wchodzące w skład majątku spadkodawcy, ale
również obciążające go długi. Spadkobierca może przyjąć spadek:
- wprost, co oznacza, że przechodzą na niego zarówno rzeczy i prawa wchodzące w skład
spadku jak i długi. Dotyczy to również sytuacji, w której wysokość długów jest większa od
wartości rzeczy i praw wchodzących w skład spadku

-spadkobierca może również odrzucić spadek, co oznacza, że nie chce ażeby przeszły na
niego rzeczy i prawa jak również długi wchodzące w skład spadku. W przypadku odrzucenia
spadku przez spadkobiercę, spadkobiercę tego traktujemy w taki sam sposób, jak gdyby zmarł
przed spadkodawcą (dziedziczenie ustawowe)
-trzecią możliwością jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Polega ono na
tym, że następuje zinwentaryzowanie wszystkich składników spadku oraz określenie ich
wartości. W takim przypadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe do wysokości
wartości przyjętego przez siebie majątku.
Spadkobierca ma czas na złożenie oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu lub przyjęciu z
dobrodziejstwem inwentarza spadku przez okres 6 m-cy, od dnia, w którym dowiedział się, że
jest spadkobiercą. Jeżeli w tym terminie spadkobierca nie złoży oświadczenia wówczas
przyjmuje się, że przyjął on spadek wprost. W przypadku, gdy spadkobiercą jest osoba
niepełnoletnia Skarb Państwa lub gmina uznajemy, że nastąpiło przyjęcie spadku z
dobrodziejstwem inwentarza.

PRAWO RODZINNE

RELACJE POMIĘDZY MAŁŻONKAMI

Przeszkody małżeńskie

są to sytuacje, w których nie można zawrzeć małżeństwa między

określonymi osobami, zaś gdy małżeństwo takie zostanie zawarte może być ono
unieważnione. W polskim Prawie Cywilnym istnieją następujący przeszkody małżeńskie

1. Brak różnicy płci, co oznacza, że małżeństwo nie może być zawarte pomiędzy

osobami tej samej płci, zaś w sytuacji gdy w czasie trwania małżeństwa nastąpi
zmiana płci jednego z małżonków, małżeństwo nie może dłużej trwać

2. Przeszkoda wieku, która zakłada, że oboje małżonkowie w chwili zawierania związku

małżeńskiego muszą mieć skończonych 18 lat. Jednakże kobieta która nie skończyła
18 roku życia, lecz skończyła lat 16 może zawrzeć małżeństwo jeżeli uzyska zgodę
sądu, która zostanie jej udzielona z ważnych powodów

3. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona
4. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba chora psychicznie lub niedorozwinięta

umysłowo, chyba że sąd wyrazi na to zgodę uznając, że stan takiej osoby nie zagraża
dobru małżeństwa ani zdrowiu dzieci

5. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba adoptująca z osobą adoptowaną
6. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba, która pozostaje w związku małżeńskim

(bigamia)

7. Nie mogą zawrzeć małżeństwa osoby które są krewnymi w linii prostej, bez względu

na stopień a także osoby, które są krewnymi w linii bocznej w drugim stopniu
(rodzeństwo). Nie mogą zawrzeć małżeństwa również osoby, które są powinowatymi
w linii prostej bez względu na stopień. Jednakże sąd z ważnych powodów może
wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa pomiędzy powinowatymi w linii prostej.

Krewni w linii prostej

są to osoby, które od siebie pochodzą (np. prababcia, babcia, matka,

córka, wnuczka). Stopień pokrewieństwa obliczamy poprzez zliczenie wszystkich osób,
które są niezbędne do powstania danego pokrewieństwa, przy pominięciu osoby, od której
rozpoczynamy obliczanie.

Krewni w linii bocznej

są to osoby, które od siebie nie pochodzą lecz mają wspólnego

przodka. Najbliższym pokrewieństwem jest pokrewieństwo pomiędzy rodzeństwem
(2 stopień linii bocznej).

Powinowactwo

powstaje poprzez zawarcie związku małżeńskiego i łączy jednego

małżonka z wszystkimi krewnymi drugimi małżonka. Jeżeli dana osoba jest krewnym
jednego małżonka w danym stopniu i w danej linii, to jest powinowatym danego
małżonka w tym samym stopniu i w tej samej linii.

Zawarcie związku małżeńskiego

ma konsekwencje natury majątkowej.

Jeżeli małżonkowie nie zawarli umowy, która określa ich relacje majątkowe, wówczas
relacje te układają się według zasad określanych w Prawie Rodzinnym i Opiekuńczym.
Polegają one na tym, że wszystkie rzeczy i prawa, które zostały nabyte przez
któregokolwiek z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego pozostają
własnością tego małżonka również po zawarciu związku małżeńskiego.
Jeżeli te rzeczy lub te prawa zostałyby sprzedane w czasie trwania związku małżeńskiego
to uzyskane w ten sposób pieniądze pozostają własnością danego małżonka.
Do majątku osobistego tego małżonka wchodzą również między innymi przedmioty
uzyskane przez darowiznę lub dziedziczenie, (chyba że spadkodawca lub darczyńca
wyraźnie zaznaczył, że życzy sobie aby przedmioty te weszły do majątku wspólnego), a
także przedmioty, które służą wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb danego
małżonka.
Zasadą jest, że wszystkie przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa przez
któregokolwiek z małżonków wchodzą do majątku wspólnego. Dotyczy to w
szczególności zarobków, honorariów oraz dochodów osiągniętych jako zyski z tytułu
prowadzenia działalności gospodarczej.
Jeżeli małżonkowie chcieliby zmienić te reguły mogą to uczynić poprzez zawarcie
majątkowej umowy małżeńskiej nazywanej

intercyzą

. Intercyza może być spisana przed

zawarcie związku małżeńskiego albo w trakcie jego trwania. Dla swej ważności wymaga
zawsze

formy aktu notarialnego

. W intercyzie małżonkowie mogą rozszerzyć wspólność

zawęzić ją albo całkowicie znieść, powodując w ten sposób że nie będzie istniał wspólny
majątek małżonków. W przypadku zakończenia małżeństwa każdy małżonek zachowuje
swój majątek osobisty, a majątek wspólny ulega podziałowi pomiędzy małżonków, lub
pomiędzy małżonka i spadkobierców drugiego małżonka.
Normalnym sposobem zakończenia związku małżeńskiego jest śmierć jednego z
małżonków gdyż małżeństwo jest zawierane na okres całego życia.
Może być ono jednak wcześniej rozwiązane przez unieważnienie lub przez rozwód.

Unieważnienie małżeństwa

następuje wtedy kiedy w chwili jego zawarcia istniały

przeszkody małżeńskie które powinny uniemożliwić jego zawarcie.

Rozwód

natomiast powoduje zakończenie małżeństwa z powodów które wystąpiły po

jego zawarciu.
Rozwód udzielany jest przez Sąd z inicjatywy jednego albo obu małżonków.
Rozwód jest możliwy wówczas kiedy nastąpił

trwały i zupełny rozkład

pożycia

małżeńskiego.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny

jeżeli ma on miejsce na wszystkich

płaszczyznach pożycia małżeńskiego, tzn. na płaszczyźnie uczuciowej, seksualnej i
ekonomicznej.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały

jeżeli jest definitywny, co oznacza że

małżonkowie nie podejmą już normalnego pożycia małżeńskiego.
Rozwód jest możliwy tylko wówczas, gdy Sąd uzna, że nie wpłynie on negatywnie na
wspólne, małoletnie dzieci obojga małżonków.
Rozwód nie jest możliwy jeżeli z jakichkolwiek powodów byłby on sprzeczny z zasadami
współżycia społecznego (zasadami moralnymi).

Jeżeli rozwodu żąda małżonek który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego
rozwód może być udzielony tylko wówczas gdy wyrazi na to zgodę małżonek niewinny.
Brak zgody małżonka niewinnego nie blokuje jednak rozwodu, jeżeli Sąd uzna, że brak
zgody jest niemoralny.

Po rozwodzie mogą być świadczone

alimenty

przez byłego jedynego małżonka na rzecz

drugiego.

Pierwszy rodzaj alimentów

dotyczy sytuacji, w której jeden z małżonków pozostaje po

rozwodzie w niedostatku, tzn. nie ma możliwości zaspokojenia swoich podstawowych
potrzeb życiowych (jedzenie, mieszkanie, opieka zdrowotna). W takiej sytuacji małżonek
który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego może żądać
od drugiego małżonka przyczyniania się do zaspokajania jego potrzeb życiowych przez
okres 5 lat od dnia rozwodu, nie dłużej jednak niż do czasu zawarcia przez małżonka
otrzymującego alimenty nowego związku małżeńskiego.

Alimenty drugiego rodzaju

płacone są zawsze przez małżonka wyłącznie winnego

rozkładu pożycia małżeńskiego na rzecz małżonka niewinnego. Są one płacone wówczas
gdy w skutek rozwodu obniżył się poziom życia małżonka niewinnego, nawet gdy
małżonek ten nie pozostaje w niedostatku. Alimenty te nie są ograniczone 5-letnich
terminem lecz płacone mogą być przez cały czas, nie dłużej jednak niż do dnia zawarcia
przez małżonka otrzymującego alimenty nowego związku małżeńskiego.

Separacja

nie powoduje zakończenia małżeństwa, lecz tylko to że prawa i obowiązki

małżonków wynikające z małżeństwa przestają ich obowiązywać w czasie trwania
separacji.
-Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą zawrzeć nowego związku małżeńskiego.
Aby to uczynić musieli by zakończyć związek małżeński poprzez rozwód.
-Separacji udziela małżonkom sąd. Przesłanki udzielenia separacji są takie same jak
przesłanki udzielenia rozwodu z tą tylko różnicą, że nie jest konieczne stwierdzenie
przez sąd że nastąpił trwały rozpad pożycia małżeńskiego.
-Jeżeli małżonkowie pozostający w separacji chcieliby zakończenia separacji i powrotu do
normalnego pożycia małżeńskiego wystarczy aby wyrazili wspólną wolę w tym zakresie,
co powoduje, że sąd zobowiązany jest do natychmiastowego udzielenia separacji.

RELACJE POMIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI

Pochodzenie dziecka

Matką dziecka jest kobieta, która urodziła dziecko bez względu na to czy dziecko
powstało z jej materiału genetycznego. Jeżeli dziecko zostało urodzone przez kobietę,
która pozostaje w związku małżeńskim wówczas za ojca dziecka uznajemy mężczyznę,
który jest jej mężem.

To samo dotyczy sytuacji, gdy dziecko zostało urodzone przez kobietę w ciągu 300 dni od
zakończenia małżeństwa. Jeżeli jednak w tym czasie kobieta zawarła nowy związek
małżeński a dziecko urodziło się już w czasie jego trwania za ojca dziecka uznajemy
nowego męża matki.

Jeżeli mężczyzna, którego uznajemy za ojca uważa, że ojcem nie jest może złożyć do
sądu pozew o zaprzeczenie ojcostwa i udowodnić przed sądem, że ojcem nie jest.
Dowód taki będzie polegał przede wszystkim na badaniach genetycznych.

Jeżeli dziecko zostało urodzone przez kobietę, która nie pozostaje w związku małżeńskim
wówczas ustalenie kto jest ojcem może nastąpić w skutek uznania ojcostwa lub sądowego
ustalenia ojcostwa.
Uznanie ojcostwa polega na oświadczeniu mężczyzny, że jest ojcem dziecka złożonym
za zgodą matki dziecka.
Sądowe ustalenie ojcostwa jest procesem sądowym, w którym kobieta udowadnia, że w
okresie w którym mogło dojść do zapłodnienia (tzn. 300 a 181 dniem przed urodzeniem
dziecka) mogło dojść do współżycia seksualnego pomiędzy nią a danym mężczyzną.
Jeżeli kobieta zdoła to udowodnić mężczyzna zobowiązany jest do udowodnienia, że
ojcem dziecka nie jest, co czyni zwykle poprzez badania genetyczne.

Obowiązek alimentacyjny

jest to dostarczanie środków utrzymania (a w przypadku

dzieci środków utrzymania i wychowania) krewnym w linii prostej i rodzeństwu.
Zakres obowiązku alimentacyjnego jest oznaczony według możliwości zarobkowych i
majątkowych osoby zobowiązanej do alimentacji oraz uzasadnionych potrzeb osoby
uprawnionej do alimentacji.
W przypadku alimentów na dzieci obowiązuje zasada, że status materialny dziecka
powinien być taki sam jak status materialny rodzica.
Jeżeli osoba zobowiązana do alimentacji bez uzasadnionej przyczyny zmniejsza swoje
możliwości zarobkowe lub majątkowe wówczas sąd ustalając wysokość alimentów nie
uwzględnia zmiany, która wynika ze zmniejszenia możliwości.
Obowiązek alimentacyjny względem dzieci trwa aż do czasu gdy dziecko może utrzymać
się samodzielnie. Nie jest przy tym istotne czy osobie zobowiązanej do alimentów
przysługuje względem dziecka władza rodzicielska.